1. Annuntiatio Virginis Deiparae
Innuba uirginitas, nullis obnoxia mater
Connubiis, casta fertilitate grauis,
Caelestique thoro dignata puerpera, crescat
Quo Tuus intactae uirginitatis honos!
Nanque immortali nupsisti, caelite uiso,
Protinus et sponso es nobilitata Deo.
Sed Tibi connubium fęlix, sine labe uirili,
Contigit, o Virgo, Voxque marita fuit:
Pusio fit Verbum Christus, genitabile numen
Et Verbum matris connubiale suae.
Sponsus idem, matrisque parens et filius almae
Virginis, humanum sidereumque genus,
Quod neque mortalis, sed inennarrabilis auspex
Augurat et caeli pronuba lingua decus.
Nanque salutigero fęlix Tibi nunctius ore
Missus ab aetherei deuolat arce patris
Inque ministerium Verbi, quod cuncta creauit,
Sic caelestis Hymen conspiciendus ait:
»Sis felix paritura Deum! Deus aetheris alti
Est Tecum, Domini gratia tota Tua est!

-- 8v --

Foeminei sexus fortunatissima mater,
Fortunati ambo, Tuque puerque Tuus!«
Haec ubi diuino sermone salutiger et qui
Ore coruscanti fulguris instar erat,
Protinus horrescis caelesti exterrita uisu,
Siue uerecundi tarda pudore metus;
Nam rudis audito tiruncula nomine partus
Vt rosa purpureo tincta colore rubes,
Qualia sint Tecum mysteria tanta uolutas,
Nec sequitur uelox grandia uota fides. 30
Ergo auspex rursus: »Virguncula, parce timori;
Numinis aeterni gratia magna Tua est.
Nanque Tuo fęlix utero florebit Iesus,
Dicetur summi filius ille Dei.
Hic, hic magnus erit, Dauid genitoris habendam
Cui Dominus sedem, regna paterna, dabit;
Aeternumque domus Iacob famulabitur illi,
Imperium finem cuius habere nequit.«
Tu uero simplex qui sis paritura requiris,
Indocilis partus, inscia uirgo maris.
Ille autem: »Haud dubita: Tua uiscera casta manebunt,
Partus et augendae uirginitatis erit.
Diuini nouitas non explorabilis ortus,
Quem tu mirificis es paritura modis:
Concipis humano nec sanguine, foeda nec unquam
Gaudia sunt spoliis perfruitura Tuis.

-- 9 --

Vtque tribus pueris innoxia flamma pepercit,
Sic Tibi diuina temperat ardor ope;
Vt claementer humum penetrabilis aura maritat
Voxque leuis tenui corpore tecta subit,
Tranat ut in uellus taciturnum proximus humor,
Solis et occultus subter operta calor,
Sic Deus archanos meditatur in intima lapsus,
Nec tibi uirgineum sermo resignat opus.
Qui mare, qui terras, qui lucida sidera fecit,
Illius abstruso numine mater eris;
Huic Tua pubertas delectus et optio facta est:
Nec sua conceptum templa profanat onus.
Spiritui Sancto, quem nunc tener ignis obumbrat,
Est uteri felix aula tenenda Tui,[ERROR: no reftable :]1,60 tenenda in margine: futura
Perque Tuas serpet uirtus diuina latebras,
Afflatos fies mater onusta sinus.
Deuolat en caelo praepes simulatus ab alto,
Auspicium thalami connubiale Tui,
Spiritus ille Dei, Deus, implerisque iugali
Flamine materiam uiuificante nouam,
Ignescitque Tuus tacito spiramine uenter,
Seruat et illaesum flamma marita decus,
Vtque antiqua rubus flammis inadusta coruscas,
Fertilis et nullo semine terra uires.
O qualem, Virgo, fundes uberrima fructum,
Gestabit uenter gaudia quanta Tuus!

-- 9v --

Nanque facis seros mulctam finire nepotes,
Nec sinis a primo serpere uirus auo.
Tu uia ueridici florescis in astra prophetae,
Tu pia siderei nectaris urna capax.
Cuncta quod effecit dotabere coniuge Verbo
Aucturoque decus numine mater eris,
Sic incrementum sancti sensura pudoris,
Aetherea partus nobilitate Tui;
Quique Tua gaudet uestiri corporis umbra,
Virgineae fructus fertilitatis erit.
Cernis ut Elisabet, confecta senilibus annis,
Maternum tremulo corpore gestat onus,
Vtque reflorescit concaepto pignore felix?
Computat huic senas menstrua luna uices!
Sic utero gaudet praegnante uieta senectus:
Res adeo infecta est nulla uolente Deo!«
Dixit et actutum posita formidine supplex
Suscipis aeterni nunctia uerba Dei,
Paulatimque tumes, foeta diuinitus aluo,
Voce salutari casta puella grauis,
Maioremque sua tellure, uel aequoris undis,
Et caeli spaciis omnibus una capis.
Non tamen immensa, uirguncula, mole grauaris,
Sed leuior tanto es mater onusta Deo,
Teque idem pariter sustentat – ut omnia – foetus,

-- 10 --

Vectoremque uehis caelibe uentre Tuum.
Iamque puerperium salui sine fraude pudoris
Exit et humano uagiit ore Deus
Miraturque suum nasci natura parentem:
Miraris partus, innuba Virgo, Tuos.
Vtque recens subiit penetralibus intima clausis
Viscera, maturum clausa reliquit onus,
Innocuumque piae matris seruauit honorem,
Gauisus nasci sospite flore puer.
Hic ille, hic infans, ueterum quem cuncta uirorum
Saecula diuinis uaticinata modis.
Consilii magni est hic angelus: hunc fore dixit
Messian Christi Moses imago sui.
Hic nouus Emanuel, neque enim mentitus Esaias,
Dauiticaque Deum uoce locuta chelis,
Totque alii uates praesago carmine, quorum
Pectora ueridicus mouit anhela furor.
Nec solum ueteres illum cecinere Sibyllae
Et docuit qui nunc mutus Apollo silet.
Mira fides: uixdum pignus semestre salutat
Materna functus uoce propheta puer,
Infantemque Deum caeca ueneratur in[ERROR: no reftable :]1,119 in in margine: ab aluo
Ioannes, matris pondus anile suae.
Qui tamen Eoae gemmas immiscuit algae,
Tellurem auriferas fundere iussit aquas,
Vestifluos ditat precioso uellere Seras
Et toto uarias orbe creauit opes,

-- 10v --

Nudus, inops, inter stipulas et stramina reptat,
Nudaque nascentis terra cubile fuit.
Ablegauit opes et luxum infantia frugi,
Mollibus et membris frigora ferre docet;
Soluit et in primis humana piacula cunis,
Ostentat precium publica poena suum;
Indomitumque gelu pecudes mirantur iniquo,
Afflatuque foues, hospes aselle, tuo.
Bos quoque conspirat tepida studiosior aura,
Inque uicem est anima fotus utraque Deus.
Agnouere suum tegetes et culmina numen
Tactaque sidereo nectare fragrat humus.
Ambrosiam redolet praesepe et nocte beata
Lucidior media nascitur aura die.
Te nascente, puer, uulgo florentibus aruis,
Fundit odoratas bruma benigna rosas.
Nec modo fragranti Libanus desudat amomo,
Spirat Idumeis nardus amoena rubis,
Mellaque destillat preciosaque balsama Syon,
Nectareusque rigat proxima rura liquor,
Sed procul extremus Tanais Scythiaeque rigentis
Pigra nec offensis floribus halat hyems,
Temperiemque nouam sentit plaga solis iniqui,
Decolor et Lybici uernat harena soli.
Tota reflorescit tellus, uelut orbe renato,

