Croatiae auctores Latini: inventa  
   domum |  qui sumus |  textus |  auxilia |  tolle, lege! |   
Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].
Previous section

Next section

-- 72 --

EVTHYMIAE Liber Tertius 1
1. Pergite, magnanimis dum non inuitus Apollo
Pandit iter Coeptis, Sophiae Verique beatos
Humanum genus ad fontes deducere, Musę.
Hic dignus vobis labor, hęc pulcherrima vestri,
Primaque lex operis. Semperne immitia bella,
Et piceo saturi Phlegetonte Cupidinis ignes
Carmen erunt? Viduas platanos, laurosque comantes,
Et Paphias tantùm myrtos Heliconia gignent
Culimna? Lethiferis nusquam panacea venenis
Auxilium? Nusquam Fortunae vulnera praesens
Dictamnus lenire, melampodiumque, pyrethrumque,
Et maluae, et tamarix, Aeaeaque pharmaca contra
Moly laborifero fidum tutamen Vlyssi, (a) [ERROR: no link :] Homer. Odys. lib. 10.
Aut aliae, infestis faciles occurrere morbis,
Paeoniae frondes? Heu quàm lacrymabile vestro
Imposuit decori vulnus, qui mollibus aures
Delinire sonis, totum finemque modumque
Artis Apollineae statuit: nullumque, salubri
Admisto Sophiae medicamine, Pierium mel
Dulce putans, cum Pindo et Hyanteâ Aganippe
Cecropij abrupit foedus sociale Lycei?
Hinc leuibus demptus studijs honor: hinc Sapientûm
Vocibus acta rea, et turpi damnata Poesis
Exilio: neque musarum Phoebique sacerdos
Iam pluris, fatuae quàm qui iocularia turbae
Vendit Agonalis rhapsodus in aequore circi.
Vnicus amborum quando labor, otia vano

-- 73 --


Fallere desidiae cultu, nugisque canoris
Vecordes animos stolidi oblectare popelli.
Per me equidem non haec vobis infamia, Diuae,
Haeserit, Aonides, neque magno inuenta Platoni
Abnuerit te, Phoebe, suum Respublica ciuem.
Ingenij steriles lusus, et ficta laborent,
Mille per ambages rerum, nexusque decoros,
Composuisse Alij miracula: plurimus, Euge,
Admirans, bellèque, puer quibus accinat, et quae
Attonito relegat vultu, moduletur, anhelet.
Scilicet haec tantis merces sudoribus aequa?
Hoc pretium, vigiles mediâ cur nocte lucernas
Quis bibat, et viuos iratis morsibus vngues
Vellicet? Ignaui, aurarum ludibria, cantus,
Deliciaeque leues, et inania serta valete.
Me iuvat humani cordis lenire dolores,
Dulcis ad EVTHYMIAE sedes, atque aurea templa
Praelucere facem Mortalibus, inque peditos
Virgultis, salebrisque, et tortilibus labyrinthis,
Qua liceat, vitae calles aperire beatae.
Non secus, ac, superi quondam per inania Mundi
Errantem procul, et naturae arcana mouentem.
Primus ab immensâ longarum ambage viarum
Sophronisciades mediae in commercia vitae (a) [ERROR: no link :] Cic. pr. Academ. Quaest. et 5. Tuscul. et Laert. in Vita Socratis.
Deduxit Sophiam, propioraque dicere tandem,
Et magis humanas ad res facientia iussit:
Ingenium formamque Boni: quis corporis vsus:
Vnde animus felix: ratio naturaque fines
Quos statuant: tenebris qua se mortalibus arte
Eripiens, superi synceros luminis haustus
Mens trahat, et patrio iam nunc assuescat olympo. 2
2. Quas igitur Fortuna hilaris spes suscitat, et quos
Longe infesta metus aegris euellere fibris
Hactenus experto, superest maeroris iniqui
Vulnera iam fouisse, et quêis felicibus armis

-- 74 --


Strenua se medio tegat in certamine virtus,
Pandere: collatis quoties Mars vndique signis
Incubuit, volitantque hostilia spicula circùm,
Et varij luctus, et plurima mortis imago.
Magnae molis opus. Fortem nam fingere, belli
Dum tantùm timor, et vulgus fòrs audeat, immo
Plùs vulgus, quem sola mouent praesentia, quique
Vix hebetes animi sensus trans obuia mittit.
Ast, vbi consertus pede pes, totâque furit vi
Iam praesens Gradiuus; inexpugnabile robur,
Immotum placidae frontis feruare tenorem,
Non nisi paucorum decus est, quos plebis aceruo
Seposuit, quibus et triplici Sapientia maior
Aetherei nexu chalybis praecordia vinxit.
Sic olim, Idei repetens cum nobile furtum
Hospitis vltrices passim iuraret in iras
Graecia; Dardanidae, tutò inter pocula fortes,
Absentem verbis impunè ferocibus hostem
Vincebant, nemo non Hectore promptior, arma
Nemo piger fremuisse, tubasque inflare loquendo.
Actum de Danais: Iuuenum quot pectora; ahenas
Tot Patriae turres, tot posses dicere Martes.
Hic sibi de geminis paena canebat Atridis:
Hic Telamoniadem, septenis rapta iuuencis
Tergora ferrato nequicquam vmbone mouentem,
Strauerat: Ille Thetin lugubria ferre iubebat.
At postquam medium nusquam mare: Graecia postquam
Ante oculos: hinc Myrmidones; hinc fortia bello
Argiuûm, ac Dolopum Phoebeis agmina muris
Successere: rotasque cruento in puluere flexit
Cuspide Peliacâ agnosci manifestus Achilles;
Tunc nimij flatus cecidere, et grandia verba:
Tunc patuit virtus, patuit socordia: visus
Tunc Paris est Paris, et magnus se protulit Hector. 3
3. Ergo, vbi fatorum non euitabile numen,
Infestique premunt casus: seu turpis egestas
Sordibus aeternis inopem squalescere cogit;

-- 75 --


Seu pubescentes in patris gaudia Natos
Ferrea praecipiti demersit funere Clotho;
Seu quouis demum mens vulnere laesa; cauendus
Illorum venit ante alios miserabilis error,
Pectora qui penitùs maerori tradere gaudent,
Inuoluuntque suis totos se luctibus: et, cum
Rebus ab aduersis animum ad meliora referre,
Solarique aegros liceat ratione dolores;
Quaelibet infesti auxilia auertuntur, amantque
Non alijs tantùm, sed vel sibi posse videri
Plùs miseri: fidusque adeo si fortè sodalis
Extenuet blandis lugentûm vulnera dictis;
Ilicet irati obsistunt, sortemque malignam,
Tanquam aras patriosque focos, defendere certant:
Maxima ceu cladis sit portio, clade putentur
Si pressi leuiore. Tuis heu caeca fauere
Mens Hominum lacrymis! Quae non in deuia praeceps
Volueris, errantem Ratio ni fida gubernet?
Si Mala, quae luges, ingrata; quid illa tueri
Vsque iuuat? Si grata; piget cur ferre? Fatendum
Ocyùs alterutrum: vel mitia carpis iniquè;
Vel grauibus stulto indulgens blandiris amore. 4
4. Haec igitur miserae sortis seu caeca voluptas,
Seu leuis ambitio procul ableganda, magisque
Consilij toto pugnandum est robore, luctum
Vt sibi mens minuat, se seque reducat ab illo,
Vndique certa sui conquirens pharmaca morbi.
Sic opifex docuit gaudendi Epicurus, et idem
His primum instituit se legibus. Vltima testis, (a) [ERROR: no link :] Laert. In Vita Epicur.
Dilecto comiti quam scripsit, epistola, Nempe
Lethiferis illic morbi suprema minantis
Vrgeri miseros immanè doloribus artus
Nunciat: at solos artus: consistere mentem
Vim supra sensumque Mali: quòd scilicet ipse
Auocet hanc aliò prudens: interque ruinas
Membrorum, vacuasque colos, et acerba propinquae

-- 76 --


Iura necis, releuet sese, memoranda volutans,
Quae vulgo ediderat, studiorum Inuenta suorum. 5
5. Nec verò non prompta salus: non plurima certum
Vulneribus, quae sint, et quanta ea cunque, leuamen
Suppeditat ratio. An talis non illa, receptus
Communis primam vitae quam suggerit vsus?
Si tibi nil, quouis durarum in cardine rerum,
Euenisse noui reputes: sic publica volui
Tempora, sic hominum decurrere fata: sub ipso
Ilicet hanc cunctis legem viuentibus ortu
Propositam, vt, varius quaecunque volubilis aeui
Fert color, haud aliena sibi discrimina norint?
Nemo, vbi supremum iam voluit Aquarius annum,
Ignauo gelidas constringi frigore venas
Miratur, rapido vel rursus ab igne resolui,
Lucida cum Phaeton Nemeaei terga leonis
Insiliens geminis caelum feruoribus vrit.
Nempe quòd hunc illis innatum mensibus vsque
Scimus, et aeterno sancitum foedere morem.
At neque naturae stabili minùs ordine fixum,
Perpetuumque homini est, ferat vt communia fata,
Et sortis quascunque vices, rerumque labores.
Cur igitur, si dêinde repens quis talia casus
Attulit; iratus querulis clamoribus astra
Conueniat, ceu mira, sibique indebita, praeter
Naturae morem, et fas omne, incommoda passus? 6
6. Heu grauibus curis, longisque laboribus empta
Res perijt. Quid? Te pennas vulsisse fugaci,
In noua ne porro transiret iura, putasti?
Non alias, aliasque, tuam quàm viseret ante,
Mutarat peregrina domos? Cur certior vni?
Cur tibi, quàm Dominis plûs fida prioribus esset?
Sortis id ingenium certè, sua semper in orbem
Huc modò conuertens, iamque illò vt munera. Nulli
Perpetuam stabili addicat se foedere. Ritu
Auspicijsque tuis si fas tibi ducere vitam;
Quin patiare suis illam quoque moribus vti?

