1.
Esne, precor, reditura, salus, quam mittere uates
Gaudet Alexandro festino pollice ductam?
An quia purpurei nuper tegumenta galeri
Sortitus gestire solet ceruice superba,
Alterna nec me dignabitur ille salute?
Sic ego nunc iubeam frustra, si dicere fas est,
Non responsuro nostras properare tabellas,
Nec mihi sperandum est per mutua scripta benignum
Officium aut nostri monimentum et pignus amoris?
Scilicet in tanto positus iam culmine coepit
Priuatos nescire uiros seseque sodalem
Dedidicit postquam nostros transcendere fines
Contigit et socios fato inferiore relictos
Fortuna surgente premit uitaeque prioris
Mutauit cum sorte fidem; nil pristina possunt
Vincula, nil studiis consors communibus aetas,
Vlla nec officii ueteris uestigia restant.
Non tamen ingratae fas est adscribere menti
Hoc uitium, Fortuna, tuum: tu foedera sanctae
Rumpis amicitiae, tu mobilis omnia mutas.

-- 105v --

Sed quid ego optatis laedor successibus amens?
Quid queror et laetis rebus succenseo, uotis
Inuidus ipse meis? Quid me felicia torquent,
Quid cruciat commune bonum? Pia fata querelis
Insimulare nefas: tanta mercede rependit
Dexter amicitiam Deus et soluuntur amoris
Detrimenta pii, per tot fastigia rerum
Contemptus faciles desideriumque leuatur.
Magna requisitum compensant praemia foedus,
Sese implorato fortuna obiecit amori,
Principis et tanti, per nostri obliuia quamuis,
Incrementa iuuant, nec me pro culmine tanti
Poeniteat precii: tanti est excellere et orbis
Summo stare loco. Veniant sic prospera semper
Adfectus per damna mei, sublimia rerum
Sceptra nec indignor precio maiore pacisci.
Sic illi uel morte mea contingere Romam
Et triplex diadema uelim; pro munere tanto,
Si liceat, uitae dispendia nulla recusem:
Tanta fides nostro est, constantia pectore tanta!
Nec dubio cursu nunc huc, nunc uoluitur illuc
Per uarias mens nostra uices aut mobilis errat:
Non illam terrae, non interualla profundi

-- 106 --

Aut saeclum mutare potest, quae stirpe perenni
Aeternoque adamante riget. Si ualle Promethei
Figar inaccessa, calidis si pascar harenis
Aethiopum conuiua Iouis, seu lumine fesso
Insignes terras seu primo sole rubentes
Aspiciam, nostri nequeat radice reuelli
Cordis Alexander, si saecula longa Sibyllae
Contigerint, nedum Priami uel Nestoris aetas
Titoniue dies: fuerat qui nuper amicus,
Dux erit ille meus. Quod si bene cognita tanti
Temperies animi cunctisque modestia regnis
Caelsior et candor tranquilla mente serenus,
Non temere humani passus contagia luxus,
Non oblitus erit nostri Farnessius unquam,
Mutua parque mihi reddetur cura uicissim;
Quin potius uincar, uel si contemnar amicus
Deuotusque cliens, in tanto culmine rerum
Suscipiar uates cui se mea laurea debet
Illa Quirinalis. Non est ea gloria Musis
Parua meis tanta rerum ditione locatum
Cernere qui nostram passus defendere laurum
Iam priuatus adhuc, sed cuius fronte nitebat
Caelsa potestatis facies et imago futuri
Principis et tenera fulgebat in indole uelox

-- 106v --

Fortunae uenientis honos. Iam copia dulcis
Eloquii, iam mella fluunt sermonis amoeni
Cecropiis potiora fauis septenaque pendent
Culmina in Orphei speciem stipata theatri,
Dicendique nouos miratur Roma lepores:
Scilicet Ausoniae laudantem numina laurus
Obstupuit, quem mox sacraria sancta tenentem
Et Vaticano uoluentem cardine mundum
Miratura diu. Caelestes nacta benignos
Et faciles diuos meruit Mauortia tellus
Sub sancta ditione regi, seu numina uoces
Audiuere meas: dum munera nostra laborat
Eloquio decorare suo, meliore corona
Dignus erat. Dum me redimis, reuerentia creuit
Frondibus atque suum laurus duplicauit honorem,
Laetior et nullo censeri iudice gaudet
Nostra corona magis. Rudibus primaeuus in annis
Me licet ornarit Romani floribus oris,
Natalem simul et magnae cunabula Romae,
Praecessit tamen ille senes annosque uolucri
Praeterit ingenio. Tantum potuere mereri
Illa rudimenta et tenerae primordia uitae,
Fortunaeque decus praeuenit gloria linguae!
Nec pia fata diu uotum commune morari

-- 107 --

Passa precesque meas, sanctorum et praemia morum:
Verum illi sese iuuenilibus obtulit annis
Publica maiestas, pariter gauisa uicissim
Augeri uirtute noua et geminare decoris
Ornamenta sui. Quod si manet inclyta uirtus,
Non temere illa sinet sensu effluxisse tenaci
Me nomenque meum, summisque exire medullis
Ingenium et fidi uatis monimenta uetabit,
Quem concors studium et socii commercia fontis
Alliciunt, cum quo salibus lusisse proteruis
Dignatus totiens grauioraque ponere tristis
Verba supercilii et morosam soluere frontem.
Adfectus quod si proles Farnessia nostros
Fastidire potest, Pyladem contempsit Orestes,
Thesea Pyrithous, Patroclum exosus Achilles,
Fratrem Atrida suum, nec amauit Castora Pollux;
Vsque adeo nihil est uixisse diutius una
Et tantum triuisse salis studioque perenni
Illustrem dominum coluisse et carmine nostro.
Sed si forte refert factis ut nomine claro
Pellaeum iuuenem, blandis dignatus ut ille
Alloquiis Cinicum, sic me sermone leuabit
Alterno, scriptis et compellabit amicis.

