SATYRA VI. COENA
Nostro, si sapies, natali, (cras venit ille)
Maecenas, coenabis apud me. Lauta paratur
Coena tibi, quiq ego deliria Stoica nondum
Admisi circa patinas, nitideque colendum
Corpus, Aristippi potius praecepta sequutus.
Sed veto, regali speres convivia luxu.
Quantum Luculli, etcensu distamus Apicî,
Tantum etiam ingenio, natura, et discrepo mente.
Advenias tempestivus, non serior hospes.
Non placet occidui vesci sub lumina solis,
Perque diem proferre faces, ut callidus hac re
Rufus in una imitari Reges atque Tetrarchas
Ad convivarum fastidia: verum avido quem
Sumseris ore cibum, lassae male sederit alvo,
Longa ubi post jejunia bilis te acre momordit.
Excipient Lybicis non te suffulta columnis
Tecta, nec instructa aulaeis coenacula, et ostro:
In medium sed versa diem properante teporem
Sole dabunt: Hadriae objecti patuere fenestris
Aspectus, et seu placidum steterit mare, sive
Tollet hyems freta, tu alterutro recreabere visu.
Accipe nunc alios convivas. Candidiores
Nulla tulit tellus, mage nec tibi, nec mihi amicos,

-- 41 --

Uno de nido vetulos, notosque columbos,
Romanus veniet Cosintius: ille Vitruvî
Aedificare ad normam, et respondere Sabini
Doctus ad exemplar de jure: aderitque disertus
Higia, quem medicae prorsus sapientia multa
Artis humo tollit, doctrinaque, sed nihil aeque ac
Simplicitas animi, et praesens in pectore candor.
Nuper rure redux veniet Betondius acer,
Et bonus agricola, et caesa bonus helluo porca:
Cultor at egregius Sophiae, censorque leporum
Atticus, auriculas bene Grajum factus ad unguem.
Accedent, suaves animae! Appendinus uterque
Alter ob historiam, Euelidaeas alter ob artes
Nobilis, at dignos Musis et Apolline cantus
Ore movere pares. Lepidam coenantibus ex re
Ferrius interea fabellam narret ad illum
Germanum Phaedri, castigatumque saporem.
Seria rumpentur risu, cum plurima passim
Accipiet, reddetque catus dicteria Marcus.
Nemo foras dicta efferat: auribus omnia tritis
Commisisse licet, dicenda, tacenda locutos.
Jamque gradum celerare, viamque vorare memento.
Sed quaenam nostra excipiant te fercula mensa
Primum audi, ut si quid fortasse placet, quod omisi
Imprudens, monitus facile doctusque reponam.
Externas non nostra dapes, peregrinaque praebet
Instrumenta gulae diverso a littore mensa.
Nulla coquum mihi, nec structorem Gallia misit.
Non ego uti Galli, sed coenet ineptus Iolas

-- 42 --

Dalmata citra Alpes natus: male Dalmata pinguis
Externas affectat opes, alienaque frustra
Captat inurbanus, rudis, et prope dictus agrestis.
Ridiculus propria nescire in pelle quiesse
Majoresque humili pennas extendere nido.
Non scarus ergo tibi, squilla, aut peregrina lagois
Apponetur, nec curvas acipensere mensas
Exspectes, vel inerte pygargo: jam mihi nulla
Testa recludetur, fasces quae vidit Opimî,
Nullaque Pannonica promentur vina diota
Caesareis olim prelis elisa Tokai:
Divitis extrema neu quae Frons Africae in ora
Sole sub ardenti Batavum primoribus edit;
Aut Prytanaeo quae Consul Picenus in ipso
Diffudit Piceno de caupone coemta.
Non Cumaea Neapolis intra moesica nobis
Murrhina vasa manu pinxit solerte Venutus.
Omnia ab Illyrico, patrioque sub aere nata.
Municipes erimus convivae, fercula, vasa,
Excipias si pauca, quibus natura carere
Nos negat, urbane vivendi et cultior usus.
Nam mea uti vappae differt ratio, atque nepoti,
Ingluvie qui posse putant se vivere sola,
Munditiis etiam dissentit innanibus, in quas
Incubuere illi, species quos ducit inepta,
Non usus, nec res: qui nostro non sine risu
Ad bene vescendum jurant in verba magistri;
Queis sine butyro jentacula sumere mane
Religio est, patria qui odere siligine panem,