-- 77 --


At geminos etiam, vix pubescentibus annis,
Inuida praeriput, nostrae suprema senectae
Qui requies, fuerantque domùs spes vnica, Natos.
Et nunc heu patrios, cinis immaturus, amores,
Venturumque simul genus, et promissa nepotum
Gaudia crudeles secum rapuere sub vmbras:
Nec mihi seu vitae columen, seu funeris haeres.
Canitiem auxilijs orbam, nomenque parentis
Funditus elatum miseror. Sed, num noua ludi
Haec miseri facies? An non, vel prolis acerbos
Ante obitus, vitâ poteras didicisse magistrâ,
Natorum quae conditio: qua lege parenti
Obueniant: quàm prona rapi, quàm labilis aetas
In tumulum, vanâ somni fallacior vmbrâ,
Mobilior folio, rapidoque fugacior Euro?
Haec adeo si nota vnus nescisse fateris;
Viuendi nae tu nimiùm peregrinus et hospes.
At, si certa sedent olim; perstringis iniquo
Communes Parcas, immotaque foedera questu.
En age, noctifero si quisquam vespere, pronum
Herculeas mergi aspiciens Titana sub vndas,
Indignum, nullâque nefas ratione ferendum,
Clamaret: Mundique vicem commotus, auarae
Iurgia Naturae tanti pro crimine furti
Diceret, immitem vocitans e matre nouercam;
Non illum capitis vacuum, et sine corde putares?
Quid? Si, nimbisonae per inertia tempora brumae,
Lugeat exutos hic idem floribus hortos:
Nec secus, immani quàm vulnere fixus, Iniquis
Heu me progenitum auspicijs, et Numine laeuo!
Ingemat. Vt semper nostris illudere gaudet
Votis inuida sors? Vt tristia quaeque malignis
In caput hoc radijs collimant sydera? Dulce
En decus hortorum, pictique superbia Veris,
Per sua deiecti folijs marcentibus arua,
Interiere, omni frustra quos sedulus arte
Nutrieram, flores: liquidam de fonte propinquo

-- 78 --


Ipse quibus vitam gaudebam affundere: templis
Vnde honor, vnde mihi toties redolentia serta.
Proh crudelis hyems! Proh barbara! Nil adeo te
Pulchra mouent? Tenerae nil contigit illius ergo
Pubis amor? Tam formosos excindere foetus
Immites potuere manus? Quonam tua ferro,
Aut adamante rigent praecordia? Talia si quis,
Ploratu se tristi, et flebilibus lamentis
Conficiens, rigidae ingeminet conuicia brumae,
Nec laniare genas, passos aut vellere crines
Temperet; Anticyram non ocyùs ire iubebis,
Quaesitum stolidae purgamina mentis? Ineptas
Non risu excipies lacrymas, annique niualis
Perpetuum hunc morem, certa haec constare docebis
Tot saeclis iam iura? Tuus dolor ille, receptas
Dum grauiùs vitae leges, humanaque fata
Excipis: oftensâ ficti sub imagine luctùs
Ipse lates, moresque tuos tibi fabula verax
Obtulit. Anticyram (quid cessas?) primus adito,
Quaeque Alijs caneres, tibimet solatia sumas:
Rite memor sacramenti, in quod luminis oras
Protinus intrantem Natura et Numen adegit,
Vt, sidulce foret nasci, mortalia ferres.
Et veluti, si quando procul natalibus aruis
Externum te ducit iter; flagrantia solis
Spicula, pingue lutum, ventos, vim pulueris, imbres,
Fumosaeque olidum ferâ de nocte tabernae
Hospitium vacuo irarum fers pectore: tales
Quòd tibi nimirum casus praedixeris, et quòd
Haec peregrinarum appendix consûeta viarum;
Haud secus in vitae cursu, quae tristia cunque
Obtigerint subeunda, pari fer robore mentis:
Tale viae genus hoc reputans, nec posse, per illam
Ingressos, alijs homines decurrere fatis. 7
7. Altera quin etiam primo hoc de fonte, leuandos
Ad luctus, medicina fluet: quòd, tristia rerum
Fatali cum sustineas ex lege; quibus te

-- 79 --


Aduersis inimica premit Sors casibus, ijsdem
Et reliquum primo Mundi nascentis ab aeuo
Pressit adhuc mortale genus, neque seciùs ijsdem
Vsque sub extremos aeui superantia cursus
Saecla premet. Solus communis in ordine vitae
Exemplum si triste fores; non prorsus egeret
Tunc veniâ causâque dolor: nunc lumina vastum,
Quà Phoebo sub vtroque iacet, dimitte per Orbem:
Mentiar, innumeris si de Mortalibus vllum
Inuenias, liquido caeli quem munere vesci
Fata sinant impunè. Grauis iam tempore longo
Incubat Huic, durisque premens complexibus angit
Pauperies: patrijs detrusus finibus Alter
Ignotos circùm fines miserabile ducit
Exilium: plenas Natis exanguibus vrnas
Ille fouet gremio lacrymans: lethalibus aeger
Hic podagrae, laterumque doloribus, inter acerbos
Corporis exhausti morsus, cessantia fata
Increpat, et vixisse, miser, quàm viuere mallet.
Quid tibi iam species alias, et nomina dicam?
Ictericos, elephantiacos, intercute lympha,
Igne laborantes sacro, pleuritidis haustos
Ense latus, durâ anginae vi guttura pressos:
Horrida tot lethi simulacra, tot vndique tetras
Morborum facies: numerum quêis reddere si quis
Fòrs velit; Ionij fluctus velit aequoris idem
Percensere, vel, extremo referente Nouembri
Intempestam hyemem, quàm multis, dicere, Pindi
Vmbriferum caput, Apenninigenasque caducis
Denudent folijs Borealia flamina quercus. 8
8. Hactenus at vulgi clades. Quid? Luctibus ijsdem
Aurea misceri nunquam penetralia regum
Cernimus? Humanos ignorat purpura casus?
Fortunaeque super nimbos humilesque procellas
Impauidam caelo attollunt diademata frontem?
Quin sors imperij, quò celsiùs edita, lapsu
Hòc praeceps grauiore ruit: maioraque quantò

-- 80 --


In spatia immanem se porrigit; obuia tantò
Insidijs, telisque magis. Non publica solùm
Fata hominum subeunda: (licet subeantur et illa)
Sed proprijs iactatur adhuc, vnique dolendis
Turbinibus. Iam finitimi molimina regis
Sollicitant, bellumque aduersum, et fortior hostis;
Iam vulgi subitos renuentis fraena tumultus,
Et dubias tremit ancipiti sub pectore fraudes. 9
9. Quae quibus exempla anteferam? Discede Vetustas,
Cum Priamis, Croesisque tuis. Quid syrmate nigro
Funestam Oedipodis, funestam Agamemnonis aulam
Obijcis? Haud nostro infelix haec gloria saeclo,
Haud dirae genus hoc famae non suppetit, Orbem
Posse ruinarum ingentûm terrore superbo
Concutere, et plures scenis donare cothurnos.
Spargentem subitos augusta per atria luctus,
Imaque mutantem summis, et fronte reulsas,
Vixque adeo non cum trepidâ quoque fronte coronas
Imposito pede calcantem sat vidimus Ipsi
Fortunam: sunt et nobis feralia, Thebas
Quae valeant, et quae solari, exempla, Mycenas.
Testis, qui Geticum, subitus fragor, increpat axem,
Pulsaque terrifico Byzanti Regia motu.
Pangeas trepidare niues, Rhodopeaque saxa,
Et dubijs video nutantem rupibus Aemum.
Insonuere poli: diroque à littore cursum
Territus in sese reuocans, fugientibus vndis
Vix non oppositam texit Chalcedona pontus.
Nec mirum. Odrysius, tot quondam gentibus, et tot
Imperijs, regnisque caput sublime, tyrannus,
Nubifero immanis solij de culmine, centum
Per medios, centumque gradus, quos altiùs, atque
Altiùs extantûm series cumularat honorum,
Praecipitem duxit fato impellente ruinam.
Qualis, Peliaco extructam cum vertive molem
Ingentisque Ossae, atque Ossam calcantis Olympi
Iratus trifido disiecit Iuppiter igni;

-- 81 --


Proxima nequicquam trepidanti apprendere nisu
Sydera, Taygeten, vel Parrhasiam Cynosuram
Conatus, liquidum retro per Inane, Parentis
Attonitae in gremium, versa ceruice, Typhoêus
Corruit, et vasto tremefecit pondere Mundum.
Quàm dispar facies? Primum qui nuper habenis
Flectebat, mediumque diem: quem mille phalangas,
Mille sagittiferos rapientem in bella maniplos
Norruerat, tantis impar prope viribus, Orbis;
Exutus tumidam rapto diademate frontem,
Victus, inops, sceptro, libertatique superstes
(At tu iustitiam coleres, inuictaque magni
Foedere ne rupto tentasses Caesaris arma,
Perfide regnorum latro) feruilia mordet,
Pars populi, iam fraena: angusto et carcere clausus,
Carnificis dextram, laqueique ignobile fatum
(En regni pretium) iugulo impenere tremiscit. 10
10. Atque vtinam meritos tantùm sors illa tyrannos
Plecteret, indigni neque tristius Anglia fati
Obîjceret documentum. Heu qui te verbere surdo
Eumenidum colubri, Caelo fidissima quondam
Insula, nunc regi iuxta, Caeloque rebellis,
Ad Tamesis ripam Geticos transferre furores,
Lymphatam pepulere? Axis quònam ille Britanni
Sol abijt, tanto Caelestûm munere fessis
Donatus populis Princeps, quo sceptra tenente
Decolor antiquum reuocari coeperat aetas
In pretium? Iacobus vbi, tua gloria, certum,
Iacobus, patrij columen, tutelaque Mundi?
Illudne augustum caput, illam pondere quovis
Curarum maiorem, et natam ad publica mentem
Commoda ciuili rabie, et popularibus ausis
Imperio extrudi potuisse? En perfidus, en quò
Praecipitet mentes furor, atque in viscera lapsum
(Ah Stygiam pestem! Ah Lernam eluuiemque Malorum!)
Haeresis infandum virus. Pulsum ilicet omne
Fas animis: nihil integri sub pectore sensùs:

