BIBLIA
Diligentia. Saul, dum Cis patris sollicite perquisiuit asinas, et ipsas inuenit
et se regem fore agnouit 42. / Sollicitus 130. Vidisti uirum uelocem
in opere etc. 131. Mane semina et uespere ne cesses 134. Quodcunque
81r
BIBLIA 248
potest facere manus tua instanter operare etc. In omnibus
operibus tuis esto uelox 147.
Derisio. Viri Sochoth et Phanuel deriserunt Gedeonem, et ab eodem contriti
dederunt poenas 36.
Michol sterilitate damnatur, quia irrisit Dauid ludentem ante
archam Domini 50.
Pueri XLII qui deridebant Heliseum a duobus ursis lacerati sunt 62.
Sanabalath et Thobię dicteria in Iudeos, cum reędificarent
Hierusalem 85.
Thobias, cum irrideretur de operibus piis, econtra dicebat his
promereri uitam ęternam 90.
Anna uxor exprobrat ei spem uanam et elemosinas eius non prospere
cessisse 90.
Deridetur iusti simplicitas 103.
Nunc autem derident me iuniores tempore etc. 106.
Illusor solus portabit malum 127. Derisor quęrit sapientiam, et non
inuenit. Calumniator pauperis 128.
Parata sunt derisoribus iudicia etc. 130.
Derisorem eiice 131. Pauper calumnians pauperem. Parentum
irrisor 132. Videntes turbabuntur et gementes dicent: Hi sunt
quos aliquando habuimus in derisum etc. 138.
Filii Israel Moysen, quem prius expositum deriserunt, in fine euentus
mirati sunt 139.
Equus emissarius, sic et amicus subsannator; sub omni suprasedente
hinnit 148. In derisores prophetarum 156.
Factus sum in derisum tota die, omnes subsannant me 172.
Factus sum in derisum omni populo, canticum eorum tota die 182.
Offendiculum amaritudinis et spina dolorem inferens 190.
Qui deriserunt desolationem Hierusalem, ipsi confusionem
suam passi sunt 192.
Deformis. Statua quam somniauit Nabuchodonosor 196.
Docilis. Ruth abiit in agrum ad colligendas spicas post terga metentium 40.
Attendite, filii, disciplinam patris 126. Disce. Disce prius, postea
BIBLIA 249
1 corr. ex uenient
doceas 131.Esto mansuetus ad audiendum uerbum Dei. Si dilexeris
audire, sapiens eris. In multitudine presbiterorum prudentium sta, et si
uideris sensatum, euigila ad eum, et gradus ostiorum illius exterat pes
tuus. Ne despicias doctrinam presbiterorum et seniorum 142.
Verbum sapiens scius suscipiet, luxuriosus proiiciet 145. Suscipe
correptionem 148. Et mittam famem in terra, non famem panis
nec sitim aquę, sed audiendi uerbum Domini, et non inuenient1 206.
Dolus. Rebecca dolis circumuenit uirum Isaac, ut benediceret Iacob filio,
ratus se benedicere filio Esau 5. Ne decipias. Vestem ex duobus contextam non indueris 17. Dominus iubet percuti Madianitas, quia
deceperunt Israel per idolum Belphegor et Zochi, filiam ducis
Madian 24. Gabaonitę dolo impetrarunt sibi salutem coram Iosue 31.
Aioth uenit cum muneribus ad regem Eglon, et seorsum in colloquium euocatum interimit.
Sysaram latere cupientem operuit Iahel, mox adacto tempori clauo
interfecit 35.
Vulpes Sansonis ignem ferentes in cauda 38.
Saul sepę simulata reconcilatione tetendit insidias Dauid; ubi id
parum processit, aperto odio persecutus est eum 45. Dauid
simulat insaniam 46. Ioab dolose euocatum Abner interfecit 49.
Siba seruus insimulatus dominum suum defectionis possessionem bonorum illius impetrauit a rege 53. Ioab Amasam, collegam suum dolo interfecit 54. Ioab utriusque homicidii regnante Salomone dedit poenas 55.
Mulier alteri furata uiuum filium supposuit suum mortuum 56.
Prophetes senex de Bethel decepit alterum dicens angelum
sibi locutum etc. 58.
Simulatores et callidi prouocant iram Dei 107.
De uanis et falsis hominibus. Psalmus XI 109. /
Contra simulatores amicicię. Psalmus XXVII 110.
Ab homine iniquo et doloso errue me. Psalmus XLII.
Simulatorum malicia. Psalmus LXI 113. Conuersio ficta. Psalmus
LXXVII 115. Custodi me a laqueo quem statuerunt mihi etc.
81v
.
.
.
BIBLIA 250
Psalmus CXL 124. Consilium fraudis. Illusor. Supplantator. 126.
Os bilingue detestor 127.
Fraudulentus bis 128. Deceptor iustorum 132.
Qui fodit foueam, incidet in eam 134.
Caue a dolosis et sperbis 144. Dolosus et insidiator 147.
Qui fraudem facit mercenario 148.
Malicia amicorum falsorum 148. Erubescite de offuscatione dati et
accepti 149. Sicut decipula plena auibus, sic domus eorum plenę
dolo. A propheta usque ad sacerdotem faciunt dolum.
Vnusquisque se a proximo suo custodiat, et in omni fratre non
habeat fiduciam, quia omnis frater supplantans
supplantabit, et omnis amicus fraudulenter incedet 169. In ore
suo pacem cum amico suo loquitur, et occulte ponit ei insidias
169. Ismael occidit Godoliam in conuiuio ab ipso inuitatus 178.
Dolo circumueniunt regem, ut emittat edictum, quo periret
Daniel, quem rex prę cęteris diligebat 198. Et factus est
Ephraim quasi columba seducta non habens cor 202.
Mensura minor irę plena 209. Totum in hamo subleuauit etc. Ve qui
potum dat amico suo mittens fel suum et inebrians, ut aspiciat
nuditatem eius 210.
Eupator munitionem Syon dirruit, cum ei pacem iurasset 219.
Alchimas itidem percussit Assideos. Nicanor euocatum Iudam
ad pacem ineundam inter se uoluit eum comprehendere 220.
Rex Ęgypti quasi amicus ingressus Syriam dolo eam occupauit,
ciuitates Alexandri, generi sui. Ionathas dolis Triphonis circumuentus
periit 222. Idem Triphon Antiochum regem, dum simul
pergerent, dolo interemit 223. Menelaus sibi impetrauit sacerdotium, cum Iason eum, ut pro se impetraret, misisset pecuniasque
ei dedisset 225. Andronicus iurauit Onię sacerdoti nihil se ei
nociturum, et euocatum de templo interemit 226.
Diuitię. Abraham diues auri er argenti 2. Isaac propter opulentiam
incidit in Palestinorum inuidiam. Isaac serui foderunt puteum
dictum Abundantia 4.
.
.
BIBLIA 251
1 pro: Syris
Iacob pauper diligitur a socero suo Laban, ditatus uero ab eodem persecutionem patitur 5.
Sculptilia eorum igne combures; non concupisces argentum et
aurum, de quibus facta sunt etc. Caue, ne, postquam
affluxeris bonis, eleuetur cor tuum et non reminiscaris
Domini, Dei tui 26. Anos aureos et mures aureos fecerunt
Philistiim 42. Dauid arma aurea et multum ęris adduxit in
Hierusalem Adadezer regis 50.
Dauid expugnata urbe Rabath tulit regis diadema pondo auri talentum
habens gemmas preciosissimas etc.
Altare aureum, mensa, candelabra X etc., omnia ex auro 57.
Attulerunt de Ophir ad Salomonem CCCCXX talenta auri. Scuta,
peltę, uasa, supellex, omnia de auro purissimo. Tanta fuit copia
argenti in Hierusalem, quanta lapidum, tanta cedrorum,
quanta et sicomorum 58.
Ioas Azaheli, regi Syrię, uenienti extra Hierusalem uniuersum
argentum de palatio et thesauris templi dedit, et inde eum
fecit recedere 65.
Achaz, rex Iuda, misit aurum et argentum Assyriorum regi, et percussit
Syros 67.
Diuitiarum iactantia Ezechiam ad pauperiem redegit rapientibus eas illis ipsis quibus eas ostentauerat 78.
Dauid percussis Philistiim1 de pręda pharetras aureas et ęris
magnam copiam attulit in Hierusalem 72.
Quanta pręparauit Dauid pro ędificatione templi 73.
Attulerunt ad Salomonem de Ophir auri talenta CCCCL.
Afferebantur per singulos annos auri talenta DCLXVI.
Salomon magnificatus est super omnes reges terrę diuitiis et gloria
76. Appensa sacerdotibus per Esdram post transmigrationem
84. Vix per dies XXX collecta sunt Assyriorum spolia 96./
Diuitię Iob 101. Diues cum dormierit, nihil secum auferet etc. 105.
Non dabitur aurum obrizum pro sapientia, nec appendetur argentum in commutatione eius 106.
82r
.
.
BIBLIA 252
1 corr. ex tonitrum
Diuites egebunt; quęrentes autem Dominum abundabunt.
Psalmus XXX 111. Thesaurizet alius, substantia mea apud Dominum. Psalmus XXXVIII 111. Potentia et diuitię non
saluant. Psalmus XLVIII 112. Si diuitię affluant, nolite cor
apponere. Psalmus LXI 114. Obprobrium sumus abundantibus. Psalmus CXXII 121.
Diuitię postponuntur sapientię 127. Diues bis 127.
