Croatiae auctores Latini: inventa  
   domum |  qui sumus |  textus |  auxilia |  tolle, lege! |   
Rastić, Džono; Appendini, Franjo Marija; Zamanja, Marija; Zamanja, Bernard; Ferić, Đuro; Appendini, Urban (1755-1814; 1768-1837) [1816], Carmina, versio electronica (), Versus 6583, verborum 46647, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - satura; poesis - elegia; poesis - epistula; poesis - carmen] [word count] [rasticdzc].
Previous section

Next section

SATYRA IX. BACCHANALIA
Jam longae incipiunt tamdem decedere noctes;
Brumaque diffugiet cito: jam redit ebria Bacchi
Turba, redit senior pando Silenus asello,
Ille scypho illecebras alacer praevertere pleno.
Pone patres titubant: titubat plebs pone sequendo
Cetera. Jam parvos omnis matercula natos
Imposita mittit larva invisisse propinquos,
Non minus illa aliis fore, quam sibi, credula pulcros.
Quin etiam octavo experrectus denique lustro
Cereus Endymion processit, seque procellis
Inseruit temere, non canos vertice crines,
Neve reformidans humeri curvamina lati.
Maecenas, ego quid faciam? juvat ire, togaque
Protinus horrificos mutata sumere vultus,
Annuaque immixtum turbae explorare Quiritum
Gaudia, spectatoris more modoque, latenter
Qui irrepsit. Quidquid videam dicemus aperte.
Obduxit vultum, et dempsit persona pudorem.
Ancillae e scripto recitant mala carmina, quae illis
Externus scripsit nostro sermone poeta,
Nec numeris sibi, nec recto constantia sensu.
Jam video totam prima sub nocte Suburram
Huc illuc Circo, atque via discurrere sacra,

-- 66 --


Quo matrona omnis spectatum, omnisque senator
Convenit pariter. Spectacula magna! Cicerri
Filia nam scurrae vestes induta viriles
Ostendit, stola per lucem quod longa tegebat.
Est operae pretium, propter quod frigora noctis
Uda feras. Caveas humeris, capitique: ferentes
Occurrunt geruli lances, crystallina, scamna,
Candelabra, toros: apud Icilium choreae cras.
Instrumentum ergo a vicinis omne, ab amicis
Colligit, et transfert: petit a Virrone matellas.
Scilicet ut sexagenaria saltet Iole
Auroram exspectans, ereptum et quaerat amantem
Mixta anus ordinibus saltatricum, magis illa
Tempestiva rogo, aversa et face dignior uri,
Quam Veneris tractare faces, natique sagittas
Pallore, et rugis, et anhela mittere tussi.
Si sapitis, vetulae, Venerem mutate Lyaeo,
Neu cineri extincto stomachum addite. Nulla colorem
Expulerit cerussa croci, cutis arida nullo
Mollescet fuco, nulla rugae arte linentur,
Condiat Aegyptus vestrum si tota cadaver.
Volvitur ille alia quis parte virum globus, et qui
Tollit se fremitus? Matrona, ancilla, manus quo
Servorum properat? Quo lecticarius, atque
Navita, et admixtus Salio propola senator?
Stridere autumno vesparum examina dicas.
Sentio: aperta vocat nostros jam scena Quirites.
Scena hominum porro est nostrorum insania princeps.
Patricias contra ut Coa pellucida palla

-- 67 --


Sessum eat in cuneos ex lege, et spectet Orestae
Nata coqui, vespillonis vel filia Sulli,
Vir quadringentos coram praetore professus,
Ementitur, et in tabulas descriptus equestres
Pallet ad Oceani, et pallet censoris ad umbram.
Votorum haec summa est Romae: haec via, qua itur ad astra.
In locuplete domo primum servire: merere
Aera aliena in navi haud longum. Splendidiorem
Lucullo aedificare domum: cuneisque locare
Uxorem. Cunei populo sunt unica nostro
Nobilitas. Cuneis tonsori et pharmacopolae
Lenones, servi distabunt, et meretrices.
Auro venit honos: aurum per crimina venit.
Exulat a cuneis ideo plebs prisca Quirini,
Lenonumque novos corrupit natio mores.
Ignoscas tamen. Est aliquid sese inter amicas
Vicinasque inter media jactare Suburra,
Et visam hesternae historiam describere scenae.
Invidiamque sui socrui, aut movisse sorori,
Atque obstetrices inter, pannosque lavantes
Extemplo fieri praeclarum ac nobile nomen.
Haec utcumque feras tunicatae gaudia plebis,
Sed teneas risum, aut parcas fortasse cachinnis,
Consulem et emptorem fricti ciceris videas cum
Gaudium idem gaudere, eadem mirarier, atque
Velle eadem ac nolle? Ergo adeo te purpura rubro
Murice decepit, nequeas ut noscere sanus
Sutorem dare verba tibi in trabea, atque curuli
In sella, quoties crepidis aequalia sentit

