Croatiae auctores Latini: inventa  
   domum |  qui sumus |  textus |  auxilia |  tolle, lege! |   
Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].
Previous section

PRAEFATIO AD LECTOREM.

Ivstissima fuit Senecae Rhetoris de intemperanti nonnullorum iudicio querela, qui nusquam reperiri subtilitatem putarent; nisi, vbi nihil, praeter subtilitatem esset. [1] [ERROR: no link :] Controu. lib. 1. Non minori ego iure similem aliorum intemperantiam damnauerim, qui nullum sat iucundum existimant carmen, nisi, in quo mera iucunditas sit: omnemque adeo illius interire arbitrantur venustatem, et gratiam; nisi ad innatas poetici tum numeri, tum styli delicias fabularum etiam festiuitas, et amoenioris materiae lenocinium accesserit: quid aliud tam insatiabili luxu, quam condimentis condimenta quaerentes, et vel ipsa quodammodo (vt de purpurarum insectoribus loquitur Plinius) [2] [ERROR: no link :] Lib. 9. Hist. Nat. cap. 40. Adulterantes adulteria Naturae? Atqui, si voluptarij isti

-- --

humanitatem sua iucunditate respergens, duo haec tam eximia felicitatis humanae elementa in antiquam reuocaret concordiam: et illud animorum Bono conficeret temperationis pulcherrimae genus, quod ad corporum opportunitates natura, teste Plinio, [1] [ERROR: no link :] Lib. 22. Hist. Nat. cap. 6. confecit: Dum in floribus pinxit remedia, et delicijs auxilia permiscuit?

Sed nec ipsi certus, atque locuples minus indidem responderet gloriae prouentus: nemine dubitaturo nobilissimum, et principem ei locum facultati assignare, quae caeteris omnibus tum efficacius, tum lenius ad felicitatem homines duceret: id nimirum efficiens, vt, quae honesta sunt, ijs etiam videantur suauia: quo vno suam omnem in pueris educandis contineri solertiam, magnifice, sapienterque antiquus ille Laco [2] [ERROR: no link :] Plut. in lib. Virt. posse doceri. affirmauit: immo quod potissimum est, vel Diuinae ipsius Gratiae, in nostra sibi voluntate conciliandam, perfectamque ad virtutem prouehenda, artificium. Libeat Horatium [3] [ERROR: no link :]In Art. Poet. audire.

-- --


Fuit haec sapientia quondam,
Publica priuatis secernere, sacra profanis,
Concubitu prohibere vago, dare iura maritis,
Oppida moliri, leges incidere ligno.
Sic honor, et nomen diuinis vatibus, atque
Carminibus venit.

Verissime dictum. Sic venit quondam: et sic veniet deinceps, quandiu sapientiae non absimilis fruge Musarum delicias fermentari contigerit.

Quid, quod ponderosa succique plena istius modi carmina, praeter laudem, quam Authoribus pariunt, vberiori etiam voluptate Lectores perfunderent? Quemadmodum enim nulla siue deambulatio, [1] [ERROR: no link :] Plut. Symp. lib. 1. qu. 4. quam quae in proximi maris conspectu; siue nauigatio, quam quae secundum litus peragitur, iucundius oblectat: eo quod permista et in vnum conspirans elementi vtriusque varietas earum amoenitatem congeminet; sic neque Philosophia, quam vbi poeticis illigetur modulis; neque Poesis, quam vbi Philosophica moduletur oracula, iucunditatis plus habet: intendente se nimirum, dum inuicem temperatur, et coniunctim ad animum peruenit,

-- --

natiuâ utriusque facultatis dulcedine.

Quae cum ego persuasissima haberem, cumque in illustrium Poetarum lectitandis carminibus, si quis fortè de moribus locus splendidè, actuosèque tractatus occurreret, non secus a Phalereus ille Apollodorus [1] [ERROR: no link :] Plato in Conu. inter Socraticos audiendos sermones, extolli mihi animum, dulcique quodam quasi stupore, et generosâ voluptate compleri experirer; pro certo constitui, non posse me Musis cum ampliori tum earum dignitate, tum Lectorum approbatione operari quàm aliquo id genus argumento ad canendum suscepto.

