XC. MELANIONIS IN PULVEREM TORMENTARIUM METAMORPHOSIS
Conticuit Numitor, cui proximus incipit Alcon:
»Quae poscunt nimium nostrae conamina mentis,
Sunt suspecta Iovi; perit ut rubigine ferrum
Ex sese natis humana industria damnis.
Haec aurum reperit, luxus tamen extitit inde
Et luxus Bellona sequax. Haec repperit arma,
Queis perit, haec Dryadum thalamos latebrasque ferarum
In mare deductas velis armavit in Austros
Et placuit tanta arte sibi, sed naufraga magnis
Cladibus ignotos iussit clarescere fluctus.
Exemplum in promptu est, quo testis opimior alter
Haud poterit curas hominum nimiumque sagacem
Certius apposito mentem damnare periclo.
Forte etiam vestras (socii) vetus attigit aures 199
Melanion: nempe est populis notissimus illis,
Quos vaga Parrhasii superincubat orbita currus.
Huic pater, algentes qui permeat amne Sicambros,
Albis erat, genitrix Dryadum pulcherrima Nice.
Quae compressa deo: »Da natum, praemia raptae
Virginitatis«, ait, »da pignora certa, marite!«
Quem vovit, datus est et matris lumina vultu
Perspicuumque patrem solerti mente ferebat.
Ergo ubi iam firmos virtus adolevit in annos,
Indignans aetate tegi, iam multus in omni
Lingua Melanion, et centum mobilis alis
Fama ferens illum studiisque animoque repostas
Naturae latebras scrutatum et cernere nudam
In thalamis potuisse suis. Quae fata locorum,
Unde aestus pelago, cur fulmina rauca sequantur
Taigeten Hyadasque, Noti quo limite currat
Exercens inferna vigor, quo sydera vultu
Educant varios non uno in pectore mores,
Ille docet populos, quos dives Renus et Ister,
Quos Mosa et levibus crinitus Volga sagittis
Vistillusque lavant, qui pascua pinguis inerrant
Erciniae et latum facturi ad culmina callem
Carpatiam solida glaciem secuere bipenni.
Cura premit curam, maioraque semper anhelat
Et nescit mens nostra modum. Semotus in antro,
Dum necat orta dies, moriens dum suscitat astra,
Ille iterat secum, quantae conamine curae,
Quo nisu Lachesin herbis instructus et arte
Aeternas adigat cum stamine scindere leges
Et Mortem propria arma pati, ne decolor ultra
Indeploratum regnet Libitina per orbem.
Attonuit Parcas ausus, dominaeque sibique
Et regnis timuere suis; nec crescere damnum
Passa mora Clotho verbisque et fronte dolosa
Melaniona petit: »Mecum, doctissime, mecum,
Quo tua te virtus, quo te sapientia poscit
Et fatum sapientis amans. Penetralia Fauni
Atque immortales caeca sub rupe Napeas
Graminaque et segetes, queis augent saecula Nymphae,
Conspexi tremuique videns. Iam perge, repertum est, 200
Quo tibi mortalem liceat non esse reperto.«
Dixit et ignotam deceptum ducit in arcem.
Qua sese in sese condit penitusque recedens
Hercinia agglomerat noctem, quam plurima nutrit
Taxus et horrifica pendentes rupe cupressi,
Antrum imane patet: pallens haec ostia lethum,
Has novit Libitina fores, hinc sceptra per omnes
Extendit terras totamque ingentibus aequat
Naturam imperiis, hinc lethifer halitus afflat
Teutonas et belli caedisque inspirat amorem.
Postquam introgressi, tandem patuere cruentae
Parcarum insidiae. Novit tandem atria nunquam
Cognita viventi: vellet rediisse, sed obstant
Iura deum, clausosque gemit post terga recursus.
Sic, ubi Rachusius geminas interfluit arces
Portus et artifici sinuat sua brachia luna,
Concussi innumero fervescunt mugile fluctus,
Quem dapium deduxit amor, piscator at illum
Russeus et prohibet maculosa indago reverti,
Conclusumque, suae dum querit pabula vitae,
Compellit dominas moriendo tingere lances.
Regia mortis erat nec nubibus atra nec umbris,
Dives luce sua, qua nil manifestius usquam est,
Lumine quam clauso sentire et cernere possis.