-- 107v --

Sic ego non omni contemni ex parte uidebor,
Immo instar mihi laudis erit si crebra recurret
Littera doctrinae nec amoris nomine nostri.
Si minus adfectu tanti responsa meremur
Principis, at saltem Musarum et carminis ergo
Scribat Alexander; uel si mea fistula uilis
Exigua uatis nec delectatur hauena,
Fas sibi deuoto saltem scripsisse clienti
Si quid opus mandasse sat est, nec iussa morabor;
Vel si forte minus grauiora negocia poscunt,
Necdum opportunum est nobis committere quicquam,
Me tamen interea sola donare salute
Litterulisque tribus liceat, quo credar amari,
Nec mihi desidiam aut animum culpare superbum
Causa sit et iustis illum incusare querelis,
Fortuna elatus si se patietur abuti,
Deditus usque adeo solique addictus honori
Oblitusque sui. Sic illum caelsa potestas
Vendicat et penitus totum sibi possidet, uni
Vt tantum uacet et ueteres fidosque sodales
Excludat procul et nullos admittat in usus,
Nec sinat esse locum fidei imperiosa uel ausit
Me breuibus fraudare notis. Tantumne licebit,

-- 108 --

Aula, tibi? Tantum sceleris patrabis iniqui,
Vt dedignetur nobis rescribere princeps
Et neget alternam per mutua scripta salutem?
Parce tamen, parce, o, fastu temerare profano
Virtutum exemplar, specimen probitatis, amusim
Iustitiae et normam, fidei senioris asyllum.
Tu quoque torpentes, Ignauia, parce per arctus
Serpere, Desidiaeque nefas: cui publica cura est
Credita, non illum senio marcescere fas est.
Quod nisi, Segnities, tumidoue Superbia uultu,
Obstiteris, responsa uiam cursumque uorabunt
Allatura nouum absentis solamen amici,
Et uicibus crebris uia puluerulenta teretur
Flamminiae et nostri documentum ostendet amoris
Littera longinquum non fraudatura clientem,
Sed blando affatu semper reditura uicissim.
Quaeque suo sese sermone reciproca pensat,
Semper inexpletos iterabit epistola cursus,
Scribendi officio nec me certasse pigebit.

2.
O qui Romuleis consortia iura tenetis
Moenibus, augusto quorum sub cardine mundus

-- 108v --

Vertitur, o sacri uenerabilis ordo senatus,
Delectus fati melioris, et Vrbis et orbis
Optio, perpetuo quorum sub sospite regno
Viuere Roma cupit, nec numina magna superbas
Dedignata uices – nam caetera regna potestas
Mortalis finit, uestrum communicat astris
Imperium: neque enim terrestribus estis habenis
Contenti, propius sed uestra potentia caelo
Progreditur, Superis concordia frena tenentes
Terrigenas geritis diuos, sua iura suumque
Vobiscum imperium partiri numina gaudent!
O caeli sanguis demissaque stemmate ab alto[ERROR: no reftable :]2,14 ab alto suprascriptum: summo
Progenies! Neque enim sine mente ac numine diuum
Vos terris regnare putem. Mortalia quis non
Crediderit cognata deis? Quis segreget imis
Summa, nec humanum genus immortalibus astris
Comparet? Inspiciat uobis cum talia mitem
Indulsisse Deum, quis non a culmine summo
Delapsum terris toto influxisse Tonantem
Numine crediderit? Superis non uilia tantum
Membra sumus, nec nos penitus sublimibus astris
Sordemus, mortale genus; non infima summis
Degenerant, nostro committitur arduus aether

-- 109 --

Imperio summisque pares rectoribus imi
Miscentur, socii conspirant terra polusque,
Nec dedignari contagia nostra uidemus
Caelicolas, patitur transferri a culmine summo
Maiestas nostroque obnubi gaudet amictu.
Inde requisiti terris, quos mille figuris
Tot rerum monimenta notant, in pectore uestro
Caelicolae delubra tenent regnantque latentes.
Quid nisi nunc uicibus quorum ueneratur amatque
Praesentes uos Roma deos uobisque propinquis
Perfruimur, nostris sed uisibus aetheris alti
Numen inaccessum est inconcessumque uideri.
Hinc uos sidereo gestantes numina uultu
Caelicolas ipsos immortalesque uerendo
Ore referre deos maiestatemque Tonantis
Aspicimus; neque enim uestro popularis in ore
Spiritus aut uulgi facies, sed qualis inesse
Caelitibus summo perhibetur ab aethere lapsis,
Assimulant si quando homines terrasque reuisunt
Et coram iustis mortalibus ora resoluunt.[ERROR: no reftable :]2,44-45 Assimulant ... resoluunt in margine: Humanas si quando dapes terrasque reuisunt / Aethiopum mediaque pares epulantur harena
Quid mirum si uos ueneratur numinis instar
Et tanto positos in culmine mundus adorat?
Vos penes est aperire polum, uos limina caeli
Pandere, uos homines astris caeloque locare
Sub uestro aetherei uoluuntur cardine postes.

-- 109v --

Iure igitur tali sub relligione tot urbes,
Tot populi, tot regna manent sedisque beatae
Vos legere duces: uobis reserantibus orbi
Lactea tota patet uenientesque accipit undas;
Ad caelum haud aliis melius rectoribus itur!
Nec tantum uestris ditionibus Itala iurant
Regna, sed extrema quodcunque aspergitur unda
Occeani, quicquid fesso Titane rubescit.
Nec modo trans Alpes Pirenaeumque cucurrit,
Sed longe Herculeas audet transcendere metas
Vester honos, ultra Boreanque Arctonque rigentem
Vestrum nomen iit caelique interiacet orbem.
Hinc uos cana gelu uenerari gaudet Hiberne
Pictonumque manus; hinc uestra edicta uerentur
Orchades atque alio porrecta Britannia mundo
Antiliaeque, fero genus intractabile ritu,
Atque ignota prius Zephyri cunabula primi
Mansuescunt posita uobis feritate nec Auster
Addici refluis caelo detractat harenis.
Quicquid et aestiuae dirimunt diuortia zonae
Classis Hibera domat latisque Hispania terris,
Et tot inhumano detergunt saecula uictu
Vnanimi reges, debent quibus astra triumphos.

-- 110 --

Quorum alter mundi contagia bina relegat,
Iudaeumque nefas Sarracenosque rebelles
Labe profanari gemina non passus Hiberos,
Alter in Occeanum Solisque cubilia regnat.
Par fęlix regum, sese quorum hospite fluctu
Astra lauant, fessi respirat et orbita Solis,
Qui paribus studiis uno de sanguine surgunt
In caelum reparantque Deo tot regna, tot orbes,
Quos uobis seruire docent, quibus illa magistris
Temperat horrendo cultu gens barbara, soli
Iamque inhyat Christo et longum spem mittit in aeuum.
Si longinqua igitur confoederat aemula uirtus
Priscaque barbaries inculta et foeda politur,
Ignotumque fuit quodcunque prioribus annis
Christo integrescit ditionem et corpus in unum,
Quo magis interior uobis uicinia paret
Relligione pari et stabili per mutua nexu!
Nec minus obsequium desiderat ulla potestas.
Nam de tot populis, qua non ex urbe profecti
Legati properant? Linguae generisque tumultus
Liminibus pendent Latiis uestrisque moratur
Dissona barbaries foribus; Mauortia poscunt