-- 11 --

Errorum nebulas depositura graues.
Destructum antiqua nam fraude repullulat aeuum,
Ortu integrescunt aurea saecla Tuo.
Oris et effigiem et manuum monimenta Tuarum
Amota duplex labe refingis opus.
Deformata prius liuentis felle ueneni,
Iam Tua nos melior, Christe, figura sumus.
Mortiferos frustra fera uipera pandit hyatus,
Infęlix morsu deperitura suo.
Te, lucemque tuam tremit Orcus et intima Ditis
Tartara, portentis exanimata nouis:
Vtque aegros Furiae suspirant crinis aceruos,
Serpentisque gemunt fata propinqua feri,
Exultantque pii Manes, noua sedibus imis
Lux quoque natalem testificata Tuum.
Nimirum reparas hominem, qua tenditur orbis,
Rursus et in caelum saecla sepulta uocas.
Ergo prophanatas dignaris uisere terras,
Legibus accinctus monstra piare nouis.
Scilicet et uiciis hominum rituque nefando
Et foeda offensus relligione puer
Nasceris ut sanctis mortalia saecla reformes,
Moribus et monitis instituenda Tuis,
Humanumque genus simulacra carentia sensu
Diraque dedoceas monstra putare deos,

-- 11v --

Vtque suo gladio Mors occidat aegraque fracto
Ore relaxatos[ERROR: no reftable :]1,176 Ore relaxatos in margine: Gutture laxatos reddat abyssus auos.
Nanque ultro fragiles moribundi corporis arctus
Sumis, et extingui membra sepulta sinis,
Quo crescat surgentis honos corpusque subacta
Morte salutarem pandat in astra uiam.
O feelix pietas! Superi, simul infera gaudent,
Indiciis ortus exhylarata Tui,
Et sola terrarum et caeli conuexa reclamant,
Aethereus resonat nomen herile fragor,
Et formidatum duplicatur imagine fulgur,
Caelite persultat terra polusque nouo.
Attonitusque horret praestricto lumine pastor:
Mortalis uiso numine sensus hebet.
Mox hominis dempta caligine iussa capessit,
Natalemque Dei pastor adorat humum.
Quid dicam Eoo uenerandis littore cunis
Munera portantes accelerare Magos
Atque actos reges duce sidere, cum noua solis
Antiquum uicit stella diurna iubar?
Memnonias liquere domos atque ultima Bactra
Et procul Aurorae ditia regna suae,
Rumoris fesso quo nunctia Fama uolatu
Tardaque longinquo deficit orbe Fides.

-- 12 --

Illic uirgineos testantia sidera partus
Nunctia nascentis prima fuere Dei,
Caelestisque Fides stimulis ingentibus aegit
Extremo attonitos ex oriente Magos.
Praeuento rumore uolant atque ocius Euro,
Nec uia ueloces longa fatigat equos.
Iamque explorandis obiter natalibus oris
De Christo Solymum consuluere genus,
Vtque recognoscunt Bethlemica culmina tantum
Municipem et ciuem promeritura Deum,
Quae sese iactant fidibus Dauida canoris
Et consanguineum progenuisse ducem,
Iam per Idumeos iter irreuocabile tendunt,
Rursus et Herodis regna cauenda feri,
Gaudentesque iterum caeleste reuisere sidus
Aetherea clarum luce sequuntur iter.
Nec mora; succedunt septum face sideris ardens,
Signa lacessito cuius inusta solo,
Aurum, thus, myrrham regalia dona ferentes,
Hoc regi, tumulo hanc, illa dedere Deo;
Quique perexiguas tegetes, non atria regum,
Natali uoluit nobilitare suo,
Fecit adorari praesepe, crepundia, pannos,
Prostratis teneros regibus ante pedes.
In foeno et stabulis maiestas tanta reperta est
Aulaque siderei Regis ouile fuit;

-- 12v --

Pro trabea regum, quem non suus ambiat aether,
Ambitur panno pauperiore Deus.
Et uinclis compressa suum manus aestimat orbem,
Immensumque suo robore librat onus.
Et solium et fasces sunt stramina; gemma nec aurum,
Munere nec tanto purpura digna fuit,
Sed culmi et tegetes et pastoralia tecta:
Stramineae uenit gloria tanta casae!
Et uoti et precii Penuria compos habundat,
Auctorisque sui Copia diues eget.
Pars quota, nec tanti rerum preciosa supellex,
Tale ministerium digna subire fuit;
Sola puerperio feelix admissa uerendo
Diuitiis potuit taedia ferre sui.
Feelices culmi, feelicia stramina, feelix
Praesepe, infantis conscia terra Dei!
Idaei tibi ficta Iouis cunabula cedant,
Nec nisi mendacis fabula uana soli,
Stantia nec placeant haerentis littora Deli,
Latona geminum parturiente iubar,
Nec minus et Baccho reptata uel Hercule tellus:
Adsurgat stabulis quaelibet ora Tuis.
Quod si laurigeros posset mutare triumphos,
Malluerit munus Martia Roma Tuum.
Hinc Tibi bellipotens Ladislaus militat et tot
Debita pro sanctis suscipit arma locis.

-- 13 --

Hunc Tu, Diua, pio ductu comiteris euntem,
Nec, rogo, frustrari regia uota uelis,
Cernere quo liceat per amica, per hospita, sanctum
Perque Ladislai regna puerperium,
Ne pia conculcet sacraria barbarus hostis[ERROR: no reftable :]1,255-282 vv. in margine adscripti
Et contacta Tuo proterat arua pede;
Quod praesepe Tuum tanto radiauit alumno,
Indignum est uiolet sanguinolentus Arabs.
Angelicisne choris ostensa et sidere caeli,
Regibus et famulis nobilitata casa,
Et tellus reptata Deo spurcabitur et quae
Diuini rubuit rore cruoris humus?
Praedone sacrilegus famulum bibet ore cruento
Iordanem, loto sacra fluenta Deo?
Da monimenta Tui, Regina puerpera, partus:
Tutus adoratum quisque uiator eat.
Supplicibus pateant cunabula sancta, rudem quae
Vagitum infantis promeruere Dei.
Oscula figamus saxis, incisa loquuntur
Quae Tua per memores singula gesta notas;
Notaque lustremus passim uestigia, sanctum
Necdum impune uiris concelebretur iter,
Sed loca matronę, pueri innuptęque puellę,
Tuta petant partu sanctificata Tuo:
Et Tibi Reginę Solymis famulentur in oris,
Paulinas uideant saecula nostra pias.
Atque iterum deserta sacer Stridonis alumnus
Deuiaque et rupes antraque uasta colat;
Perque Palestinae saltus regionis habundet
Turba heremi cultrix relligiosa pii.
Te duce sic orbem purget Vladislauus et illam,
Quae Te progenuit, uictor adoret humum!