Neque longa illius in delectu ambigentem consultatio detinuit. Statim, quippe Democriti EVTHYMIA, siue, vt Seneca [2] [ERROR: no link :] Laert. in Vita Dem. Senec. cap. 2. de Tranq. interpretatur, Tranquillitas animi, solido intra semetipsum gaudio, et securâ quiete compositi, ante oculos fulsit, eximiaeque suae pulchritudinis imperiosissimâ vi stylum ad se totum, atque mentem conuertit? Quid enim illâ humanis in rebus nobilius,

-- --

quae perfectâ ex sapientiâ, ac virtute, quidam veluti earum splendor, erumpit? Quid cordi suavius, perpetuis cuius votis, et studiis, tanquam, optatissimus finis, proponitur? Quid denique seu descriptionum illustrium, seu grandium sententiarum, seu affectuum quà lenium, totiusque adeo poetici cultùs capacius: cum omnem penè vniuersam, quae de moribus, vitijsque, ac virtutibus agit, Philosophorum doctrinam suo, quàm latissime patens, includat amplexu?

Illius igitur comprehendendae rationem aggressus describere, duobus animaduerti totam cardinibus niti: altero, vt Mala, queis animus discruciatur, prohibeat; altero, vt Bonis, quibus idem acquiescit, circumfluat: meamque, proinde in eo curam, omnem versari oportere, vt quo facillimè pacto tum illa propulsari; tum haec obtineri possint, ostenderem.

Iam verò vlteriùs progredienti omnium, quaecunque seu Bona dicerentur, seu Mala, duo se se obtulerunt suprema, eademque opposita sibi inuicem, genera. Primum fortuita, et variabilia complexum, cuiusmodi paupertas, diuitiae, morbi, valetudo, et reliqua causis ab externis pendentia: quae declinare, vel assequi non penitùs homini liberum; contrariam verò in partem traducere, ita ut e Malis Bona, aut Mala e Bonis reddantur, cuilibet pro diuersâ vtendi ratione liberrimum sit: Secundum ex arbitrarijs, et immutabilibus constans, cuiusmodi virtutes, ac vitia: quod genus seu Bona adipisci, seu Mala euitare, quandocunque voluntas sic tulerit, possumus: congenitâ verò bonitate, et malitiâ, dum in animo adsunt, exuere, vel si maximè conemur, haud possumus.

His adeo obseruatis, ad duo generalia praecepta vniuersum Tranquillitatis quaesitae artificium reuocari intellexi: alterum quidem, vt Primis illis suâpte ambiguis naturâ, et in vtramvis flexilibus partem seu Bonis, seu Malis conuenientissimâ ratione vteremur: alterum autem, vt, quae ad Secundum pertinent genus, suae naturae tenacia, nec vnquam in diuersum itura, ea siue Mala repellere, siue Bona comparare nossemus. Sic etenim et Bonorum copiam prae manibus fore, quorum mens fructu expleretur atque expleta demum

-- --

quiesceret; et Mala, quae huiusmodi quietem interpellarent, longè abfutura: exclusis videlicet ijs, quae nocendi vim in ipsis suae naturae principijs defixam, penitissimèque insitam habent; alijs verò sapientem per vsum correctis, vt vel Mala esse desinant; vel in Bonorum inquisitionem, praescribens, non solùm quàm necessariò ediceretur; sed quid etiam seruandum proponeret, satis luculenter patebat. Prior verò, fortuitis et indifferentibus recte vti praecipiens, tametsi de aequitate suâ nullum; aliquem tamen de praxi videbatur dubitandi locum, relinquere: non omnibus facilè animaduersuris, in quo demum prudens ille, tantique ad propositum finem momenti, Fortuitorum vsus consisteret.

Quod igitur vnum ad artificij totius Summam dilucidè, breuiterque explicandam supererat, sedulò apud animum versans, sic tandem constitui, fortuitis quà Bonis, quà Malis ita nos

-- --

scitissime vsuros, si vtraque in contemnendis ac minimis, immo si nec verè Mala, nec vltra merum nomen Bona duxerimus: ab illorum propterea tum amore, tum metu quàm maximè immunes et vacui.

Nec temere id quidem, vt cuivis rem ritè aestimanti patebit. Nam, ad Bona quòd pertinet, cum ea, suo ingenio caduca, precaria, incertisque casuum obnoxia, nec acquiri, nec acquisita seruari pro arbitratu hominum possint; quorum animos Suo admiratione, atque amore occupauerint, perpetuis illos curarum aculeis effodiant, et iam desiderio, iam timore solicitent, necesse est. Vnde manifestò colligitur, nec Bonorum appellationem mereri, cum amari nequeant, quin obsint; nec ad animi quietem conducere, cum ijs oblectari animus, praeter quietis detrimentum, minimè possit; vnumque adeo reliqui esse, vt despicatui ab Euthymiae studioso habeantur, tunc ijs optimè vsuro, cum ea minimè amauerit. Sed et Malorum par ratio. Cum enim neque ipsa nostrae voluntatis imperio subijcere, et omnino, ac quoties libuerit, prohibere á nobis possimus; nisi

-- --

saltem aspernari nouerimus; assiduo certè vel in metu, ne ingruant; vel in maerore, quòd vrgeant, versabimur. Vt nullum proinde opportuniorem eorum vsum, ac magnanimum et sapientem neglectum, suis possit amatoribus Euthymia praescribere.