-- 82 --


Nusquam dedecoris pudor, aut reuerentia famae:
Sed furiae, indomitumque nefas, exutaque fraenos,
Ac sceleris mens tota sui. Communia nempe
Iura hominum violare, et pactum rumpere sceptris
Obsequium metuant, qui, Relligionis avitae
Foedera nil veriti, et sacros confundere ritus,
Ipsa etiam summi imperia excussere Tonantis?
Iuratur facinus, dirum, intestabile, vecors,
Horrendum facinus, quod toto non pater aluêo
Effusus Tamesis, non Naupactei Acheloi (a) [ERROR: no link :] Vide Ouid. lib. 2. Fast. sub initium.
Flumina, non, quantus quantusque est, omnibus vndis
Expiet Oceanus. Stygio saeuissima cornu
Dat dirum populis belli discordia signum:
Exarsere animi: cinctae hinc serpentibus atris
Immanes Cromuelli vmbrae exitiale furoris
Cordibus inspirant virus; non segniot inde
Sanguinolentum aperit iugulum, plenisque Momuthus
Exceptum manibus, Nessei peste cruoris
Tetrius, effundit vulgi super agmina tabum.
Perfida iamque odia, atque animi patuere rebelles,
Consessumque nefas. Sceptri spes nulla tuendi:
Vix fuga, vix tutò fas est sua perdere regna.
Quis tibi tunc sensus, regum fortissime, iniquis
Cum populi furijs, et proditione Tuorum
Nil graviùs Patriâ, regnoque horrere coactus,
Estensem thalami sociam, tam proxima cordi
Pignora, partem animi tantam, genitumque paterni
Nuper in imperij titulos, spem nominis vnam,
Et generis, Gnatum, cuius vagitibus Orbis
Laetus, Io, et, Io, laetus responderat aether,
Depositum pretiosum vndis pelagoque furenti
(Proh quantum fati ventorum e lance pependit!)
In quoscunque dares casus: telluris iniquae
Mox rabidas hyemes, peioraque littora ponto
Effugiens, tumidi ipse etiam per stagna Profundi,
Augustus sequerere, vndis miserantibus, Exul?

-- 83 --


Nil tamen hosti actum: pulsus fers omnia tecum:
Instabile externumque Bonum, Fortuna recessit;
Sed virtus, tua Summa, manet: quin nuda videri
Pulchrior est, meliùsque suos dat nosse nitores,
Dum nihil extra se mirum spectantibus offert.
Heros dimidius sub Regnatore latebas:
Nunc demum, qui sis, quantus sis, perspicit Orbis.
Eiectum per vim solio quis credat auito?
Deserti potiùs, condemnatique vocentur,
Qui talem solio pepulere. Haud Principis istud,
Exilium populi est. Quaevis tu littora lustres,
Orbe tuo, ceu Sol, semper conuerteris: ille
Cum Patriâ, atque ipsâ, probro poenaeque relictus,
Exulat in Patriâ. Vis vltima quaeque minari
Sontibus? Haud vltra rediturum in regna mineris.
Sed redeas potiùs. Saeui iam poenitet Ausi
Perfidiam: insanos iam damnat et ipsa furores:
Iacobo nec regna, ereptum sed mage regnis
Iacobum, oppositas sortes, alternaque fata
Iudicij vero librans examine, discit.
Vosque adeo, o Superi, (trepidis sat cognita Virtus
Casibus aduersa euicit, meruitque secunda)
Magnanimum Heroem, et plùs visum rege, paternis
Dum caruit regnis, natiuae reddite sorti.
Ceu Volucrum regem, et solis phoenica Volucrem
Non perimit, renouat foecundae mortis imago;
Sic regum phoenix fortunae à funere, solis,
Aeterni absumpsit solis quam feruidus ardor,
Altera iam ducat rediuiuae exordia lucis,
Inque Caledoniâ regnet feliciùs aulâ.
Euenient. Verùm haec Alijs, quêis liber Apollo,
Altiùs et plectri sonitu maiore canenda.
Sat mihi, communis fati ad solatia, duros
Sceptrorum casus, inflictaque vulnera summis
Frontibus Aeschyleo cantu retulisse, nec ipsas
Immunes rapidis fortunae à motibus aulas.
Quidnam igitur? Proprij nemo cum ponderis expers

-- 84 --


Nemo suas Caeli pro respirabilis vsu
Non lacrymas soluat: communia fallere solus
Iura velis, durisque nihil dependere Parcis?
Hoccine Mortalem fas poscere? Voluitur omne
Fluctibus assiduis socium genus: et tibi luges
Non parci? Querulis et vocibus astra fatigas,
Quòd non excipiant te de tot millibus vnum?
Dic, vbi frons sua? Quò sensus, ratioque recessit? 12
12. His adeo monitis Darij regis, ademptam
Vxorem, viduosque toros sine sine dolentis,
Saucia Democritus praecordia lenijt. Aegri (a) [ERROR: no link :] (a) Iulian. Casar ep. 37. ad Amer.
Scilicet augustum subiens penetrale tyranni,
Desine perpetuis, Rex, desine fletibus, inquit.
Namque ego dilectam (licet irremeabilis Orci
Lurida fatali stagna exuperauerit alno)
Vxorem liquidas caeli reuocare sub oras,
Iniustamque nigro raptori auertere praedam
Spondeo. Nec nimio munus tam nobile sumptu:
Poscit emi: gelido tria tantùm nomina busto
Incidisse hominum liceat, quêis tota secundo
Tramite inoffensi series defluxerit aeui;
Dulcibus extemplo Superis, et reddita luci
Ibit in amplexus cupidi Regina mariti.
Tu Famulos (promissa mouent si gaudia) regni
Quaslibet actutum patrij dimitte per oras:
Felicem inueniant numerum, et signanda reportent
Nomina. Prona fides dictis. Immensa cupido
Quid sperare neget? Lecti, mora nulla, Ministri
Oppida, tecta, agros, nota, atque ignota locorum
Circumeunt, vigilique explorant omnia curâ.
Nequicquam: vacuus labor omnis, et irrita cura.
Ergo iter ad Dominum relegunt, triademque beatam
Ilicet à foribus primoquque in limine iussi
Reddere, per sacros ignes aeternaque Mithrae
Numina, (relligio Persis quae maxima) nullos,
Humani cultùs regio quà conscia, iurant,

-- 85 --


Non obitos, non excussos sibi rite Penates.
Vana tamen studia, irrisos cecidisse viarum,
Atque operum sumptus: nullo sub sydere quemquam,
Candida perpetuò vitae cui Summa, repertum
Terrigenam. Capto Sapiens tum tempore, Iamne
Ergo vides, inquit, Regnantûm maxime, cunctis
Hanc adeo legem positam Mortalibus, vnus
Quisque volens, nolensque suos pro parte virili
Vt subeat casus? Quocirca, te quoque Diuûm
Numina dum fragili voluerunt semine nasci;
Ne tumidus nimiùm, videsis, habeare, tuique
Oblitus generis, communia pendere vitae
Abnueris solus si vectigalia, teque
Fata hominum indignere hominem promiscua ferre. 13
13. Nec mihi se plures quisquam vidisse reponat,
Inseribi tumulo qui Regnatricis Eoae,
Frustrarique sagax Graij Sapientis acumen,
Fortuito laesi nunquam discrimine, possent.
Esto, aliquem genus id liceat producere; quid tum?
Exempla hunc inter censebis, an inter habendum
Prodigia, Hetruscis olim lustrata libellis,
Degeneres vtero foetus, matrique timendos,
Sanguineosque imbres, pecudesque humana locutas,
Et gemino de sole diem, dubitantibus astris
Hinc, illumne patris dignentur honore? Sed ipsos
Hos tamen, humanae quos ceu miracula sortis
Ignari colimus, quàm multis longior aetas
Casibus obijciet? Liceat modò viuere; quanto
Reflantûm miseros ventorum turbine volui
Aspicies? Quae venturis spectacula scenis,
Materiem tragico quantam debere cothurno?
Et tibi laeta diu fòrs illibataque primae
Fluxerat aetatis series: sòrs et tibi plures
Inuidere, rotae volucris de culmine qui nunc
Praecipitem sensu partim miserantur amico;
Partim etiam fastu gaudent calcare proteruo
Vidi ego, quae, caeli toties secura, marisque,

-- 86 --


Nauifragas Libyae syrtes, Aegaeaque saxa,
Et Siculos velis impunè audacibus aestus
Luserat, aequorei supremo in limite cursùs,
Littora dum nautae iamiam subeunda salutant,
Sertaque festiuae imponunt victricia puppi;
Cautibus illisam caecis perijsse carinam. (a) [ERROR: no link :](a) Fingitur visum, quod potuit contingere.
Nil certum satis: ambigui periura fauoris,
Vsque sub emeritam multos Fortuna senectam
Amplexu toto fouet, immensisque saginat
Muneribus, titulos, et honorum insignia circùm
Accumulans: quò nempe suas (is denique finis)
Rite coronato ducti mox vertice ad aras,
Splendidior saeuis procumbant hostia Sacris. 14
14. Consule Romulidûm fastos. Non littore talis
Victima Niliaco Magnus? Non curia tali
Victorem obstupuit Socerum procumbere pompâ?
Ille triumphati Dictator maximus Orbis,
Bellorum, pacisque potens, lex vnica legum,
Vnicus heroum phoenix, post addita Rheno
Vincula, post domitum Oceanum, innumeramque cruentis
Thessaliae in campis vno certamine messam
Palmarum segetem, vrbanae (quis crederet?) ipso
Pacis in amplexu. Sed cur notissima vulgo
Vlteriùs monumenta sequor? Tu Graecia profer,
Tu potiùs Samij fatum lugubre tyranni. (b) [ERROR: no link :] (b) Val. Max. lib. 6. cap. 11. et Herod. lib. 3. de Polycrate.
Vix hominum sese Dea caeca benigniùs vlli
Credidit, admoto vix blandiùs vbere quemquam
Fouit. Iter pronum coeptis, spes nulla secundo
Fine carens, nullis longè sua copia votis.
Ne multis morer; ipsum etiam fastidia tandem
Mutati nunquam Superûm cepere fauoris:
Ipsum etiam faciles adeo per plana, sine vllo
Obice, lassarant cursus: iamque esse timori
Ille, nec immeritò, praeter moremque, modumque