-- 110v --

Moenia pellitae gentes, quas Rhenus et Ister
Et quas crinigeri miserunt undique Galli
Bracchataeque manus; plaustris procul inde Polonus,
Hinc mulis aduecta suis Hispania, uerbis
Supplicibus responsa petunt regesque ducesque,
Romulei poscunt oracula sancta senatus.
Felices igitur fortunatosque Quirites,
Qui tantos meruere duces. Nec bella Quirini
Pacificum nec Roma Numam nec libera Bruti
Saecula nec quicquam ueteris desideret aeui,
Principe sub tali rerum dominoque senatu!
Hinc Leo Christipotens rerum moderatur habenas,[ERROR: no reftable :]2,107-138 Hinc Leo Christipotens ... ouantior axis: vv. in margine additi
Humanis nedum consensibus Vrbis et orbis,
Verum hortante Deo fastigia summa capessit.
Inde pharetratos Turcas ut fulminet, acres
Componit Gallosque Caledoniosque Britannos,
Germanosque ciet nec praemia fortibus Hunnis
Denegat, Hispanumque mouet terraque marique
Arctoasque manus, ripasque binominis Istri
Munit ouans Italisque auertit ab arcibus hostem.
Nec contentus eo est: Thracas miseratus Eoas
It tersum maculas. Fęlix uictoria iuxta
Victori et uictis: totus sacrabitur orbis,
Ortus et occasus coalescet corpus in unum
Principe sub Christo, cuius uice fungeris. Ergo
Infidamque Pharum detestatamque Canopum
Magmedisque feros cultus purgabimus et gens,
Siqua fera est, nostris mansuescet moribus ultro.
Tu modo tale decus poscentibus annue diuis
Auspiciisque, Leo, melioribus arma retractes
Indecoresque abrumpe moras: te sospite passim
Prisca reuiuiscunt procerum consortia, reges
Vnio, pax, amor et stabilis concordia nectat
Vnanimes capitique errantia membra reponat;
Te sine truncus iners et inutilis. Ocyus omnes
Nec dedignentur socio tua classica coetu,
Immo sequi Christum, pro quo dum bella parantur,
Nemo Gothifredos desideret aut Boemundum
Suspiret regem, Vrbanumque Piumque requirat.
Consortes dabit ille pios rerumque saluti
Consulet, ornabitque nouis ductoribus orbem,
Vt caelo et terris uictoria tanta triumphet,
Certatimque duplex exultet ouantior axis.

3.
Quid tibi uis mecum titubantes, sordide, gressus
Qui quatis expresso marcentia tempora Baccho
Vinitor et calcas spumantes ebrius uuas?
Quid tibi uis mecum? Quidnam male sobrius in me
Insontem sic bella geris? Quid cornua tendis
Exacuisse, pater furiose madentis Hyachi?
Nos neque nascentes rubigine laesimus uuas,
Nec mea cum subitis grando sociata procellis

-- 111 --

Vitibus offecit, foetus aut contudit ullos;
Me neque enim spirante tuis florentia ramis
Poma fluunt, non aura tuum mea pauperat annum
Maturosque facit subito marcescere fructus.
Tu tamen, o Autumne ferox, sic perdere tentas
Innocuum, nec me puduit tot febribus atris
Terdenos torrere dies, nec me, improbe, tantis
Debilitare malis! Maties quae me atra coloret,
Aspicis, ossea membra uides et corpora caera
Pallidiora noua: noctem simulacra per atram
Talia peruolitant, umbrae si quando silentes
Mortales pauidos et inania corpora terrent.
Ergo, meo tandem exitio saciate, quiescas,
Vlterius nec me tantis cruciare labores,
Pomifer anne, malis! Quantum est quod perdere possum?
Hoc quicquid cernis nunc uiuere corporis aegrum
Parte sui meliore uacat. Quota portio nondum
Interiit? Misero sunt semisepulta poetae
Membra, breues restant uires uitaeque superstes
Exiguum quod spirat adhuc. Quis corporis huius
Relliquias restatque mei quodcunque pusillum
Roboris inuideat? Quod si tamen eripis atrox
Hoc reliquum uitae, nec adhuc florentibus annis
Parcis nec iuuenem primaeuo limine seruas,

-- 111v --

Et tantum, immitis, scelus inuidiamque perennem
Sustinuisse potes, quisnam mihi claudet ocellos?
Quisue animam excipiet fugientem ex ore propinquus?
Quae pullata domus mortem lugebit acerbam?
Non meus hic genitor, qui non auellere sanctam
Canitiem, uestes nec scindere parceret atras,
Nec meus hic frater, laceris qui busta capillis
Spargeret atque oculis largo manantibus imbre
Atratus tristis sequeretur funera pompae;
Non soror hic, quae non manibus lacerare capillos
Cessaret, non ungue genas, quae amplexa cadauer
Haud facile auelli posset; non Flauia, quamuis
Hanc deceat sine teste dolor, tamen aestibus impar
Caelandis aegros affectus proderet ultro,
Tristior et tumidis inuita ruberet ocellis
Ante alios, sed iure quidem (licet anxia mater
Increpet hanc flentem, taedas tamen illa iugales
Funere praereptas expectatosque hymenaeos
Spemque sui dolitura tori); non ullus amicus,
Nec consanguineus quisquam carusue propinquus,
Qui mihi det lacrimas, supremum munus, inanes.
Indeploratus Latiis tumulabor in oris
Et mutae mandabor humo: hic externa morabor

-- 112 --

Vmbra, peregrini Romana errabimus urbe.
Sed mea uanescunt, donantur et irrita uentis
Omina. Ne nostrae mortis uinosior annus
Sit reus et spoliis uictor laetetur opimis,
Ecce suo praesto est iuuenis Phocaeus Oresti
Solaturque aegrum praesens solandus et ipse
Altirius Laurens et dulcia dona Lacaenae
Porrigit ambrosiamque mihi nectarque propinat
Thesaeamque fidem potiorem nectare quouis.
Ille salutiferis me Paean erigit herbis
Et medica fomenta manu mihi praestat et omnem
Depellit morbum: febres cessere profanae
Incolumisque meos subito uigor occupat arctus.
Iam non haec metuam fatalia tempora nobis,
Nec datur Autumno titulus nec gloria mortis
Vlla meae. O quantum facinus patrare tulisti,
Quod quisquam ueritus fratrum! Qui passus iniqua
Febre arctus cruciare meos? Torrentior Aestas?
An graue solstitium? Vel tantum Syrius ardens
Siue Cleonaei nobis nocuere furores
Quam febres, Autumne, tuae? Tu saeuior unus
Omnibus aestiuoque mihi flagrantior anno.
Tempora num Veris, quamuis spirantia multis

-- 112v --

Flatibus incertisque annum uariantia flabris,
Perpetuo incolumem non seruauere salutem?
Num me laesit Hyems, licet horrida frigore multo,
Et cano uestita gelu? Mihi quilibet annus
Innocuus fluxit, uerum autumnalia tantum
Tempora Pierio sunt non innoxia uati.
Quae tibi nunc tanto pro crimine digna precemur
Praemia? Maturas tibi grandine Scorpius uuas
Contundat, pereat rubigine quaelibet arbos,
Et nullo quassante tuis marcentia ramis
Poma fluant, uel, ne tua crimina saeua colonos
Offendant miseros, alieno tempore fructus
Praebeat incolumes foecundo Copia cornu:
Vel fructus maturet Hyems, lasciua uel Aestas
Aut Ver purpureum per apricos germine colles
Luxuriet subitoque nouis lasciuiat uuis,
Spumantique recens Baccho sese induat annus
Florifer et pressis uinosus inebriet uuis
Mireturque nouos latices et non sua uina.
Sic, rogo, sic sociis spoliatus mensibus omni
Parte, Autumne, uaces, nec habundes fructibus ullis,
Infoecunda fluant sterili tua tempora cursu,
Et pereas penitus reliquo intercaeptus ab anno.

