CXIII. PARAPHRASIS EPIGRAMMATIS EX MARTIALIS LIB. 3. »BAIANA NOSTRI VILLA, BASSE, FAUSTINI«
Qua felix veteres iactat Campania Baias
Et tepidi portenta lacus, ubi Mulciber arcto
Naiadas amplexu refovet perque aethera magnum
Volvit anhelatos Nympharum ex ore vapores,
Consita, Basse, mei Faustini villa beatis
Porrigitur spatiis campisque patentibus instat.
Hic non conscriptis per vana emblemata ramis
Buxus agit, non lucus iners sterilisque voluptas
Sub platano frondente iacet, non innuba mirtus
Crescit, et impasti votis damnata coloni
Infoecunda suos discriminat area flores.
Hic ingrata soli facies, hic fertilis horror,
Ubertas incompta placet, dum gaudet agrestis
Vero rure locus, cui nomen cedat Eleusis,
Cuius et innumeras mirentur Gargara messes.
En congesta Ceres spatiosos farcit opima
Mole specus, dumque alta gemunt sub pondere tanto
Horrea, ab angusto iam dedignata teneri
Limite per campos et aperta per atria plenis
Aggeribus spectanda iacet: latet omnis in illa
Angulus, et rudibus nondum caret area spicis.
Parte alia autumni veteres, testaeque calentis
Consule centeno fragrat signata senectus,
Multus honos Bromio, multoque ex ore calentem
Spirat crypta Deum. Domino quae pignora passim
Ingenium dat mite loci! Quos splendida fructus
Copia confundit cumulis! Incerta vagatur,
Quo currat cedatque fames, sic heret ab uno
Lassata obtutu tantosque superba labores
Miratur servire sibi. Sed et ultima Phoebe
Cum properat canos glacie victura Novembres,
Cum squallent nemora, et nostrum ruiturus in orbem
Pallidus Ismaria Boreas propendet ab Arcto,
Vivit adhuc Pomona recens, atque horridus affert
Servatas gelido sub sydere vinitor uvas. 228
Tauris plana sonant, raucusque e vertice pastor
Ludentes numerat vix alta in valle iuvencos,
Dum spes armenti, vituli proludere pugnam
Nuda fronte parant, dum iam vigor anteit annos,
Et rudibus vacuae ludunt concursibus irae.
Quis cortis vulgus referat, clamosa volucrum
Agmina? dum rostro queritur vagus anser hianti,
Dum pavi sese mirantur, et orbe recluso
Nativus saturo fulgor gemmascit in auro.
Guttata hic Nomadum gallina, hic fronde sub alta
Ales Phasiacae plaudit rimator arenae.
Fulgentem roseis hic Phoenicopteron alis
Et cernas varios dulci in perdice colores.
En crocitat Rhodia laetus de coniuge gallus,
Turribus emissae clangunt per inane columbae.
Meste palumbe, gemis simul et consorte remoto
Elusum quereris, pinguissime turtur, amorem.
Provida Chaonias pleno dum villica glandes
Fert gremio, setosa cohors sequiturque petitque
Observatque manum, resonant cava septa querelis,
Dum sitiunt agni matrem, dumque illa per herbas
Ubera felici reparat lactentia succo.
Cerne coronatos festa sub luce penates,
Cerne loci genium: haud tenui velut urbicus ignis
Fasce, sed imposita spirant altaria sylva
Fumosique lares, quos circum versat in orbem
Flava renidentes vernarum turba choreas.
Ite procul, tenerae quos nutrit inertia Romae,
Palliduli luxus, procul hinc resupina iuventus
Alba adipem, alba genas et pectoris alba vigorem.
Nulla hic segnities, non sudor inutilis ullus,
Non hic caupo iacet, vel munera pinguis olivi
Lubrica Cecropiae disperdit turba palestrae,
Sed nunc indigenae tenduntur retia turdo,
Conseriturque dolis et fraudem lucus inumbrat,
Nunc stringit capreas non una indago sagaci
Compede, nunc tremulae verruntur ab aequore praedae,
Caeruleumque gregem maeret decrescere Proteus.
Hic in dellicias cessit quodcumque potentes
Olim Fabricios laudanda coegit egestas,
Quod tulit in veteri consul Serranus aratro, 229
Hic ludunt urbana manus gaudentque per hortos
Ponere et immissis lactare liquoribus herbam.
Quin et decepto pueri custode tenerque
Amplecti properat praedura Eunuchus agrestum
Officia et varias, quas villicus edocet, artes.
Anne salutantum mores congestaque ruris
Munera praeteream, quantaque probare laborat
Se domino mercede cliens? Fert ille metallis
Aemula Achemeniis et electro ardentia mella
In ceris collecta suis, fert alter inertes
Cum laqueo glires, niveasque imitantia metas
Alter amat liquidi properare coagula lactis.
Hic gallos, ferro quibus erutus ignis amorem
Abstulit, hic querulis raptum de cratibus hedum,
Cumque aliis casti virgo grandaeva coloni
Vimine clausa suo rigidae fert munera matris.
Collaudat dominum vicinia: vota colentum
Transcendit merces, et iam sudore peracto
Ad stabulum rediens post tauros cantat arator.
Luditur hic epulis, hic dedignatur et horret
Hesternas nova coena dapes: nova fercula surgunt
Et nova fumantes rumpunt crysendeta pompae.
Obruitur depressa epulis et languet ab uno
Obtutu lassata fames, conviva paratis
Impar conqueritur, plenae spectacula mensae
Miratus, totos orbes intactaque cernit
Pabula detergi, servus fert cuncta, sed odit
Iam satur, et caeco morsu livoris acerbi
Non tangit madidos domini fortuna ministros.
At tu marmoreae suspectans culmina villae
Esuris, et nitida venter tibi luget in aula.
Nam tua sub calido non duratura Leone
Area pandit opes, vernoque in honore futuri
Autumni spes nulla viret, tibi macra voluptas
Servit, et in sterili ieiunat villicus umbra.
Proh pudor! ad victum properas ex urbe propinqua
Poma, olus; urbano spumant tibi dolia musto,
Exquiliae saturant empta te fruge, tuusque
Vinitor in media querit pulmenta Suburra.
Huic villae indignos titulos vitiumque revelle
Nominis et dicas longinquam rectius aedem. 230