-- 87 --


Caeperat immotus fati tenor. Ergo seuerum
Sollicitus Nemesis numen, Diuûmque piare
Inuidiam, cupiensque aliquo, inter prospera rerum,
Quid dolor, explorare, et quid sors altera, gustu,
Auulsam digito, sibi quae carissima, gemmam
Aequoreas iecit, pretium maeroris, in vndas.
Sed vani iactus: neque sic lugere, volenti,
Fas fuit. Oblati siquidem mox piscis in aluo
Amissum reperit lapidem, gaudensque recepit.
Quaenam igitur tam securi meta vltima cursùs?
Feralis crux nempe, in quam crudelibus actus
Idem odijs, variae documentum flebile sortis
Praebuit, et nullum duras euadere vitae
Posse diu leges securum hilaremque probauit. 15
15. Quid? Quod vim rigide sortis non singula tantùm
Per capita, ablato caecam discrimine, ferri;
Sed leuiùs tibi, quàm plerisque, incumbere cernes.
Ecquid enim tam triste subis, abstergere fletus
Quin grauiora queant te circùm exempla? Reuolue
Sîs animo, quot nunc, inopes, diuturna maligno
Vix mendicatae Cereris ieiunia frusto
Solentur, Cereris, presso quam dente resolui
Indocilem rigidâ conspectam à Gorgone iures:
Nec laris exigui saltem sit copia, faeuas
Ad Boreae, Caurique minas, sed sub Ioue nudo
Hybernas agitent, quà nox deprenderit, vmbras.
Effera quàm multos arthritis, et acriùs vrens
Calculus ad mortis speciem, votumque fatigat?
Contemplator et Hos, piceâ, qui, nube sepultis
Luminibus, toto proscripti sole dieque,
Nulla diu roseae delibant gaudia lucis.
An, rogo, non tali collatus cum grege, felix
Ex misero possis, atque inuidiosus haberi?
Quod grauiùs, quàm mortali pro robore, fati
Incumbentis onus, nulloque Atlante ferendum
Ipse vocas; tenuem non Illi ponderis vmbram,
Non lucrum, munusque suâ prae sorte putarint?

-- 88 --

16
16. His tua si sapiens, alienaque pendere fata
Lancibus instituas; quàm tecum molliter actum
Protinus agnosces: neque iam sic nubilus istam,
Quae vacuos humeros tenuis vix sarcina tangit,
Obîjcies Superis, meritos quin gratus honores,
Pro maiore adeo aerumnarum parte remissâ
Exolues, qua pressa virûm tot millia cernis:
Quaeque, per humani generis communia iura,
Nil fuerat, cur, praeterito te, iustiùs illis
Assignanda foret. Quòd si, post talia, fatis
Inuisum te pergis, et vltima dicere passum;
Hac querulum iusti scitâ ratione Solonis (a) [ERROR: no link :] (a) Val. Max. lib. 7. cap. 2.
Compellare iuuat. Summus, fac, rector olympi
Omnia Mortales iubeat sua pondera, quêis nunc
Hi grauiùs, leuiùsque Alij torquentur, in vnum
Communem pariter cumulum deponere, et inde
Seu positam rursus sibi quemque assumere; iustam
Seu potiùs cunctos, nullo discrimine, partem.
Haec si conditio detur; quae mens tua? Fascem
Num proprium retinere velis? An, foedera legis
Alterius subiens, ex illo vnde vnde coacto,
Digestoque iterum totiùs sortis aceruo
Ducere cum reliquis partem Mortalibus aequam?
Ni fallor, grauiùs multò noua sarcina frontem
Tunc premeret: mallesque adeo praesentia ferre
Pondera, ceu melior fati, leuiùsque futurus
Sic miser, aequales quàm si pro parte virili
Omnibus aerumnas communis diuideret sors.
Quin Alios igitur, iustâ quêis lance Malorum
Abnueres par esse, animo proponis, et inde
Opportuna refers duri solatia casùs? 17
17. Rettuleris sanè, Leporum ni amentior ipso
Sis grege: cui certam lux hinc oblata salutem
Iamiam mersuri tulit ipso in cardine lethi.
Scilicet hos quondam (Aesopo si credimus: et quis

-- 89 --


Aesopo ambiguus cunctetur credere?) lucis
Insanum vitaeque odium, tot casibus actos,
Obuia tot fata assiduo terrore pauentes,
Supremum properare diem, atque occurrere Parcis
Impulerat. Quid enim sese aerumnosius vnquam,
Quid magis exosum Superis, grauioraque Titan
Viderit iratae obiectum ad ludibria sortis?
Quêis nihil armorum: nullae aegro in corpore vires,
Nusquam animus praesens: sed, si quae, tota salutis
In pedibus ratio: bella hinc metuenda Ferarum;
Hinc hominum: trepidi semper sub pectore motus:
Nilque parûm validum, seu frondea concitet Eurus
Murmura, seu viridis quasset dumeta lacertus,
Attonitas replere fugâ, et formidine mentes.
Nec piget obstrictos tam duris legibus annos
Ducere? Funesti valeat quin aetheris vsus.
Sat luci, lacrymisque datum. Mors vna Malorum
Effugium. Moriamur, et vltro in fata ruamus.
Instar habet si vita necis; vitae vltima finis
Ortus erit. Finire necem, haud perijsse; renasci est.
Haec alij passim, ante alios haec plurimus omnes
Taphrocharis (priscum genus olli, et clara parentum
Nobilitas: sed facundae praestantia lingua
Plus proprij addiderat decoris) clamore diserto
Ingeminans, vulgi ad proceres, vulgumque fremebat.
Tristibus ergo acti stimulis, caecoque furore
Praecipites mortem iurant: bacchatur in omni
Pectore mors: primus nasci, extremusque perire
Lucis amor cessit. Stat, non poscentibus vltro
Reddere depositum fatis: stat, quod super aeui
Parcarum net nigra manus, damnataque caeli
Munera proiecisse, et nil crudelibus auris,
Nil vltra debere tibi, Natura. Palustri
Haud procul vmbrosam complêrat gurgite vallem
Stagnum abruptum, ingens. Liquidi rapit illa sepulcri
Spes animos: aduersa ruunt in fata, sequentûm
Quo neque vim fugerent, cursu. Hìc demergere vitam,

-- 90 --


Et vitae miseros vnà demergere casus
Fas erit: hic portus curis, haec meta laborum.
Salue optata palus. Sic illi, et triste subibant
Iam littus, peritura cohors. Sed, parcere mitis,
Aequius ignaris, quàm, quod per fata vouerent,
Auxilij genus vnda tulit: vitamque relinquens,
Nil nisi sollicitae exhausit fastidia vitae.
Vosque adeo, molli quas tunc herbosa fouebat
Ripa sinu, taciti, ranae, gens garrula stagni,
Dum, sonitu impulsae venientûm, corpora notas
Praecipiti hinc, illinc saltu vibratis in vndas;
Vos rabiem miseris infixam, aegrosque dolores,
Ac lethi stimulos fluctu mersiftis eodem.
Hoc satis, haec Leporum gentem seruauit imago.
Mirantur, subitò refugas, seque esse timori,
Attolluntque animos. Iam non postrema videri
Sors sua: quaesitae iam deferuescere saeuus
Mortis amor: solùm iam deesse, atrocia primus
Qui reuocet Consulta, et viuere suâdeat, author.
Quis fuit is? Cupido egregium da noscere vati,
Calliope, Herois nomen: superesse nepotum
Da memori famae seruatoremque parentemque
Auriti generis. Praesens tibi tota Vetustas:
Saeclorum nos impliciti caligine: et atram
Letheaea ante oculos glomerant obliuia nubem.
Ergo animi prudens, nec seu genitore Podauro,
Milophago seu fratre minor, dubia agmina spectans,
Rhinomacer placido sic ore silentia rupit,
Sic sociam diris pubem reuocauit ab orsis.
At quae nos properae necis importuna cupido
Sollicitat? Nempe ibelles Natura creauit.
En Alios, trepido quêis plus sub corde pauoris,
Quêis minus attonito iseruit sub pectore cordis.
Cur sortem damnare libet, quam suspicit, et cui
Sese humili genus hoc impar terrore fatetur?
Viuamus Lepores, audent si viuere ranae. 18
18. Atquì maius adhuc, longèque potentius aegro

-- 91 --


Auxilium fuerint Aliorum vulnera, si, quo
Illa ferant îjdem vultu, et quo pondere mentis,
Insuper observes: tranquilâ vt fronte dolorem
Dissimulent: vt, vel lapsi afflictique, prementem
Fortunam super assurgant, fatique riunas.
Talia, credo equidem, spectantem exempla pudebit
Immodico questu casus vrgere minores:
Nimbrorumque minas inter caelique tumultus,
Innubes roseâ pingi Thaumantide vultus
Posse scies, animumque suo radiare Sereno.
Nec tibi magnanimos heroas, et inclyta fastis
Nomina, Anaxarchi letho insuperabile pectus,
Crescentemque animis rerum per damna Catonem
Obîjciam. Mediae vel plebis in ordine, siccis
Luminibus multos ea passim fata subire
Aspicies, quêis ipse, et adhuc leuioribus ictus
Foeminea effundis bilem in lamenta, diemque
Proîjcis, iratus Superis, vitaeque, tibique.
Nam quae tam miseri (libeat perpendere) luctus
Materies? Teneris illusit bruma racemis,
Palladios foetus decoxit fortior aestus,
Invida spem largae Cereris rubigo fefellit.
Hinc dolor, hinc lacrymae: Qui conclamatus, et omni
Deiectus spe viuam? O foeda inscitia, necdum,
Qui viuas, didicisse! At pronum discere. Viues,
Omnis vt artificum pubes, vt nauita, sutor,
Rufticus, vpilio, miles, generisque per Orbem
Humani pars magna, foret quies copia dives,
Quod tibi, post cladem, reliquum. Te parcior anni
Vnius exanimat fructus, quem foenore largo
Excusabit agris ventura manentibus aetas:
Haud stabiles illis reditus, haud iugere certi
Vlla soli: vix, quod naturae vota requirant,
Suppetit: eximio sortis pro munere ducent,
Si rigidos, quamvis crassa, atque hirsuta, Decembres
Penula submoveat: si quantulacunque paratae
Frugis ad exiguum non desit copia victum.