4.
Iam desiderio tandem questuque remoto,
Virtutum genitrix sanctissima, desine priscum
Suspirare decus, nec auito robore tantum,
Roma, tibi placeas, nec pignora clara nec illa
Romulidum ulterius florentia saecla recense,
Antiquis nedum uirtutibus orba queraris!
Tu quoque, Romanae fundator originis olim
Atque urbis, Gradiue pater, desiste furenti
Inuidia pulsare deos populumque potentem
Et bellatorem caelo obiectare Quirinum,
Aetatis uitio nec degenerasse nepotes
Atque aeuo sordere putes: iam parce Quiritum
Telluris tot damna queri, tibi fata rependunt
Has magna mercede uices! Hem gloria rerum
Prisca reuiuiscit Latiaque infloruit urbe
Pristina Dardanidum uirtus rediuiuaque fulsit
Canities, laudisque decor reparatur auitae!
Ecce uiros, seu quos caeli Cynosura sub imo
Axe tulit taelisque suis armauit Orion,
Siue Lychaoniis Helice demisit ab astris,
Vrsina de gente uides, Graięue puellae
Sidoniaeue ducis decorentur sanguine claro.

-- 113v --

Non tantum meruere suos, sed quodque superbum
Vicerunt uirtute genus: sic inclyta proles
Haud alio poterat quam diuum semine nasci.
Nam quamuis toties augusta et regia tecta
Degenerent, aulae nec posterus ordo potenti
Responset patremque inhonestet decolor ortus,
Rursus et obscuro clarescat sanguine uirtus,
Nec similes unquam praeclara aut sordida proles
Continuat natos: haec una perennis in omnes
Nobilitas procedit ouans semperque suorum
Adsiduis crescit titulis nec protulit unquam
Degeneres Vrsina domus, cognataque uirtus
Per natos gaudet succedere perque nepotes,
Nec patitur sentire uices. Gens Vrsia quando
Non genuit dignos aula dignosque triumphis?
Haec tot pontifices triplici diademate cinctos
Se iactat peperisse domus, qui numinis alti
In terris gessere uices, nec defuit unquam
Militia insignis uel rebus pacis agendis
Vrsiades. Quoties ciuilis factio et Vrbis
Seditiosa manus tantis uictoribus ulta est,
His sociis multis toties adiuta periclis
Relligio Christique fides seruata quieuit.

-- 114 --

Haec solio gens una Petri regnoque Latino
Militat, hos clypeos defensoresque fatetur
Roma suos. Pridem sensit rex Appulus illos
Claementes, multumque pios multumque fideles,
Immerito qui dum regno pulsatur auito,
Vrsino fretus socio atque ultore merentes
Exaegit poenas coniuratosque nocentes
Non armis, uerum uindicta et carcere punit.
Quo fit ut euictis respiret tota tyrannis
Parthenope ac placidę tandem exarmata quiescat
In gremio pacis, maiestas regia uobis
Debeat imperii uindictam adsertaque regna,
Vrsini porceres; uestro uictoria parta est
Milite et auxiliis tantis nunc aula triumphat.
Quod si nobilitas et caetera facta deessent
Rebus, Roma, tuis, nostro praetendere saeclo
Si nihil antiquum posses uilisque iaceres
Atque obscura parens, una fęlicior esses
Progenie, partu te nobilitare uel uno
Sufficeret Paullus, nulli uirtute secundus.
Quem mihi uel priscis fas sit conferre Camillis,
Aemiliis Fabiisque simul, qui laude nec ulli
Aeneadum aut magno possit cessisse Quirino.

-- 114v --

Hunc quoque Bellona genitum seu Marte putares,
Proque suis mallet geminis peperisse sacerdos
Illia: praeduris non ille cubilibus infans
Inter lustra feris cunabula cognita pressit,
Nec nuda tellure queri nec ad ubera suetus
Nutricis reptare lupae, nec more ferarum
Cum catulis uagire et fletu poscere matrem,
Verum hunc maturo genitrix non anxia partu
Purpureis enixa toris fauitque uerendo
Iuno puerperio et uentris Lucina labores
Fęlicemque uterum propius solata leuauit,
Duxit et aethereas uenerabile pignus in auras
Et gremio gauisa tulit fouitque tepenti
Nutricem simulata sinu; simul oscula iungens
Ter patriis lustrauit aquis, ter carmine sanxit
Perpetuo et longum iuuenescere iussit in aeuum,
Cumaeosque situs et Nestoris obtulit annos.
Mox Fortuna suis illum cognata lacertis
Sustulit, utque suo fęlix arrisit alumno,
Amplexumque sinu pressumque tenacibus ulnis
Permulsit totum et perfudit diuite cornu
Atque interruptis uagitibus oscula iungens
Indulsit totam nec non permisit in aeuum

-- 115 --

Perpetuam sese comitem. Mox sidera toto
Circumfusa polo, uario quaecunque rotatu
Occasus ortusque uident, uno agmine et omnes
Confluxisse deos tanti ad spectacula partus
Crediderim. Gauisa simul sunt astra morari
Natalem mirata nouum, tum sidus ad ortus
Flagrauit properare suos caelumque pependit
Attonitum atque obitus astris cunctantibus haesit
Signifer Antipodasque ima statione coaegit
Desperare diem et populi stupuere iacentes
Astrorum cessare uices caelique regressus
Quaesiuere sui, nostroque perhorruit orbe
Stellarum subitas Babylonia cura catheruas,
Et noua Achęmenii cecinere oracula ritus
Opstupuitque humero grauiori caelifer Athlas.
Quodque magis mirum est, tibi praefulsere serenum
Falciferi ora senis supremo horrentia tractu.
Proxima te placidi claementior aula Tonantis
Afflauit risitque Iouis tibi flamma secundi.
Quin tibi fulmineus stellis flagrantibus ardens
Ense coruscanti rutiloque umbone refulgens
Robora praelusit Mauors uiresque futuras.
Dehinc propius caelum, uolucris quo Cinthius anni
Quadrifidum metitur iter, tibi lumine toto