En igitur totam argumenti propositi seriem, á communibus longè principijs, extremisque notionibus ad ea, quae ipsum propriè, intimèque constituunt, ordinato et continenti progressu deductam. En quaesiti artificij breuissimam Summam, atque partes praecipuas: nimirum fortuita, externaeque originis seu Bona, seu Mala ita prorsus despicere; vt neque horum non terror, nec illorum desiderium commoueat: interiora e contrario, quaeque ipsa sibi parit voluntas, adeo impensè aestimare; nihil vt primis ardentiùs quaeratur, nihil alteris cautiùs vitetur.

Quae, planissima, et nemini dubia, quisquis probè perspexerit, facilè agnoscet, synceram, integramque animi Tranquillitatem nihil aliud demum esse, quám nobilissimum quemdam de Fortunâ, deque; Stultitiâ Rationis triumphum. De Fortunâ quidem, dum illius

-- --

et dona calcantur, et tela infringuntur: de Stultitiâ verò, dum et grauissimis ipsius Malis aditus obstruitur, et contrarijs ipsi Bonis mens communitur.

Hic itaque tam insignis triumphus nostro in opere sex libris describitur; ita distributis officijs, et partibus, vt primi quatuor Fortunae subigendae; qui supersunt duo Stultitiae profligandae rationem exhibeant. Opportuna illi quidem ad victoriam de Fortunâ referendam arma suppeditant: dum Primus fucata et insidiosa ipsius Bona docet contemnere; reliqui verò ne ipsius Malis laedamur, prospiciunt; Malis, inquam, seu procul terrentibus, quorum vim, et aculeos Secundus liber retundit; siue cominus ferientibus, quibus tum vniuersis Tertius certa, quaedam in commune profutura remedia, tum singulis Quartus propria nominatim opponit auxilia. Nec segniùs postremi duo ad debellandam excindendamque Stultitiam nos instruunt: dum Quintus, quae ipsius Mala, et quo pacto arceantur, demonstrat; Sextus verò contraria eidem persequitur Bona, in eorum supremo, quodque totius Boni, et perfectae Quietis Summam vel

-- --

vnum complectitur, Deo videlicet Optimo Maximo, desinens.

Et hactenus quidem magnificè loqui de Operis materiâ, atque titulo citra inuidiam fas fuit, vt de re minimè nostrâ, et quam non fecimus ipsi, sed duntaxat elegimus. Ad formam quòd attinet, nostri nempe partum laboris; id vnum verecundè pro meo ingenio candidèque profitendum existimo: nihil me studio, nihil diligentiae pepercisse, atque tempori, vt, praeter rerum, quae tractarentur, delectum; tractandi quoque modus et ratio, quoad per meas vires, docendique occupationes licebat, erudito Lectori non insuauis accideret: haec in primis curantem, vt vel minimae quaelibet operis partes aptissimo, maximèque naturali, et dilucido aliae alias ordine exciperent, interque se necterentur: vt tam sensus, quàm eorum expositio cum Decori legibus, et naturae simplicis ad amussim congruerent, perspicuumque, nec difficilem intelectum haberent: vt stylus postremò à Veterum harmoniâ, varietate, elegantiâ, caeteroque carminis cultu ne nimiùm abesset.