2. Ad regem Ladislauum
Qui proaui solio et patrueli culmine regnas
Et postliminio sceptra recaepta tenes,
Cuius nunc reduci iactantior ore potestas
Gaudet et optato principe laeta frui,
Quod mea deductum Tyberino a flumine munus
Vecta coronatis Musa propagat equis
Indulgetque tuis populis et amabile carmen
Gaudet in Illyrico littore Roma loqui,
Hoc tibi sacramus, fidi, Rex magne, clientis
Tam procul audita perfruiture lyra,
Cuius honoratos crines redimire Quirinus
Et gauisa sua maxima Roma manu.
Nec mea Rhacusae merces ingloria uenit
E septemgeminis parta corona iugis,
Cum modo, tot uictis riualibus, optio praecox,
Portarem externus Romula serta puer.
Tu quoque carminibus nostris delectus haberis,
O decus, o uatis mutua fama tui!
Te solum mea Musa ducem et Pannonia nacta est,
Crescit et officiis illa uel illa tuis.

-- 13v --

Militiae cuinam et pacis uirtute secundus,
Rex sacer et belli fulmen et orbis amor?
Nanque Ladislaui uictricibus intonat armis,
Ditandis eadem prodiga dextra bonis,
Fundendis opibus taelisque accommoda, pactis
Congrua seruandis, officiosa fide,
In bellum praeceps et munera; uincit amicos
Officiis, hostem uiribus una manus,
Vincere quae semper consueuit, nescia uinci:
Sic Marte, ut meritis, cedere turpe putat.
Vtraque magna licet uictoria principis, et quae
Hostem armis, et quae uincit amore suos,
Altera sed maior, quae non ex parte uocanda est
Militis et quam sors nulla iuuare potest.
Hanc tu solus habes: multorum est gloria belli,
Iure sed officii laurea tota tua est.
Illa tamen uicti spoliis immanibus hostis,
Largius haec populi gaudet amore sui.
Vtraque te uirtus propriis insignibus ornat,
Censentur duplici culmina tanta bono.
Adde quod ore pio superis Astraea relictis
Praesertim est animi fida magistra tui.
Hinc Pietas ueneranda tuae sacraria mentis
Possidet et magno robore iuncta Fides,
Nec Phoebaea tuum uincant oracula pectus,

-- 14 --

Ipsa nec insano numine plena Themis.
Concilium usque adeo caeli, Rex magne, mereris
Atque omnes supera uellis ab arce deas;
Quo duce nunc summi Probitas a culmine caeli
Delapsa et terris conciliata redit,
Quaeque tuo Virtus obnubi gaudet amictu,
Auctior alternas coepit habere uices.
Ornatuque pari et geminata sorte superbit
Atque utrinque suum fertque refertque decus.
Hinc Fato coniuncta tuo clarescere uisa est
Dignaque supremae culmina sortis habet.
Nam, uirtute pari, iuncta est hinc inde potestas,
Atque animi dotes regius ambit honos.
Hinc pacis bellique decus duplicataque consors
Inclyta maiestas culmen utrunque tenet.
Par bene conueniens: Virtus et caelsa Potestas,
Quam bene concordes regia sceptra decent!
Non igitur proauos te sospite Buda requirat,
Nec patrui imploret nomina sancta tui,
Nec desiderio senioris lugeat aeui
Suspiretque suos Pannonis ora duces.
Tu reddis ueteres, nec tam meruisse uideris
Quam uicisse tuum, Rex sacer, omne genus;
Quod nisi iam proauis olim demissa fuisset,

-- 14v --

E caelo caderet sancta thiara tibi,
Quae merito crines regno sociata Boemo
Ambiit et gemina luce serena nitet,
Fronte peregrina quae non inuita coruscat,
Gaudet et ad stirpem laeta redire suam;
Quae sic aucta tua uirtute refulgurat, utque
Cingit, sic meritis cingitur illa tuis.
Quod nisi nobilitas fastigia tanta tulisset
Et generis sancti continuatus honor,
Hoc regnum poteras sola uirtute mereri
Rexque animi sola nobilitate legi.
Iure tuis igitur sociabilis Arctos habenis,
Inque unum corpus Parrhasis ursa coit,
Vnaque Sarmaticum concordia fluxit in axem,
Totque regit populos mutua parque fides;
Vtque Sauum et fluuios nolim memorare minores,
Te septemgeminis Ister adorat aquis;
Teque Borystenii latices uenerantur et Albis,
Calcatusque tuis Visula gestit equis,
Continuoque libens famulari gurgite uellet
Et fluxisse tuus totus ubique cupit,
Diuersoque tuum commendat littore nomen:
Rex sacer, inuictus quolibet axe sonas!
Nec bello quam pace minus gens barbara testis

-- 15 --

Per te perque tuas agmina fracta manus.
Sic uastare Hunnos et desolare profectus
Flumine traiecto depopulator Alis
Pannoniae fines tribuit commune sepulcrum,
Quaerebat natis hic ubi regna suis,
Solus et ammissis sociis ac pene superstes
Indigno rapidae munere uiuit equae.
Ludibrium gentisque suae quota portio, flatus
Ventorum atque umbras horruit ille suas;
Caetera Pannonicis prostrata cadauera campis,
Dira uel Archtois piscibus esca natant;
Caedibus innumeris et tempestate cruenta
Ister anhelantes decolor auxit aquas.
Iustaque sacrilegi praedones praeda fuerunt:
Hoc precio constet quaeque rapina uelim!
Hostes arte sua pereant: Iniuria uindex,
Semper in auctores perniciosa redi!
Sternetur sic toruus Alis uiuatque futurus
Debita uictori palma secunda suo,
Inferiisque suis populatum mitiget Istrum
Et pariter natis uictima iuncta cadat.
Qua uero socios pietate tueris, eadem
Fratri indulsisti regna paterna tuo.
Quod refugo infames mirentur sole Micenae,

-- 15v --

Saepeque fraternae conscia Roma necis,
Aut quod Echioniis uix fas est credere Thebis:
Victum armis fratrem uincis amore pio.
Sic pia sanctorum rediit concordia fratrum
Et redit unanimi gratia iuncta fide.
Si qua fuit, penitus nunc exulat illa simultas
Et procul amborum corde reuulsa iacet.
Frustra igitur, frustra spargat furiale uenenum,
Frustra in uos Liuor perfida bella gerat!
Ite procul, Fraudes, Furiae procul ite nocentes;
Non hic Thebana est aut Pelopaea domus,
Sed simplex Spartana fides et qualis Atridas
Aut Siculos fratres alliciebat amor.
Tuque tuas depone faces et parce, Megaera,
Parce, precor, sanctum dissociare genus.[ERROR: no reftable :]2,132 sanctum in margine: reges | genus : suprascriptum pios
Ocyus Euryalum Nisus, Phocaeus Orestem,
Pyrithoique suum Thesea fallet amor,
Quam uos Inuidiae possint mala uerba furentis
Vincere et Allectus Thesiphonesque furor.
Nec uos credulitas, nec mens mala, caecus et error
Decipit, aut rabies aeris et atra fames.
Ah potius pereatis, opes, pereatis, auari,
Omnia cum regnis, aera, perite suis,
Quam uos ulla queant diuellere regna uel aurum,
Turpiter aut uestram commaculare fidem!

