SATYRA III. ANGLOMANI-GALLOMANI
Rure suburbano primi sub vesperis ortum
Ibam forte redux, urbanaque tecta petebam.
Atque foro propior, quemdam visurus amicum,
Consisto paulum, nocturnaque frigora vitans,
Vicinae, dum hominem opperior, succedo tabernae.
Venditur hic calida: huc omnes equitesque, patresque
Conveniunt, sorbentque quaternis assibus emtos
Nigrae undae cyathos, Panchaeae lentis amara
Pocula, sed capiti et stomacho opportuna bibuntur.
Tunc ibi densa humeris, et confertissima forte
Turba aderat, mixti pariter juvenesque senesque,
Auribus arrectis omnes, omnes taciti, omnes
Sorbebant calidam, aut pendebant aera ministris.
Ingressus vacua ut scamni me parte locavi
Extemplo cubito me leniter officiosus
Vicinus premit, et, quid vellet? ubi rogo, primus
Occupat. Ignoras tu Vindobona quod in urbem
Cursor, et a Piceno advenit publica navis?
Gratulor incolumes venisse, repono: sed ille,
Hoc minimum est, inquit; nam res de Caesare magnas
Attulerunt: magnas de Gallis, deque Britannis.
Horrida bella mari: terra horrida bella geruntur.
Vix ea fatus erat, cum sede Ligarius alta

-- 20 --

Composuitque togam manibus, vestemque reduxit
Dicturus, dictisque exordia quaerit ab ovo.
Caelatamque prius nigra testudine et auro
Porrigit in gyrum late, cunctisque propinat
Urbane thecam. Digitis attingitur inde
Ater, et exiguae in morem contritus arenae
Pulvis, at aetherii ducuntur naribus haustus.
It tenuis, cerebroque intus penito involat alte
Spiritus, ac lenti recreantur odore meatus.
Baetica Semideis, Lutetia, et ultima Cuba
Dant volucres atomos, Pyrrhique Molossica tellus.
Pulveris hujus honos est, illo quod sine numquam
Nocturnum trepidi Patres potuere Senatum
Cogere, vel meliora sequi: saepissime ab illa
Sumta est utilior patriae sententia theca.
Orator nemo fuit hoc sine pulvere: doctis
Saepius haec etiam fuit unica Musa Poetis.
Ipse ego, qualiacumque rudis nunc carmina scribo,
Auspiciis parvae, fateor, me scribere thecae.
Haec fovet ingenium, reficitque in carmina nares.
Quanto rectius hoc, ungues quam rodere vivos,
Scalpere vel caput, aut muris impingere pugnum,
Difficiles numeris quoties haesere Camenae!
Omnia lecta mihi (sic nempe Ligarius infit)
Quotquot in urbem advecta hodie sunt acta diurna:
Tam quae Tergeste emittuntur, principe quam quae
Bibliopola Italum prelis excudit in urbe.
Praecipue quae Germanus de flumine Moeni
Scriptor tam bene Gallorum sermone recudit.

-- 21 --

Pol, scite docteque! Viri sapientia mira
Illius! Ille quidem regali dignus in aula
Publica ad arbitrium moderari commoda rerum!
Omnia perlegi, atque animo mecum ante peregi.
Liberius, quod visum est, dicam. Aut bellum erit, aut pax.
Rursum, vel sine sanguine pax erit: acria vel post
Praelia dictabit victo victoria pacem.
Res adeo humanas mergit caligo futuri,
Nulla hodie ut sapienti divinatio detur.
Haec ubi conticuit fatus, contra exilit acer,
Atque infit Mamurra. O quid censetis, an arctum
Transmisisse fretum queat, atque Britannica regna
Invadet Gallus? Quonam cessura putatis
Tanta novi haec, et inauditi discrimina belli?
Hoc opus, hic labor est. Surgit gravitate senili
Cotta, manuque silentia poscit utraque.
Atque repente sinu, senior dum surgit, aperto
Excidit excussum illi haud enarrabile textum
Chartarum, scissi farrago voluminis ingens.
Ingeniosus ibi ventura duella papyro
Bibliopola Italus, Gallus, Germanus, et Anglus
Crediderat, penito et rimata in pectore Regum
Consilia alta, regunt queis pacem, et bella ministrant.
haec populo paucis vulgaverat assibus emta,
Fata orbis terrae! Vento nunc rapta feruntur!
Vix discurrentes pueri, et sub scamna ruentes
Collegisse queunt, et hianti reddere Cottae.
Ille, ubi collegit sese, sic ore profatur:
Hanc testor cladem, mihi qua pretiosa supellex