Diuitię. Diues auarus et diues largus. Substantia festinata minuetur,
quę autem paulatim colligitur manu, multiplicabitur. Bonus
possidebit substantiam peccatoris. Diuitię ter 128. Diuitię. Diues.
Diues rigidus. Diues. Acquisitio festinata. Diuitię 130. Diues. Familia
et substantia 131.
Diues. Diues insipiens. Diues iterum. Nec diuitias nec paupertates
optat Salomon, sed tantum uictui necessaria 132. Diuitię et
opulentia uanitas.
Detestatus sum industriam meam in acquirendo. Qui amat
diuitias, fructum non capiet ex eis. Saturitas diuitis non sinit
eum dormire. Alius acquirit diuitias nec fruitur eis; homo
extraneus uorabit illas. Diuitię conseruatę in malum
domini sui. Sicut egressus est nudus de utero matris suę, sic
reuertetur, et nihil auferet de labore suo 133.
Sapientia cum diuitiis prodest 134. Quid nobis profuit superbia aut
diuitiarum iactantia? Transierunt omnia 138.
Noli attendere ad possessiones iniquas. Noli anxius esse in diuitiis
iniustis. Multos perdidit aurum et argentum 142. Non zeles
gloriam et opes peccatoris. Qui gloriatur in substantia, uereri
debet paupertatem. Si diues fueris, non eris immunis a delicto.
Diues. Bona est substantia cui non est peccatum in conscientia 144. Memento paupertatis in tempore abundantię 145.
Diues mendax 146. Diues bonus. Beatus diues sine macula auaritię
147. Substantię iniustorum sicut fluuius siccabuntur, et sicut
tonitruum1 magnum in pluuia personabunt 149. Mors amara
iniusto et diuiti 149. Salomon collegit aurum et argentum 150.
.
.
.
.
.
.
BIBLIA 253
Cum clamaueris, liberent te congregati tui, et omnes eos auferet
uentus, tollet aura 164. Diuitię scire et nosse Deum 169.
Perdix fouit quę non peperit; fecit diuitias, et non in iudicio; in dimidio
dierum suorum relinquet eas, et in nouissimo suo erit insipiens 172.
Pro eo quod habuisti fiduciam in munitionibus tuis et in thesauris
tuis, tu quoque capieris. Fertilis fuit Moab ab adolescentia sua, et
requieuit in fecibus suis etc. Propterea ecce dies ueniunt, et
confundetur Moab etc. 180. Quę habitas super aquas multas
locuplex in thesauris, uenit finis tuus, pedalis pręcisionis tuę 181.
Vbi sunt qui argentum thesaurizant, et aurum, in quo confidunt
homines, et non est finis acquisitionis eorum etc. 183.
Argentum eorum et aurum eorum non ualebit liberare eos in
die furoris Domini 185. Iniquitas Sodomę abundantia et ocium
187. Olla plena bonis carnibus efferbuit, et discocta sunt ossa
illius in medio eius 189. Desiderabile argentum eorum urtica
hęreditabit, lappa in tabernaculis eorum. Iuxta pascua sua adimpleti
sunt et saturati sunt, et eleuarunt cor suum, et obliti sunt mei
etc. 203.
Domos quadro lapide ędificabitis, et non habitabitis in eis; uineas
plantabitis amantissimas, et non bibetis uinum earum 205.
Ve uobis qui opulenti estis in Syon, et confiditis in montem
Samarię etc. 206. Diripite argentum, diripite aurum; et non est
finis diuitiarum etc. 209. Ecce iste coopertus est auro et argento,
et omnis spiritus non est in uisceribus eius 210.
Disperierunt omnes inuoluti argento.
Argentum eorum et aurum eorum non poterit liberare eos in
die irę Domini 211./
Et qui mercedes congregauit, misit eas in sacculum pertusum 211.
Peccatoribus non proderunt diuitię 214.
Iudas fugatis hostibus cum ad castra eorum reuertisset, uetuit tolli
spolia, ne in his dirripiendis occupatos Gorgias, qui stabat in
montibus, opprimeret 218. Simon clypeum aureum mnarum
mille Romanis misit 223.
82v
BIBLIA 254
1 pro: -coop-
Dolor. Benoni, id est filius doloris mei 6. Aaron uetitus dolorem pręferre
in morte filiorum, eo quod oleum unctionis esset super eum.
Aaron mente lugubri comedere non potuit de oblatione, licet teneretur
16. Sacerdos ne contaminetur in mortibus ciuium, nisi
consanguineorum. Pontifex caput non discoperiet1 uestimenta non
scindet, ad mortuum non ingredietur 18. Mortem Aaron fleuit
populus diebus XXX 23. Non uos incidetis nec facietis caluitium
super mortuo 27. Moysen fleuerunt XXX diebus 30. Minante angelo
filii Israel fleuerunt; locus dictus flentium siue lachrimarum 35.
Iepte immolauit filiam; hinc mos inoleuit, ut filię Israel simul
conuenientes annuo fletu diebus quattuor plangant filiam
Ieptę. Filia Iepte duobus mensibus peragrans montes luxit
uirginitatem suam, reuersa patris uotum impleuit 37.
Nolebat Noemi se uocari Noemi, id est Pulchram, sed Mara, id est
Amaram 40. Heli audita nece filiorum prę dolore cecidit et
mortuus est 41.
Qui archam Domini abstulerant, percutiebantur in secretiori
parte natium, et ascendebat ululatus percussorum in cęlum
42. Dauid fleuit uxores captas ab hostibus Achinoe et Abigail 48.
Habitatores Iabes mortem Saul et filiorum eius dolentes
ieiunauerunt VII diebus. Dauid dolens mortem Saul et Ionatę
scidit uestimenta sua, sui lugentes ieiunauerunt ad uesperam 49.
Dauid Ammonis filii nece audita scidit uestimenta, reliqui fleuerunt
ploratu magno 52.
Idem Absalonem uitę suę insidiantem grauissime fleuit occisum 53.
Respha a filiis in cruce pendentibus abigebat aues per diem et
bestias per noctem 54. Heliseus fleuit, dum prophetaret
Azahelem super Syriam regnaturum et mala facturum filiis
Israel 64. Iosias fleuit mala uentura super Hierusalem;
propterea requieuit in pace, ne uideat illa 68. Iosiam luxerunt
Iuda et Hierusalem. Hieremias fecit lamentationes 82.
In reędificatione templi sub Zorobabel populus pars gaudebat,
pars lugebat clamore mixto 83.89.
BIBLIA 255
1 corr. ex quiescit 2 ipse auctor delevit
Esdras scidit uestimenta, uulsit capillos et barbam, sedit moerens usque
ad uesperum. Fleuit populus.
Neemias: Fleui et luxi diebus multis 85.90.
Anna flet Thobiam discedentem 91.
Factus est fletus et ululatus in ecclesia per multas horas clamantium ad Deum 95. Dolor et exclamatio subita Vagaonis et
Assyriorum uiso Olophernis trunco 96. Iudith defunctam luxit
populus diebus septem 97. Dolor Mardochei et Iudeorum
apud Persas, cum edictum regis exisset delendi eos 98.
Iob quoque nunciis calamitatis exceptis scidisse dicitur uestimenta
sua, et tonso capite corruisse in terram 101.
Verba mea dolore sunt plena etc. 102.
Dimitte me, ut plangam dolorem meum 103.
Si locutus fuero, non quiescet1 dolor meus, et si tacuero, non
recedet a me 104. In doloribus consolabitur a Domino.
Psalmus XCIII 117. Exitus aquarum deduxerunt oculi mei.
Psalmus [118]2 CXVIII 120.
Lamentatio populi in captiuitate. Psalmus CXXXVI 123.
Dolor 127. Lugens consolabitur 128. Risum dolor sequitur
128. Tristitia 130. Afflictus 131.
Melior tristitia quam lętitia 134. Sapientia a doloribus liberat 139.
Tristitiam non des animę tuę.
Placens Deo tristitiam expelle a te 147. /
In mortuum produc lachrimas 149.
Qui lugent consolabuntur 157. Angeli pacis amare flebunt 158.
Fleuit Ezechias fletu magno 159.
Rugiemus quasi ursi et quasi columbę meditantes gememus quia
corruit in platea ueritas 164. Consolatio lugentibus a Domino 165.
Tonde capillum tuum et proiice, et sume in directum planctum, quia
proiecit Dominus et reliquit generationem furoris sui.
Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis fontem lachrimarum, et
plorabo die ac nocte interfectos filię populi mei 169. Lamentatio
Hieremię: Non sedi in concilio ludentium etc. Solus
83r
BIBLIA 256
1 pro: stann-
sedebam, quia amaritudine replesti me; quare factus est dolor meus
perpetuus etc. 171. Rachel plorans filios suos etc. 175. Nequaquam
calcator uuę solitum celeuma cantabit 180. Lamentatio Hieremię:
Quomodo sedet sola ciuitas 181. Inundauerunt aquę super caput
meum. Repleuit me amaritudinibus, inebriauit me absinthio. Recordare
absinthii mei et felis. Oculus meus afflictus est. Diuisiones
aquarum deduxerunt oculi mei 182.
Defecit gaudium cordis mei, uersus est in luctum chorus noster;
cecidit corona capitis nostri 183.
Sedi VII diebus moerens 184. Percute manum tuam et allide
pedem tuum, et dic: Heu ad omnes abominationes malorum
domuus Israel 185.
Rui in faciem et exclamaui: Heu, heu, heu, Domine Deus. Ezechiel
flet mortem Pheltię: Heu, heu, heu, Domine, consummationem tu facis etc. 186.