-- 92 --


Nec tamen exosam propero vel funere vitam
Abîjciunt, vel perpetuo maerore fatigant:
Quin curis miscere iocos, atque edere plausus
Saepe vacat: festae in primis Solennia lucis
Cum redeunt, longoque modum posuere labori.
Tunc etenim, madidi Baccheo nectare venas,
Per virides incompositis iam motibus agros
Subsiliunt; bifori iam pastoralia buxo
Alternant hilares modulamina; iamque, torosis
Pectora nodantes, et mutua colla lacertis,
Pisaeae veteri luctantur more palaestrae.
Conscia festiuis circum clamoribus arua,
Frondiferique sinus nemorum, collesque resultant.
Laetitiae hac igitur pompâ praeferre beatos
Se liceat, quêis fulgor opum, quêis lauta supllex,
Esse sibi gnaris, nisi de sudore diurno,
Praesidium certum, et vitae instrumenta tuendae?
Tu, cui res tantò melior, squalentia nigris
Perpetuùm lacrymans obduces nubibus ora,
Et tantùm Aemilij non pontis ab aggere mittes
Danmatum caput: immodici quòd copia luxùs
Haud superet, vanis sed parcens sumptibus, intra
Naturae positos cogaris viuere fines?
19. Vnde haec, foemineis vel sensibus inficianda,
Mollities? An dissimili tibi pectora finxit,
Et reliquis natura luto Mortalibus? An te
Ex florum succis, aut illo condidit, aether
Quo matutinus conchylia rore maritat?
Heu nimis indecores animos! Saeuissima fortis
Fulmina, ceu fragiles, Alij, sine cuspide thyrsos,
Excipiunt: minimi ad speciem dubitabile vulnus
Te culicis plorare iubet: confinia summae
Vix cutis exiguo districtus acumine, rumpis
Clamorem, quantum neque Stentoris illa, laesus
Nec Diomedeâ Gradiuus Homericus hastâ: [a] [ERROR: no link :] Homer. II. lib. 5.

-- 93 --


Baccharisque furens, ceu, qui fallente securi
Saucius, impulsis taurus diffugit ab aris.
At quò Socraticis iterumque iterumque recocta
Mens abijt studijs? Quò magni trita Ceanthis
Porticus, et totas biberat quod pectus Athenas?
En stolidum vulgus, Sophiae immortalia nunquam
Templa vel à primo cui limine cognita, laudis
Te tamen in stadio victum post terga relinquit:
Plusque illi ingenitus stupor et vecordia praestar,
Maesta nec ignauo suffundere lumina fletu
Desinis? Et truper etiamnum cordis ab imo
Rumpuntur gemitus? Graijs audita Lyceis
Si nondum teneram firmarunt dogmata mentem;
Vilibus in triuijs quae prostant obvia, saltem
Confirment exempla. Illinc fas denique discas,
Posse homini quovis fatorum in turbine frontis
Laetitiam, nedum mentis constare vigorem.
20. Fac tamen, in duris sociorum fortia rebus
Deficiant exempla; tuo num parva dolori
Te penes, inque tuis opibus solamina restant?
Aspera sit quamvis, nunquam sic funditus omni
Sors hominem vacuat felicis munere vitae;
Quin complura simul misero iucunda relinquat,
Caetera quêis laetus nescire impendia possit,
Seque illis geniumque suum oblectare fruendis.
Mors rapuit sobolem: sed praedia salva, tumentes
Sed loculos rutilus pergit distendere Ganges:
Quanta fluent illinc orbatis gaudia Canis?
Res angustae: operum felix at gloria, partum
Et sophiae studijs manet indelebile nomen:
Aurea quo regum supra diademata frontem
Erigis, et, tacitae calxans oblivia Lethes,
Perpetuos iam nunc vitam disponis in annos.
Nulla parata mihi tam dulcis pignora famae,
In tenebris quin voluor, ais, praesentibus aequè
Ignitus populis, ignorandusque futuris.

-- 94 --


Non alijs igitur famam excusare iacentem
Praesidijs opibusque licet? Quin aspice, fortes
Quale tibi membrorum artus, immaniaque ossa
Fulciat Herculeum robur, quot spondeat aeui
Lustra nihil Medico debentia, quàmque valenti
Terreat, et longùm voluendo stamine Parcas.
Nullane tam pulchrum reris solatia censum?
Ast illum, si quâ mercede parabilis esset,
Non vnus toto supremae munere sortis
Dux erit, et sceptri pretio regnator emendum.
Denique, cuncta licet mortalis Commoda vitae
Fatorumve, hominumve rapax iniuria tollat;
Non tamen aethereos census, animoque repostas
Diuinae virtutis opes contingere sive
Vlla hominum, seu fatorum vis audeat vlla.
Fortunae sacer hic fundus, mirabile donum
Numinis, externis violari casibus vna
Delinire potens, largèque rependere casus.
21. cur igitur plùs amissi contristet egestas
Vnius, alteriusque Boni, quàm caetera laetum
Efficiat praesens implendis copia votis?
Omnia naturae cur praemia, donaque Diuùm
Additus exiguae cladis corrumpat amaror:
Nec magis haec sociâ sese dulcedine tingat?
Vnicus an lolij suffocat Gargara culmus?
Tota perit laeso Gauri vindemia botro?
Hesperidum syluis aut si felicibus vnum
Aura nocens pomum perstrinxerit; ilicet actum
De reliquis: nulli veteris iam gratia succi,
Nulli priscus honor formae: defluxerit omnis
Autumnus vitio pariter confectus eodem?
Fusus ab Hetrusco Dux Insuber hoste, paratis [a][ERROR: no link :] Nierem. de Arte volunt. Lib. 6. Cap. 45.
Suàsit vbi iam fera dies accumbere mensis;
Quam male tentatae commouerat alea pugnae,
Turbidus in Famulos, inique obuia fercula bilem

-- 95 --


Ructabat, nihil irato non pectore damnans.
Cui coquus impatiens sese ac sua munera sperni,
Exitus aduersi certaminis, inquit, acerbo,
O Here, Confusum vitiat tibi felle palatum,
Nec patitur syncero epulas dignoscere sensu.
Sed, quoscunque volet, pergat Mars texere ludos,
Totaque sub signis conspiret Hetruria; nullo
Vicerit id conatu, vt, noster fercula struxit
Quae labor, absurdi veniant culpanda saporis.
22. adde, quòd vrgentis Fortunae spicula, ritu
Cuspidis Aemoniae, feriant hinc quamlibet; ictos [a] [ERROR: no link :] Vide Pl. lib. 34. Hist, Nat. cap. 15.
Inde iuuant tamen, et cum vulnere vulneris vnà
Lenimenta ferunt. Nam cum Deus indole tali
Seu Boma, seu Mala condiderit mortalia, nunquam
Vt penitùs diuisa fluant, sed foedere certo
alterius semper sortis sors altera partem
contineat; Bona dum nobis extraria, Natos,
rem, fasces, titulos Fortuna volubilis aufert;
Vnà etiam stimulos animi, fastidia, curas,
Et reliqua his adiuncta Bonis discrimina tollit.
Nec secus, aerumnis quoties immitibus vrget,
Famam onerat probris, languoribus inficit artus;
His agnata Malis pariter compendia donat.
Et tu, ceu vitae rudis, imprudensque Futuri,
Viribus inualidum, titulorum et honoris egentem
Te quereris, pulsumque domo quem corporis aegri
Ni labor hic thalamo affixum retineret, obrotâ
Per ludum (quod saepe vides contingere) rixâ,
Fòrs male vitatum iugulo, vel pectore ferrum
Exciperes: qui, sperati si culmen honoris
Nactus eras; lapidum caelo Phaetonta referres,
Saeva Iovis subiens irati fulmina: dulci
Aut nido procul ignotis in finibus aeuum
Ni traheres; luxu facilè corruptus inerti
Ventura in rapidos iecisses semina morbos,
Haeres ante diem patrij dicende sepulcri.