-- 115v --

Claruit et uinci est meliori uisus ab ortu.
Mox Venus et Phoebi propior comes aliger Archas
Lunaque noctiuago fauit uelocior axe;
Teque Herimanthaeus torua cum matre Bootes
Pulcraque Dictaeae stupuerunt astra puellae.
Te nascente tuis caelum meruisse lacertis
Malle Leo potuit, tibi Pleias orta serena est,
Signa nec Oleniae pluuiali nube capellae
Ausa tuum turbare diem. Tibi pulcrior orbis
Seruatus fulsit solitoque decentior aer;
Lumina quaeque tua meruisti luce, fuerunt
Fortunae praetenta tuae, tibi prospera passim
Praepetibus uolucres tribuerunt omina pennis,
Innumeraeque auium uoces tua fata notarunt,
Cornea nec falso monuerunt somnia uisu.[ERROR: no reftable :]4,130: v. in margine additus
Tum quoque flamma recens liquidas elapsa per auras,
Natalemque tuum facibus testatus hyulcis
Iuppiter ac laeuum taelis per inane rotatis
Intonuit dextroque dedit praesagia sulco.
Nec uero tripodas nec oportuit hiscere Delphos
Totque Sibyllarum scrutari carmina, seu quid
Fatidicae quercus seu quid praedixerit Ammon
Corniger, aut uano mendax Hetruria ritu,
Caldaeique senes, praesaga quid astra loquantur
Prodere non segnes. Quis enim non prospera uidit

-- 116 --

Omina portendi passim et praeludia magnae
Indolis ostendi? Tecum proauita renata est
Militiae et pacis uirtus. Sua gloria castris,
Ingeniisque suum rediit decus: omnibus ultro
Dona togae stimulant animos et praemia belli.
Inde uigent artes, tenerisque adoleuit ab annis,
Ac ueluti cognata tuis Victoria fatis
Et tecum nutrita comes. Vix te alma fouebat
In gremio Lucina suo, cum uoce feroci
Protinus in primis uagitibus arma sonabas
Atque in diuinis quaerebas arma papillis.
Nanque immortali sanctoque sub ubere pasci
Inque sinu tener ambrosio reptare deorum
Gaudebas: tibi saepe breues puerile pharetras
Munus et exiguos arcus largita Diana est,
Et toties blandos Venus exarmauit amores
Quo leuiora tuis aptaret taela lacertis.
Vixdum natus eras miles, sed roboris expers,
Bellatrix nec adhuc saeuoque accommoda Marti
Dextra, tamen fatis armatus et auspice caelo
Castra secundabas. Nam semper ab indole prima
Aetherei tecum conspirauere fauores,
Taela nec humanis poteras uibrare lacertis

-- 116v --

Cum caelum pro te arma tulit: hinc lucis ab ortu
Vrsinis toties uictricia fata dedisti,
Et prius auspiciis uicit fortuna secundis
Quam didicit pugnare manus. Te propter et Vrbis
Factio seditioque grauis priuata Quiritum
Succubuit lapsique retro sunt protinus hostes
Successu pugnante tuo. Nam limine ab ipso
Vagitus pauere rudes et singula semper
Fortunae momenta tuae: uix murmure primo
Astra salutabas, fundo bacchatus ab imo
Impetus hostilesque domos radicibus altis
Impulit, alterno titubantia culmina lapsu
A summo fluxere solo, fragmenta uolarunt
Principibus praesaga suis tellusque ruinam [ERROR: no reftable :]4,177 ruinam suppl. Agić e mss. Ragusinis
Emolita grauem formidatosque repente
Discussosque apices non frustra expalluit hostis,
Ciuilisque tuos rabies exhorruit ortus
Victorisque sui uixdum nascentia sensit
Robora: uenturaeque recens infantia uitae
Argumenta dedit primaeque exordia lucis
Et laudis dedit una dies. Nomenque decusque
Luce paciscendum uicturae in saecula famae
Materno cum lacte bibis, quae dulcior esca est

-- 117 --

Nectare, lactandisque bonis nutricula solers
Nec claris ingrata uiris. Cunabula laudum
Sed ualeant et uisa tibi collactea uirtus.
Post cunas mox qualis eras, tibi proxima caepit
Quale rudimentum quaque indole floruit aetas?
Ignarus prima uix parte impuberis aeui
Instituendus eras: tenerae moderamina uitae
Et mores artesque bonas fandique leporem
Poscebas, cum te doctum simulata magistrum
Nunc Pallas, nunc Musa loqui, nunc terna docere
Gratia gaudebant. Diuae praecepta magistrae
Atque exempla dabant et tot tibi protinus artes
Effinxere deae: neque enim mortalibus ullis
Ingenium quauis maturius indole debes
Quo pacem, quo bella regis. Si quando labori
Interualla tuo studium puerile petebat,
Tunc sudor puluisque tuus, rata tempora campi
Instabant grataeque uices, animisque leuandis
Membra fatigabas, gremio nec passus inerti,
Nec matris torpere sinu; persaepe sodales
Exercere rudes, puerilem cogere turbam,
Vrsiadas clamare tuos simulacraque paruae
Texere militiae et magnis praeludere castris.
Saepe sub ingenti sudabas casside tectus
Poscere uel summis pendentia postibus arma

-- 117v --

Et parua librare manu; nunc aere micantes
Mirari galeas ensesque audere cruentos
Tollere, nunc auro fulgentes tangere squamas
Thoracum tibi lusus erat, nec territus ulla
Triste renidentis metuebas fulgura ferri.
Tunc tu uel clypeo potuisses ludere Martis
Securus ueritusque nihil, uel triste flagellum
Bellonae tractare manu, uel Gorgona fuluam
Intrepidus blandosque lacessere Palladis angues
Comminus auderes. Tali puer obuius ore
Risit et ad geminos repsit Tiryntius angues
Praelusitque ad monstra ferox, matrique timendos
Dum iactaret ouans elisa fauce dracones,
Terruit immanem centenis faucibus Hydram,
Anginamque grauem manuum nodosque tenaces
Dum nimis exercet, nec temperat, et male parcit,
Lusibus et toruos infantia strangulat hydros,
Exanimes gemuit, dirae portenta nouercae,
Solamen ratus esse suum. Iam uenerat aetas
Vlterior tenerae uernantes flore iuuentae
Vmbrabat lanugo genas, iam colla tegebat
Caesaries pulcraque comae[ERROR: no reftable :]4,232 comae : coma; pulcraeque comae Agić ceruice fluebant,
Qualis apud Gangem, famulis et ouantior Indis,
Cum sua Nysaeis praetexuit arma corymbis,