Et tu, assumme planctum super principes Israel 188.
Non palam flet, sed tamen tacitus ingemiscit Ezechiel uxoris
mortem 189. Lamentum super pharaonem. Cane carmen
lugubre super multitudinem Ęgypti 191. Tristitia regis cum liberare
cuperet Danielem, et edictum reuocare non liceret 198.
Dolores parturientis uenient ei 223.
Vlulate etc. 204. Super hoc plangam quia desperata est plaga
eius 208. Operiebatis lachrimis altare Domini fletu et mugitu, ita
ut non respiciam ultra ad sacrificium etc., quia nihil prosunt
lachrimę, ubi non cessat peccatum 216.
Degener. Ioram pessimus, de Iosaphat optimo.
Ioatham rex rectum fecit coram Domino, Achaz uero, filius eius,
male operatus est 80.
Manasses in fine optimus; Ammon, filius eius, semper per omnia
pessimus fuit.
Vinea electa conuersa in prauum 167.
Versa est mihi domus Israel in scoriam; omnes isti ęs, et stamnum1,
et ferrum, et plumbum in medio fornacis; scoria argenti facti sunt 189.
BIBLIA 257
1 corr. ex imptu 2 corr. ex ei 3 corr. ex abreuiata
Defensor. Respha a filiis crucifixis abigebat aues per diem et bestias per noctem 54.
Bello Philistino Iesbinedob extendit manum percussurus Dauid
regem; Abisai ictum eius suspendit illo statim interfecto 54.
Dominus defendet iustum ab impio. Protector. Psalmus
XXXVI.III. Innocens a Domino protegitur. Psalmus LI 112.
A persecutionibus liberatio. Psalmus LXXI 114.
Dominus protexit Dauid ab inimicis suis. Psalmus LXXXVIII 116.
Ipse custodiet te ab impetu1 impiorum 126. Custos domini sui 131.
Impii persecuntur, iusti defendunt. Aperi os tuum muto et
causis omnium filiorum qui pertranseunt. Vindica
inopem 132. Liberator ab ingratis contemnitur 134. Sub
umbra illius sedi etc. 135.
Christus sponsam se defensurum pollicetur, sed adhuc illa se defendi
petit 137. Nubem ab ęstu solis umbraculum habent 140. Libera
eum2 qui patitur iniuriam 141.
Protectio Domini in tentationibus 152.
Cum transieris per aquas, tecum ero, et flumina non
operient/te; cum ambulaueris in igne, non combureris, et
flamma non ardebit in te 161. Cibabo hostes tuos carnibus suis
etc. Nunquid abbreuiata3 et paruula facta est manus mea, ut non
possim redimere? 162.
Tu ne formides quia ego tecum sum, ait Dominus, ut liberem te
167. Dabo te populo huic in murum ęreum, fortem; et
bellabunt aduersum te, et non pręualebunt, quia ego tecum
sum etc. 171.
Dominus autem mecum est tanquam bellator fortis; iccirco
qui persecuntur me, cadent et infirmi erunt 172.
Erruite ui oppressum, liberate ui oppressum 173.
Hieremias liberatus de carcere libertate donatur per Nabuzardan,
magistrum militię regis Nabuchodonosor 178.
Adducam malum super omnem carnem, et te, Baruch, saluabo,
quocunque perrexeris 179. Ecce dedi faciem tuam ualentiorem facie eorum etc., ne timeas eos 184.
83v
BIBLIA 258
1 corr. ex protrhas
Murus triplex templi est triplex protectio: diuina, angelica, humana
195. Et ego ero ei, ait Dominus, murus ignis in circuitu, et in
gloria ero in medio eius. Qui enim tetigerit uos, tangit pupillam
oculi mei 212.
Desperatio. Cayn desperauit ueniam 1. Desperans emendationis 131.
Sobna sacerdos propter diffidentiam captus 155.
Depositum. Lex de custodibus et rebus alteri commendatis 13. Qui abiurauit
depositum 15.
Debitum et creditum. Si pignus indumentum tuleris, ante solis occasum
redde 13. Mercenario cito soluas 17. Septimo anno facies remissionem,
et creditor quicquam repetere non poterit etc. 27.
Cum repetes debitum etc. Reddes precium laboris pauperi ante
solis occasum 29. Querela oppressorum ęre alieno et remissio
debiti 86.
Thobias commisit filio exactionem argenti a Gabello per chirographum
91.
Creditor compatiens pauperi 132.
Ne protrahas1 datum angustianti 132.
Qui ędificat domum suam impendiis alienis, quasi qui colligit lapides
suos in hieme 145.
Donum. Princeps quod donabit filio, erit ei hęreditarium, quod uero aliis
donabit, durabit usque ad annum remissionis 195.
Decima. Abraham dedit decimas omnium Melchisedech sacerdoti 3.
Iacob uouit Deo decimas cunctorum, quę sibi Deus dederit 5. Decimas
et primitias non tardabis offerre. Primitiarum offerendarum genera
13. Oblationes 15. Decimę omnes terrę Domini sunt 19. Filiis autem
Leui dedi omnes decimas Israel etc.
Leuitę decimam partem decimę offerant Domino 22.
Decima de frugibus. Primogenita de armentis et ouibus 27.
Ezechias pręcepit sacerdotibus et Leuitis dari decimas 81. Primogenita
et primitię soluuntur sacerdotibus, decima terrę Leuitis. Decima
decimę Leuitarum offertur in domo Dei. Leuitis data decima 87.
Thobias primitiua et decimas fideliter soluit 90.
BIBLIA 259
Inferte omnem decimam in horreum meum, et sit cibus in domo
mea; et probate me super hoc, dicit Dominus: si non
aperuero uobis catharactas cęli etc. 216.
Diabolus. Coluber tortuosus 105.
Behemoth foenum quasi bos comedet. An extrahere poteris Leuiathan
hamo? etc.; de eius crudelitate et obstinatione et potentia et
superbia 108.
Superbum pharaonem, id est diabolum, humiliauit Dominus
Psalmus LXXXVIII 116. Inuidia diaboli mors intrauit in orbem
terrarum 137. Requiescent ibi bestię, dracones, struciones, pilosi,
ululę, syrenę. Quomodo cecidisti de cęlo, Lucifer, qui mane
oriebaris? 154.
In die Iudicii detrudetur diabolus in infernum 156.
A uoce Domini pauebit Assur 157.
Captiuitas a forti tolletur, et quod ablatum fuerit a robusto saluabitur
162. /
Ecce ego creaui fabrum sufflantem in igne prunas 163.
Superbia et casus diaboli 190. Leo gentium, draco qui est in mari.
Faciam cum eis pactum pacis, et cessare faciam bestias pessimas
de terra, id est demones 191.
Soluetur Sathanas de carcere suo, et exibit seducere gentes etc. 192.
Belial uniuersus interiit. Clypeus fortium eius ignis, uiri exercitus
in coccineis, aspectus eorum quasi lampades, quasi fulgura
discurrentia 209. Facies eorum uentus urens 210.
Ante faciem eius ibit mors, id est diabolus. Item de subiectione diaboli
210. Quid tu, mons magne, coram Zorobabel? In planum 213.
Princeps tributorum Antiochi regis simulans pacem irruit super ciuitatem 217.
DEVS. Apparuit Dominus Abrahę in ualle Mambrę; tres uidit, et unum
adorauit 3.
Iacobus locum, ubi luctatus est cum uiro, uocauit Phanuel, dicens:
Vidi Dominum facie ad faciem 6.
Moysi apparuit Dominus: flamma in rubo, et rubus non
comburebatur. Aspicere non audebat contra Deum 10.
84r
BIBLIA 260
1 corr. ex Domini
Ego sum qui sum Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Iacob 10.
Ego Dominus et nomen meum Adonay.
Ad Moysen: Constitui te Deum pharaonis.
Malefici de Moyse dixerunt: Digitus Dei est hic 10.
Dominus pręcessit populum per diem in columna nubis, et
per noctem in columna ignis 11.
Loquente Domino terretur populus et clamat: Non
loquatur nobis Dominus, sed Moyses, ne moriamur12.
Viderunt Deum Israel, sub cuius pedibus quasi opus lapidis
saphirini et quasi cę1um, cum serenum est 13.
Dominus loquebatur Moysi facie ad faciem. Petiit sibi ostendi
faciem Domini, sed audiuit: Non poteris uidere faciem meam.
Non enim uidebit me homo, et uiuet etc.
Apparuit gloria Domini omnibus etc. 16. Moyses audiebat uocem
loquentis de propiciatorio inter duos cherubim. Super tentorium quasi species ignis etc. 20.
De Moyse dicitur: Palam, et non per enygmata et figuras Deum
uidet 21. Dominus Deus tuus ignis consummens est, Deus
emulator 26. Apparuit Dominus in columna nubis 30.
Anna cantico extollit magnificentiam Dei 41.
Dominus exterruit Philistiim tonitru et fragore, et cęsi sunt a filiis
Israel 42. Dauid miratur potentiam et magnitudinem Dei
54. Gloria Domini impleuit domum 57. Helias stetit in monte,
et Dominus pertransiit in spiritu uehementi et igne 60.
Canticum Dauid de Deo et mirabilibus eius 72.
Magnus es, Domine1, in ęternum 93. Adonay Domine, magnus es tu
et pręclarus in uirtute etc. 97.
Deus sapiens corde est, fortis robore: quis restitit ei, et pacem
habuit? Si uenerit ad me, non uidebo eum etc. 102. Quis ignorat
omnia creata a Deo, et in manu eius esse omnia? Apud ipsum
est sapientia et fortitudo etc. 103.