-- 96 --


Quàm miros Fortuna sibi componere gaudet
Rebus in humanis ludos? Adversa secundis
Auspicium quoties fecere, ruinaque felix
In gremium lapsos sortis proiecit amicae?
Hostili medium transactus vulnere pectus
Nil se iam Superis debere Pheraeus Iason [a] [ERROR: no link :] Plut. de capienda ex hostibus util. et Val. lib. I. cap. 8.
Crediderat: vomicam tamen in Vitalibus altè
Haerentem explicuit mucro, fidusque, salutem,
Quam non attulerat Paeon, ferus attulit hostis.
Quis non exitio hybernas fore duceret arvis
Seminibusque niues? Atquì noua ducitur inde
Ad sobolem virtus: formandis foetibus aptus
Dum calor, et viuax naturae spiritus intrò
Cogitur, ac teneris radicibus insinuat se,
Perficiens, quae laeta suo dein tempore pubes
Exiliat, varijsque annum proventibus ornet.
Quid moror? Ipsa etiam morbis prodesse venena,
Multa mouens hominum in dubijs solertia rebus
Comperit. Exemplo est aconiti inamabile germen:
Luminibus quo vix aegris praesentius vllum, [b] [ERROR: no link :] Plin. lib. 27. cap. 3. Maiores oculorum medicamentis aconitum misceri saluberrime promulgauere: aperta professione, malum quidem nullum esse sine aliquo Bono.
Importuna premant liquidos si Nubila visus,
Auxilium venit, offusasque eliminat vmbras.
23. Atque hoc, perspicuâ, Graiae imortale Mineruae
Lumen, Epictetus signavit imagine: rebus
Dum medijs geminas hinc, illinc addidit ansas: [c] [ERROR: no link :] Cap. 58. Enchir.
Dextram vnam, sine fraude licet qua apprendere; laeuá
Ast aliam, nulli vnde queant impunè teneri.
Nimirum sociae ingenijs discordibus ansae
Oppositas rerum vires, effectaque partim
Commoda, Mortales partim laedentia signant.
24. Quocirca id reliquum, ratio id planissima dictat,
Infidi capulo vt lateris solerter omisso,

-- 97 --


Dextro, quidquid adest, potiùs mens prouida sumat:
Scilicet, à rerum titulis peioribus acto
Vt retrorsum animo, et, quantùm licet, vsque reducto,
Non, nisi quod sese placiturum ostendit in îjsdem,
Contempletur: apum ritu, quae, florea Veris
Circùm regna vagae, virosis quamlibet herbis
Infideant; grarum vel tali e fruge saporem
Excerpunt, operosa dein quo mella laborent,
Fragrantique suas distendant nectare cellas.
25. Nouerat id Caesar: Libyae squalentis in oras
Aemathiae qui fortunam, et victricia signa [a] [ERROR: no link :] Suet. in Vita cap. 59.
Dum trahit, arrepto vix primùm in littore lapsus,
Haud laetis hostile solum tetigisse videri
Auspicijs poterat, ni tristem ad prospera casum
Flexisset, Teneo te, clamans, Africa: nostra es.
Nec ducis Oebalij dispar solertia: centum [b] [ERROR: no link :] Plut. in Apopht. Lacon. de Leonida.
Qui simul Aurorae populos, totumque sub armis
Xersem ad Thermopylas pugnâ excepturus iniquâ,
Nescio quo, telis, referente, hostilibus ipsum
Ilicet obnubi media inter praelia solem;
Lethifero illo etiam in nimbo, Martisque procellâ
Aduertit sapiens, meritò quod posset amari.
Et, Bone, ait, narras: nimios certaminis aestus
Pertimui: levat hac nubes me ferrea curâ.
Gratia Dîjs, hostique: aderit pugnantibus vmbra.
26. Et verò, nisi tam dulci devinxerat arte
Oppositas rerum formas elementaque Numen;
Ipsa sibi discors nutantis machina Mundi
Haud, reor, immotá posset compage teneri:
Sed civile nefas, aeternaque iurgia scissum
Hinc, atque hinc furijs agerent immanibus Orbem.
Nam mediâ cum parte Sui contraria pugnent
Quattuor inter se Naturae corpora prima;
Si nihil aut his spectandum, aut occurreret illis,
Praeter eam, disconueniunt qua singula, partem;

-- 98 --


Arida numquam equidem tellus, atque aridus ignis,
Illa liquentis aquae, liquidi consortia ferret
Aeris hic: neque fida fatis durare caloris
Aerij, et gelidae posset vicinia lymphae.
Omnia quae nexu nunc apta ligantur amico,
Cognatae alterius fido quia glutine partis
Se retinent. Flammae similis calor aerà iungit:
Communi fluxu lymphis adstringitur aer:
Vndaque frigus amat vicinae frigida terrae.
Corpora sic inter pugnantia, disque sidentes
Naturarum habitus aeternùm laeta viget pax,
Innectitque sibi concors discordia Mundum.
Hunc igitur, constant quo rerum foedera, morem
Ad vitae regimen, Mundique minoris ad vsus
Conandum nobis traducere, quaelibet inter
Si certam retinere iuuat discrimina pacem.
27. Plurima cum porrò adversis haerentia fatis
Commoda sint; primum, longèque ante omnia ponas,
Heroum eximijs nusquam quòd latior ausis,
Angusto quâm calle, aperit sese area: nusquam,
Fortunae glomerata inter quàm Nubila, virtus
Plùs radiat. Quid enim rarum ac memorabile, fortem
Si praestes animum, facili dum vita suoque
Prouehitur cursu? Nemo, discriminis expers,
Haesurum capiti Phoebeae frondis honorem
Rettulit. Aeolij rupto cum carcere montis,
Indomitis rapidi certant Aquilonibus Euri,
Arcturusque minax fundo maris aequor ab imo
Eruit, impingitque rati; tunc ars tua, Tiphy,
In pretio, clauique sagax dignoscitur vsus.
Agminibus nullus, fac, misceat agmina Mauors;
Fortis et ignaui perijt discrimen: Achilli
Par prope Thersites. Nemeae portenta, tricorpor
Geryones, sus Arcadicus, fera bellua Lernae,
Iunonisque odium, nec mollia iussa perenni
Amphitryoniaden misere in saecula famà.
Debeat vt multùm Thesêo, Alcmenaeque parenti;

-- 99 --


Plùs tamen Eurysthéo, plùs debuit ille nouercae:
Plùs Iove patre virum euexit Iovis aspera coniux.
28. Fortuiti quoties igitur quaecunque Mali vis
Aggreditur; belli, fac, tempus adesse gerendi
Sis memor, armatumque inferri cominus hostem:
Quicum iam, terris, caeloque fauentibus, amplâ
Compositus velut in caueâ ingentique theatro,
Experiare manus. Tecum dêin talia: Vires
Promendum: ambigui praesens vocat alea Martis.
Nunc agitur, qui sim: virtutis, desidiaeque
Spectator Mundus. Quid tum? Certaminis ipse
Immemor, abiectâ, cuneis ridentibus, hastâ,
Ceu trepidus puer, imbellis vel foemina, turpes
Exquiram latebras? Auertite sydera. Praestat
Quolibet arma tenentem infesto occumbere letho,
Dedecoris tanti quàm stigmate nomen inuri:
Scilicet immotus saeuâ Gladiator arenâ
Prouocet aduersum nudis Vitalibus ensem,
Impauidamque animam per hiantia vulnera fundat;
Me leuior durae exanimet violentia sortis?
Immo, age, crudeles, quantùm libet, augeat iras.
Hoc iuuat: augebit palmae decus acrior hostis:
Fama suis crescet cum cladibus: ingentemque,
Par mensura Virorum, ingentia vulnera prodent.
Nemo, suae, doluit, quòd plurima suppetat artis
Materies, faber. Ars Hominis pulcherrima, virtus;
Aerumnae, virtutis opus: nec gratuler illis?
Tanta nec oblatae complectar praemia laudis?
Carior est, magno steterit quae gloria sumptu.
Ipsa Mali, premit heroum quae corpora, moles,
Nominis aeterni stat nobile Mausoleum:
Ipsae illos calcanda vehunt super astra ruinae.
Verberibus plagisque suae explorasse feruntur
Stripis Amyclidae ingenium, qui fortiter ictus [a] [ERROR: no link :] [a]Vide Plut. de Instit. Lacon. ubi, licet experimenti mentionem non faciat; magna tamen gloria dicit Pueris fuisse, verbera fortiter excipere. Pueri per integrum diem flagellis caesi, saepe ad mortem vsque apud Dianae Orthiae aram, laeti alacresque tolerant, atque inter se de victoria certant, in eo posita, quis diutius magisque perferat verbera: victoremque summa consequitur gloria. Certamen id flagellatio dicitur, et quotannis habetur. [b] [ERROR: no link :] [b] Sen, de Provid. c. 4.
Exciperet puer, hunc patriâ fassi indole dignum.
Sic et sydereus Genitor per tristia prolis
Sumit adoptandae specimen. Qui lege probari

-- 100 --


Hac renuit, diae renuit quoque stirpis honorem.
At mihi ne quisquam genus immortale merenti
Illacrymet. Perijt fortis patientia: casus
Frustra omnes fuerit consumere; si mea luctu,
Non hilari virtus censetur digna triumpho:
Infelix potiùs videor si dura ferendo,
Quàm sacer. Aerumnae vulgi plorentur inertis:
Fortiter exaustas laedit, nisi Mundus adorat.
Plus homine est, humana animo qui pertulit aequo.
29. Iuuerit hoc etiam, certo si certiùs omni
Constituas, nihil inconsulto Numine magni
Rebus in humanis posse, aut contingere parui.
Non error, casusque rapit mortalia. Caecum
Fortunae numen sceptro donauimus, Ipsi
Veriùs heu caeci. Qui condidit omnia, iustis
Omnia superamus naturae temperat author
Legibus, euentus dubios, inopinaque fata
Ad certum per nota sibi compendia finem
Circumagens. Vano trepidi quìd voluimur aestu?
Ipse sui nouit causas moderaminis: ipse,
Quid magis expediat, rerumque quis aptior ordo,
Perspicit. Adriaces pinu sulcante procellas,
Nonne vides, vt vectorum manus inscia ductu
Auspicioque sui volitet secura magistri:
Vt nihil addubitet, se seque per omnia doctis
Illius imperijs, et canae praebeat arti
Morigeram? Si ductori, qui seu malefidus
Fallere, seu falli potis est male prouidus, vltro
Permisisse iuuat nos, nostraque; fidere summo