Noctem mille rogi raptaeque ardentibus olim
Inferiis domuere faces. Stillantia tabo
Tela locum torvaeque lues Furiaeque coronant
Et centum causae exitii: dolor, ambitus, cura,
Immodicaeque dapes et sparsi sanguine nummi
Et medicae tormenta manus. Simulacra vagantur
Nuda necis totidem, quot messibus Appulus albet,
Quot saxa Illyricos conspergunt aspora fines.
Quin etiam tot dira inter portenta sedebant
Euriale et Glycere Phillisque, Amarillis et Aegle
Et malum Galatea gerens, quibus horrida pestis
Rosa genas, pallens macie, vix ossibus herens
Excubat et Gallam se gestu habituque fatetur:
Anne ultra illecebras cognataque gaudia letho,
Anne ultra, o miseri quidquam speretis amantes?
Sed dum tanta videt, potuit si tanta videre 201
Iam non ipse suus, properantes agmine facto
Triste satellitium, Pallor gravis, anxius Horror
Theutona corripiunt longoque ululante tumultu
Iratae sistunt Libitinae ante ora trementem.
Illa excelsa sedet, ceu nostro flente senatu
Cum premit exanimis feralia pegmata Princeps.
Et tunc maiorem sua fecerat ira gravique
Spumantes ex ore minae: »Morere, improbe«, clamat,
»Et tecum populi; cui per mea damna volebas
Prodesse, ingentem quatiant tua funera mundum.
Non simplex vulnus, non una est victima, laesae
Quae possit satis esse neci: voluisse, peracta est
Culpa tibi, gentesque, tuos exempla per ausus
Quae poterant sumpsisse, luent. Ten volvere tantum
In mea sceptra nefas? Tune, o teterrime, laesa
Maiestate reus, quam quidquid in orbe timetur
Pertimuisse solet, quam regia sceptra ducumque
Laurigeri fasces, quam Doris et igneus ether,
Et quicquid natum est dominam moriendo salutant?
Hunc age, lictores, liquidis immergite flammis
Deque illo, quidquid post flammam et fata supersit,
Ad me ferte citi!« Necdum sua clauserat ora,
At iuvenis rapidos mersus crepitabat in ignes.
Iam pira materiem membrorum elementaque nigri
Corporis et iunctum caeca compage vigorem
Segregat. Humanos quaecumque aptantur in artus,
In partes abiere suas: nitrosus in imo
Stat cinis, et succo levibusque exhausta medullis
Ossa tenet carbo, sulphur per cuncta vagatum
Ardet adhuc, quod ne volucres vanescat in auras,
Fonte superfuso celeres pressere ministri.
Rapta rogo (heu nostrae quantum nocitura saluti)
Massa datur dominae, quae nigra coagula passi
Congeriemque viri teretes nudata lacertos
Versat et exiguos tandem conformat in orbes.
Talia, cum longo pallet maturus ab aestu,
Semina per valles spargit amaranthus apricas.
Mox e ferali confusae cladis acervo,
Quem superincumbens cubitoque innixa premebat,
Os legit et, famam si longa haud obruit aetas 202
Confuditque situ, fertur metuenda fuisse
Tibia Salmonei, qui ficto fulmine quondam
Terruerat Danaos vero periturus ab ictu.
Vertebrae abscindit convexa et perpete ductu
Pervia claustra novo constipans pulvere farcit.
His postquam ad calcem tenui fidit ore foramen,
Ingerit ungue terens caecae nova semina flammae
Nigrantesque atomos, spirantemque admovet ignem.
Admoto emicuit fulgur prius, inde sonorum
Infremuit tonitru, fremituque immugiit ether,
Dum terret Furias, dum fulminat osse cavato
Melanion cogitque chaos resilire sepultum
Et nigra funerei reboare silentia regni.
Ut satis enituit, quanta experientia parvis
Insit pulveribus, Libitina: »Huc, Ultio«, dixit,
»Huc, Bellum, properate gradus perque Arctica primum
Littora, per reliquas modico post tempore gentes
Spargite conclusam tam saevo in pulvere pestem.
Quas hinc exuvias referam! quae nomina! Quanta
Mole ferar! Iam fata ducum, iam rura cruentis
Strata cadaveribus, gemitusque exemplaque Troiae,
Regnorum cineres et sceptra ardentia cerno.«
Haec ait et clades plausit sua iussa secutas.