Sed nusquam apprehendam eum; ipse uero scit uiam meam.
Ipse enim solus est sciens omnia et faciens quid uult.
BIBLIA 261
1 corr. ex tonitrum
Qui nouerunt eum, ignorant dies illius. Potestas et terror apud
eum est, qui facit concordiam in sublimibus. Qui fecit spiramentum, qui extendit aquilonem super uacuum. Cum uix
paruam stillam sermonis eius audierimus, quis poterit tonitruum1 magnitudinis illius intueri 105.
Ecce Deus excelsus in fortitudine sua, et nullus ei similis in legis
latoribus. Quis poterit scrutari uias eius aut quis audet ei dicere:
Operatus es iniquitatem?
Ecce Deus magnus uincens scientiam nostram; numerus
annorum eius inęstimabilis etc. Digne eum inuenire non
possumus; magnus fortitudine, et iudicio, et iustitia; et enarrari non
potest 107.
Dei omnipotentia. Psalmus XXIII. Deus rectus, fidelis etc. Psalmus
XXII 110. Item Psalmus XXXV. III. Potestas Dei est, / et tibi,
Domine, misericordia. Psalmus LXI. Mutipliciter Deum laudat.
Psalmus LXV. Item Psalmus LXVIII 114. Potentia Dei in creando.
Psalmus LXXIII. Deum magnificat. Psalmus LXXVI 115. Dei
misericordia, magnificentia, gloria. Psalmus LXXXV. Laudat
Deum. Psalmus LXXXVIII 116. Item Psalmus XCI. Item
Psalmus XCII. Magnus Dominus et rex super omnes etc.
Psalmus XCIIII. Omnes dii gentium demonia, Dominus autem
cęlos fecit. Psalmus XCV. Inuitat ad laudem Dei. Psalmus XCVIIII
117. Item Psalmus CII, CIII, CIIII, CV 118. Item CXII. Deos gentium detestatur. Psalmus CXIII 119. Deus magnus prę
omnibus diis, creator omnium, educens nubes, fulgura, pluuiam,
uentos. Psalmus CXXXIIII, CXXXV, CXXXVII, CXXXVIII 123.
Gentium simulachra insensibilia et qui confidunt in eis.
Psalmus CXXXIIII 123. Laudes Dei. Psalmus CXLIIII 124. Item
Psalmus CXLV, CXLVI, CXLVII.
Omnes creaturas inuitat ad laudem Dei. Psalmus CXLVIII. Laudes
Dei. Psalmus CL 125. Turris fortissima nomen Domini etc.
Dei uoluntas permanet. Non est sapientia etc. contra
Dominum 130. Deus cuncta fecit bona in tempore suo.
84v
BIBLIA 262
Opera quę fecit Deus, ut timeatur, perseuerant in perpetuum
133.
Dei pulchritudo, fortitudo, misericordia, iustitia136. Deus inuenitur
ab iis qui non tentant eum; apparet eis qui fidem habent in
illum. Deus scrutator omnium, quia ubique spiritus
Domini 137.
Deus sapientię dux et sapientum emendator. In manu enim
illius et nos et sermones nostri, et omnis sapientia, et opus
scientię, et disciplina. Deus patrum meorum et Domine
misericordię, qui fecisti omnia uerbo tuo et sapientia tua etc.
138. Domine, omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti
tanquam momentum staterę, sic est ante te orbis terrarum 139.
O quam bonus et suauis est, Domine, spiritus tuus in omnibus.
Qui creaturas solem, stellas deos putauerunt, quia bonę, pulchrę,
potentes, sciant, quanto his dominator eorum melior, speciosior,
fortior etc.
De simulachris deorum quam uana sint 139.
Tu autem, Deus noster, suauis et uerus es, patiens, et in misericordi
a disponens omnia. Tu es, Domine, qui uitę necisque
habes potestatem, et deducis usque ad portas mortis et reducis.
Vnde idolorum origo. Melior est homo diis quos colit. Nosse
Deum consummata iustitia est 140. In manu Dei potestas terrę.
Omnia nuda et aperta oculis eius. Vię illorum coram illo sunt
semper, et non sunt absconsę ab oculis eius. Non est minuere, neque adiicere, nec est inuenire magnalia Dei 144.
Domine, pater et dominator uitę meę 146.
Opera Domini uniuersa bona ualde. Opera omnis carnis coram illo, et
non est quicquam absconditum ab oculis suis 149. Memor
esto operum Domini etc., sapientię eius infinitę etc. Quis
satiabitur uidens gloriam eius? Creaturę obediunt ei.
Multa dicimus et deficimus; consummatio autem sermonum ipse
est, ipse omnipotens super omnia opera sua.
BIBLIA 263
1 ipse auctor delevit 2 corr. ex abreuiata
Exaltate illum quantum potestis; maior est enim omni laude. Ne
laboretis, non enim comprehendatis 150.
Confitebor tibi, Domine rex, et collaudabo te Deum, saluatorem
meum 151. [Deo omnia factu facilia esse, ipsum autem
incomprehensibilem. Omnipotens creator et rector 160.]1
Dominator, Domine exercituum 152. Vidi Dominum
sedentem super solium excelsum etc., de gloria Domini 152.
Deo omnia factu facilia esse, ipsum autem incomprehensibilem. Omnipotens creator et rector omnium, sapientię
infinitę, omnia quasi nihil in comparatione illius. Omnes
gentes quasi non sint, sic sunt coram eo. Ego Dominus
primus et nouissimus ego sum 160. Ego primus et ego
nouissimus, et absque me non est Deus. Quis similis mei?
De diis gentilium 161. Ego Dominus, et non est alter / formans
lucem et creans tenebras, faciens pacem et creans malum.
Vsque ad senectam ego ipse, et usque ad canos ego portabo.
Consilium meum stabit, et uoluntas mea fiet. Trinitas sancta
162. Nunquid abbreuiata2 et paruula facta est manus mea?
etc. 162.
Dominus excelsus et sublimis, habitans ęternitatem, et sanctum
nomen eius in excelso et in sancto habitans etc. 164.
Hęc dicit Dominus: Cęlum sedes mea, terra autem scabellum
pedum meorum 166. Me ergo non timebatis, ait Dominus?
etc. qui posui harenam terminum mari, pręceptum sempiternum quod non pręteribit etc. 168. Ego sum Dominus qui
facio misericordiam, et iudicium, et iustitiam in terra 169.
Ipse Deus uiuens et rex sempiternus. Dii qui cęlos et terram non
fecerunt, pereant de terra et de his quę sub cęlo sunt. Deus qui
facit terram in fortitudine sua, pręparat orbem in sapientia sua,
et prudentia sua extendit cęlos. Ad uocem suam dat etc. 170.
Domine, fortitudo mea et robur meum, et refugium meum in die
tribulationis 171. Ecce sicut lutum in menu figuli, sic uos,
domus Israel, in manu mea 172.
85r
BIBLIA 264
Putas ne Deus e uicino ego sum, et non Deus de longe? etc. Nunquid non
cęlum et terram ego impleo, dicit Dominus 173. Vt facta est
terra eorum in desolationem a facie irę columbę, id est Dei 174.
Ipse Dominus creauit terram et quę in ea sunt, et dat eam cui
uult 174. Ego sum iudex et testis, dicit Dominus 175.
O Israel, quam magna est domus Dei, et ingens locus possessionis
eius. Magnus est, et non habet finem, excelsus et immensus. Adinuenit omnem uiam disciplinę 183.
De uanitate deorum gentilium. Hęc uisio similitudinis glorię
Domini etc. 184. Ezechiel uidit gloriam Domini, et cecidit in
faciem, et spiritus sustulit eum super pedes 184.
Cogitationes cordis uestri ego noui 186.
Species glorię Domini ingressa est templum, et repleta est domus
gloria Domini 194. Hymnus trium puerorum 197.
Iuxta uoluntatem suam facit etc. et non est qui resistat manui eius
et dicat ei: Quare fecisti? 197.
A facie eius contremuit terra, moti sunt cęli etc. 204. Leo rugiet, quis
non timebit ? Dominus Deus locutus est, quis non
prophetabit? 205.
Ecce formans montes, et creans uentum, et annuncians homini eloquium suum, faciens matutinam nebulam, et gradiens super
excelsa terrę; Dominus Deus exercituum nomen eius 205. Qui
ędificat in cęlo ascensionem suam, et fasciculum suum super
terram fundauit; qui uocat aquas maris, et effundit eas super faciem
terrę; Dominus nomen eius 206. Quis Deus similis tui? etc.
Dominus emulator et ulciscens, Dominus patiens, et magnus
fortitudine. Dominus in tempestate et in turbine uię eius, et
nebule puluis pedum eius etc. 209.
In igne zeli eius deuorabitur omnis terra 211.
Dominus est oculus hominis et omnium tribuum Israel 214.
Ego enim Dominus, et non mutor 216.
Dagon deus in Azoto periit simul cum omnibus implorantibus auxilium
eius 221.
Spiritus
Sanctus
BIBLIA 265
DEVS CHRISTVS. Dominus de Syon uenit, et de Seyr ortus est
nobis etc. 30. Dauid prophetat de Christo 54. Cyrus, rex
Persarum, captiuos liberauit, ut ędificent domum Domino. Christus
genus humanum iugo peccati soluit, ut ędificent ecclesiam 83.
