SATYRA XVIII. ANATOME (*)
Maecenas, rapta meministi Phyllide nuper
Qui fletus, lacrymaeque virum sine fine dolentum,
Quo gemitu, quali steterit querimonia luctu:
Quippe ipso aetatis, formaeque miserrima flore
In medio ante diem cecidit, non lege senectae.
Hoc quamvis fuerit miserabile, non tamen extra
Communes hominum est casus, mortalia quando
Caelestes rapiunt inopino turbine Divi.
Sed minime commune est quod nos deinde canemus,
Et quod te fortasse latet: nam Phyllidos artus
Exanimos medici avertunt, doctisque secandos
Cultris supponunt, ut honos accresceret arti.
Ut ferro fecere viam, tum plurima mira
Et nova comperiunt, nulli quae visa priorum
Nunc primum dicenda meo sunt ore, mihi quae
De medicis quidam, Phoebaeae haud tiro palaestrae,
_______________________
(*) Anglicus Spectator n.º 281 in cerebro delicatuli cujusdam
adolescentuli per anatomiam inciso plurima exstitisse refert mulierosae
mollitudinis, et aestuantis amoris indicia. Poeta, quippe qui ad scribe -
ndum liber, idem de puella nimii ornatus, sibique conciliandae adole -
scentium venerationis studiosissima, narrat. Quo exitu id contigerit,
Lectoris sit judicare.

-- 120 --

Quique interfuerat, narravit amicus amico.
Principio tenui fibrarum nexilis orbe
Membrana, inclusum quae cor parte ambit ab omni,
Pera velut, loculique, aut tuto capsula septo,
Tota cicatricum signis distincta scatebat
Exiguis huc atque illuc, sed tam exiguis, ut
Quamvis arguto componas lumina vitro,
Vix subtile putes, quod opus vaga nevit Arachne,
Fixit acu in Phrygio mulier vel Lydia peplo.
Signa cicatricum sed prima haerentia fronte
Non intus subiere tamen: fueranque sagittis
Vulnera amatorum sicco pars lumine facta,
Pars lacrymis, pars risu etiam: durissimus omnia
Excussit clypeus, summoque umbone pependit
Omne sine ictu imbelle, et non penetrabile telum.
Flavus at ille latex, cui cor lente innatat ipsum,
Nunc alacri saltu mirabile! summa petebat,
Nunc infra, pressus quasi pondere, desiliebat.
Haud aliter tubulis argenti pondera vivi
Servata in vitreis designavere calorem
Aeris, alta petunt si quando, at frigore rursum
Devexo quoties recidunt per tenuia lapsu.
Non tamen iste vices ostendere tempestatum,
Sed rerum longe graviorum aptissimus humor.
Nam si quis juvenum pluma pulchellus ab ista
Urbana tunicae ventosus honore recentis,
Vociferans peregrinum ore increpitabat inane, et
Ridiculus ridere nihil ridenda subiret
Conclavi, et primum pedibus vix limen iniret,

-- 121 --

Tum leviore statim saltu supera alta petebat
Flavescens liquor ille, aestuque ardebat amico
Congeneris specie, et raptus dulcedine vultus.
At quoties aetate gravis, nec inania curans
Vir fuit, antiqui cui mores, priscaque vestis,
Sordidior toga, neve bene in pede calceus haerens,
Continuo (captum quodam moerore putares)
Dejectus lento casu piger ima petebat
Dissimilis similisque docens discrimina formae
Ad vitae exemplum, et normam, legemque prioris.
Haec externa tamen fuerant. Sed corculam, age, ipsum
Quale fuit? quam laeve manus digitosque sequentes
Effugere, et prono elabi per lubrica lapsu!
Frigidius nive, frigidius glacie, et, veniam si
Des verbo, ipso frigore frigidius: tamen arctis
Nervorum intortum nodis, plexuque tenaci
Fibrarum haerebat: validos dissolvere nodos
Nulla queat virtus, nulla ars: perrumpere possit
Sola acies ferri nodorum Gordia vincla
Daedaleos miris sinuantia flexibus orbes,
Accessus nulli ad linguam: commercia nulla
Cordi cum lingua: optabant contraria semper,
Semper et adverso urgebant discordia fluctu.
Ipsi etiam, a cerebro qui ducto tramite nervi
Cordi immittuntur, quibus aut odisse solemus,
Aut capi amore, vel ira, aut invidisse, duobus
Ex oculis moliti iter ad cor, intus et olli
Inserti, quanto aestu cor agitabile miscent!
Si doluit Phyllis, si quo est laetata lepore,

-- 122 --

Qualiscumque fuit vitae color, ira, voluptas,
Aut amor, aut odium, arbitrio nihil illa cerebri
Sensit, sed dicas oculis servire coactam
Vitam egisse ferae cicuris prope more modoque.
At lanci impositum innata levitate videres
Ascensu volucri sublime ad sidera ferri,
Ut pluma, aut tenues chartarum frusta per auras.
Nec quid mireris; cellis quia inanibus intus
Mille redundabat: sua cellis arma reposta
Servantur: strophium illo, alioque foramine mitra,
Hoc pecten, volucrisque hoc machina picta flabelli,
Unguenta, et minium, cerussaque, nomina mille
Nugarum, studio levitas quae fecit inepto, et
Ferre dedit rebus minimis, desiderium quae
Molle animi fuerant, ignavaeque unica vitae
Sollicitudo, rei dare pondus idonea nulli.
Mille petita procis captivos mille trahebat
Post currum, blandoque fovebat Phyllis amore,
Spemque dabat cunctis, et vultu, lumine, risu, et
Dulcibus alloquiis animos mulcebat inanes.
Urbe ferebatur quin tota, interprete fama,
Rivales alios felix vicisse Menalcas
Conjugio dulci, exuviisque potitus opimis.
Plane hoc credibile, et si non erat ille Menalcas,
Debuerat tamen esse aliquis, qui corde locatus
In medio victrici impleret imagine sedem
Aulae totius regnator. Cernere nullos
Vultus, ullius nec posses ora Menalcae,
Quin, quae praecipua, atque adytis est cellula in imis,

-- 123 --

Effigiem speculi, et fragili fidissima vitro
Praetendit simulacra, ad quae componere vittam,
Et crispare comam, capitique aptare mitellam,
Perque genas duxisse rosas, vel lilia Phyllis,
Ut lubuit, suerat, totasque insumere luces
Usque os contemplans, quod jussa retorquet imago.
Hic medici finem docto fecere labori,
Et me fas posuisse stylum. Tu Phyllide ab una
Uno disce modo metiri Phyllidas omnes,
Maecenas, memori mea dicta et pectore conde,
Et tibi habe: teneris cave sed vulgasse puellis.