-- 101 --


Cur dubitet quisquam Rectori, hominumque, Parenti,
Fata supercilij nutu qui condit, et aevi
Perpetuos certo deducit tramite cursus:
Quem nihil ex Mundi serie vicibusque futuris.
Praeterit, et dulci qui nos dignatus amore,
Quidquid seu furur hostilis, sive aspera vitae
Lex iubeat perferre, humana ad commoda flectit?
30. Certè equidem, nostri quanquam nil vsibus Orbis
Prospiciens mortale genus per tristia quaeque
Duceret; in iustas etiam tum nulla querelas
Suppeteret ratio. Mundi ille aeterna potestas,
Quidquid agat, nullo sub iudice reddere causas
Cogitur. An sua demoliri, perdere, iamque hos,
Si libeat; iam diuersos, si malit, in vsus
Artifici flexisse nefas? Si quisque suarum
Vindicat arbitrium rerum: diffingere nullo
Si figulus prohibente potest, quam condit, vrnam;
Quidnì iuris idem in sua regna, suumque Tonanti
Concedatur opus? Cur illi ex omnibus vni,
Produxit Domino quem vitae ad lumina nutu,
Haud liceat dominis moderari nutibus orbem?
Nunc placido summae rationis pondere fata
Cum regat, et nostrâ mitissimus omnia libret
Vtilitate Parens; tam dulcia iura subire
Quis renuat? Quis non patiatur, ametque regentem?
31. Dura iubet: sed enim Patrem, vel dura iubendo,
Se probat. An dulcem curare fatetur alumnum
Tunc genitor tantùm, cum pronus ad oscula tollit,
Aut gremio fouet, et blandis complectitur vlnis?
Non mage adhuc patrij sensum declarat amoris,
Ingressum tenerae, cum, iam lanuginis annos,
Praetextam mutare sago, castrisque penates
Imperat: vt, saeui per honesta pericula Martis,
Noscendum famae se praebeat, eximijsque
Testetur genus, ac tollat sublimiùs ausis?
Haec tua conditio: sic et tibi maximus author,
Vincenda obijciens discrimina, consulit. An tu

-- 102 --


Vbera setosis etiamnum ducere labris,
Inque sinu gerulo semper, ceu bimulus infans,
Ludere, blanditiasque audire, et reddere poscis?
Deficeres nimiùm genitoris ab indole. Fortis
Illius in Natos amor est: ad grandia quaeque
Protinus imbelles annos, primamque iuuentam
Instituit: neque desidiâ turpique veterno
Ingenuas patitur vires corrumpere, duris
Sed studijs, meritâque iubet clarescere famâ.
32. Nullos at video, referes, praesentia fructus
Quos olim peperisse queant discrimina. Quid tum?
Paeonij quoque non rarò medicaminis Aegrum
Vis latet: occultam nec seciùs inde salutem
Percipit. Est Recti, est aliquid, decernere, nobis.
Quod, licet ignaris, Superûm Sapientia possit.
Aspice belligeras acies, Mauortia castra:
Omnibus anne illic communis buccina prodit
Consilium mentemque ducis: cur inter opaci
Furtiuas nemoris latebras confidere turmam
Iusserit hanc; promptis illam vigilare sub armis:
Cur subitò moueat: celeres quò destinet alas?
Praescriptas, sibi quisque vices, et munia laetus
Occupat, imperij quamvis arcana videndam
Se ratio neget. Antiqui sat prouida nosse
Corda ducis. Belli mens totius ille, quid aptum,
Vtiliusque, videt cunctis pro millibus vnus.
33. Cur tamen in Iussis Caeli grauioribus vllos
Ipse etiam nequeas fructus agnoscere? Nullos,
Fac, pariant alios; hoc ipsum fortia ferre,
Numquid vile Sui pretium? Nil gloria mentem
Ergo mouet, pulchris merces amplissima factis?
Nil virtutis amor, vinci quae nescia, clades
Lucra facit, geminatque suum per vulnera robur?
34. O Pater, o naturae, immensique arbiter aeui,
Duc, age, duc Famulos: tua quò suprema vocârint
Imperia, obsequij haud segnes, animisque parati,
Aspera, seu mollis via sit calcanda, sequemur.

-- 103 --


Nubibus immistas Alpes, rapidisque negata
Vel Volucrum pennis audaci vincere nisu
Saxa iubes? Celsarum inter pendere ruinarum
Ilicet Abrupta aspicies. Foecunda venenis
Reptilibus Libyae sitientis in aequora mittis?
Iam Lybyae celeri signabimus arida gressu
Aequora, serpentum socij. Sulcare frementem
Nerea vis? Tumidis concurrere protinus vndis,
Oraque vel mediae iuuet irrupisse Charybdis.
Pauperiem duram, famae, dispendia, tristes
Carceris indigni tenebras, vincla aspera, morbos,
Quidquid acerbum, inuisum, atrox, immane, feremus,
Te iubeas tantùm. Nostras tibi cudere sortes
Vis aeterna dedit: nos iussa capessere nati.
Ignarus nimis ille Tui, permittere tanto
Non nisi compertis qui se rationibus audet
Ductori, laetusque minùs per saucia dumis
Tesqua, per Hyblaeis pictos quàm floribus hortos
It comes. Humanis tu singula prouidus aptas
Vsibus: ad laetos tu dirigis omnia fines,
Vna salus rerum, lex totius vnica fati,
Consilijque potens Ratio, mensuraque Recti.
O dignos (Quid enim haud meriti tam sontibus ausis?)
O dignos, quibus ad votum fluere omnia, quosque
Auspicijs per parva suis et deuia ferri
Iure sinas, quicunque tuis parere recusant!
35. Talia si vulgo constent oracula; plausu
Iam celebri, nedum nullo maerore, sinistros
Excipiat casus: quin ipsa et nomina mutet
In melius: geminaeque adeo discrimine sortis
Funditus humanis sublato e rebus, iniqui
Nil superet, nil non felix et rite secundum.
Si tamen infirmam minùs haec sapientia mentem
Alleuat, aethereoque licet decreta Parenti,
Tristia pergis adhuc lugendaque fata vocare;
Ast aliâ, vitae in medio quae sensibus ipsis,
Contrectanda patet, saeuum ratione dolorem

-- 104 --


Lenieris, reputans animo, quàm concita cursus
Festinent Humana suos absoluere: teque,
Quantumcunque miser iam sis; haud vsque futurum.
Num quid enim propero vanescere gaudia tantùm
Fine putas? Nihilò plùs longa doloribus aetas:
Nec, seu difficilis, seu commoda, nouit eodem
Stare diu fortuna gradu, variabile nacta
Ingenium: qualis tumido nunc proluit aestu
Littora; nunc refluens in se maris vnda residit:
Ferrea vel speculis, et turribus addita, verti
Qui iubeant, nullos non audit lamina ventos.
36. Paruane retro hominum series, de culmine rerum?
Quos dedit in praeceps, mox altiùs extulit, atque
Instabili ludo per summa, per ima rotauit?
Sat Marium fuerit meminisse. Quot obîjcit vnum
Personasque, vicesque caput? Vulgaris ab imo [a] [ERROR: no link :] Vide Plut. in eius Vita.
Ordine militiae paulatim munera summi
Vectus ad imperij, mox illo e vertice lapsus,
Post trepidas ex Vrbe fugas, vluaeque palustris
Praesidium infelix, et ferrea vincula, Cimbri
Tantùm non gladio cecidit lictoris. An ergo
Terminus hic leuibus fatis? E carcere sospes
Mittitur, ac noua fortunam in conamina ducit.
Scilicet vt rursus fugiat, Libyâque repulsus,
Deiectae vagus, aeger, inops Carthaginis hospes,
Mutua det Poenis solatia cladibus. Immo
Acrior vt redeat, quos et iam fugerat, vltus
Hostes, Romuleo Consul moriatur in ostro.
Hanc Marij sorten quisquam putat? Haec Hominis sors
Perpetua est. Luctus, alternaque gaudia vitam
Diuisere sibi: iamque haec, iam protinus illi
Temporis orchestram repetunt, nec, qui modò lapsis
Vultus erat, vultum esse sinunt labentibus horis:
Continuatque suâ semper diuersus in orbem
Circumagi leuitate chorus. Quae talia vitae
Discors ingenium, atque aeui mutabilis ordo

-- 105 --


Cum toties, totiesque iteret ludibria, quidquid
Infesti durique tulit Dea mobilis, ore
Haud alio nobis spectandum, ac Nubila primos
Sub Zephyri flatus euanida, noctis opacae
Aut horror iamiam Eoum reuehentibus axem
Decessurus equis. Certè Mala, vix Mala, quorum
Principio finis tam proximus. Indue laetas
Spes igitur, neu cede animis. Post pauca dierum,
Fòrs etiam spatia horarum, qui nunc grauis instat,
Aufugiet dolor, et vacuas soluetur in auras.
Erudiunt annos anni, praebetque sequenti
Transactus documenta dies. Metire volutae
Hactenus aetatis seriem: quot casibus aegram,
Quàm varios inter querulam fluxisse labores
Comperies? Rapido ablati qui temporis aestu,
Nunc vbi? Quaque Sui minimâ iam parte supersunt?
37. Esto tamen, feros cursum producat in annos;
Sic quoque dicendus brevis est dolor. Vltima fati
Nempe vbi lux aderit; cum vitâ finiet omnes,
Vita quibus premitur, casus. At quàm prope distans
Terminus is, tangique celer? Non publica vulgi,
Doctorumque pari feruet querimonia sensu,
Tam breuibus spatijs angustoque aequore claudi
Viuendi nobis data tempora; presserit vt vix
Mortalis primo limen pede; iamque supremas
Miretur subitò ad stadij consistere metas?
Et meritò: quid enim Pyliae quoque cana senectae
Lustra, vel Euboici rugosos pulueris annos [a] [ERROR: no link :] Vide Ouid. lib. 14. Metamorph. v. 137.
Dixeris, sed seriem immensam, numerosque patentis
Longiùs aeterni, toties et longiùs aeui?
Nempe minus multò, stagna ad Neptunia roris
Quàm matutini trepidantem in gramine guttam.
Penè fuit, simul ac coepit, cum tempore quidquid
Labitur: in vastum quamvis se porrigat orbem;
Instar habent nihili, si limite desinit vllo.
Cur igitur vitamque breuem, immensumque dolorem

