Croatiae auctores Latini: inventa  
   domum |  qui sumus |  textus |  auxilia |  tolle, lege! |   
Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].
Previous section

Next section

LIBRI V. De interioribus, quae à Stultitia proficiscuntur, malis, deque illorum remedijs.
A Fortunae Malis, quibus opem tulimus, non quidem ea depellendo, sed opportunis duntaxat fomentis leuando, ad stultitiae iam Mala progredimur, longè grauiora, et quibus, vnica sit salus, carcere: vt propterea oppositam penitùs medicinae rationem requirant: nec, vt priora, extenuari verbis debeant, quò leniùs ferantur, sed grauissima potiùs ostendi, quò studiosiùs vitentur. Eorum itaque, vbi fraenis soluantur, immanis pernicies, Phaetontis sub exemplo, generatim proponitur. Tum singulorum nominatim vis, atque furor describitur: initio ab Irâ desumpto, eiusque violento, ac praecipiti ingenio palàm ostenso. Vnde pronum colligere, quàm tristis, et miserandus sit animi habitus, qui tam impotenti se Furiae permiserit. Confirmatur haec animi perturbatio horrendis, et insanissimis motibus, quibus ipsummet Iratorum corpus agitari consueuit. Adduntur barbarae caedes, prouinciarum excidia, suppliciorum ingeniosa, et plusquàm ferina crudelitas, idque genus teterrimi effectus, in priuatam, publicamque perniciem ex Irâ manantes.

-- 266 --

Quorum rabidam vim ne ipsis quidem Iratis semper licuit euadere: alijs dementiâ, praecipiti Alijs morte correptis: vt Aiacis, Syllaeque exempla testantur. Dissimillimum Irae Amoris improbi vitium, externam si speciem intuearis: quae huic ridibunda, illecebrosa, et ad omnem amoenitatem composita. Sed nihilo tetrum, ac ferale minùs inuenies, si penitùs introspicere arcanos cruciatus libeat, quibus deditas sibi mentes miserrimè absumit. Neque putandum, marcidi, et somniculosi veneni genus hoc esse. Nihil illo truculentius, nihil in furias, in sanguinem, in caedes proiectius, vbi quidquam suae libidini obsistat. Documento sit furor, quo Brutarum Animantium corda succendit. Detestatio tam pestiferae luis, per enumerationem Malorum, quae humano generi plurima, et grauissima infert. Ambitio post Amorem se obijcit, splendido et ipsa cultu oculos rapiens. Cum tamen nullus Tyrannorum grauiori, quàm illa, seruitutis iugo subiectos oppresserit, facultatibus violentiùs exuerit, durioribus imperijs vexauerit, in plura, et saeuiora discrimina praecipites egerit. Quam Ambitiosorum miserrimam seruitutem multò etiam intolerabiliorem facit stipendij tenuitas: cum non modò nihil solidi fructus ex tot laboribus capiant; sed neque ipsam famam, leuissimum caeteroqui, et inane praemium, synceram, atque plenam obtineant. Testantur id duo cum primis famosa

-- 267 --

Ambitionis mancipia, Annibal nimirum Italiae terror. Et Macedo plusquàm vnius Orbis prensator: integram neuter quantocunque conatu famam adeptus. Quis igitur manifestò non videt, quàm solicitus, aeger, ac quietis ignarus huiusmodi hominum animus sit: dum famam per tot expetitam labores, et in qua omnem vitae fructùm constituunt, adeo sibi curtam contingere; contra verò iniquis hominum iudicijs, quae, tanquam extrema suppliciorum, formidant, assiduè notari se sentiunt: nec vllam aut haec prorsus vitandi; aut illam plenè assequendi, vel si rumpantur, rationem aspiciunt? Praesertim verò cum eum scopum à suâ sibi Ambitione propositum habeant, vt non quamcunque solùm referant gloriam; sed neminem vel summorum hominum in eâ parem, atque aemulum habeant: cuius certaminis et summa difficultas, et nulli sperabilis victoria. Querela de Ambitione, deque publicis, et funestissimis cladibus, ab eâ Orbi terrarum per summum toties nefas illatis. Quorum luculentum specimen ex ciuili bello, à Iulij Caesaris Ambitione excitato, desumitur. Omissis postremò intestinis alijs animi morbis, Euthymiaeque hostibus, habendi nimirum cupiditate, tristitiâque, et inconsulto timore, quorum vim iam antea in superioribus libris retudimus; grauissimi cruciatus, terroresque explicantur, quibus admissi criminis conscientia assiduè improbos vexat, et de potestate mentis quodammodo dimouet.