-- 22 --

Nunc disjecta jacet, quali studio atque labore
Pervigil incumbo Europae dignoscere fata.
Usque diurna ideo acta lego, collectaque servo,
Inque vicem compono, ut mox depromere possim.
Hae mihi sunt nocte atque die artes: saepe legentem
Deprendit me sol ad vivam mane lucernam.
His studiis aevi res gestas addo vetusti.
Optima fax rerum sunt facta antiqua novarum.
Nil ego crediderim fieri non posse: sed idem
Pleraque difficile fieri contendo. Quid ultra?
Frumento naves trajecit barbarus olim
Rex, et Byzanti cecidit fortuna: mari ipsi
Frena dedit Macedo, Tyriaque est urbe potitus.
Euphrate averso Babylon fit regia Cyri.
Contra, nequidquam superatas Annibal Alpes
Jactat, et infractos Cannarum clade Quirites.
Nil ultra potuit. Frustra certasse Philippum
Novimus Anglorum Hispanos immittere terris,
Ipsaque victorem fregit victoria Pyrrhum.
Sunt animi, et vires, et Mars est acer utrisque.
Alea proposita est: nil miror, quod cadat. Atqui
Vix dubitem fictis Gallum nos ludere larvis:
Nec tam difficiles aditus discrimine tanto
Quaerere remigio fretum, Oceanoque quieto.
Talibus exarsit dictis violentia praeceps
Mamurrae, rabidoque fremens sic intonat ore:
Et dubia, et dubiis odi praetexere causas
Priscorum a fatis longe, obscureque petitas,
Tamquam antiqua novis possint exempla referri,
Aut clypeo nunc sit, decertandumque sagittis.
An, puto, de ignotis res est? Nos clara putamus
Omnia, et in media jam luce locata diei.
Excutiet Monitor mire dubia omnia, quotquot
Congerat explosus Pyrrhon. Monitore magistro
Utere, nulla super caligo incerta futuri est.
Sic ait, et laenam ex humeris, quam forte gerebat,
Deripit, extenditque solo: tum: Haec Anglica sunto
Littora: Gallorum haec: medioque Britannica ponti
Interfusa, ait, adversas dirimant freta gentes.
Hoc Caletum: haec Caleto contraria Dubris.
Mox armariolis cyathos raptasque patellas
Disponit per laenam, et vasis oppidulorum
Nomina dat, fragilique notans loca limite signat,
Ostenditque rei tempusque modumque gerendae,
Castra locat, parat insidias, et praelia miscet:
Invadit, pugnat, vincitque et vincitur idem.
Exitus hic belli, rerum hic est ordo futurus.
Discite, Mamurram multo haec vidisse prius, quam
Quidquam evenit. Humo dein pergit tollere laenam,
Atque loco cyathos rursum posuisse priore.
Sed dum vociferatur, dum huic respondet et illi,
Franguntur cyathi lapsi: scatet uncta lacerna
Immundis maculis. Coetu ridetur ab omni
Mamurra. At pueri poscunt sestertia centum
Fractis pro cyathis. Negat acriter ille, fremitque,
Ast illi secum facientia jura minantur.
Ille, ut nil erat in loculis, fugit ocyor Euro
Ludibriis clarus ridentum, unctaque lacerna.