-- 106 --


Conquerimur; nunquam patet hic si longiùs illâ,
Saepe etiam gyro cursum breuiore coercet?
Aut cur perpetuo manantibus vbere rivis
Flere iuuat, standi quae nescia, tangere primos
Iamiam supremis properant occasibus ortus?
38. Si, quoties rerum laetarum terminus instans
Obîjcitur, mens aegra dolet; cur, fine malarum
Proposito, non aequa ferat solatia? Tristi
Gaudia quae luctu breuitas confundit, amaros
Cur nequeat miscere pari dulcedine luctus?
Pauca sub haec, mortale quibus componitur aeuum,
Horarum segmenta, manet nos altera, longè
Occiduas egressa vices, arctataque nullis
Limitibus, nullis obnoxia casibus aetas.
Quìd Superis durare parem, quid legibus aeui
Maiorem, genitamque aeterna in saecula mentem
His breuibus Gyaris, periturae hoc carcere vitae
Stringimus? Illa animo potiùs voluenda capaci
Tempora sunt, in perpetuum redeuntibus orbem
Temporibus conserta: illud sine fine refusum,
Complexumque omnes numeros, nec ab omnibus ipsum
Comprensum numeris, totum aeternumque putandum est.
Scilicet, immensis ibi cursibus vlteriora.
Mirati in spatia, vlterioraque semper euntem
Oceanum, quidquid metas extremaque nouit
Littora, vix nihilo maius ducemus, eòque
Indignum, deceat cui mentem aduertere, cuius
Vel tenui stimulo sensus nos curaque tangat.
39. Denique, fortuitis si casibus vtilis ira:
Si miseros lamenta iuuant; irascere: bilem
Euome per lacrymas, per iurgia: nulla querelis
Hora vacet. Quid adhuc cessas? Vltro ipse iuuabo:
Clamemus. Rigidis proh durior Apennini
Sors scopulis! Adeone iuuat saeuire? Cruentam
Nullae adeo clades exemplaque dira nocendi
Expleuere sitim? Rapuisti dulcia, Natos,
Pignora, rem, titulos: inopem nudumque paternis.

-- 107 --


Trusisti laribus. Quid iam, nisi spiratus aeger,
Restiterat, corpusque suis vix ossibus aptum?
En etiam tristes has laedere noxia pergis
Relliquias, miserae fragmenta nouissima vitae,
Affixumque toro longis cruciatibus vrens,
Ante necem spirante iubes putrescere busto:
Nilque mei, duras possent qui flectere cautes,
Te gemitus, lacrymae nihil, et suspiria tangunt.
Quin age, iam totam semel, immanissima, profer
Seuitatem: neu quid supra tibi denique restet:
Inuisum caput hoc quovis interfice letho.
Sed parcis, video, laniandi saeua voluptas
Ne pereat, mecum tandem consumpta: parùmque
Infelix videor, letho si torquear vno:
Nec tu infesta satis, mortes ni mortibus addas,
Extremumque diem nullâ non luce reducas.
Ergo ego sum, cui nec permittunt viuere, nec dant
Fata mori: totiesque vnum qui ducere funus,
Laetitiae, cogor, vitaeque, mihique superstes?
Heu miserum caput! Heu nimiùm crudelia fata!
Talia cum semel, atque iterum, cum nocte, dieque
Assiduus, totoque dolens iactaueris anno;
Perdita num res, aut soboles, vel fama redibit?
Num dolor, aut rabidi ponet violentia morbi?
Nil minùs. Inconcussa suo stant pondere fata:
Irascique licet, non irascendo mederi:
Quin potiùs querulis clamoribus experrectus,
Admonitusque Sui, vehementior inde resurget,
Paulatim quem longa dies sopiuerat, angor.
40. Et tu, luctisonis indulges questibus, ictu
Quòd nimiùm nimiùmque gravi sis laesus. At ille
Mitiùs hòc tolerandus erat, quò immitiùs vrget.
Nam neque membrorum iactatio dura, nec asper
Defixus laceris Vitalibus vnguis acerbum
Viuidore iubet sensu crudescere vulnus;
Infestum ac violens exasperat ira dolorem.
Cernis, vt aerias cursu deleta sinistro

-- 108 --


Aucupis in fraudes, praetentaque fila Volucris,
Quò mage captiuas infelix concutit alas,
Argutumque mouet caput, et trepidantia crura;
Firmiùs hòc visco, laqueisque tenacibus haeret?
Casibus haud aliter mens irretita malignis,
Dum furit immodicè, seque intolerantiùs aequo
Versat agens, laqueos adeo non exit; vt îjsdem
Se magis, ac magis impediat, luctuque prematur
Tristiùs ipsa suo, durae quàm crimine sortis.
Mitte igitur steriles gemitus, nullique futura
Praesidio ad vulnus pueris lamenta relinque.
Si verum excutias; tenuis plerunque dolere
Causa iubet: facis ipse grauem nimiamque, dolendo.
Est in Dalmatiá (Plinî saltem fuit aeuo: [a] [ERROR: no link :] Lib. 2. Hist. Nat. Cap. 45.
Ille author fideique caput. Nunc duret; iniquas
senserit an leges mutantis cuncta senectae,
Indigneae referant) altè submota recessu
Vmbrifero specus, et pendentibus horrida tophis.
Quò si sublatum per littora curua lapillum,
Ponderis aut minimi glebam demiseris; ingens
Protinus ex imo audiri fragor: omnia raucis
Turbinibus mugire, erumpentisque procellae
Horrisonus latè furor increbrescere. Pulsu
Cuspidis Aeoliae patuisse immania nimbis
Claustra putes: rapidosque aduersa in praelia fratres,
Vnà Eurum, horribilemque Notum, Boreamque niualem,
(Ne mea, ne pelago volitent tunc carbasa) fundi.
Tot tempestatum fremitus, caelique ruinas
Tantalus immissi lapidis ciet ictus: inertum
Scilicet appositâ mores animosque virorum
Effigie referens: quos quantulacunque sinistrae
Vis agitat sortis, minimoque extrinsecus icti
Vulnere, turbatis clamoribus omnia miscent,
Et caelum terris confundunt, aequora caelo.
Cum Sapiens contra durissima quaeque laborum
Arduus, immotus, ceruicibus Atlanteis.

-- 109 --


Excipiat: quantòque, suâ vi fultus, iniquis
Promptior occurrit fatis; vrgentia tantò
Commodiûs ferat: intento ceu poplite nixus,
Erectisque humeris, minùs aegrè Baiulus alti
Pressum oneris durat: cui si ceruice remissâ,
Nutantique gradu successerit aeger, anhelans;
Obruitur, nimiâque impar sub mole fatiscit.
41. Id genus ad varios si quis solatia casus
Comparet, aduerso et quoties sors ingruit ictu,
Vtendi celer expromat; non seciùs illis
Implacidos curarum aegro sub corde tumultus
Leniet; ac notae blando poppysmate vocis
Feruida latrantis componitur ira Molossi,
Spirantemve minas, et squamea colla tumentem
Thessalus arcanis sopit concentibus anguem.
42. Nec mihi displiceat, qui, vulnere fixus acerbo,
Dum nouus in cursu dolor est, dum cruda cicatrix,
Seu doctis animum studijs inuoluit; opaci
Seu virides ruris latebras per Tuscula Tempe,
Perque tuas Anio sequitur placidissime ripas:
Quà tepidi soles, et caeli purior haustus,
Syluarumque placens horror, muscosaque saxa,
Et Volucrum dulci resonant nemora auia questu.
Iamque, latus socijs stipantibus, ad leue murmur.
Diffugentis aquae, molli proiectus in herba,
Ingenuos mittitque sales, laetusque remissos
Excipit, et gratis fallit sermonibus horas;
Iam fidium, vocumque hilari discrimine luctus
Temperat: Eumenidum ceu quondam Oeagrius Orpheûs
Immites animos, terque allatrantia monstra,
Et Iouis inferni non exorabile pectus
Permouisse, lyram quo mouit, carmine fertur.
Scilicet ad numerum componens cuncta modumque
Omnipotens faber, immensum cum fingeret Orbem,
Nescio quam nostris impressam condidit altè
Sensibus harmoniam, modulis quae dulcibus icta
Respondet commune melos: sique absona fortè

-- 110 --


Dissideat sibi; concentum numerosque priores,
Externo praeeunte sono, iam laeta resumit,
Iam memor ipsa Sui. Quocirca saepiùs aegris
Auxiliam praesens tulit artubus, inque cubantes
Depulit arguto modulamine tibia morbos, [a] [ERROR: no link :] Gel. lib. 4. Cap. 13.
Abderae nisi vana fides: iuuenisque furorem,
Igne Cupidineo, stimulisque effraenibus acti, [b] [ERROR: no link :] Quintil. lib. I. Cap. 10.
Pythagoras medico potuit compescere cantu.
43. Sed tamen haec, laesis extrinsecus addita fibris,
Haud par fragendo penitùs medicina dolori est.
Sopierit crudum potiùs, quàm deleat hostem:
Et breue suspensi certaminis interuallum.
Non integra feret mansurae gaudia pacis.
Sola igitur praesens animi fidumque leuamen
Rebus in aduersis Ratio: conuellere sola
Indomitos imo poterit de pectore luctus.
Numinis haec sacrum munus, panaceaque, nullam,
Non facilis pepulisse luem: hac immania quaeque,
Veriùs, Herculeae ficto quàm robore clauae,
Monstra cadunt: Phrygij haec mirabilis illa tyranni
Dextera, felici in pretium quae vertere tactu
Vel silices, dumosque, ac rerum asperrima nouit.

Previous section

Next section


Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].
Powered by PhiloLogic

Creative Commons License
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom
Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.