-- 268 --

Adeo ut nulla deliciarum, et fortuitorum Bonorum copia, exhilarandis tam dira inter tormenta miserorum animis, prosit. Qua de re Dionysius Tyrannus, et Tiberius Caesar dubitare neminem sinunt. Explicatâ iam huiuscemodi Pestium teterrima indole, quae omnibus incitamento sit, vt eas velint ab animo excludere; afferenda deinceps supersunt praecepta, quibus quilibet instruatur, vt id norit praestare. Si enim ad firmam voluntatem certa etiam disciplinae accesserit ratio; non minor hic referetur de Stultitiâ, quàm relatus in superioribus libris fuerit de Fortunâ triumphus: omnibusque adeo tum externis, tum interioribus perturbationum causis sublatis, nihil iam supererit, quod animi quietem solicitet. Reuocato itaque ad Iram disputationis cursu, cauenda primò praecipimus, quae illi fomitem, atque ansam suppeditant. Non tamen solicitâ vsque adeo diligentiâ, vt in superstitionem degeneret, caecoque timore, vel ab necessarijs, et honestis muneribus obeundis nos auocet. Sat erit vniuersè in occupationibus modum tenere; ne vel ipsae nimiâ multitudine, et assiduitate animum; vel animus nimiâ in ijs contentione se premat. Accedat huc circumspectio in deligendis sodalibus, quorum mores ad mutuam concordiam sint apti. Et quia neque ab occupationibus, neque à sodalibus plus praeberi occasionis iracundiae solet, quàm ab animi ipsius, delicato nimis cultu instituti, mollitie; illud curae potissimùm

-- 269 --

sit, vt genio interdum contradicere, durique aliquid, et cum natiuâ illius propensione pugnantis vltro ferre assuescamus. Non tamen existimandum ita haec à nobis praecipi, quasi vel nostrâ, vel humanâ quauis arte omnes omnino iracundiae occasiones amoueri posse arbitremur. Artis quidem, prudentiaeque opus est, quoad fieri possit, illas minuere; fortitudinis verò, et constantiae, quae praecidi nequeunt, viriliter sustinere. Quod vt fiat, magno erit adiumento, quidquid bilem in rebus gerendis concire possit, animo ante prospicere, meditatosque, et ad omnia ritè instructos in arenam prodire. His adeo, ad pugnam vel cautè submouendam, vel fortiter excipiendam, comparatis in antecessum praesidijs; reliquum est eas artes depromere, quibus Ira iam cominus Rationem aggrediens, et in praecordijs excitata vincatur. Proderit primò meminisse, quàm foeda, et indecora sit irati hominis facies, quàm stultae voces, quàm turbulenti, et ridiculi motus: vt illius saltem foeditatis nos pudor contineat, ne, praeter Decorum furiosè bacchantes, irrisui spectantibus simus. Tum haec pugnae ratio tenenda, vllo ne dicto, factoque irae indulgeamus. Nam illam sustinere, vicisse est, cum nihil aliud quàm impetus sit, adeoque, nisi statim deiecerit hominem; breui morâ languescat, per se seque deficiat. Neque solùm conandum, ne aliquid ex Irâ, sed etiam ne aliquid, ad quod Ira quoque incitare potest, tunc decernamus: cum vix hoc ab illo soleat distingui, licet secus in