Thobias de Christo 93. Stabis supra petram et uidebis posteriora
mea; faciem autem meam non 14.
Ecce spes eius frustrabitur eum, id est diabolum; uidentibus cunctis
pręcipitabitur, scilicet a Christo 108.
Christi mysteria. Psalmus II, III 108. Dominus mirificauit
sanctum suum. Psalmus IIII. De incarnatione et uictoria,
Psalmus VIII. De iudicio. Psalmus VIIII.
Querela de dilatione aduentus eius. Psalmus XII. Natiuitas, ascensio,
charitas, Psalmus XVIII 109. /
De magnificentia Domini, Psalmus XX. Oblatio agni immaculati.
Psalmus XXVIII 110. De mysteriis Christi. Psalmus XXXVIIII.
XL.III. Item Psalmus XLIIII.XLVI.XLVII.
De redemptione. Psalmus XLVIII. De primo et secundo aduentu.
Psalmus XLVIIII 112. Christus custoditus in sepulchro et
resurgens. Psalmus LVIII. Christus permanet in ęternum in
conspectu Dei etc. Psalmus LX 113.
De incarnatione et eius inter homines conuersatione. Psalmus
LXVI. Resurrectio et ascensio. Psalmus LXVII.
Laus Domino ascendenti. Psalmo eodem. Iudicium, natiuitas,
magorum adoratio. Psalmus LXXI 114.
Cum accepero tempus, id est cum temporaliter homo factus
fuero etc. Psalmus LXXIIII. Inuocat aduentum Christi in carne.
Psalmus LXXIX 115. De Christo et natiuitate eius ad liberandum nos. Psalmus LXXXIIII. Item Psalmus LXXXVI 116.
Christus promissus. Psalmus LXXXIX.
De incarnatione et resurrectione etc. Psalmus XCII.
Laudat Christum Saluatorem. Psalmus XCIIII. Prophetat de
tempore Christi. Psalmus XCV. De aduentu ad Iudicium.
Psalmus XCVI. De primo aduentu. Psalmus XCVII. De regno
85v
BIBLIA 266
1 corr. ex CXVIII 2 corr. ex Christo 3 corr. ex illum
Christi. Psalums XCVIII 117. Christus minatur peccantibus,
miseretur penitentibus. Psalmus C. Inuocat aduentum
Saluatoris. Psalmus CI. Redemptio per Christum. Psalmus
CVI. De sessione eius a dextris Dei. Psalmus CIX.
Hęc porta Domini, scilicet Christus, per quem iusti intrabunt in
requiem. Psalmus CXVII1 119. Paraui lucernam Christo meo
super ipsum efflorebit sanctificatio mea, id est nazareitas.
Psalmus CXXXI. Christus loquens nunc pro se, nunc pro
suis. Psalmus CXL. Christus se expectatum a iustis asserit.
PsalmusCXLI 124.
Benedictio et pax per Christum. Psalmus CXLVII. Deus exaltauit
cornu populi sui eo quod ex eis Christus esset nasciturus.
Psalmus CXLVIII. Lętatur Christo nascituro. Psalmus CXLXIX
125. Dominu s possedit me in initio etc. 127.
Via uiri in adolescentula cognitu difficilis 132. Ciuitas obsidetur a
rege magno, a paupere sapiente liberatur. Liberator ab ingratis
contemnitur 134. De amore Sponsi Christi et Sponsę Ecclesię
135. Hortus conclusus et fructificans Maria, uirgo et mater. Ego
dormio in sepultura, et cor meum uigilat in Deo. Ecclesia
Christum uocat fratrem, Mariam matrem 136.
Sapientia Dei, cum sit una, omnia potest, et in se permanens
omnia innouat, et per nationes in animas sanctas se transfert
138. Cum quietum silentium continerent omnia, et nox in suo
cursu medium iter haberet, omnipotens sermo tuus, Domine, de
cęlo, a regalibus sedibus uenit, id est Christus natus est 140.
Fons sapientię uerbum Dei in excelsis 140.
De sapientia Christi2 et gloria eius inter angelos et homines 146.
De natiuitate Christi ex Virgine et descensu ad inferos etc. de illo 146.
In sermone eius siluit uentus, et cogitatione sua placauit abyssum,
et plantauit illam3 Dominus Iesus. Christus purgauit peccata
Dauid et exaltauit in ęternum cornu eius 150. Nisi Dominus
reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus 151. Et
apprehendent VII mulieres uirum unum in die illa 152.
Gloria
Virgo
Ad inferos
tempus
Virgo
Deus
Rex
BIBLIA 267
In die illa erit germen Domini in magnificentia et gloria 152.
Ecce Virgo concipiet et pariet filium. Velociter spolia detrahe, cito
prędare, scilicet inferos. Christus credentibus in sanctificationem, incredulis in lapidem offensionis et petram
scandali. Item de Christo cap. IX.
Computrescet iugum a facie olei 153.
De natiuitate Christi et uirtute et tempore gratię. Emitte agnum,
Domine, dominatorem terrę etc. 154.
Ecce Dominus ascendet super nubem leuem, et ingredietur
Ęgyptum, et mouebuntur simulachra Ęgypti. Clamabunt ad
Dominum a facie tribulantis, et mittet / eis saluatorem qui liberet
eos. Dabo clauem Dauid super humerum eius; et aperiet, et
non erit qui claudat; et claudet, et non erit qui aperiat 155.
Conculcabit eam pes pauperis, id est Christi. Ecce enim
Dominus egredietur de loco suo etc. 156. Ecce ego mittam
in fundamentis Syon lapidem, lapidem probatum, angularem, preciosum etc. Expectat Dominus ut misereatur
uestri, id est differt incarnationem uerbi. Lux lunę sicut solis, et
solis septempliciter in die qua alligauerit Dominus
uulnus populi sui 157. Ecce in iustitia regnabit rex etc.
Domine, miserere nostri, te enim expectauimus; esto
brachium nostrum in mane etc. 158. Deus ipse ueniet et
saluabit uos 159. Consolamini etc. de incarnatione. Ecce Deus
uester. De aduentu Christi, de mysteriis eius, de
redemptione per ipsum 160.
Effundam spiritum meum super semen tuum, id est super
Christum.
Redemit Dominus Iacob, et Israel gloriabitur. Cyrus figura
Christi. Rorate, cęli, desuper, et nubes pluant Iustum.
Ego suscitaui illum ad iustitiam etc. Dabo in Syon salutem 161. Laude
mea infrenabo te, ne intereas. Manus quoque mea fundauit terram, et dextra mea mensa est cęlos etc., et nunc Dominus
misit me. Dominus ab utero uocauit me etc. Christi potentia,,
86r
Deus
Rex
Virgo
BIBLIA 268
1 corr. ex et
sapientia, patientia, passio. Brachium meum sustinebunt 162.
Parauit Dominus brachium sanctum suum etc. Ecce intelliget
seruus meus, id est Christus, et exaltabitur 163.
Ascendet sicut uirgultum, sicut radix. Erit Dominus nominatus
in signum ęternum quod non auferetur 163.
Iuxta est salus mea ut ueniat, et iustitia mea ut reueletur. Expectauimus
lucem, et ecce tenebrę, quia propter peccata dilatus est
aduentus Saluatoris 164.
De aduentu Domini. Surge, illuminare Hierusalem, quia uenit
lumen tuum etc. De spiritu Christi, de mandatis eius. Omes
de Saba uenient, aurum et thus deferentes. Venit lumen
tuum, ide st Christus. Spiritus Domini super me etc. de
missine Christi ad annunciandum, medendum, indulgendum, absoluendum, consolandum, beatificandum. Propter
Syon non tacebo, donec egrediatur ut splendor Iustus eius etc.
Quis est qui uenit de Edom etc. de Christo ascendente. Tu enim
pater noster, et Abraham nesciuit nos, et Israel ignorauit nos; tu,
Domine, pater noster, redemptor noster, a sęculo nomen
tuum. Vtinam dirumperes cęlos, et descenderes etc. 166. De
ęterna generatione Filii a Patre. Christus fons aquę uiuę 167.
Ascendet leo de cubili suo l68. Expectatio Israel: Saluator noster
in tempore tribulationis. Quare quasi colonus futurus es
in terra, et quasi uiator declinans ad manendum? Quare
futurus es uelut uir uagus, ut1 fortis qui non potest saluare? Tu
autem in nobis es, Domine, etc. Dabo te populo huic in
murum ęreum, fortem; et bellabunt aduersum te, et non
pręualebunt, quia ego tecum sum.
Ecce dies uenient, dicit Dominus, et non dicetur ultra: Viuit
Dominus qui eduxit filios Israel de terra Ęgypti, sed: Viuit
Dominus, qui eduxit Israel de terra aquilonis 171.
Vena aquarum uiuentium Dominus 172. Ego congregabo
reliquias gregis mei. Ecce dies ueniunt, dicit Dominus, et suscitabo
Dauid germen iustum; et regnabit rex, et sapiens erit, et
Deus
Rex
.
BIBLIA 269
1 corr. ex eos 2 corr. ex ea 3 corr. ex abscisus
faciet iudicium et iustitiam in terra. In diebus illis saluabitur
Iuda etc. 173.
Christus est princeps Ecclesię. Item de aduentu eius. Item
de liberatione a manu diaboli 175. De natiuitate eius et Lege
Noua. Reuertentur de terra inimici, id est de lymbo. De
redemptione per Christum in abundantia pacis et ueritatis.