-- 16 --

Illum dira, precor, Furiarum uerbera cedant,
Ille petat refugas Tantalus alter aquas,
Aut Ixionium semper uoluatur in orbem
Et graue Sysiphio monte uolutet onus,
Et grauiora ferat, cui sordida massa profano
Cognata poterit carior esse fide!
At cui pluris erit frater quam regna uel aurum,
Ille pios inter iure locetur auos.
Vtque Ladislauus gentilis ab aethere summo
Negliget inferni tertia regna Iouis
Instituetque suos per saecula longa nepotes
Normaque uenturae posteritatis erit,
Sic caelo et terris te praemia digna sequentur:[ERROR: no reftable :]2,155 digna in margine: magna
Nam simul ornandis certat utrunque bonis.
Astra dabunt precium meritis, auctaria tellus
Claraque uirtutes Fama locuta tuas,
Cuius ab illustri pietate docebitur omnis
Posteritas titulis instituenda tuis.
Tantorum neque enim probitas ingloria regum
Prorogat aeternum cuncta per ora decus.
Haec pietas quod si uictura superstite fama
Et fratrum stabilis gratia, rara fides,
Inter Tantalidas numerabere, siue Laconas,
Quoscunque aut reges saecla tulere pios.
Si licet et longum promittere uersibus aeuum,

-- 16v --

Rhacusio aeternum carmine notus eris.
Saxa locuturis non te spirantia formis,
Non te Phidiaca marmora ducta manu,
Nec tam Lisyppus, nec tam illustraret Apelles,
Quantum Romulei nobile uatis opus.

3. Ad regem Gallorum
Dimidium facti quis rerum exordia dicat?
Principium phas sit dicere cuncta tuum.
Nanque tibi indulsit nutum Deus aetheris alti;
Occurrit uotis laurea quaeque tuis.
Sic firma et stabilis tecum est uictoria; Christo
Velle tuum par est: quod facis, ille facit.
Auspice quo sociis caelo tua militat armis
Francia; coniurant terra polusque simul.
Vtque tuas acies summus non deserit aether,
Conspirante Deo uincere uelle tuum est.
Inuictus – quid enim? – uix Alpes scandis, et ecce
Obuia deditio totius Italiae!
Ecce tui fugiunt, quos nondum prospicis, hostes,
Et sine momento terra Latina tua est.
Ergo auctore Deo simul annuis, omnia uincis,
Rumorem palma praeueniente suum.
Ocyor et uentis et fulminis ocyor alis,

-- 17 --

En uelut e caelo laurea missa uolat!
Laurea par superis, caelestibus aemula diuis,
Laurea mortales nescia ferre moras,
Laurea Mercurii quae numina praepetis aequat
Diuinumque aequat sola supercilium.
Ergo alias laurus poscentibus annue terris:
Nanque tibi, Princeps, una Latina parum est,
Propagata nouis nisi creuerit illa triumphis,
Rursus ad Eoas continuata domos.
Quod si forte iubes, ueteres reuirescet in umbras
Et cum sole pares porriget illa manus,
Extendetque suos per Turcica littora ramos.
Sic instaurari palma Latina cupit
Et sese Eois petit integrare triumphis:
Cunctorum haec uotis obuia laurus erit.
En tibi sese offert recipi tam prona, propinquo
Littore, iam nutum spectat et illa tuum,
Italiaeque tibi propioribus inuidet oris,
Parua uel Adriaci deuouet ora freti,
Atque interruptos incusat ab aequore cursus,
Ocyus et solito uela uolare cupit.
Vela uolare cupit, seu iuncto ponte teneri,
Vt pedes oppositas Francia calcet aquas.
Trans freta nanque simul Gallos spectare licebit,
Accessu solo Turca subactus erit.

-- 17v --

Sic modo qui late populos crassatur in omnes,
Trans mare Phryxeum uilia terga dabit.
Mox illum populi trudent abigentque uicissim,
Quilibet et poenas summet ab hoste suo.
Illyriae tellus reparabitur, obruta surget
Et redimet uultus Graecia tota suos.
Nec mea pendendis Epidaurus moesta tributis
Flebit et iniustum fessa reponet onus,
Canitiemque suo sacram de puluere tollet
Libera barbarico Roma secunda iugo.
Vrbis et Eoae lacerata potentia surget,
Altera maiestas orbis et alter apex.
Imperiique uetus senium reuirescet auiti,
Qualis odorato praepes adusta rogo,
Aequalesque dabunt Asia atque Europa triumphos,
Certabuntque pari littora bina iugo.
Sic intersectae iunges diuortia terrae
Quam breuis angusto separat unda freto,
Transcursuque leui consors geminabitur orbis,
Seruiet et nostro culmen utrunque Deo.
Sic facile aduerso de limine proxima uinces,
Et Phrygas et nulla Lydia regna mora,
Assyriosque ultra tendes, Garabacthra, uel Indos,
Sol quibus admotis membra colorat equis.
Quicquid et hęroas armis domuisse uetustos,

-- 18 --

Liberum et Alciden, fabula prisca canit,
Transilies uolucri par atque simillimus Austro:
Instar et alato Bellerophontis equo,
Rursus et in Solymo tentoria puluere figet
Per maria et terras Francia uecta suas,
Victricemque piam palmis ornabit Idume,
Adsuetam gesis monstra fugare suis.
Interea relegens uestigia prisca suorum
Facta recognoscet miles auita tuus,
Nec sinet ignauos torpere domestica uirtus –
Vsque adeo magnum gloria calcar habet –
Nec ueneranda fero regnabitur ora Canopo,
Natalemque Dei polluet hostis humum;
Quaeque profanantur cunabula sacra piabis,
Antraque siderea quae micuere face,
Praestabitque sacer cunctis purgamina terris
Iordanis, loto mystica lympha Deo.
Tigris et Euphrates sacrabitur, Indus, Hidaspes,
Aethereumque dabit numen Oaxis aquae,
Inque pios latices uerti exultabit Araxes,
Delendisque fluet Nilus ubique notis;
Gaudebitque Aurora modis spurcata nefandis
Deleri obprobrium per tua bella suum,
Quaeque recrudescunt laceri tot uulnera regni,
Protinus auxilio sunt coitura tuo,[ERROR: no reftable :]3,91-92 vv. in margine adscripti
Et grauiter truncata diu in sua membra redibit
Incolumis reduci relligione Fides.
Corporis in solidi speciem gens cuncta per orbem

-- 18v --

Res sumus[ERROR: no reftable :]3,96 sumus in margine: est auspiciis una futura tuis.
Iam cito laurigeris Magmed sub curribus ibit,
Adsurget nostro barbara mitra Deo;
Thrax, Scytha, Maurus, Arabs, concors ditione sub una,
Ortus et Occasus, totus et orbis erunt.
Ergo decus tantum properantibus annue diuis:
Dependet nutu terra fretumque tuo.