Quo in conatu, perquàm sanè operoso

-- --

plus licet laboris exhauserim, quàm harum inexperti rerum vel animo et cogitatione assequi valeant; non tamen meae huic, quantacunque illa fuerit, sedulitati tantùm audeo tribuere, nusquam vt à scopo aberrasse, Lectorum nusquam veniâ me indigere confidam: cum insignis adeo felicitas, nedum angustos mediocritatis meae fines; sed vel ipsam humani conditionem ingenij videatur transcendere: longiori praesertim in opere: vbi (ceu Homerum nonnunquam dormitantem [1] [ERROR: no link :] In Art. Poet. Horatius excusat) Fas est obrepere somnum. Quin ipsemet, praeter alia, quae imprudenti vitiosa, et minùs absoluta excidere, pluribus mihi in locis displiceo: quae tamen in melius recudere siue per ingenij tenuitatem; siue (vt mihi interdum subblandior) per contumaciam et difficultatem materiae non licuit. Neque verò eiusdem retentandi, quoad melior responderet successus, conaminis, et emendationis vlteriùs protrahendae mens deerat. Sedenim tum accisae corporis vires improbum, ne dicam infinitum, deprecabantur laborem; tum Apellis deterrebar iudicio

-- --

qui Protogenem in caeteris sibi omnibus vel aequans, vel etiam anteferens, hoc Vno se praestare affirmauit, quòd manum ille de tabulâ nesciret tollere: memorabili (vt subdit [1] [ERROR: no link :] Lib. 35. Hist. Nat. cap. 10. Plinius) praecepto, nocere saepe nimiam diligentiam: dum simplicitatis videlicet gratiam curae anxietate corrumpit. Praeterquamquod cum Philosophi, quam argumentum mihi imposuit, personâ non admodum videbatur congruere, si adeo solicitus, et insatiabilis forem circa vocularum delectum, numerorum iuncturas, idque genus scitamenta, et minutas concinnitates, quibus styli vsquequaque tersi et exacti cultus absoluitur: eam fortasse apud aequos censores, dum nullum emendandi finem facio, pusillae humilisque subiturus reprehensionem solertiae, qua Isocratem à Plutarcho [2] [ERROR: no link :] De Athen. praest. suggillatum reperio, quòd nimirum antitheta, isocola, similiterque desinentia conglutinans, et tantùm non dolabris verborum circuitiones complanans ac laevigans, tres penè Olympiadas in Panegyricâ pertexendâ oratione insumpsisset, quanto Pericles tempore Propylaea atque Hecatompedum struxerat. His igitur alijsque de causis persuaderi mihi tandem sum passus, ne limam hìc diutiùs contererem, praesertim cum aliqua (vtinam non Suffeniana) spes affulgeret, quae vlteriorem operis polituram exigerent, menda, non vsque eò vel crebra superesse, vel turpia, vt nullam à publicâ humanitate exorare possent veniam Scriptori, qui, facilibus alijs, et benignioris ad ingenium excitandum materiae argumentis posthabitis, in minùs aperto, nec perinde tractabili suam operam atque industriam vexauerit, Lectorum vt animis non otiosae voluptatis fructum produceret.

Et haec sanè de ijs dicta sint erratis ac mendis, quae vel suam inficiari prauitatem non audent; vel difficilem certè, et parùm idoneam defensionem recipiunt. Nam caeteroqui, cum virtus quaecunque, ceu viuendi, sic etiam scribendi, vitiorum in medio versetur: cumque id Medium, vtpote per incertam latitudinem pertinens, non modò tenere difficile sit [1] [ERROR: no link :] Vide Arist. Ethic. lib. 2. cap. 9. , verùm etiam cognoscere; permulta passim in Authorum

-- --

monumentis se offerunt, quae, quamvis priuato huius, vel alterius Lectoris circa Medium iudicio aduersentur; nullâ tamen receptâ communique artis lege ad vitij fines pertinere euincantur: quaeque adeo statim crimini dare minùs considerati, sibique plùs nimiò tribuentis, ne dicam temerarii et inhumani iudicis sit: quasi verò rationis auspicium atque tramitem deserat, ab illius qui sententiâ recesserit: nec, quo vni improbatur, possit alijs compluribus, et fortasse etiam iustiùs, non modò extra culpam, sed vel in laude ponendum videri. Sic (vt aliquo rem exemplo declarem) eadem amplificatio alteri quia latè fusa, odiosam inanemque Battologiam sapiet; alteri vel eâ ipsâ de causâ cum ad explicandam rem luculentior, tum ad animis imprimendam validior censebitur. Idem versus hunc offendet, ceù simplex, et facilis, naturali candore oblectabit: quodque alij pro ambitioso luxu veriùs, quàm ornatu fastidiunt, non deerunt qui splendidum, atque elegans, et magnificum praedicent. Vnde illud Venusini Poetae, [1] [ERROR: no link :] Lib. 2. Epist. 3

-- --


Quid dem? Quid non dem? Renuis tu, quod iubet alter:
Quod petis, id sanè est inuisum acidumque duobus.