-- 270 --

eâ mentis perturbatione videatur. Consultissimum igitur erit, dare rationi spatium, et ea, ad quae tum animus ardens impellit, aliud in tempus, sedatâ mente, perque otium retractanda, differre. Postremò maximi ad victoriam momenti tunc erit, animi perturbationem ita penitùs tegere; vt non modò nulla ipsius signa forìs emineant; sed contra vox, vultus, motusque omnis hilaritatis, et pacis speciem praeseferant. Breuissimè enim scenica illa simulatio in rei veritatem, et in animi habitum exterior facies transibit. Sed parùm efficacitatis in allatis huc vsque praeceptionibus fuerit, si vitio carere iracundiam, quin et multùm prodesse opinemur. Contrarium hic ergo statuitur: et primò nec iustam, nec vtilem eam esse in puniendis delictis probatur: cum praeceps ac turbida non facilè iustum vltionis modum, atque ordinem teneat, qui tunc optimè seruatur, cum, vacuo à perturbationibus animo, ad solius rationis praescriptum puniuntur delicta. Praeterea, cum nemo sit prorsus criminis purus; id ius, atque ratio videtur exigere, vt quales quisque aduersùs sua crimina iudices, misericordes scilicet potiùs, quàm iratos desiderat; talem aduersùs aliena se et ipse iudicem praebeat. Immo, vel si nullius quis foret criminis conscius; adhuc minùs iustè irasceretur peccantibus: cum eos miserari potiùs hoc nomine, tanquam infelicissimos, debeat, Medici exemplo, qui Aegrorum putria membra non irascens, at inuitus, et miserans secat.

-- 271 --

Denique, licet vultùs, vocisque iracundia improborum contumaciam terrore compescat; non tamen propterea conficitur, consentaneam esse rationi iracundiam: cum illius ficta in vultu, atque voce simulatio ad salutarem hunc incutiendum terrorem, citra vllam animi perturbationem, sufficiat. Secundò, neque expeti, laudarique posse Iram, ostenditur, tanquam ad difficultates fortiter superandas sit Virtutis, atque animi calcar. Nam nihilo seciùs ad ardua quaeque inuadenda, et strenuè superanda nudae honestatis respectu incitari animus potest. Immo vel hinc Irae pernicies colligitur, quòd immodico ardore, vltra legitimos fortitudinis limites, vel aperta in exitia, quos corripuit, impellat: cum Ratio validos quidem, sed prudentiâ temperatos, adeoque salutares, habeat impulsus: confirmaturque id Fabij Maximi exemplo, qui, cunctando, iraeque obsistendo, rem Romanam restituit. Succedunt iam praui Amoris, seu Libidinis veriùs remedia. Hoc enim aduersùs foedissimam luem in primis profuerit, splendidum, quod iniquissimè vsurpauit, quoque veluti fuco innatam turpitudinem velat, Amoris illi nomen detrahere. Quin oppositam adeo de illius foeditate speciem imbibere; vt vel mentio, vel recordatio nauseam, atque horrorem commoueat. Quanquam neque huic odio nimis fidendum: cum nihil eâ peste fraudulentum, et illecebrosum sit magis, nihil, quod mutare celeriùs, suamque in ditionem redigere vel Victorum, Heroumque animos soleat.