4. Ad Traianum Bullanum urbs Veneta
Qualis Apellaeam commendat forma Dionen
Stringentem madidas aequoris imbre comas,
Talis uera quidem facies et imago figurat
Pube tenus Venetam semiretecta deam.
Vtraque rorantes humeros exerta superne
Ostentat medium conspicienda latus,
Parte sui fluctu circumflua, parte superstes:
Alternum geminant forma pudorque decus.
Illius in roseo florescit purpura uultu,
Qualem mane suo Lucifer efflat equo;
Illa rubet, ceu sponsa nouo spectante marito,
Quale micat uesper connubiale iubar.
Vtraque siderei dea sanguinis, utraque rores
Pascitur aequoreos, utraque nata mari.
Nec genere absimiles, siue hanc uxorius amnis

-- 19 --

Tybris et Hetruscis Ilia mater aquis,
Siue Antenoreo genitrix Aquileia Timauo
Procreat, est Phrygio mater in ore Venus.
Vtraque si concha pariter considat in una,
Accipiat peplum, cingula siue rosas,
Cedat utri Iuno nesciret et innuba Pallas,
Seque ignorarent pastor et ipsa Venus.
Vulcanus fieret duplicata coniuge fęlix
Ancipitique gradu distraheretur Amor;
Ipse nec ambiguam Venerem dignoscere posset
Mars et cuius atrox inguina rupit aper:
Sic nullum discrimen habent eademque gemellas
Discerni Veneres forma decorque uetant.
Nec Veneri aut Venetę nomen disconuenit impar:
Continuat geminas syllaba prima deas.
Continuat sensus pariter: sic omnia lustrant,
Nec magis hoc illo numen ubique uenit.
Vtraque remigio praepes, Tritone uel ipso
Rursus Arionio pisce uolare iuuat,
Siue Liburnorum rostris seu diuite concha,
Tethyos extremas utraque calcet aquas.
Sed comptu distingue pares, fit certa uenustas
Et quasi per mores discolor una suos:
Haec super aereas Cybelęo uertice turres
Rostra triumphatis classibus alta gerit;
Haec prope Scamandrum, nexis placitura corollis,

-- 19v --

Prospicit ambrosiis myrthea serta comis.
Haec caesto, haec armis pollentior, utraque iuxta
Regnat in aequoreos imperiosa deos;
Haec dea iucundum ridet quacunque serenat
Aera, floriferam uere maritat humum,
Lasciuit pelagus, prurit mare. Caelibe nutu
Indicit mores sanctior illa pios,
Temperat et lusu Neptunia monstra proteruo;
Haec soluit patrui regna secunda sui.
Virtutum hanc, illam populus comitatur Amorum,
Emeruit socios numen utrunque deos.
Illius comites efrena Licentia, Risus,
Vnguentum, luxus, basia, uina, iocus;
Huic frugi comites Probitas, Prudentia, Virtus,
Rursus et aethereis numina lapsa plagis.
Huic triplex, illi millessima Gratia ludit,
Et properat celeri gratior esse pede.
Haec maria et terras elementaque cuncta propagat;
Illa salutari numine cuncta tegit.
Haec agit innuptae ritus imitata Mineruae;
Ad pacem et luxus nascitur illa suos.
Haec expers thalami Cythereia uincula nescit;
Altera Vulcani, Martis et uxor erit,
Nec siccis dea nata comis roseique coloris
Purpureas patrio sanguine tincta genas.

-- 20 --

Altera bellatrix, et casside gaudet et asta,
Et meminit Romae Martia facta suae.
Haec est illa tui genitrix ueneranda senatus,
Bullane, a bello qui, puto, nomen habes,
Respondet pacis cui rebus adorea belli,
Nec nisi Romanis aemula parque tuis.
Hanc patriam matremque tuam non degener ornas,
Inque uicem alternum fersque refersque decus.
Naualis belli testis fuga uersaque retro
Turpiter Ionio lintea mille mari.
Nam uelut accipiter pennis fugientibus instat
Atque auium multas impetuosus agit,
Sic tua per medias uolitarunt acta procellas
Nuper in hostiles rostra Liburna rates.
Feelix sorte tua, quam matre et principe rerum
Tam, puto, rostratae dignus honore comae!

5. Ad Florentiam postulantem leuam Sancti Ioannis
Si ueros cineres Gothifredus et ossa Ioannis
E Solymo, ut perhibent, littore uera tulit,
Si praeter digitum, quo Christum ostenderat ille,
Omnia sunt sancti membra cremata uiri,
Quam, rogo, quam leuam poscit Florentia? Vel si

-- 20v --

Nostrorum templis uera dicata fuit,
Quis repetat sacrata suis donaria templis?
Quis uelit auctori reddere uota suo?
Sacra quis externis tribuat sua? Quisque profanus
Relliquiis decoret templa aliena suis?
Quorum ope quisque domos patrias murosque tuemur
Vxorem, natos, seque suosque Lares,
Horum relliquiis nostras spoliabimus aras?
Ecquisquam hoc facinus sustinuisse potest
Numina quin uiolet, quin templa profanet et aras,
Perfidus et patriae proditor esse uelit?
Munera sacratis uotiua refigere templis,
Nonne est cęlestes contemerare pios?
Nonne, precor, patriam est uiolare, hanc reddere leuam,
Quae nos finitimo semper ab hoste tegit?
Nam neque nos nostris quicquam defendimur armis,
Sed sola aeterni relligione Dei.
Haec uallum, haec clypeus, haec insuperabile robur,
Haec spes, haec nostris gentibus una salus.
Ergo salutiferi tutelam emittere sacri
Nos patriae leges relligioque uetant,
Et nobis retinere iubent quodcunque putamus
Auxilio, et nulli publica sacra dare.
Haec autem sacra est et uulgo sancta putatur,
Hanc uulgus magna relligione colit:

-- 21 --

Siue quis adfectus potuit sanescere morbo,
Dicitur hinc uotis conualuisse suis,
Foemina seu partu, dubio seu uulnere miles,
Siue procellosa est nauta recaeptus aqua,
Hanc colit adsiduus, reduces huic munera soluunt,
Huic referunt grates foemina uirque suas.
Ecquisquam uulgo persuadeat ut tibi tradat
Rem sacram, auxilio quam putat esse suo?
An tibi Palladium tribuisset Troia petenti,
Num, precor, aut Phrygios Martia Roma deos,
An Praenestinas posset praestare sorores,
Numquid Horestaeae uel simulacra deae?
Fulmineos ignes, lituos, ancilia, Vestam,
Tutelae aut quicquid censuit esse suae?
Papaeumne Scythae, Garamas Ammona, uel hircos,
Aegypthusne canes et sua monstra daret?
Tu uero poscis, quam nos, Florentia, sacram
Et tutelarem credimus esse manum.
Cur non et cineres reddit Ligur? Omne quod usquam est
Hoc te sanctorum poscere iure potes!
Sic tibi uirga Aron tribuetur et hydria Christi,
Sic tibi Pannonicus corpora sacra dabit;
Sic tibi relliquiis Roma exossabitur omnis
Et tribuent aras ultima templa suas.
At si quis digitum uel bello posceret, haud tu
Pro digito dubites sumere bella tuo;