-- 68 --


Ad latum clavum consul, sellamque curulem
Damnatus? Non veste homini differt homo, verum
Ingenio plus, quam gregibus bos distat equorum.
Ingredior. Cuneis dispostas ordine matres
Romanasque nurus video: volitare cinaedos
Per vacuum in medio: extemplo instauratur ocellis
Et pilleo, atque flabello mutuus, et pede sermo.
Panditur hoc animus sermone: hoc hora notatur,
Et locus: hoc rident rivales: hoc odii, irae,
Bellique, et veniae, et pacis momenta ministrant.
Quicumque haec paulo attente spectaverit, ille
Plenius, ac melius, quam si ipsa Fabulla doceret,
Discat, quo Romana loco sit res. Sapienter
Commoda recluso fovet haec mea Roma theatro!
Triste supercilium, atque severo digna Catone
Quid sibi vult sententia, censor inepte, maligna
Qui male perstringis Satyra scenam, atque theatra?
Urbanaeque voluptatis purissima tollis
Gaudia, barbariemque meram, immundumque reducis
In vitam rus. Esto: peccarint duo, vel tres.
Sed tu ad communem respexeris aequius usum,
Vita memor Sophocli quid debeat atque Menandro.
Quid magis urbanum, quid scena est cultius? Unde
Purior hauriri et nullo emta pudore voluptas
Possit? quid mores emendet rectius? Anne
Cultior ulla datur socco illecebra, atque cothurno
Urbanis oculis, urbana et dignior aure?
Quandoquidem urbano tantum tibi scena lepore,
Deliciisque voluptatis placet illius, ad quam

-- 69 --


Socratici tendunt, Sophocles quam detque Menander,
Delicias has ipsas paucis, Atticum et hoc mel,
Quod tibi jam tantum placuit, scenaeque leporem
Romanae, et Charites, et Socrate gaudia digna,
Expendamus, age, haud censoris more severi.
Sed tamen ut liceat scribenti dicere verum,
Quodque neget nemo. Hoc primum, tenebris loca squalent
Immundoque situ: nares teterrimus afflat
Et Styge dignus odor. Nunc his, o Attice, belle
Difflue deliciis. Si quis tibi rusticus hospes
Uncto pavonem apponat, rhombumve catino,
Suaves res certe, fugias, vescique recuses.
Cum toleras haec, vix olidis quae scorta popinis
Ferre velint, dicas urbane te recreari?
Nimirum redoles ventre urbem, at mente merum rus.
Auriculas sed enim exercet tibi musica doctas.
Musica, si quidquam, risu dignissima Romae
Explodi res est. Manca est orchestra, chorusque
Dimidia plus parte sui. Tum semisopitus
Somno, atque absurdus chordis citharoedus oberrat,
Stridulaque exoritur quaedam et symphonia discors,
Quale dedere melos lima cum pondera ferri
Attrivere fabri. Hic summam dat tibia vocem,
Hic citharae resonant imam. Omnibus hoc placet, omnes
Plaudunt; suavidicoque sonorum abreptus amore
Quo fidicen reddit magis illaetabile murmur,
Quoque indoctius erravit, tanto acrius Io,
Atque Evoe plenis inclamat Corbulo buccis,
Et cupidus repeti plusquam vice postulat una.

-- 70 --


Ergo habet auriculas, quas rex Mida, doctus in arte
Corbulo, et est vere, quod dicitur, ad Lyram Asellus.
Hoc vocat urbane recreari Corbulo tecum.
Versilis ornatu laudas quod scena superbo
Discedit, capiuntque novas proscenia formas,
Nunc mare, nunc urbem, aut viridem simulantia sylvam
Illusae quo aures oculorum errore juventur,
Singula uti poscunt proprie: propiusque poetae
Ad verum accedant, quas fingit fabula, partes!
Ista peregrinis narrentur tutius, atque
Esse aliquid poterint inter mendacia Cottae.
Sed mihi cum narras, qui vidi, et qui modo specto,
Insanis. Desunt vestris haec omnia scenis.
Quae Circum, atque forum contentae ostendere solum
Et conclave, agitur res si qua domestica forte,
Pictoris Rutubae scelus omnia, rusticitate
Sordibus atque situ merito ridentur, et id sunt,
Quod rerum prima fuerant ab origine, quando
Prima ferunt plaustris vexisse poemata Thespin.
Urbanae nimium hae sunt res, homini et mediocri
Ut sum ego, vix aptae. Sapit hic Capitolia squalor!
Prodiit in scenam tamdem histrio. Roscius alter,
Aut Aesopus: mira homini vox, actio mira est.
Plaudite: at in scena recitat dum pulcra Cytheris,
O qui spectatis, vocemque animumque tenete.
Esto, ut vis. Sed cur dignus dum agit actor Athenis,
Servorum interea clamoribus, atque popelli
Rumpuntur strepitu subsellia? Cur prohibere
Non audet praetor, pacemque reducere lictor