-- 272 --

Cuius rei documenta, Sampson, Dauides, et Iacobus Eremita afferuntur. Superesse igitur, vt, qui tutus in hac pugnâ esse velit, omnes hosti fallacissimo aditus diligentissimè obstruat: oculis primò solerti custodiâ vallatis, ne venefico fascinentur aspectu. Auribus secundò ad Sirenias quaslibet incantationes occlusis. Tertiò librorum Cupidinea tractantium sibi penitùs lectione interdictâ. Omnibus tandem declinatis eorum, qui mortiferâ huiusmodi scabie inficiuntur, comercijs. Nihil tamen magis cauendum, quàm, vt ne animus, sub Venereae titillationis exortum, sui morbi initijs conniueat: sed prima illa contagionis veneniferae semina eâdem, atque adeo promptiori, quàm illapsum gremio ignem, celeritate excutere, atque opprimere studeat. Ad quod ritè praestandum plurimùm conferet, honestis se curis aliò auocare, otiumque, quo maximè Cupidinis nequitia fouetur, effugere. Vltimum, sed praecipui vsùs, monitum sit, Diuina crebro auxilia implorare, illisque solummodo in ancipiti adeo certamine, tantâque humanae conditionis imbecillitate confidere. Iamuerò ad Ambitionis remedia quòd pertinet; facilè ab illius se tyrannide animus vindicabit; si primò, quae de laboriosâ huiusce vitij seruitute, vanâque, et exiguâ mercede supra memorauimus, in animum altè demittat, assiduèque ante oculos habeat. Secundò, si fictae illi generositatis laruam

-- 273 --

detraxerit: cum reuerâ nihil esse ambitiosi hominis indole abiectius pluribus ex argumentis liquidissimè pateat: tum quòd non vni, sed innumeris Dominis se ille vltro submittit, eorum nutus obseruans, gratiam captans, reprehensionem formidans, eque arbitrio suspensam felicitatem suam habens. Tum quòd verae magnanimitatis ignarus leuissimo pretio sudores suos licitatur, minimâ popularis aurae mercede et illos satis repensos, et se affatim beatum existimans. Tum quia suum gloriae studium omni arte dissimulat, ne in risus nimirum, et fabulam abeat, si deprehendatur, formidans: ipsemet adeo Ambitionem indecoram, ac luce indignam confessus. Tertiò multùm etiam ad sedandum famae ardorem conducet, si ille error discutiatur, qui Ambitiosorum plerisque solet imponere, omnium oculos in se esse conuersos, omnium per ora suum nomen volare, omnium mentes Sui admiratione occupari, per voluntarij cuiusdam somnij speciem, fingentibus. Quo errore nihil inanius: cum hominum sibi quilibet vacet, de alijs securus, et parcissimè cogitans: vt Cicero suomet experimento intellexit. Idque adeo duplici etiam argumento probatur: primò, quia nihil est causae, cur speremus maiori Alijs curae nos fore, quàm nobis ij sint. Iamuerò quisque sibi est optimè conscius, quàm rarò, et remissè de Alijs seu loquatur, seu cogitet: quàm paucos ex tot praestantibus per Orbem Viris vel tenui ex famâ cognitos habeat: quàm multa in ijs etiam, quos

-- 274 --

nouit, desideret, ac reprehendat. Alterum argumentum est, quia non multùm seu obseruare, seu mirari solemus, nisi eos, qui nostrâ in professione videntur excellere: his verò aemulatio iniquiores nos iudices facit. Vt profectò vix vlli Mortalium eximiam apud homines, partim incuriosos, si alieni sint; partim obtrectatores, si socij, laudis, atque famae celebritatem liceat referre: stultumque adeo videatur, pro re tam incertâ, atque tenui, tot laboribus, et curis vitam absumere. Statuitur postremò, non magni operis esse inexpertam, atque absentem gloriam negligere: difficillimum verò eiusdem, vbi acquisita semel fuerit, seu conseruandae, seu amplificandae curam prorsùs exuere. Idque adeo petitis è communi vitâ experimentis probatur. Vnde pronum cuiuis colligere, quàm solerti studio ab ijs cauendum compedibus sit, quibus semel obstricto vix vlla recuperandae in posterum libertatis spes superest. Hortatio ad strenuè pugnandum cum huiusmodi vitijs, quorum victoria à criminum pariter stimulis quietem conscientiae praestabit, nullumque adeo intestinum hostem, à quo tranquillus animi status euertatur, relinquet. Huius porrò interioris belli, palmarumque, quas in eo colligit virtus, exemplum proponuntur recentes, inuictissimi Caesaris LEOPOLDI Othomano de hoste victoriae.

-- 275 --

Previous section

Next section


Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].
Powered by PhiloLogic

Creative Commons License
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom
Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.