-- 21v --

Nos dabimus laeuam Baptistae? Absiste precari,
Nanque illa irrepsit moenia nostra libens.
Quis uero inuitam templis auelleret, aut quis
Nolentem Thuscos cogeret ire lares?
Seu migrare uelit, spatio quocunque teneri
Num poterit, quouis obice, sancta manus?
Nanque priore loco uel templa recedere fas est;
Testis Piceni nobilis ara soli.
Nec tua clausa licet Prunetica uirgo moratur,
Quae rus mirificis tranat ab urbe modis.[ERROR: no reftable :]5,65-66 Nec tua … modis in margine: Seu longinqua loquor: testis Prunetica uirgo / Mirificis ciuis tranat ab urbe modis
Nam quid Iulaeos memorem migrasse penates?
Haec ualeant libris sacra profana meis!
Sic etiam illa libens longinquis uenit ab oris,
Praesenti ut nobis auxilietur ope,
Vos simul ut nostro munimine protegat omnes,
Quos breuis angusto diuidit unda freto.
Hoc Deus hostiles praeclusit littore cursus,
Hoc Deus a uestris summouet arma locis.
Hucusque illa minax uictoria limite nostro
Haesit et offensum uisa referre pedem;
Hic salebrae, hic montes, hic obuia saxa fuerunt
Hostibus, hic primum dura reperta uia est.
Hic uelut infracto riguerunt obice, uobis
Praetento steterunt fulmina tanta loco.
Hic furor ille uirum rabiesque inuicta quieuit,

-- 22 --

Hic modus, hic tantis inuia meta malis.
Pro muro et clypeo est tellus Rhacusia, quamuis
Illa sit exigui margine clausa soli!
Vos igitur saltem propioris cura pericli
Proximitasque hostis poscere sacra uetet.
Quae nisi seruarint haec moenia, proxima clades
Accedet nostris Itala terra malis.
Mox nulli parcent contagia, dira sequetur
Pestis et extremum gliscet in Occeanum.
Sed, Superi, hoc prohibete nefas: satis illa fuerunt
Excidia horrendus quae tulit ante Scytha.
Sat coniuratus Tanais peccauit et Ister
Atque Promethaeis turba reclusa iugis;
Bandala sat tulimus Sarranaque saecula, Romae
Sat semel arserunt aurea tecta piae,
Vltimaque emersit nostris Scadinauia damnis,
Occeani refluis erutus horror aquis.
Tot tulimus clades, tot uasta incendia; dira
Polluti totiens colluuione sumus.
Sat, Superi, luimus: si quem uiolauimus unquam,
Littora tot monstris sancta piate nouis!
Neu possint oculis temerare haec sacra profanis
Neue Gigantaeo templa furore petant,
Aut ne carceribus uinclisque euadere possint,
Neue modum oblitis expacientur equis
Hic saltem uectes, hic dura repagula genti

-- 22v --

Ponite et horrendis obuia claustra feris!
Atque ita nos nostris longum defendite sacris:
Et tu, quaecunque es, sancta sinistra, faue,
Et seruare uelis nostrae quodcunque saluti est,
Quodcunque et patriae est auxiliare meae,
Praesertim in tanto rerum discrimine, nobis
Concilies Superos, officiosa manus,
Tutelaeque uicem dextra praestantior omni,
Et ualli, et clypei munus obire uelis.
Sic longum nobis, sic consule, nostra nec unquam
Moenia diuina destituantur ope,
Perpetuumque libens Rhacusia tecta frequenta,
Semper et inuitam Lydia terra petat.
Quam uero possis, quam sis sanctissima, tanti
Muneris auctori uita recaepta docet.
Vita recaepta docet: nam qui te reddere uector
Noluerat, propriis aedibus aeger erat.
Sed simul exoluit – quisquis fuit ille – reuixit:
Nec frustra aut gratis talia uota tulit.
Qui si nunc repetat sua munera, non, rogo, uitam,
Non debet precium restituisse suum?
Aut si pertesum morbi est atque aegra recusat
Corpora, si tanti est uita, quid ergo petit?
Quae si ferre cupit, diris cruciatibus aeger
Scilicet adfectus, quos tulit ante, ferat.

-- 23 --

Sic repetita, precor, semper donaria constent,
Sic liceat Domino uota referre suo,
Cuncta sed hac sola sacraria lege pacisci
Respuat atque omnes impius ille deos.
Non impune tamen repetuntur sacra, profanus
Ille feret factis praemia digna suis.
Quamuis sacrilegus pannosa ueste tegatur
Et libertino uertice templa colat,
Vexabunt illum Furiae caedentque flagellis
Morsque cucullatum proferet atra caput.

6. Ad Ferdinandum Regis Alfonsi filium
Dum Marrucinam nuper praeteruehor arcem,
Ardebam uultus cernere posse tuos,
Sed dum forte uiam cogor properare, propinquo
Non potui tanti principis ore frui,
Nostra nec optato satiaui lumina uultu,
Nec desiderii est cura leuata mei.
Sed merui questus – oculis me nanque fatebor
Cernere delicias non meruisse meas –
Qui Marrucinos passus non principe uiso
Protinus atque tuam praeteriisse domum,
Cum frustra ignarus properarem ad littora, frustra
Non profecturo frena remissus equo.
Nam simul ut Zephyros sensit, non passa morari
Vlterius multis rebus onusta ratis,

-- 23v --

Vtque simul statio malefida et plurima merces
Auraque suadebant dextra, secauit iter.
Attamen, ut uenti faciles mea uela uocabunt,
Quae me uectura est altera nauis adest;
Interea sed me piratica terra tenebit,
Non procul aestiuis terra remota tuis.
Orthonam hanc perhibent. Cupiunt tamen, inclyte Princeps,
Luminibus pasci lumina nostra tuis,
Sed desiderium rumor solantur et aures,
Teque mea saltem cernere mente licet.
Quae tua maiestas, quae sit reuerentia formae,
Quae tua sit grauitas, nunctia Fama refert.
Sic populi rumore meas depascimus aures,
Aemula teque animo reddit imago meo.
Multa tamen quamuis, non nunctiat omnia uulgus,
Fama nec ad laudes sufficit ulla tuas.
Crede mihi, refert audire et cernere diuos:
Est oculis maior semper habenda fides.
Vtcunque, haud mallem caelum quam te, optime Princeps,
Cernere praesentem conspicuumque Deum.