-- 118 --

Ventilat intonsos crines per colla Lyaeus
Exultatque choris, Satyri thyasique frementes
Bacchantur circum, splendet iactantior auro
Hermus et exundat rutilis Pactolus harenis,
Tigres et insolitos miratur Nysa iugales
Laetior, aula nouos geminat Cadmaea triumphos.
Tunc te tentarit quamuis pater ipse Latinus
Aedituum mollire iugo et pro casside mitram
Subdere castrensemque habitum mutare cucullo,
Tu, casta quamuis res nulla antiquior esset
Relligione tibi, pro qua tentare nec ullum
Discrimen nullosque pati uereare labores,
Non tamen imbelli neque deside numina cultu
Concilianda ratus, sed uita et sanguine multo,
Iusta per arma pius Superos et templa tegendo
Protegeris, pariter terris caeloque triumphas:
Orando neque enim, quantum irrequietus agendo,
Prospicias rebus diuosque in uota secundes.
Nam neque relligio nec pax constare sine armis
Vlla potest, nec res priuata et publica tuta est.
Hinc tu militiam et castrensia facta secutus
Pro patria et templis et relligione tuenda
Suscipis hoc studium, quo tu terrasque polumque
Demeruisse potes: Tyriae pro tegmine pallae
Purpureaque toga loricae luce micantis

-- 118v --

Lumina praestringis solemque lacessere gaudes
Indutus ferro. Nec tu mirabere tęlo
Mortali diuina tegi: nanque illa recusant
Haec quoque praeripere et nostros ambire triumphos.
Quod si ope mortali titubes defessus et aeger
Deficias, sociis caelum tibi militet armis.
Ergo desidiam mollem luxusque relegas,
Nec segni pateris marcere per ocia somno,
Sed tyrocinio frueris bellique palestra,
Robur et adsiduo gaudes sudore pacisci.
Inuigilare feris uenandis, cingere saltus,
Ortarique canes, latebras intrare ferarum,
Vestigare truces ursos et dentibus apros
Fulmineis premere et Lybicos optare leones
Comminus et tigres inuadere foetibus orbas
Dignatus, neque enim capreas ceruosque fugaces
Figere, contentus solo praeuertere cursu
Montis inaccessi rupes imperuia nec te
Fossa retardauit praeceps et concaua uallis
Transmittenda leui saltu, nec si qua fuerunt
Obuia, suspensas strinxerunt gramina plantas.
Non imber pluuiique Ioues nimbique minaces,
Horridus aut Boreas nudo deterruit axe,

-- 119 --

Solstitiique grauis furor et torrentior axis,
Nec te uenter iners, tantos nec obire labores
Venatumque sequi cogit gula: nam tibi sola est
Pulmentum praedulce fames, tibi sobria mulcet
Lympha sitim, galeae nec pocula saepe, nec horres
Potandas haurire niues. Nunc exeris enses
Et uicibus gratis dextram laeuamque fatigas,
Nunc iaculum, nunc gesa manu, nunc spicula torques,
Verbere nunc glandes Baleari, grandinis instar.
Peliaco sic monte ferox sudauit Achilles
Instruxitque manus domituras Pergama, docti
Praegressus praecepta senis, seu luderet armis,
Siue ope proficeret medica, et post bella sonanti
Respiraret ouans cythara. Talisque lacertos
Eurota mirante suos in gymnade prima
Explicuit Pollux gyrosque induxit habenis,
Primaeuaque suum frenauit in indole Castor
Cyllaron. O qualis tota conspectus in urbe!
Quae facies, quis uultus erat! Quot millia uulgi
Spectandi studio late flagrare uideres!
Ora puellarum quot te mirantia passim
E speculis, seu quot defixas lumine matres
Cernere erat! Quidnam uultu iucundius unquam

-- 119v --

Roma tuo uidit quam cum de more feroci
Vectabaris equo uariosque iterare recursus
Gaudebas primaeuus adhuc nunc mille per artes,
Mille modis texisse uias, nunc ordine certo
Currere et exiguos errorum inducere gyros?
Qualiter incertus semper redeuntibus undis
Errat et alternis uicibus Maeandrius amnis
Labitur et refluus nunc huc, nunc uertitur illuc,
Semper et alterno relegit uestigia lapsu:
Flectere uelocem rursusque reflectere sic tu
Belligeros inter lusus simulacraque Martis
Visus equum, recto nonnunquam tendere cursu.
Tunc tibi lora manu faciles flexisse Geloni,
Quique ferocis equi sitientes uulnera potant
Messagetae, Turcaeque leues, Parthique fugaces,
Semiferique simul possent cessisse bimembres,
Et populus cognatus equo. Quid? Quanta uoluptas,
Quam pulcher uisus, cum tu fulgentibus armis
Auro interluces et ferro indutus ahenum
Fulgur ab ore uomis, cum sideris instar anhelo
Indulges cathaphrattus equo, cristasque micantes
Et picturatos cassis crinita colores
Ventilat et multo stellata refulgurat auro!

-- 120 --

O qualis quantumque imperuia circuit arctus
Lorica! Et quanto pectus thorace superbit,
Quae clypeo secura manus! Quam certa lacertis
Vibratur cornus! Quanto latus ense coruscat!
Quantum alacres frenantur equi, qua fronte minantur!
Quantum eadem laxare potens et stringere frenos
Imperiosa manus! Quis non tua sponte capessat
Verbera? Vel cuius famulari mallit habenis
Nobilior sonipes, seu flammiger ille sit Aethon,
Aut Xantus leuis, aut caelo insignitus et astris
Pegasus, aut glaucus Nymphis cognatus Arion?
Siue quis alipedum de semine natus equorum,
Siue quis inuisas prius indignatus habenas
Indomitus nec te formidatusque magistris
Dedignetur equus, tua frena nec ore superbo
Respuat et dorsum tractabile praebeat ultro
Mitior, imperiumque tibi portendere mallet;
Seu quem primaeua maturior indole flexit
Daraeum et Porrum reges uicturus et Indos,
Seu qui Caesareis solitus spumare lupatis
Humano quadrupes gressu et sternacibus armis
Indignatus enim sessoris frena secundi.
Frenandis nec uterque feris praestantior: hic quem
Maiorem patria praesensit et orbe futurum

-- 120v --

Attonitus genitor, seu qui fuit aemulus et par,
Et primus Caesar regnauit in urbe Quirini.
Sed qualem primis te sensit Hetruscus in armis
Pontificis Calabrique ducis socia arma sequutum,
Consiliis quantum ualeas, Vrsine, uel armis,
Hostiles nouere manus, nanque agmine iuncto
Regia Pontificisque simul conflata potestas
Cum Thuscas uastaret opes ac uiribus aequis
Territa Tyrrhenae nutarent moenia gentis
Et coniuratas tremeret Florentia uires,
Martis et auctores geminos: hinc robora regis
Aragoni, hinc sacrae consortia bella Thyane.
Non unum sortita ducem certamina tantae
Militiae: commissa manu uexilla gerebat
Pontificis Xysti Vrbinas, hinc Martius haeros
Imperium et summam patrii Mauortis agebat
Bellipotens Calaber. Consors tamen utraque uirtus,
Magna licet, diuersa tamen, conuenit in unum;
Concordesque animis, discordes moribus, ambo
Confluxere duces. Quamuis praeclarus uterque
Ductor uterque bonus, uariis tamen artibus impar
Militiae, eiusdem sociis pugnabat honoris
Ingenium. His concors prouincia parque potestas,
Communis fortuna fuit; tum gloria simplex,
Sed diuersa tamen. Solertia bellica discors