In diebus illis germinare faciam Dauid germen iustitię, et faciet
iudicium et iustitiam in terra etc. Item de sacerdotio
Christi et regno eius. Non interibit de Dauid uir etc. 176. Post
hęc in terris uisus est, et cum hominibus conuersatus est.
Similitudo throni et quasi aspectus hominis desuper 184.
Sumam ego de medulla cedri sublimis; signat Christum / de semine
Dauid 188. Ego pascam oues meas etc. Suscitabo super eas1 pastorem unum, qui pascat eas2, seruum meum Dauid, id est
Christum 191. Et scient, quia ego Dominus, cum contriuero
cathenas iugi eorum, et erruero eos de manu imperantium sibi.
Propheta de felicitate fidelium tempore Christi. Et rex
unus erit omnibus imperans 192.
Mons super quem deponitur Ezechiel Christus est 195 Lapis abscissus3
de monte sine manibus conterens statuam, Christus conterens
idola. Dominatur excelsus in regno hominum etc. humillimum
hominem constituet super illud, id est Christum 197. Throni positi
sunt, antiquus dierum sedit milia milium ministrabant ei, et decies
milies centena milia assistebant ei etc. Altissimus cuius regnum
sempiternum est et omnes reges seruient ei et obedient 198.
Hebdomadę Danielis de aduentu Christi 199.
Et congregabuntur filii Iuda et filii Israel, et ponent sibi met caput
unum, id est Christum 201.
Viuificabit nos post duos dies; in die tertia suscitabit nos etc. Quasi
diluculum pręparatus est egressus eius, et ueniet quasi imber
nobis temporaneus et serotinus terrę 202. Tempus autem
requirendi Dominum, cum uenerit qui docebit uos iustitiam,
id est Christus. Ex Egypto uocaui filium meum.
86v
Rex
Rex
BIBLIA 270
1 corr. ex illo
Et ego quasi nutricius Ephraim portabam eos in brachiis meis, et nescierunt, quod curarem eos. In propheta eduxit Dominus Israel
de Ęgypto et in propheta seruatus est.
De morte redimam eos. Ero mors tua, o mors; ero morsus tuus, inferne! Ipse
inter fratres diuidet 203.
Israel germinabit sicut lylium, et erumpet radix eius ut Lybani, id est
Christus. Filię Syon exultate, et lętamini in Domino Deo uestro,
quia dedit uobis doctorem iustitię etc. Dominus de Syon rugiet
204.
De tempore Christi: In die illa suscitabo tabernaculum Dauid, quod
cecidit 206. Et erit in monte Syon saluatio, et erit sanctus. Ionas, ut
cęteri euadant, sustinet se in mare mitti. Fuit in uentre ceti tribus
diebus etc. 207.
Congregatione congregabo Iacob. Ascendet enim pandens iter ante
eos; diuidet, et transibit portam; et transibit rex eorum coram eis;
et Dominus in capite eorum. De pace in natiuitate Christi: Et
concidet gladios suos in uomeres etc. Et tu, Bethlem Ephrata etc. ex te
mihi egredietur qui sit dominator in Israel; egressus eius ab initio,
a diebus ęternitatis.
Et erit iste pax Assyriis, cum uenerit in terram nostram et quando calcauerit in domibus nostris 208.
Dabis ueritatem Iacob, misericordiam Abraham, quę iurasti patribus
nostris a diebus antiquis 209. Vincula tua dirumpam. Ecce super
montes pedes euangelizantis et annunciantis pacem...Belial uniuersus
interiit 209. Veniens ueniet, et non tardabit. Deus ab austro ueniet, et
Sanctus de monte Pharan etc. Ego autem in Domino gaudebo,
et exultabo in Deo Iesu meo 210. Quęrite Dominum, omnes
mansueti terrę, quia iudicium eius estis operati; quęrite iustum,
quęrite mansuetum. Attenuabit omnes deos terrę; et adorabunt
eum uiri de loco suo 211. Veniet Desyderatus cunctis gentibus. In
die illa1 assumam te, Zorobabel, serue meus, et ponam te quasi
signaculum, quia te elegi. Item de tempore Christi 212. Post
gloriam misit me ad gentes, quę spoliauerunt uos. Ecce ego
Iudei
Pax
Deus
Pax
Pax
Deus
BIBLIA / MATTHEVS 271
1 corr. ex Eulta
adducam seruum meum Orientem, quia ecce lapis super lapidem
unum VII oculi etc. 212. Ecce uir, Oriens nomen eius, et subter
eum orietur, et ędificabit templum Domino etc. Hęc dicit Dominus:
Zelatus sum Syon zelo magno etc. 213. Vadam et ego etc.
Exulta1 satis, filia Syon; iubila, filia Hierusalem! Ecce rex tuus ueniet
tibi iustus et saluator; ipse pauper, et ascendens / super asinam et super pullum, filium asinę etc. Tu quoque in sanguine testamenti tui emisti uinctos tuos de lacu in quo non est aqua. Ex ipso
angulus, id est faciens utraque unum 214. Lex ueritatis fuit in ore eius,
et iniquitas non est inuenta in labiis eius. Ecce ego mitto angelum
meum, et pręparabit uiam ante faciem meam; et statim ueniet
ad templum suum Dominator, quem uos quęritis, et angelus testamenti quem uos uultis. Ecce uenit Dominus exercituum. Et quis
poterit cogitare diem aduentus eius, et quis stabit ad uidendum eum?
216.
MATTHEVS
DEVS. Christi diuinitas. Natum in Bethlem Magi adorant, aurum
offerunt regi, thus Deo, myrrham homini. Angelus ad Ioseph:
Quod in ea natum est, de Spiritu Sancto est. Vocabis nomen
eius Iesum; ipse enim saluum faciet populum suum a peccatis
eorum II. Ioannes: Qui autem post me uenturus est, fortior me
est. Baptizato Iesu cęli aperti sunt, Spiritus Sanctus in specie
columbę apparuit, uox Patris de cęlo audita est III. Demoniacos,
lunaticos, paraliticos curauit IIII. Admirantur super doctrina eius.
Erat docens sicut potestatem habens VII. Descendens de monte
leprosum curauit, Capharnaum seruum centurionis paraliticum,
socrum Petri domi febricitantem tactu manus sanauit. Demonia
uerbo eiecit. Venti et mare obediunt ei. Demonia eum confitentur
filium Dei, et se ab eo ante tempus torqueri clamant VIII. Paralitico
sanato peccata dimittit. Vidit cogitationes eorum. Iairi filiam defunctam
87r
.
MATTHEVS 272
1 corr. ex prę 2 corr. ex eam
suscitat. Emoroissam tactu fimbrię sanauit VIIII. Potestatem
dat discipulis eiiciendi spiritus et curandi langores. Prophetat
de persecutionibus1 eorum X. Cęci uident, claudi ambulant,
leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resurgunt, pauperes
euangelizantur. Confiteor tibi, Pater, Domine cęli et terrę.
Omnia mihi tradita sunt a Patre meo. Nemo nouit Filium, nisi
Pater XI. Iesus autem sciens cogitationes eorum. Prędicit de sua
resurectione exemplo Ionę XII. Mirantur unde huic sapientia et
uirtutes XIII. De V panibus V milia hominum saciat. Venit ad discipulos?
ambulans super mare. In naui adorantes eum dicunt: Vere
Filius Dei es. In Genezareth infirmi tacta fimbria sanatur XIIII. Secus
mare Galileę in monte sanat mutos, cęcos, claudos, debiles, turbę
mirantur. Septem panibus IIII milia hominum saciat XV.
Respondet cogitationibus discipulorum. Petrus dixit: Tu es
Christus, Filius Dei uiui. Petro dat claues regni cęlorum. Futura de
se prędicit XVI. In monte excelso transfiguratur. Vox de nube:
Hic est Filius meus dilectus etc. Lunaticum, quem non potuerunt
discipuli, ipse curauit. Iterum de se prophetat in Galilea. Staterem
in ore piscis esse cognouit XVII. Potestatem dat ligandi et soluendi
XVIII. Vnus est bonus Deus. Omnia possibilia apud Deum XIX.
Prophetat de se ascendens in Hierusalem. Sequentes et
pręcedentes clamant: Osanna in excelsis etc. Vendentes et
ementes eiicit de templo. Ficulneam arescere fecit XXI. Christus et
filius Dauid et Dominus XXII. Prophetat de euersione
Hierusalem XXIII. Prophetat de se ut supra XXVI. Hora sexta eo
in cruce pendente fiunt tenebrę usque ad nonam. Clamans uoce
magna emisit spiritum. Velum templi scissum, terra mota, petrę
scissę, monumenta aperta, corpora sanctorum surexerunt.
Centurio confitetur Filium Dei XXVII. Eo resurgente fit terręmotus,
descendit angelus, custodes territi / ueluti mortui cadunt XXVIII. Data
est mihi omnis potestas in cęlo et in terra. etc. XXVIII.
Discordia. Omne regnum diuisum contra se desolabitur XII. Colligite
primum zizania, et alligate ea2 in fasciculos ad comburendum.
87v
MATTHEVS / MARCVS 273
1 corr. ex VII
Mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia
scandala XIII. Veh mundo a scandalis! Necesse est ut ueniant scandala,
uerum tamen ueh homini illi, per quem scandalum uenit! XVIII. Iesu,
id est paci, pręponunt Barrabam, id est seditiones XXVII.
Derisio. Deridetur Dominus suscitaturus puellam ac dicens: Non est
mortua, sed dormit. Ob hoc ut indigni uidere miracula eiiciuntur. VIIII.