7. Ad Regem Vladislauum
Quamuis Smyrnaeos, Princeps, mereare cothurnos
Sisque Bianoreae dignus honore tubae,

-- 24 --

Nec satis ingenii confidere robore possim,
Nec sperem meritis carmina digna tuis,
Simque puellares pro tempore dicere flammas
Aptior et querulas sollicitare fides
Quam uidear dignus tantis et idoneus actis
Et par pro titulis esse poeta tuis.
Nanque dehortatur nugas tua fama minores,
Territat et lusus gloria tanta meos.
Meque Ladislaui probitas, prudentia, uirtus
Obruit ingenio non capienda meo.
Non tamen haec aetas mea detrectaret et huius
Grande recusaret summere molis onus,
Vt cupio, nec te mea Musa refelleret, essent
Ocia si Musae quantulacunque meae.
Sed mea, ceu uariis pinus iactata procellis
Quaeque indignanti naufraga fertur aqua,
Nunc his nunc illis mens uoluitur anxia curis,
Fluctuat et multis irrequieta malis.
Fluctuat et fatis male contristamur iniquis,
Nec nostrae aspicio sidera dextra rati.
Accumulat tantos coniunx miseranda dolores,
Quae mihi primaeui floris adempta fuit:
Cuius morte mea mutarim funera, cui non
Ad Stygios amnes deprecer ire comes.
Ergo alios aliis nectit Fortuna labores
Ne quando miseris non sit acerba modis.

-- 24v --

Atque ita nunc rerum sub conditione sinistra
Excidit ingenii portio quanta mei!
Securos igitur poscant tua carmina uates,
Quorum mens nullis debilitata malis.
Non uacat haec tantis agitatos scribere curis,
Quae uacuo festi tempore uatis egent.
Nam mihi tempestas trux impedit atque moratur
Quod iubet officii gratia magna tui.
Ergo desidiae nec tanta silentia nostrae,
Nec nobis uitium hoc attribuisse uelis,
Sed potius casu Fortunae adscribe nocentis:
Tale uoluntatis pignus habere sat est.

8. Calumnia
»Quae dea?« »Credulitas.« »Quis circum?« »Inscitia laeua est:
Suspicio dextrum possidet illa latus.«
»Cur facies aurita Midae de more?« »Male audit:
Attingit summa uerba quod aure tenus.«
»Quae uero aduerso mulier pulcherrima gressu?«
»Immo illa toto tetrius orbe nihil!«
»Quaenam haec?« »Composito malesuada Calumnia uultu,
Nec nisi fucandis ingeniosa genis.«[ERROR: no reftable :]8,8 genis suprascriptum: dolis
»Cur furibunda tamen tumidae male temperat irae?«
»Hoc uitium prauae mentis et artis habet.«
»Cur illi cupidas impensius applicat aures

-- 25 --

Credulitas?« »Proprium docta fouere malum est.«
»Quid, precor, insontem puerum manus altera raptat,
Altera fumantes condit in ossa faces?«
»Haec, puto, tranquillam nescit tolerare quietem,
Illa sed incautos insidiosa premit.«
»Quis praeit?« »Exanguis lacerans sua uiscera Liuor.«
»Qui circum?« »Insidiam hinc cernis et inde Dolum.«
»Quid Pudor huic flexa ceruice subinde pauescit?«
»Post sua quod Verum terga uolare uidet.
Namque intermoritur ueniente Calumnia Vero,
Futilis ac ueluti nox oriente die.«
»Quis primus scelerum matrem depinxit?« »Apelles.
Hinc graue discrimen prisca tabella docet:
Vilior haec, fateor, tam paruo tempore, sed quae
Consenuisse nequit, caera secunda mea est.«

9. Bibliotheca
Quicquid ab orbe fuit, genitalis origine mundi,
Amplector breuibus bibliotheca notis.
Per uarias rerum uiuunt monimenta figuras,
Orbis et immensum continuatur opus.
Ars bona tam meruit, quam nulla oblitterat aetas,
Scriptorum inuentis ingeniosa nouis,
Siue hanc indulsit diuinitus aethere summo,
Ne pereant aeui saecula cuncta, Deus.

-- 25v --

Vtcunque haec, ritu uitae siluestris abacto,
Instituit mores sancta magistra pios.
Inde propagamus quicquid mortalibus aether
Seu dedit humanae sedulitatis opus.
Ergo, sacerdotes, tranquilla per ocia quorum est
Florere in studiis usque terenda piis,
Perlegite hic primo memorabile quicquid ab aeuo
Annorum retro millia multa docent.
Sic rudibus dabitur prudentia cana sub annis
Quae referet uobis saecla quot orbis habet.

10. Bibliotheca
Orbis opus, rerum monimenta, uolumina, munus
Diuinum, uitae regula, norma sumus.
Perlege cuncta libens, quae mox imitanda sequaris
Si sapis, et caelo uiuere disce duce.

11. De eadem
Orbis gesta sumus, monumenta uolubilis aeui,
Normaque uiuendi, caeleste uolumina munus.
Cuncta recensentur nostris annalia fastis
Et perfuncta mori mortalia saecla uetamus;
Nosque gubernamus, caeli pia munera, leges,
Quod rude diuino cultu formauimus aeuum.
Ergo age sidereis, lector, nec abutere donis,
Incumbe et summi praecepta tuere magistri.

-- 26 --

12. In eandem
Aspice quid possit scriptorum industria sollers
Signandisque manus officiosa notis.
Indeleta suis mandantur dicta figuris,
Nec memores possunt consenuisse notae.
Hinc extant dirae secura uolumina mortis,
Multaque librorum millia ubique scatent.
Pars quota nos quorum? Delectus et optio tantum,
Non tamen usque adeo copia parua sumus
Librorum, proceres qui leges, iura docemus,
Quodque homines uel quod tradidit ipse Deus.
Ergo proficias libris, studiose, legendis
Et uitae summos rite sequare duces.

13. Epitaphium Aeli
Obscuris iaceo siluis inglorius et me
Indeploratum, deuia terra, tegis.
Nec queror: ignotos cineres ignobilis Aeli
Parcet in abstruso laedere Fama loco.

14. Epitaphium eiusdem
Aelius obscuro tacitus tegor ecce recessu:
Nunc de me saltem, Liuor acerbe, sile.

-- 26v --

15. Precatio ad Deum pro patria
Naturae pater optime,
Immortalis et artifex,
Exaudi, Deus unice,
Mundi rector et arbiter,
O tutela fidelium
Praesens, insuperabilis,
Nos munimine munias
Caelesti, nec obaudias
Turbae carmina flebilis,
Implorantia supplici
Clamore misericordiam!
Exaudi, Deus optime,
Et nos nostraque protegas
Armis auxiliaribus
Caelestique potentia.
Caelum mille fragoribus
Frangas impetuosius,
Et Titania dissipa
Templis arma minantia
Et Christi rea sanguinis.
Nos praedam pius eripe
Diris faucibus hostium,
Nos humanitus impares
Tot praedonibus impiis
Mortalique ope debiles
Victrici tege dextera.
Et cunctos abigas dolos

-- 27 --

Luporum insidiantium,
Ne nocturnus obambulet
Christi raptor ouilia;
Verum impune uel hostium
Secura undique lusitent,
Tutis credita pascuis,
Quae nunc insolitum pauent,
Tam praesente periculo
Nullis tuta repagulis.

