exemplis euincitur, nihil ipsam Sapienti ad felicitatem, et gloriam obesse. Solatia Alijs, qui indignè ferunt se ampliori ex Fortunâ ad inopiam delapsos. Iniustum esse illorum dolorem probatur. Cur enim lugendum sit, diuitias post vsum amittere, quas lugendum non esset, nunquam accepisse? Cum è contrario praeteritus Bonorum vsus, illorum priuationem, vtcunque dolenda esset, suae iucunditatis memoriâ solari, et rependere potiùs debeat, quàm acerbiorem efficere. Qua occasione ostenditur, Sapientis esse, non ex praesentibus solùm, sed ex praeteritis quoque Bonis laetitiae fructum haurire: alioqui breues plùs nimiò voluptates, immo et dolorem perpetuum fore, si praeterita Bona meroris potiùs, quàm laetitiae inter causas ponantur. Pari ratione, iniustas eorundem esse aduersùs Fortunam querelas, ostenditur. Quo enim pacto accusari mereatur, quia munerum suorum vsum non perpetuum concesserit, quae, vel si nullum concessisset, accusari iure non posset? Aut cur illius crimen potiùs ducamus, sua tandem resumere; quàm meritum, tandiu vtenda annuisse? Quanquam, etiamsi Fortuna nos iniustè laesisset, repetendo, quae dederat; stultum tamen foret aduersùs ipsam irasci: cum per hanc iracundiam multò maiora nobis ipsi eripiamus Bona, quàm Fortuna vel rapuerit, vel possit attingere: Pacem nimirum, Sapientiam, Virtutem. Hanc esse propriam hominis possessionem: hâc retentâ nihil solidi, suique Boni illi decedere. Relinquenda igitur magno animo Sorti sua munera, et in nostris acquiescendum,

Stilponis Megarensis, ac Diogenis Cynici exemplo. Solatia Natorum mortem lugentibus. Neque enim ipsi vel suâ causâ deflendi, vel nostrâ. Non suâ, vt qui, moriendo, vitae Mala, ac pericula omnia semel euaserint: quae tanta sunt; vt nos ipsis potiùs miserandos efficiant. Neque itidem nostrâ, ob rationes cum alijs Bonis externis communes, quorum supra iacturam solati sumus. At, simul cum illis, tota posteritatis familiaeque propagandae spes occidit. Quid tum? Nempe is nobis post interitum labor erit: ea cura in aeternitatem iam transcriptos urgebit, neminem in terris superesse nostri nominis, atque stirpis haeredem? Praeterquam quòd, etiamsi posteritatis spes in sobole superesset; quandiù tandem ea incolumis foret? Paulò quidem seriùs, sed tamen aliquando deficeret: cum non modò tot illustres olim familiae, primariaeque Vrbes occiderint, sed ipsummet Mundum, in quo minores reliquas mutabilium rerum decessiones, successionesque peragi cernimus, suus tandem interitus maneat. Vt planè ridiculum sit, tantas inter ruinas, vnius familiae excidium lugere. Solatia indignantibus, abesse sibi nominis, famaeque claritudinem, qua alios fulgere intuentur. Neque enim solida felicitas vllius indiget famae praesidio: nisi fortè minùs plenam Dei beatitatem fuisse arbitramur aeterno illo tempore, quo, ante rerum procreationem, vnus ipse suorum sibi decorum testis, externâ omni gloriâ penitùs caruit.

Quanquam nec opus exempla tam sublimia conquirere: cum plurimos intueri passim homines liceat, qui, procul ab omni famae pompâ, atque strepitu, tranquillam in obscuro vitam, alijs opibus laetissimi, degunt. Parum tamen foret ad gloriam spernendam, quòd abesse citra pacis, laetitiaeque possit iacturam. Plus est, quòd adesse citra illius perturbationem vix possit, assiduis nimirum, molestissimisque aemulationis, inuidiae, timoris, idque genus curarum aculeis animum fodiens, ac vetans quiescere. Adeo ut non modò absens, tanquam superuacuum munus, desideranda minimè sit; sed vel vltro se offerens declinanda, tanquam grauissimum onus. Solatia ijs, qui non solùm se gloriâ carere; sed ludibrio insuper esse, atque irrisui queruntur. Vel enim id genus ludibria suâ culpâ; vel immeriti subeunt. Si primum; nulla est causa irascendi, pro suo merito acceptis, quin potiùs gaudendi, quòd ex aliorum censurâ suorum foeditatem vitiorum, cautiùs ea deinde vitaturi, cognouerint. Sin nullum ob suum meritum, sed fortuiti cuiuspiam, externique causâ petulanti à vulgo irridentur; vanissima eiusmodi ludibria, vtpote à stultis profecta, facilè Sapienti erit, citra molestiam, transmittere. Quis enim aut insanire vulgum nesciat; aut insanorum conuicijs, nisi amens et ipse, commoueatur? Despiciendam igitur in ijs fatuitatem animi esse, qui nos ob corporis speciem despiciunt: cauendumque, ne, vanas stultorum irrisiones iniquiùs ferentes, iustam Sapientibus