-- 71 --


Quam dat cauponis? Quorsum mihi Roscius ille,
Mixta senatori si nutrix assidet ulnis
Infantem gremioque gerens (ridete legentes)
Qui mammam poscit jussus lallare? velis, vel
Non, longo hic oritur puerilis naenia fletu.
Altior at puero sexenni est sermo, magister
Quem instituit, cui fabellam explicat ordine totam.
Hic ille est Davus, qui argento emungere multo
Certat herum, juveni lenonem ut possit ephebo
Conciliare: haec Nice est fallere docta parentes:
Pamphilus hic, spirat qui veste unguenta comisque:
Tu quoque sic facies fies ubi grandior aevo.
Obtundor misere. At cunei graviora minantur.
Nescio qui me ros rigat inde, peritque lacerna,
Et toga. Quam spurcus distillat desuper imber!
Quod si forte in Aristarchum quem, aut Quintilianum
Incidi, ab antiquis sumens qui exordia Grajis
Expendit Davi dicteria quaelibet, atque,
Quidquid ait scurra, in trutina suspendit Homeri
Judicia exercens judex acerrima Talpa;
Tunc alia exoritur puerili naenia major,
Nutrice intolerabilior, ludique magistro,
Unde mihi optatam dederit fuga sola salutem.
Heu fuge! et aerumnae caput eripe Grammaticorum!
Fabula, vel minus tamen haec incommoda penset,
Dum teneat dulci te captum errore voluptas.
Putida nescio cui conscripta est fabula scurrae
De trivio, angustis quem dura in rebus egestas
Impulit, ut tunicas piperi, scombrisque pararet.

-- 72 --


Cui Charites, et sal, ipsaeque videntur Athenae
Quidquid ab illoto obscenum forte excidit ore.
Haec dos ingenii est, promitque hac arte lepores.
Sed puta Aristophanem, aut Plautum scripsisse. Quid inde
Actio Pantolabo qualis, qualisque Neaerae?
Si tragice insanit, minus est furiosus Orestes.
Comica si tractat, tam socci est hospes in arte,
Quam lanius, ferro si militis accingatur,
Desipit in jure aut praetor cum judicat Aulus.
Qui modo in immundae latuit squalore popinae,
Farsit ubi lardo tuceta salarius uncto,
Prodiit in scenam, atque repente est histrio factus,
Audax Romano plausus meruisse theatro,
Quatuor in Circo vix dignus jungere tigna,
Fabellas narrare, aut Codro evellere dentes.
Unde, Neaera, venis? flavam unde Cytherida habemus?
Unde incompositos das motus, et pede tardo
Pulpita saltatrix pulsas Arbuscula? Nempe
Luxuria atque fame abvsumtae maleolentibus ad nos
Sordibus egrediuntur, agresti et rusticitate
Obsita corda tenent. Gemini mirantur Atridae,
Nestor amat, plauditque Ajax, defendit Ulysses.
Quid censes faciat pars cetera faecis Achaeae?
Haec ego cum videam, pravum ridebo profecto
Judicium, atque bonis male sensibus artibus aptos.
Non minus ac si forte aliquis pro acipensere, sive
Apponat pro mulo viles helluo scombros,
Seque putet laute tamen et coenare beate,
Hunc merito insanum, aut morbo fecisse palati

-- 73 --


Jacturam dicas. Contra si coenet Acaetes
Sardus pro Sardis, sapere atque valere fatebor.
Non ego judicium vestrum ridebo, Quirites,
In Circo quoties ursum, aut saltare catellam,
Vel joculos turpis spectetis cercopitheci.
Sed quando haec bella et contenditis esse faceta,
Praebuit illotis manibus quae gaudia scurra, et
Quando homo simiolus vobis, non bestia foeda est,
Tunc Satyras acuam, Momi tunc scrinia pandam,
Tunc sal expediam, latices atque acris aceti
Diffundam, mediumque ostendam erroribus unguem.

-- 74 --

Previous section

Next section


Rastić, Džono; Appendini, Franjo Marija; Zamanja, Marija; Zamanja, Bernard; Ferić, Đuro; Appendini, Urban (1755-1814; 1768-1837) [1816], Carmina, versio electronica (), Versus 6583, verborum 46647, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - satura; poesis - elegia; poesis - epistula; poesis - carmen] [word count] [rasticdzc].
Powered by PhiloLogic

Creative Commons License
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom
Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.