-- 43 --

Gallicus a furno nisi pistor miserit .Atqui
Est bene vescendi quoddam pretium, atque beate.
Quod Sapiens infra censum, finemque tenebit
Naturae, illecebrasque modesto temperet usu,
Parcus et interdum mediocris: nolit at esse
Immodicus: faber immodicis et mulio gaudent.
Quid sequimur, quaque ad convivia lege voceris,
Audisti, nunc ipsa accede ad fercula demum.
Fontibus lllyricis derivant omnia. Nostris
Grata olim proavis .Majoribus, ut puto, nostris
Nasus erat. Conviva illorum possit ad instar
Comis et urbanus laute et coenare beate.
Ostrea prima dabunt tibi juscula, cum pipere acri
Cumque oleo, et caepe, atque apii vivacibus herbis
Cocta, superfuso et Cressae cum munere vitis.
Altera mox praebent post haec obsonia caules,
Romana caules ab origine, mane recenti
Lecti, vicinae quos dat mihi villa Gravosae.
Byzantina gari diffunde liquamina supra
Non parce; Buthroti aut salsa ovaria misce.
Funde oleum: da sal: et succos exprime citri.
Parte alia molli geminus pinguedine capo
Lacteola cute, lactea et albus clune renidet.
Magna sed a salsa venit illi gratia lingua.
Egregias mensis Istri dant flumina linguas,
Sicca novos, mirosque quibus salsedo sapores
lndidit, atque adipem nimiam, solvitque saginam.
At pernae patinas onerent, hillaeque minores
Parva minutatim concisae in frustula: nobis

-- 44 --

Hillaei pernas, hillas dat Felsina molles.
Virgineusque labor de tosto crustula pane,
Cretica sub lentam penitus quae vina favillam
Imbiberunt: suavi afflarunt quae cinnama odore,
Et queis belle acidos dant Persica mala sapores.
Sed bimarem Stagni piscator cepit ad Isthmum
lnsignes barba atque jubis et pondere mullos:
Potavere, mari Naro quas intulit, undas,
Hinc sapor a dulci, et salsa venit optimus unda.
Nunc nitida, o pueri, mensas insternite mappa.
Ferte assum; Bacchi de munere plurimus assis
Venit honos. Pueri, calices et vina novate.
Creticum ab Umblensi quinquenne est. Poscito trulla,
Maecenas, majore. Datur tibi plurima perdix,
Non in lente natans, lardo at sapientius uncta
Tu in piper, atque oleum, mixtumque intingito citrum.
Non unus cluni stat Dalmata turdus obesa.
Marcentes recreat pleno cruda herba catino;
Intyba cum acri eruca inulis, et cum cichoreis.
Merge oleo: et veteri sal dilue parcus aceto.
Fricta ingens fervet solea. Hanc frigescere nemo
Qui sapiat, patitur. Lanx altera pisciculorum
Haud parvum lauto frictum e grege praebet acervum.
Dicitur iste maris vulgo ficedula, linguae
Propter egestatem, caruit quia nomine vero,
Sed bene deliciae et lauti meruere sapores.
Fac modico inspergas citro. Meus omnia frixit,
Cum flavente coquus butyri ignarus olivo.
Quod si forte tuum butyro fricta palatum

-- 45 --

Sollicitant magis, heu! nostra decede culina;
Et curre ad Fabium: butyro ibi frigere pisces,
Lenteque perdices dabitur coenare madentes.
Sed jam tempus adest assum removere, ministri,
Crudaque per totas instaurare ostrea mensas.
Illa recente maris rorent aspergine salsi,
Ne primo quisquam possit consumere morsu.
Ostrea potores impellunt: ostrea vino
Mergite, qui sapitis, convivae: mergite curas.
Hanc misit testam Veneri gratissima Cyprus,
Illam aliam multos purgavit faece per annos
Vinitor Hyllaeus. Rursum nova pocula dentur.
Vina coronemus: laetumque ex ordine carmen
Quisque propinantes patrio de more canamus,
Illyrica Illyrici convivae lege bibentes.
Fascennina datur, sed sumta licentia parce.
Pensilis ornabit mensam post uva secundam,
Punicaque excussis tibi granis mala rubebunt,
Omnia inemta mihi:veniunt Umblensibus hortis,
Et cucumis bonus, et Mutinensia poma dabuntur.
Tum concreta acido puls lacte, et nectare lactis
Mixta simul dulcis, concussaque: cinnama supra
Sacchari et inspergas mellitam pulvere nubem.
Nasutis hominum gratissima fercula liba.
Magna super magno porrecta placenta catino
Lactis de spuma, et lacte, atque recentibus ovis
Intus habet, dives quot Arabs fert littus odores.
Paulisper facto vescendi hîc fine quiesce.
Ingressusque aliud conclave, triclinia linque.

-- 46 --

Hîc vario mensa instravit mantile colore,
Et cyathis fumum Arabici jam nigra liquoris
Unda dedit, naresque halanti afflavit odore.
Crustula non deerint, bellaria cetera, ofellae.
Illa sed Alcinoi a patria et felicibus hortis
Ambrosia, haud modicum quae destillavit ad ignem
Aureolis ex citri educta expressaque malis,
Vobis digna dabit Jove pocula. Si pudor est; jam
Cedite Romani potores, cedite Graji.
Jamque ubi venturae didicisti fercula coenae,
Pone supercilium, et curam dimitte Senatus,
Maecenas, da ventis in mare seria ferri, et
Omnis decedat fronti nubecula. Prorsus
Crastina jucunde lux inter agetur amicos.