Nostri irridendi causam praebeamus. Nihil quippe fatuo hoc dolore deformius, et ridiculum magis. Neque indignandum, quòd vel Sapientum quispiam, ob externa nostri corporis vitia, interdum subrideat: cum eiusmodi risus naturae potiùs spontè in oris superficie nascatur; quàm ex altiore iudicio, animique contemptu descendat. Quin et operae pretium fore, si nos ipsi in nostra id genus vitia iocari assuescamus, tum hilaritatis gratiâ; tum locum, et ansam alienae in ea dicacitati erepturi. Denique imbecilli nimiùm esse, leuissimo risu, et futilibus verbis percelli, atque deijci. Cum vir Fortis, et Sapiens adeo nihil inde commoueatur: vt neque in gloriâ sibi ponere tam exiguae, spernendaeque rei victoriam dignetur. Solatia grauiorum contumeliarum, quae ad ictus, et plagas processerint. Nam neque hìc iracundiae causam adesse, quasi à vulgo affecti ignominiâ fuerimus: cum ille, ex furore magis, quàm ex iudicio saeuiens, non veriùs iniuriâ afficere quemquam possit, ac mulus calce percutiens. Quocirca par esse, vt citra iracundiae sensum id genus offensas feramus, non secus, ac lapsum è scalis, vel fortuitum aliud vulnus ferremus: gnari ex alienâ stultitiâ nec maiorem ictui grauitatem, nec vllam icto ignominiam accedere. Immo tunc solùm nos deprimi, et infra laedentem constitui, cum iniuriâ, et dedecore nos affectos, irascendo, profitemur:

contra verò superiores hosti esse, quandiu illius ausus despicimus. Ostenditur hac occasione Sapientem nunquam affici iniuriâ. Debere illum proinde, cum extra iactum iniuriae sit; extra iram quoque esse, ac studium vindictae. Praeterquamquòd, etiamsi veram accepisset iniuriam; non aliâ eam ratione vlcisci aptiùs posset, quàm illius authorem, tanquam irâ indignum, spernendo: cui contra, si irascitur, honoris plurimum defert, talem nimirum suâ confessione declarans, vt vel Sapientem afficere contumeliâ possit. Alia ratio, cur vindictam Sapiens non quaerat: quia iniustè laedens multò est, quàm laesus, miserior, adeoque nunquam inultus, vtpote quem suum scelus externo quouis supplicio grauiùs afficiat. Denique, quia vltio de hoste sumpta nullum affert vulneribus ab eo inflictis remedium. Colligitur itaque, non de ijs, qui exteriùs laedere conati nos fuerint, hostibus vltionem quaerendam, sed in nostram iracundiam, et vlciscendi auiditatem, tanquam in capitalissimum animi hostem, pugnandum, deque huius intimi potiùs, ac grauissimi vulneris cogitandum medelâ, quàm de leuioris, externique alterius vindictâ. Exilij solatia. Primò, quia, quandiu in terris agimus, vbicunque tandem locorum, extra veram hominis Patriam sumus, adeoque exilij locum potiùs mutare, quàm in exilium eijci, possumus.

Secundo, quia, si nihil demum est exulare, nisi à natali solo abesse; magna pars hominum sponte sibi exilium consciscit: cum, non modò plurimi à suis procul cunabulis vitae sibi deligant sedem; verùm et populi ipsi, natiuis valere sedibus iussis, in externas procul emigrarint colonias. Tertiò, quia indecorum videtur, in Orbis terrarum vniuersi possessionem creatos vnius certae regionis angustijs Patriam suam definire, reliqua verò spatia omnia pro alienis et ad se se nihil pertinentibus ducere. Neque obijciatur, asperum naturâ exilij locum, et inamabilem esse. Nam et veteres ibidem indigenae libentissimè viuunt; nec vlla est tam infelix Regio, quae non aliquâ peculiari dote caeterarum inopiam rependat. Solatia carcere inclusis, molestèque ferentibus tum loci foeditatem, et libertatis iacturam; tum, quòd insontes id poenae sustineant. Nam primò innocentia ad leuandum potiùs valet, quàm ad aggrauandum maerorem supplicij. Ad squalorem verò loci quòd attinet, adeo hic Sapientis dignitatem non maculat; vt ipsius magnis splendore illustretur. Mentis demum libertas non modò nullis cohibetur custodijs; sed secreto in recessu plus etiam facultatis, ad sibi, honestisque artibus vacandum, nanciscitur. Cuius rei nobile documentum Seuerinus Boethius in Ticinensi carcere exhibuit. Hunc igitur ex custodià suâ fructum qui referat, nae ille tum poenae sibi sensum leniorem efficiet; tum gratias etiam agere iudicibus