Diuitię, Nolite thesaurizare in terra, sed in cęlo. Vbi est thesaurus tuus,
ibi erit et cor tuum. Non potestis Deo seruire et mamonę VI. Nolite possidere
aurum etc. X. Semen cecidit in spinis XIII. Quid prodest
homini, si mundum uniuersum lucretur etc. aut quam dabit
commutationem pro anima sua? XVI. Cum audisset adolescens,
abiit tristis. Erat enim habens multas possessiones. Difficile diues intrabit
in regnum cęlorum. Facilius camellus per foramen etc. XIX.
Eiecit Dominus uendentes et ementes de templo XXI. Inuitati
abierunt, alius in uillam suam, alius ad negociationem suam XXII.
Docilis. Semen cecidit in terram bonam, et attulit fructum etc. XIII.
Degener. Qui in tecto sunt, non descendant etc. XXIIII.
Dolus. Vulpes foueas habent, et uolucres cęli nidos VIII. Vinum cum
felle mixtum porrigunt XXVII.
Dolor. Herodis dolor simulatus circa Ioannem XIIII.
MARCVS
DEVS. Christi diuinitas, in potestate spiritibus immundis imperat I. Mare et uenti
obediunt ei IIII. Demones torquentur pręsentia eius V. Mirantur eius
doctrinam et uirtutes. Quinque panibus quinque milia hominum pascit.
Supra mare ambulat VI. Septem panibus IIII milia pascit VIII1. Hic est
Filius meus charissimus; audite illum IX. Maledixit ficum, et arefacta
est XI. Dixit Dominus Domino meo, id est Pater Filio XII. Trina discipulorum dormitio tres mortuos, quos Dominus suscitauit, significat:
primus in domo, secundus ad sepulchrum, tertius de sepulchro.
Christus clamans expirauit. Sepultus die tertia resurrexit XV. Assumptus est in cęlum, et sedet a dextris Dei.
MARCVS / LVCAS 274
Diues. Quid proderit homini, si lucretur totum mundum, et detrimentum
animę suę faciat? Aut quid homo commutationis dabit
pro anima sua? VIII. Quam difficile est confidentes in pecuniis
in regnum Dei introire X.
Dolus. Laudant eum palam, quem occulte in uerbo capere cogitant, ut
accusent XII.
Dolor. Azima cum lactucis agrestibus comeditur, quando lętis miscentur
tristia XIIII.
Diabolus. Demones non posse nocere nisi ex permissione diuina; sic nec
in porcos intrare non poterant, donec non concessit Dominus V.
LVCAS
Docilis. Maria, autem conseruabat omnia uerba hęc conferens in
corde suo II. Qui audit et facit pręcepta Dei, edificat domum supra
petram VI. Semen est uerbum Dei quod cadens in terram
bonam etc. hi sunt qui audientes retinent et fructum afferunt in
patientia VIII. Maria sedens secus pedes Domini audiebat uerbum
illius X. Beati qui audiunt uerbum Dei, et custodiunt illud XI.
Dolus. Vulpes foueas habent IX. Ite et dicite uulpi illi id est Herodi XIII.
Diues. Et diuites dimisit inanes I. Ve uobis diuitibus, qui habetis consolationem uestram VI. Semen cecidit inter spinas: qui audierunt, et a
sollicitu/dinibus, et diuitiis, et uoluptatibus uitę euntes, suffocantur,
et non referunt fructum VIII. Cuiusdam diuitis uberes fructus ager
attulit etc. Stulte, hac nocte animam tuam repetent a te; quę autem
parasti, cuius erunt? XII. Villam emi, et necesse habeo exire et uidere
illam; rogo te, habe me excusatum XIIII. CHRISTVS: Falli eos qui
se possidere diuitias tanquam dominos putant, cum sint
dispensatores rei alienę. Diuitię uerę et diuitię iniquitatis. Ratio
quare tenemur diuitias communicare indigentibus: Diues qui
induebatur purpura et bisso, sepelitur in inferno, et dicitur ei:
Recordare quia recepisti bona in uita tua etc. XVI. Erunt duo in
88r
LVCAS 275
lecto; unus assumetur, et alter relinquetur, quia non omnes diuites
impii XVII. Diuitias non esse malas per se. Diues audito perfectionis pręcepto contristatus est XVIII. Zacheus diues et publicanus
XIX. Sed nunc, qui habet sacculum, tollat, similiter et peram
XXII.
Dolor. Flendo uidua misericordiam impetrauit a Domino, ut filium sibi
iam elatum suscitaret. Flendo mulier peccatrix obtinuit ueniam VII.
Iesum multa turba populi et mulierum sequebatur, qui
plangebant et lamentabantur eum. Petrus fleuit amare, et primus
ex dicipulis consolatus est uidens resurgentem Iesum XXIII.
Degener. Qui fuerit in tecto, et uasa eius in domo, non descendat
tollere illa; et qui in agro, similiter non redeat retro. Memores
estote uxoris Loth XVII. Domus mea domus orationis est. Vos
autem fecistis eam speluncam latronum XIX. Templum quod
lapidibus bonis et donis exornatum erat, destructm est, et non est
relictus lapis super lapidem. Cum uideritis circumdari ab exercitu
Hierusalem, tunc scitote quia appropinquauit desolatio eius XXI.
Debitum. Cui multum datum est, multum quęretur ab eo; et cui
commendauerunt multum, plus petent ab eo XII.
Diabolus. Si demones super porcos potestatem non habent, multo
minus super homines factos ad imaginem Dei. Oportet ergo
Deum solum timere, illos autem contemnere. Diabolus
queritur se torqueri iussus exire ab homine. Demones intrant
in porcos et pręcipitant eos suffocantes in stagnum VIII. Nullius
fidem a diabolo nisi Domino permittente tentari XXII.
DEVS. Christus. Ventis et mari imperat et obediunt ei. Psalmus: Tu
dominaris potestati maris, motum autem fluctuum eius tu mitigas
VIII. At Iesus uidens cogitationes cordis eorum IX. Omnia mihi
tradita sunt a Patre meo X. Vt uidit cogitationes eorum, dixit eis XI.
Christus granum synapis, fermentum etc. XIII. Homo quidam
nobilis abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum, et reuerti.
Benedictus qui uenit rex in nomine Domini, pax in cęlo, et
gloria in excelsis XIX. Cęlum et terra transibunt, uerba autem
LVCAS / IOANNES 276
1 corr. ex quęrebant 2 corr. ex illustrate
mea non transient XXI. Ex hoc autem erit Filius hominis sedens
a dextris uirtutis Dei XXII. Fecit potentiam in brachio suo, id est in
uerbo, per quod operatus est mundum I. Nomen Iesu gloriosum
etc. II. Salutare quod parasti ante faciem omnium populorum, id
est Christum incarnatum: lumen ad reuelationem gentium et
gloriam plebis tuę Israel II. Puer autem Iesus crescebat etc.
plenus sapientia, et gratia Dei erat in illo. Annorum XII sedit in
medio doctorum; stupebant super prudentia et responsis eius.
Iesus proficiebat sapientia, et ętate, et gratia apud Deum et
homines II. Volebant pręcipitare eum, ipse autem per medium
illorum ibat IIII./ Stupebant in doctrina eius, et in potestate
erat sermo ipsius. Demonia exibant clamantia: Tu es filius Dei,
quia sciebant ipsum esse Christum IIII. Paralitico dimittit
peccata V. Vt cognouit Iesus cogitationes eorum V. Omnis turba
quęrebat1 eum tangere, quia uirtus de illo exibat et sanabat
omnes VI. Suscitauit uiduę filium VII.
IOANNES
Docilis. Samaritanę reuelauit Dominus, quod ipse esset Messias. Iudeis non
ita manifeste, quia illa quęsiuit affectu discendi, illi occasione calumniandi. Leuate oculos uestros, et uidete regiones, quia albę sunt iam ad
messem, id est Scripturę illustratę2 prophetarum adueniente luce uerbi
Dei IIII. Est scriptum in prophetis: Erunt omnes docibiles Dei VI.
Siquis uoluerit uoluntatem eius facere, cognoscet de doctrina,
utrum ex Deo sit etc. VII. Qui ex Deo est, uerba Dei audit VIII. Ego in hoc
natus sum, et ad hoc ueni in mundum, ut testimonium perhibeam ueritati;
onmis qui est ex ueritate, audit uocem meam XVIII.
Dolor. Infremuit spiritu et turbauit se ipsum etc. et lachrimatus est Iesus
XI. Qui gemunt spiritaliter et qui non Augustinus. Maria autem
stabat ad monumentum foris plorans. Dum fleret, inclinauit se, et
prospexit in monumentum, et uidit duos angelos etc. XX.
88v
IOANNES 277
Diabolus. Vos ex patre diabolo estis etc. Ille homicida erat ab initio, et in
ueritate non stetit, quia non est ueritas in eo etc. VIII. Fur non
uenit nisi ut furetur, et mactet, et perdat. Lupus rapit et dispergit oues X.
Venit enim princeps mundi huius, et in me non habet
quicquam XIIII.
DEVS. In principio erat Verbum etc. Deum nemo uidit unquam; unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarrauit. Ecce
Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Ego uidi et testimonium perhibui, quia hic est Filius Dei. Quem scripsit Moyses in
Lege et prophetę, inuenimus Iesum, filium Ioseph a Nazareth.