Haec igitur cum ita se habeant; id mihi tum in communem omnium rem apprimè opportunum; tum aequitati maximè consentaneum videtur; vt nihil, nostro quamvis à gustu alienum, huius, vel illius vitij palàm damnemus; nisi iusta certique ponderis ad manum sit ratio, qui tristem affirmare sententiam possimus: sed ita sui quisque inductionem animi, et quam sibi normam scribendi proposuit, sequatur; vt ne vnicam et communem esse omnium legem literariâ in Republicâ velit: duo sibi in huiusmodi incertis tanquam certa persuadens: alterum, nequaquam factu impossibile esse, vt in germanâ ipse, Optimi notione informandâ à Vero aberrauerit: alterum, vt vt rectam artis institerit viam; non tamen, quidquid à recto diuersum sit tramite, prauum etiam continuò censeri oportere: cum (quemadmodum consultissimus dicendi magister Tullius [1] [ERROR: no link :] Lib. 3. de Orat. cap. 3. obseruatum reliquit) multa in quouis naturae genere

-- --

dissimilia inter se sint, quae consimili tamen laude dignentur, multique, diuersam à praestantissimis artificibus eâdem in arte rationem sequuti, parem ijs commendationem et famam hac ipsâ diuersitate retulerint. Quae iudicandi moderatio quamvis ab omnibus, ergaque omnes tenenda communiter sit; proprio et peculiari tamen iure tum ab illis exigitur, quos in literario etiamnum tyrocinio studiorum immaturitas cohibet; tum erga illos, qui in artibus non exercendis duntaxat, verùm etiam tradendis legitima emeruerunt stipendia: quique nec ingenio nimiùm confisi, nec de extemporalis facundiae gloriâ soliciti, sed vnam potiùs in operis apsolutionem intenti, diutinâ incude, ac pluries repetito limae morsu sua scripta consueuerunt torquere: adeo ut non temere, quidquid primum se obijceret, arripuisse, sed maturo, certoque consilij circumspectu hanc, vel illam dicendi formam delegisse iure possint videri.

Haec habui, Lector beneuole, quae in primo mei operis quasi vestibulo de illius tum materiâ, tum formâ tecum communicanda arbjtrarer: operis, inquam

-- --

mei: licet dissimulare ingenuus me pudor non sinat, aliquid ex illius supellectile Authoribus alijs, vt Senecae, Virginio Caesarino, Eusebio Nierembergio, ac Sfortiae Pallauicino deberi: à quibus cum nonnulla in rem meam se se vltro offerentia mutuatus sim; ne iniquus fur potiùs quàm debitor gratus existimer; signatis publicè tabulis hoc illis iam nomen profiteor. Caeterum, si in ijs, quae affero, exemplis, praesertim vbi personis sermo tribuitur, aut res per adiuncta illustratur, ab religiosâ et seuerâ narrationis historicae fide nonnunquam deflexi; dabis hanc, opinor, non grauatè Scriptori carminum veniam, liquidiorem Veri notitiam, quandocunque res, aut animus tulerit, ex Authoribus petiturus, quorum ibidem nomina, et loca cum fide redduntur. Reliquum est, vt, quibus verbis Bilbilitanus Poeta ab inanibus Graecarum fabularum portentis ad sua perlegenda epigrammata, communis vbi vitae, humanorumque morum imago adumbretur, Romanos conatur traducere; ijsdem te ego ad Euthymiae nostrae [1] [ERROR: no link :] Lib. 10. ep. 4. lectionem inuitem, cumque illo, et, quàm

-- --

ille, adhuc justiùs proclamem (a) [ERROR: no link :] Lib. 10. Epigr. 4. Hoc lege, quod possis dicere jure, Meum est. Atque utinam, quae hisce continetur libellis, Tranquillitas animi, non jure solummmodo, sed usu etiam fructuque, tua sit. Quod ego praestantissimum munus cumulate tibi, et ad plenum contingere, ex animo cupio: summum Patrem luminum orans, à quo omne datum optimum, et omne donum perfectum descendit, ut meis, irritis caeteroqui, sine suo afflatu, et interiori magisterio, futuris, conatibus propitius aspiret: teque adeo, et genus mortale universum quàm certissimo tramite (nec ullus profectò, ut extrema pars operis luculenter demonstrat, ipsius contemplatione, et amore usquam certior occurrit) exoptatam ad itinerum metam, perfectissimaeque Tranquillitatis Complexum deducat. Vale.

Previous section


Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].
Powered by PhiloLogic

Creative Commons License
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom
Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.