poterit, quòd, desidiae remotis illecebris, felici se quâdam necessitate ad meliora compulerint. Naturalium damnorum, et pinguioris primùm ingenij solatia. Esto quippe egregium sit munus ingenij praestantia; non exigua tamen Tranquillitatis, laetitiaeque impedimenta secum ferre consueuit: tum quòd mordacibus animos stimulis ad aemulationem, et laudis certamina impellat, queis nihil Quieti inimicius: Tum quòd infinitâ, nec vnquam explebili vlterioris doctrinae siti, qua nihil molestum, et anxium magis, mentes discruciet. Adde, quòd, etsi nihil tranquillitati animorum per hosce sibi innatos affectus obesset; minimum tamen ad eandem suis quibuslibet fructibus confert. Quìd enim multiplici, et et [!] variâ tot artium, ac rerum, maximam partem inanium, notitiâ ad securè pacatèque viuendum sit opus? Humanae igitur curiositatis plùs nimiò solicitus in superuacuis addiscendis labor reprehenditur. Maerentibus ob corporis deformitatem solatia. Nemini enim, quàm ipsis, magis vitandum maerorem: cum illius tetricitate turpitudo augeatur. Vitari porrò eum facilè posse, si intueantur tot illustres Viros, quorum gloriae deterior forma nil obfuit. Praeterea si cogitent, oris speciem, quaecunque illa sit, ad spectatores duntaxat pertinere: suamque adeo deformitatem alijs solùm

tristitiae occasionem praebere, à quibus cernatur, non ipsismet, quorum oculos fugiat. Neque commoueri eos debere vulgi contemptu et fastidio: quin potiùs gaudere, quòd nullos habituri eâ de causâ sint, nisi sapientes Amicos, quique se potius, quàm externam Sui diligant speciem. Solata Alijs, quos valetudinis imbecillitas angit. Si enim hoc vitium externis obeundis muneribus ineptiores facit; at nobiliora mentis ministeria non praepedit: quae satis esse cuique possunt, etiamsi ad alia inferiora minùs idoneo. Deinde, quia virium infirmitas praestantiorem saepe indolem arguit: cum in naturâ videamus, quae pretio excellant, fragiliora plerunque esse vulgaribus. Postremò, quia nimiae vires ad temeritatem, et praua consilia incitamento esse solent. Caecorum solatia, et primum, quia, si non oblectantur iucundis; neque tristibus etiam terrentur spectaculis. Secundum, quia plurima ijs absunt incitamenta peccandi. Tertium, quia multorum criminum etiam facultas, cum oculis, tollitur. Quartum, quia expeditiorem ad sublimia contemplanda mentis vim habent, nobilioribusque adeo spectaculis, quàm videntes, fruuntur. Aequo igitur animo ferendam caecitatem esse ex dictis colligitur, et Democriti exemplo affirmatur. Inter corporis cruciatus, et dolores solatia.

Quanquam non ea hìc spondemus remedia, quae omnem ab animo, et vultu aegritudinis sensum, ac speciem excludant. Nam id fortitudinis insolitae genus, à Christianis Martyribus pluries exhibitum, ex gratuito Dei dono potest contingere, non humanae artis praesidio parari. Hoc igitur solùm conamur euincere, vt dolor quicunque, si minùs hilariter, et citra gemitus; at viriliter saltem, et citra imbelles querelas, animique deiectionem, feratur. Cuius constantiae ratio in promptu est. Nam vel mediocris vrget dolor; vel summus: Si mediocris; pudeat Virum fortem ab eo superari: cum in tali certamine querendum potiùs sit, parum esse gloriae, quàm multum laboris. Sin verò summis idem viribus premit; ipsamet illius magnitudo erigere animum debet: vt dignum aduersarium, capacemque nactus expromendae campum virtutis, non grandibus solummodo verbis, sed paribus etiam exemplis Sapientem se probet. Nec minimùm ea quoque cogitatio valebit, ijs nos cruciatibus à Deo Parente amantissimo ad meritorum, gloriaeque incrementum exerceri, aeterna breuissimae perpessionis praemia iam iam relaturos. Vicinae mortis solatia: et primum quidem ex plurimis, assiduisque mortalis aeui laboribus, quos qui grauiter fert, eorum finem in remedijs potiùs, quàm Malis numeret, necesse est. Thracum, et Saguntini pueri exempla in hanc rem afferuntur.

Quocirca sibimet contradicere, qui de vitae tum aerumnis, tum breuitate queruntur: cum è contrario, si vita est optabilis, illâ frui; si misera, illius breui fine solari se liceat. Alterum mortis solamen, quòd vitam non tollit Sapienti, sed in melius commutat. Nam animus immortalis est, nihilque ardentiùs exoptat, quàm, terrenis effractis compedibus, ad authorem suum ferri: vt hinc conijcere futuram illius liceat laetitiam, tam flagranti demum voto per mortem potiti. Votum animi terrena pertaesi, et à mortali hoc exilio immortalem ad Patriam quamprimùm transire anhelantis. Paraenesis ad mortem, vt ne nobis tanti muneris sortem longiùs inuideat. Colligitur ex dictis, mortis necessitatem adeo non debere nobis esse causam maestitiae; vt vel vna omnes vitae mortalis aerumnas sat possit lenire.