-- 121 --

Imperii consortis erat, uirtutis et usus
Discolor et morum species: procliuior alter
In senium, uarios usu tradente magistro
Euentus doctus tot casibus, inter et arma
Et strictos enses studiis exercitus, inde
Consiliis melior certis insistere rebus
Expugnare mora nec iniquis credere quicquam
Casibus, artificis metuens ludibria fati;
Nec temere adsuetus prius hostis discere uires
Quam conferre manum, facilis struxisse nec alas,
Inuitet nisi nacta suum uictoria tempus
Et tempestiuas occasio laxet habenas.
Hinc nulli totiens reges et regna tueri
Commissum, nulli prudentia maior et usus
Nec belli par fama fuit, fiducia tantum
Nulla ducem pugnaeque incertior alea lusit;
Atque adeo nullis unquam superatus in armis
Saepius exuuias bellorum uexit opimas.
Principis alterius multum contraria uirtus:
Praecipitare manus, subitas committere turmas,
Certa incerta sequi, nil formidare nec ullas
Detrectare acies dubiamque accersere pugnam,
Impatiens fregisse mora, nil linquere inausum,
Pronus et in Superos Titania summere bella,
Nil metuens casus, praeceps cuicumque uocanti

-- 121v --

In bellum parere deo, calcare uel hostem
Seminecem atque ipsis uestigia mergere truncis,
Nec tam consilio quam iudice tendere fato,
Sectarique libens per mille pericula Martem,
Dux milesque bonus. Nec belli auctore carebat
Res Hetrusca suo: sociis Estensius armis,
Quem Phaethontaeo Ferraria misit ab amne,
Piscosis una meruit quem Mincius undis,
In bellum coiere duces, nec foedere iuncto
Vrbs Venetum, Adriaci dominatrix maxima ponti,
Esse tuis praesto cessauit, Hetruria, rebus.
Tunc tibi bellandi quantus flammauerat ardor
Pectora, collatis quantum concurrere signis
Flagrabas quantisque accersere proelia uotis,
Cum te clara ducum stimularet et aemula uirtus
Et mens archano laudis concussa flagello,
Quo pudor et uirtus, discriminis immemor, et quo
Aeternum famae decus euocat, ire iuberet
Subiceretque nouas generoso pectore flammas!
Saepe per hostiles egressus castra uolabas
Te nullo stipante manus atque obuia stricto
Ense petens, cursu tentoria Thusca secabas
Fulmineo: neque enim patiens perferre periclis
Ocia nec uitam metuis pro laude pacisci.
Nec tua uis animi nec uirtus, Paulle, latebat

-- 122 --

Inter tot summersa duces. Nisi principe dignum
Moliri nil passus eras: si copia pugnae
Poscebat, quis te melior struxisse cohortes?
Quis nimbos densare equitum longisque iubarum
Crinibus ornatas animare industrior alas?
Quisue catenatas equitum peditumque catheruas?
Quae ualeant acies cuneos acuisse feroces,
Cornua quae deceant, quaeque ordine prima feratur,
Quae postrema manus, quid dextra in fronte locari
Conueniat, laeuae quae sint accommoda parti,
Singula quis sumptis disponere promptior armis?
Antiquos nostrosque duces hac laude uideris
Militiae atque ipsum regem superare Molossum.
Vos, Thusci, sensistis, agri, uos, Lydia culta,
Vos testes, fluuii hostiles innabilis Arni,
Turbine quo fertur medios animatus in hostes,
Quam tonat horrendum clypeo, quam fulminat armis!
Non Alpes te mille iugis arcere ruentem,
Non ualidae turres, non muri adamante rigentes,
Non uallum, non castra queant. Tu Pelion Ossae
Erueres, uel si qua polos noua machina surgat
Despectura, tuis rursus procumberet armis.
Quis tecum, princeps, primo de culmine laudis
Contendat? Nullus miles tibi robore nec dux
Consilio tibi, Paulle, parem se praebeat ullus.
Quis prior aduersae secreta latentia fraudis

-- 122v --

Atque hostis nudare dolos, quis cautior unquam?
Insidias caelare suas quae collibus apta est,
Quae campis acies, quae uallis idonea fraudi,
Quo tibi sint faciles aditus, imperuia quo sint
Hostibus atque inopina tuis loca, singula belli
Quid momenta uelint, quis te solertius unquam
Prospicit, aut quae sit rapienda occasio rebus
Tempestiua tuis? Quid narrem singula? Miles
Ductorem praestare potes, dux munus obire
Militis, et geminis pro rebus sufficis unus,
Par multas complere uices et robore plures
Diuerso gessisse uiros. Non corpore terno
Geriones, pubes non centum armata lacertis
Titanum tantum uarios aequare labores
Sufficerent, et quod rarum est in corpore forti,
Contingit cognata tuis prudentia membris
Ingeniique simul uires et corporis in te
Conueniunt. Feelix igitur te sospite nullos
Scipiadas, nullos suspiret Roma Camillos:
Nanque tuis rursus sese reuirescere sentit
Auspiciis rursusque noua de gente Quirinus
Regna recaepturum cernit florere nepotem
Et postliminio ueteres remeare triumphos.

5.

-- 123 --

Stellantis regina poli, noua gloria sexus
Foeminei, foecunda pio licet innuba partu,
Cuius uirgineam Vox connubialis in aluum
Influxit sanctaque obnubi corporis umbra
Maiestas summi non dedignata Tonantis –
Scilicet omnipotens Christus, quem machina rerum
Auctoremque suum mundus gestare laborat,
Te matrem tulit esse suam rerumque potestas
Vestiri gauisa tuis et crescere membris;
O sublime decus, gaudentia sidera Christum
Et postliminium caeli cui saecula debent, [ERROR: no reftable :]5,10-11 vv. in margine additi
Alphonso faueas, illum caelestibus armis
Protege et aethereo defendas fulmine, Virgo,
Aut prohibere uelis ne tantum Gallia peccet,
Iuncta sed Hesperiae corpus conspiret in unum
Atque profanatum Christi coniuret in hostem!
Hoc mecum supplex uotis communibus orbis
Postulat, hoc Superos uel non poscentibus ultro
Indulgere decet, sed me discrimine tanto
Terrarum metus et pietas orare coaegit.

6.
Formarum genus est complexio nomine in uno
Multarum: genus est animal, homo forma uel anser,
Participans anima generis per singula corpus.