-- 24 --

Mamurrae derisores mentis bene sanae
Censeret quisquam, atque ejus distare furori;
Praesertim audisset pressa qui voce loquentes.
Desipit ut parva in re, et fallitur egregius vir!
Heu quaenam est ratio! Verum hic mihi contigit illud,
Insanos inter geminos quod dicitur olim
Cuidam evenisse. Insanus narrabat amici
Morbum, quod sese Indorum Regem esse putabat,
Poscebatque coli Eois ut Regibus est mos.
Quae si vera forent, mene, inquit, quaeso, laterent
Usque adeo, Regis qui sum unus filius Indi?
Nam postquam a docta aufugit Mamurra taberna,
Sermones idem de Gallis, deque Britannis,
Vesanae lites, et vociferatio multa,
Cum par consensus nulla altercantibus in re,
Sed capitum qui esset numerus, foret et studiorum.
Forte tacens obscura in sede latebat Ofellus
Hiscere nil audens, verum, ut nemo magis, ardens
Resagitare novas, bellorum et discere casus,
At mentem dubitans ostendere, ni prius anceps
In praeceps egisset utramvis alea lancem,
Certa sequi, atque a sorte optans decernere causam.
Hunc ut forte latentem agnovit in angulo Avitus,
Elabi te posse mihi frustra, improbe, speras:
Nunc ventum ad verum est, ait. Haud te nota juvabit
Calliditas. Memini bene: praeteriit triduum illud,
Orati prece quod multa concessimus ultro,
Consilia ut posses recte componere tecum,
Et partes legeres certas, quaecumque placerent,

-- 25 --

Anglorum, vel Gallorum. Jamque ede, quod intus
Corde premis: tibi quae tanta est sententia de re?
Ille refert. Triduum elapsum est; haud inficior: sed
Quaelibet imprudens esset sententia nobis,
Cum nihil attulerit cursor, Gessoriaco utrum
Galli vela Notis dederint, an credita portu
Classis servet adhuc litus: speranda videtur
Pax, donec bellum incipiat: licet interea nec
Ulli fatorum incertos praedicere casus.
Evasti modo, Avitus ait. Sed tempore longo haud
Nos tua ludificet posthac solertia, Ofelle.
Ecce aliud triduum tibi largimur. Sapienter
Utere donis, neve magis vadimonia differ.
Nam si post triduum nullas delegeris anceps
Qualescumque voles partes, non nostra patebit
Amplius haec tibi, Ofelle, taberna. Extorris et exul
Famosum duces sub dio turpiter aevum:
Immundaeque jacens olido in nidore popinae
De scurra Rufino, et de nebulone Sorano
Res haurire novas foedo damnabere casu.
Rideres dejectum hac poena, ut fulmine, Ofellum,
Supplicibusque modis pacem, veniamque precantem,
Et praefinito se tempore promittentem
Lecturum partes: sit tantum uti atque frui fas
Optati coetus, et doctae luce tabernae.
Hic, quae alios inter tantisper prima quierat
Pugna, recrudescit rursum, dum mordicus unus
Quisque aliis contraria sentit, et acriter instans
Omnibus insultat violentus: non secus ac si

-- 26 --

Privata cujusque foret contentio de re,
Gallomani, Anglomani magnis clamoribus aures
Implent, et miscent verboso praelia Marte,
Certus quisque sui sensus. Insania praeceps
Quin excrevit eo, pars multa ut pignore pacto
Certarint, an trajiciant Galli. Haec ubi visa
Atque audita, mihi clamosa excedo taberna,
Atque domum repeto. Plures de more sodales
Hic aderant: audita, ut erant, his, visaque narro.
Tunc in Gallomanos multa, Anglomanosque jocati
Insanire putamus utrosque haud dispare morbo, et
Curatoris egere boni: dum publica curant
Atque ignota sibi, sua inepti commoda spernunt.
Quin sale ridiculo, multoque fricamus aceto
Inter coenandum illos, qui acta diurna parantes
Evolvunt multo laterum, capitisque dolore
Aequa in tonstrinis ut possint lance librare
Reges, et populos, legiones, praelia, classes.