16. Supplicatio pro pluuia
Christe, qui totum meliore caelum
Fonte depascis laticis beati,
Da salutarem populo precanti
Caelitus imbrem.
Supplices audi pueros et omnes
Ciuium coetus Tibi dedicatos:
Audias matres uiduasque moesto
Lumine flentes.
Ciuitas omnis Tibi supplicamus:
Vberem indulge pluuiam benignus,
Annuos fructus alat et salubris
Augeat humor.
Diuites nostros opulentus agros,
Sis bonus nobis pecorique feelix,
Frugibus laetis, pluuia feraci,
Sospite caelo.

-- 27v --

17. Epitaphium
Haec certe deserta meis et idonea bustis,
Haec loca sunt nullo deuia trita pede.
Hic subitus nobis ignobile funus obumbret
Cespes et exiguo puluere terra tegat.
Ignotus iaceam atque inglorius, ipse sepulcri
Vulgata offendar nobilitate mei.
Nec memores incido notas monimentaque; nanquis
Lectitet in uacuo nomina nostra loco?
Sic illaudatus taciturna morte quiescam,
Dum meus horrescat murmura nulla sopor.

18. De bombarda
Fulmina Rhacusae Vulcania credidit esse
Dum pius Altitonans cerneret aequa suis.
Mox ait: »Hoc nisi te, Rhacusa, tuebere taelo,
Tutelae dabimus caelitus arma tuae.«

19. In eandem
Haec noua Rhacusae finxit Baptista tuendae
Nubibus erumpunt qualia tela cauis.

20. De Stagno oppido Ragusaeo
Hostibus arcendis isthmos munimine uasto,
Terra Naronaeis proxima cingor aquis.
Nec, puto, quod tantum bimaris paeninsula Stagni,

-- 28 --

Finitimis ne sim diripienda, tegor,
Sed ne, interiectis tot molibus, Adria clausus
Bella per infestas horrida portet aquas.
Promeruit terras omnes, maria omnia murus,
Quem mihi Rhagusae publica cura dedit.

21. De eodem
Ne male defensum littus populetur et ultra
Adriacas tendat proximus horror aquas,
Opposuit bimaris tot propugnacula Stagni
Rhacusa et Blasii numina magna sui.[ERROR: no reftable :]21,3-4: Opposuit ... magna sui in margine: Rhacusa opposuit tot propugnacula Stagni / Et tutelaris numina magna Dei.

22. De eodem
Hic ubi structa uides operoso moenia sumptu
Et medius geminas separat isthmos aquas,
Praeclusit Rhacusa uias molimine tanto
Ne sua barbaricus proterat arua furor.
Nec modo uallata est bimaris peninsula Stagni,
Sed minus expositas inuolat hostis aquas.

23. In auaros
Vt commercia, quae uoles, auari
Vites diuitis et cauere discas,
Quamuis non egeas, egere fingas:
Hac sola est opus arte flagitandi.

-- 28v --

24.
Noster Nicolinus sapit sodalis,
Tollendis bonus artifex auaris:
Nam discedere quos cupit facetus,
Vltro gratuitos rogando nummos
Vrbanis salibus facit ualere.

25.
Diues sordidus ut procul facessat,
Aeris pondera parua flagitabis
Nullo foenore mutuanda gratis.
Nummis deditus, insolens, auarus
Ibit, perfugiet malas in oras
Hac sola cruce flagitationis.

26.
Vsuraria posce, flagitaque
Aeris pondera mutui pusilla
Gratis: sic[ERROR: no reftable :]26,3 sic Agić: si nimis aridos, tenaces
Amoliris; abire nanque coges
Solo nomine diuites auaros
Inuisae sibi mutuationis.

27.
Si foetos opibus, graues, onustos,
Sed parcos nimis, aridos, tenaces
Vis euadere, mutuum memento
Aes deposcere: protinus ualebunt.

-- 29 --

28. Ad Nicolaum Araneum
Rector honoratus te iudice nuncupor Vrbis,
Quod, puto, iudicium est pluris honore tuum.
Nam meritum plus est Rectore, repulsa nec obstat,
Censura dicor quod meruisse tua.
Quod tamen hoc totiens gessisti muneris, ingens
Hinc mihi praecipui crescit honoris onus.
Ergo nec indignor uinci a riualibus illis,
Tu quoque tot fasces pondera magna facis.
Pro quibus officiis nec pagina nostra silescet,
Sed te Rectorem cana loquetur anus.

29. In paedagogum
Qui clamitabat Seruium atque Donatum
Nihil sapere, praegrandibus strepens sclopis,
Asiaticorum instar tumidus, inanesque
Ex utricosis follibus uomens uentos,
Vaniloquus, insulsus, procax, inurbanus,
Idemque rusticus, ut bubulcus aut fossor,
Elinguis, infans, horridus, rudis, crassus,
Et bimulorum instar sapiens, sed apprime
Captator acer, et mendax, adulator
Et uersipellis et ueterator antiquus,
Exsibilatus a scolis et explosus[ERROR: no reftable :]29,11 explosus in margine: exclusus
Silet duce, auspice et Bocichemo auctore,
Puerisque hyare dedocenda non audet
Nec friuola effutire blactero uilis.

-- 29v --

Sic illyrismis temperauit inuitus,
Docere nec licet precario et gratis.
An litteris an plus silentio debet
Rhacusa? Pendeo, catedra deserta est,
Interdiuque muta, barbaris tantum
Bubonibusque noctuisque respondet.
O maximum lucrum, et salario maius,
Quod obsoletam stribiliginem abstergit
Impuberum sermo, indoles iuuentutis
Cultu, lepore, moribus uenustatur!
Simul poetae rhetoresque respirant:
Vterque Plinius, Cicero, Maro, Flaccus,
Tersere labem, monstra pędagogorum,
Nec inuenustus est Ouidio naeuus.
Quid ergo pręmii huic, Rhacusa, decernis?
Quid gratiae reponis? Aelio auctore
Duplex minerual et salarium duplex:
Purgauit ille pestilentia ludum.

30. De Thomyri
»Quis puer hic?« »Veneris.« »Quis circum?« »Gratia triplex.«
»Quis laeto ridens lusitat ore?« »Iocus.«
»Cui famulantur herae?« »Thomyri.« »Cur?« »Omnia pulchram
Transtulit in Thomyrim regna superba Venus.«

31. De Gluba
Conclamata iacet cum coniuge Gluba sepulto,
Tota peregrini gurgite mersa meri.

-- 30 --

Et senio et uino est bis deploratus uterque,
Certatimque illos mors quasi bina tenet.
Deprehensos lex nostra tamen uinaria punit
Quod uetitum mensis apposuere merum,
Indigenam iussi et proprium potare Lyaeum
Externi latices lege uetante cadi.
Minoae ualeant sortes: hic ebria si qua est,
Sistat et externo larua sepulta mero.

32. In eandem
Exequias, dubium, celebrat tedasne iugales
Mortua quod nubit, turpe cadauer, anus,
Decrepitus pariter coniunx: hinc iure iocamur
Efferri socio funera bina thoro.
Ergo quod obruitur peregrini gurgite Bacchi,
Et cum decrepito est Gluba sepulta uiro,
Lex pridem sileat uinaria, Bacchus et exul:
Nam conclamatos sollicitare nefas.