-- 123v --

Sic tamen est generi species obnoxia, sub se
Vt positis genus esse queat: sic forma animalis
Est hominis genus. Hinc donec descendis ad unum
Et certum, genus esse potest. Hinc barbarus, hinc est
Romanus, genus hoc poteris dixisse uel illud;
Inde genus faciunt mores, persona, uel aetas,
Totque alia, in certo donec genus omne quiescat
Atque indiuiduo desistat corpore passim.
Mox discerniculum discriminat omnia certum:
Quadrupedi bipedes, nostri per mutua sexus,
Aetati distant iuuenilia cuncta senili,
Et parua, et media, et magna, et gradientia sursum
Et pessum, et uolucrum, serpentia praepete cursu,
Quaeque gemunt, ululant, latrant et uoce loquuntur,
Quorum plura homini soli contingere possunt.
Hinc quae contingunt formis euenta uocamus,
Sed neque debentur cunctis promiscua formis.
Vt pote grammaticen homini contingere dicas,
Non tamen haec cuiuis, non accidit obuia cunctis.
Quod proprium est formae tantum communicat uni,
Non multis: sic quo damnantur cetera, nobis
Indulta est – hominis dos – blandi copia risus.

7.
Dactylicis elegi dicam qua parte iugantur

-- 124 --

Et quid uterque petit numerus. Sex partibus ille,
Hic quinis constat. Prior est senarius, in quo
Dactylus et spondeus soli per mutua regnant.
Inferior pedibus quinarius incipit isdem
Parere atque locis paret tribus; ultima nactus
Desinis in uersum, duplex anapeste, minorem.
Nunc quae certa loca et quae sint promiscua dicam.
Dactylus in quinta solus statione superbit,
Syllaba cui triplex, sed discolor: unica princeps
Longa, breues reliquae contracto tempore quadrant
Remigioque pari similes uocisque figura,
Concordesque, uno quasi Castores ore, gemellae.
Praeterit hunc, quamuis gressu grauiore moratus,
Et uersum spondeus quasi meta nouissima finit,
Longior incessus cui syllaba bina superbos
Temperat et cursum frenat pudor, et quasi lentos
Mole sua grauior maiestas regia passus
Metitur celeremque decor sufflaminat axem.
Haec stata iura tenent propriis in finibus ambo
Et quinto sextoque gradu per singula regnant
Dactylus et spondeus, concordes caetera sedes;
Nanque quatergeminas aequali sorte tuentur
Indulgentque uices et uterque reciproca seruat
Riualis patiens, nec uter sit certus habetur,
Sed mage delectus et carminis optio fiunt.
Haec loca nil refert uel plura uel omnia solus,
Nulla uel alteruter teneat: promiscua quadrant

-- 124v --

Pulchraque respondet uariantia sede quaterna.
Certa sed in reliquis diuortia limite certo
Distinguuntur et alterius nec abutitur alter
Tramite: sic semper penultima quintaque meta est
Dactylus et sextus transfertur in ultima spondeus.
Hic modus, haec series haeroi carminis, haec lex
Romula: peccatum tamen excusabile multis,
Nec nisi fit magnis auctoribus inque Camoenis,
Naeuus ut in facie, non omnis dedecet error,
Tempore nec quouis culpandus; carmina nanque
Vatibus antiquis maculae, ceu marmor, honestant.
Non eadem nostris reuerentia: multa decenter
Pindaricae licuere lyrae magnumque sonare
Maeonidem decet »Ares, Ares«, uitioque quod aeui est,
Nemo uerecundum nobis incuset Homerum.
Quod uetitum est nobis, multum concedimus annis.
Adde quod ingenii est incuria, summa quod ars est
Dissimulare artem, nec grata est comptior aequo,
Quae lenocinio constat peregrinaque iactat
Munera, mercato penitus circumlita fuco
Forma. Suos uultus quoties solertius ornat
Ingeniosa Venus, quaesita tot artibus aegre
Ornamenta tegi, neglecta parte laborat,
Aut zonam fallax aliquo discingitur astu.
Nudus Amor, nuda est et Gratia: maxima prudens
Simplicitas dos est naturaque pulchrior arte,
Qualis Apellaeis genialiter insita caeris

-- 125 --

Extitit orta mari Venus atque exerta superne
Pube tenus strinxit rorantes uda capillos,
Vincit adoptiuos facies natiua colores.
Nunc age, quid querulo poscit quinarius ore,
Expediam paucis; gemini loca bina sodales
Dactylus et spondeus in prima fronte tuentur
Consortes, uariantque uices, ad carmen hyantes
Vatis et arbitrium: locus est obnoxius uni
Tertius et sola spondei ditione tenetur.
Mox quarto quintoque gradu uestigia truncat
Carminis et duplex anapestus calce suprema
Claudicat, ingenuo cui gratia multa decore
Impariles pensat gressus curtique reponit
Damna pedis; rerum si copia diuite cornu
Verborumque fluunt Veneres uariique lepores
Cycnaeumque melos uincit canor, omnia uocum
Dicendi simul et rerum discrimina nactus.
Meta tamen geminis in uersibus ultima constet,
Sensa nec ulterius fusis spatientur habenis,
Inque uicem numeris par sit sententia binis.
Quo tamen ut sedes anapesti consona discas
Tempora, praeuenere breues a fronte gemellae:
Mox quasi syrma trahit longam tibi syllaba caudam
Tertia. Sic elego magnum sociante cothurnum
Dulcior alternis respondet Gratia Musis.

8. Ioanni Gondolae Rectori
Rector, honestabis qui tempora praepetis aeui,
Ecce alter[ERROR: no reftable :]8,2 alter suprascriptum: alius mensis dicitur esse tuus.
Hoc itidem reliqui fratres feeliciter optant:
Aprilis menses finiet ipse tuos.

9. Michaeli Bono Rectori
Ecce tuus mensis tam dira pericula nobis
Sustulit et tandem tempora festa dedit,
Emendatque Pharum infidam, natumque nocentem
Baisetus uicit iusta per arma pater,
Et Selymi cessat metus et campsoris acerbi,
Augusti bina prosperitate tui.
Quid mirum? Rector dictus de nomine gentis
Auspicium feelix et Bonus omen eras.
Sic mensem probitate tua patriamque secundas:
Debentur meritis prospera cuncta tuis.

10. Antonio Gotio Rectori
Quis, precor, ignorat Septembris munera laeti?
Hic reliquis praestat fratribus omne merum,
Luxuriat pomis, ceu diuite Copia cornu,
Foecundoque aestus temperat imbre graues.
Huic hyemes cedant, ueris quoque tempora, quantum
Fructibus adsurgunt florea serta nouis.
Quintilemque licet frugum commendet aceruus,
Sed Canis aestiferi torquet anhela sitis.

-- 126 --

Hunc igitur mensem, qui lucem noctibus aequat,
Quem pia Virgo tenet Libraque lance pari,
Tu quoque tam iusto moderaris pectore, ruri
Dum patria est et dum curia tota uacat.
Ergo magistratus omnes geris, omnia quae sunt
Multorum reliquo tempore, solus habes.
Nec miror, tanti est prudentia: nec modo mensi,
Sed tua sufficeret tempus in omne fides.