Rabbi, tu es Filius Dei, tu es rex Isralel I. Quomodo corpus Christi
templum intelligitur II. Nemo ascendit in cęlum, nisi qui
descendit de cęlo, Filius hominis, qui est in cęlo. Qui habet
sponsam, sponsus est; amicus autem sponsi, qui stat et audit eum,
gaudio gaudet propter uocem sponsi. Illum oportet crescere, me
autem minui. Qui desursum uenit, super omnes est. Qui de cęlo
uenit, super omnes est, et quod uidit et audiuit, hoc testaiur. Pater
diligit Filium, et omnia dedit in manu eius III. Samaritana: Scio
quia Messias uenit etc. Respondit Iesus: Ego sum, qui loquor
tecum. Samaritani credentes confitentur, quia hic est uere Saluator
mundi IIII. Non potest Filius a se facere quicquam etc. quibus
monstratur. Trinitatis operatio indiuisa. Sicut enim Pater habet
uitam in se metipso, sic dedit et Filio habere uitam in se metipso
V. Opera quę ego facio, testimonium perhibent de me, quia Pater
misit me; et qui misit me Pater, ipse testimonium perhibuit de
me; neque uocem eius unquam audistis, neque speciem eius iudistis.
Scrutamini Scripturas etc. Illę sunt quę testimonium perhibent
de me. Claritatem ab hominibus non accipio V. Non quia
Patrem uidit quisquam nisi is qui est a Deo, hic uidit Patrem. Et
nos credimus, et cognouimus quia tu es Christus Filius Dei VI. A
me ipso non ueni, sed est uerus qui misit me, quem uos nescitis
VII. Non ne Scriptura dicit, quia ex semine Dauid et de Bethlem
castello, ubi erat Dauid, uenit Christus? Ministri interrogati,
IOANNES 278
quare non adduxerunt eum, responderunt : Nunquam sic
locutus est homo, sicut hic homo loquitur VII. / Ego sum lux
mundi. Solus non sum, sed ego et qui misit me, Pater. Si me sciretis,
forsitan et Patrem meum sciretis. Interrogant Iesum: Tu quis es?
Dicit eis: Principium qui et loquor uobis. Qui me misit, uerax est, et
ego quę audiui ab eo, hęc loquor in mundo. Et non cognouerunt,
quia Patrem eius dicebat Deum. Et a me ipso facio nihil, sed sicut
docuit me Pater, hoc loquor; et qui me misit, mecum est et non reliquit
me solum, quia quę placita sunt ei, facio semper. Ego quę uidi
apud Patrem, loquor. Ego enim ex Deo processi et ueni; neque
enim a me ipso ueni, sed ille me misit. Quis ex uobis arguet me de
peccato? Honorifico Patrem meum. Est Pater meus, qui glorificat
me. Ego noui eum et scio eum et sermonem eius seruo. Abraam,
pater uester, exultauit, ut uideret diem meum; uidit, et gauisus est.
Amen, amen dico uobis, antequam Abraam fieret, ego sum VIII.
Quamdiu sum in mundo, lux sum mundi. A sęculo non est auditum, quia quis aperuit oculos cęci nati; nisi esset hic a Deo, non
posset facere quicquam. Tu credis in Filium Dei? Respondit: Quis
est, Domine, ut credam in eum etc. Qui loquitur tecum, ipse
est. Ait: Credo, Domine, et procidens adorauit eum IX. Ego sum
pastor bonus. Sicut nouit me Pater, et ego agnosco Patrem. Ego pono
animam meam, ut iterum sumam eam. Pater meus quod dedit
mihi, maius omnibus est; et nemo potest rapere de manu patris
mei. Ego et Pater unum sumus. Pater in me est, et ego in Patre.
Multa bona opera ostendi uobis ex Patre meo. Vos dicitis: Quia blasfemas,
quia dixi: Filius Dei sum X. Infirmitas hęc non est ad mortem,
sed pro gloria Dei, ut glorificetur Filius Dei per eam. Hic se et
Deum et Dei Filium dicit XI.. Martha: Tu es Christus, Filius Dei
uiui, qui in hunc mundum uenisti XI. Pater, clarifica nomen
tuum. Venit ergo uox de cęlo dicens: Et clarificaui, et iterum clarificabo.
Brachium Domini dicitur Christus, quia omnia per
ipsum facta sunt. Ego lux in mundum ueni XII. Sciens quia
omnia dedit ei Pater in manus, et quia a Deo exiuit, et ad Deum
89r
IOANNES / PAVLVS 279
1corr. ex illo
uadit. Nunc clarificatus est Filius hominis, et Deus clarificatus
est in eo, et Deus clarificabit eum in se metipso, et continuo
clarificabit eum XIII. Ego sum uia, et ueritas, et uita. Nemo uenit ad
Patrem, nisi per me. Si cognouissetis me, et Patrem meum
utique cognouissetis. Qui uidet me, uidet et Patrem. Ego in Patre et
Pater in me est. Pater in me manens, ipse facit opera etc. XIIII.
Exiui a Patre et ueni in mundum, iterum relinquo mundum, et
uado ad Patrem. Nunc scimus, quia scis omnia., et non opus est
tibi ut quis te interroget; in hoc credimus, quia a Deo existi.
Non sum solus, quia Pater mecum est. Dei ex Deo natus,
Hilarius XVI. Dedisti ei potestatem omnis carnis, ut omne quod
dedisti ei, det eis uitam eternam. Et mea omnia tua sunt, et tua mea
sunt XVII.
PAVLVS AD ROMANOS
DEVS CHRISTVS. Mors illi ultra non dominabitur VI. O altitudo
diuitiarum sapientię et scientię Dei etc. XI. AD CORINTHIOS I:
Christum, Dei uirtutem et Dei sapientiam I. Vnus Deus Pater, ex
quo omnia, et nos in illum1; et unus Dominus, Iesus Christus,
per quem omnia, et nos per ipsum VIII. Omnis uiri caput
Christus est; caput uero Christi Deus XI. AD CORINTHIOS II:
Pater misericordiarum, et Deus totius consolationis, qui
consolatur nos in omni tribulatione nostra I. AD GALATAS:
Abrahę dictę sunt promissiones, et semini eius. Non dicit: Et
seminibus quasi in multis, / sed quasi in uno: Et semini tuo, qui
est Christus III. AD EPHESIOS: Benedictus Deus et Pater
Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in omni
benedictione spiritali in cęlestibus in Christo etc. qui instaurauit
omnia in Christo, quę in cęlis, et quę in terra sunt, in
ipso. Secundum operationem uirtutis eius, quam operatus est
in Christo, suscitans illum a mortuis, et constituens ad dexteram
89v
PAVLVS 280
1 corr. ex aduentu
suam in cęlestibus supra omnem principatum, et
potestatem, et uirtutem, et dominationem, et omne nomen quod
nominatur non solum in hoc sęculo, sed etiam in futuro. Et
omnia subiecit sub pedibus eius, et ipsum dedit caput supra omnem
ecclesiam etc. I. Facti estis prope in sanguine Christi. Ipse enim
pax nostra; qui fecit utraque unum, et medium parietem macerię
soluens etc. II. Per ipsum habemus accessum ambo in uno spiritu
ad Patrem II. Flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Iesu
Christi, ex quo omnis paternitas in cęlis et in terra nominatur
III. AD PHILIPPENSES: Deus exaltauit illum, et donauit illi nomen
quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu
flectatur cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua
confiteatur, quia Dominus Iesus Christus in gloria est Dei
Patris II. AD COLOSSENSES: Gratias agentes Deo Patri, qui
dignos nos fecit in partem sanctorum in lumine, qui eripuit
nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum Filii dilectionis suę in quo habemus redemptionem in remissionem
peccatorum. Qui est imago Dei inuisibilis primogenitus omnis
creaturę; quoniam in ipso condita sunt uniuersa et in cęlis et in
terra, uisibilia et inuisibilia, siue throni, siue dominationes, siue
principatus etc. de diuinitate Iesu Christi I. Christi Iesu, in quo
sunt thesauri sapientię et scientię absconditi. In ipso inhabitat
omnis plenitudo corporaliter etc. II. AD THESSALONICENSES I:
Expectare Filium eius de cęlis quem suscitauit ex mortuis, Iesum,
qui eripuit nos ab ira uentura I. AD THIMOTEVM I: Fidelis sermo
et omni acceptione dignus, quia Christus Iesus uenit in hunc
mundum peccatores saluos facere, quorum primus ego sum. Regi
autem sęculorum immortali et inuisibili, soli Deo honor et gloria in
sęcula sęculorum. Amen. I. Vnus enim Deus, unus et
mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus, qui dedit
redemptionem se metipsum pro omnibus etc. II. In aduentum1
Domini nostri Iesu Christi, quem suis temporibus ostendet
beatus et solus potens, rex regum, et Dominus dominantium,
PAVLVS 281
1 corr. ex nullum 2 corr. ex consumpta 3 corr. ex XI
qui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inaccessibilem; quem nullus2 hominum uidit, sed nec uidere potest; cui
honor et et imperium sempiternum. Amen VI. AD THIMOTEVM
II: Per illuminationem Saluatoris nostri, id est Christi, qui
destruxit quidem mortem, illuminauit autem uitam et incorruptionem per euangelium I. AD HEBREOS: Multifarie multisque
modis olim Deus loquens in pprophetis, nouissime diebus
istis locutus est nobis in Filio, quem constituit hęredem uniuersorum, per quem fecit et sęcula; qui cum sit splendor
glorię et figura substantię eius, portansque omnia uerbo uirtutis
suę purgationem peccatorum faciens, sedet ad dexteram maiestatis
in excelsis. Tanto melior angelis effectus, quanto differentius
prę illis nomen hęreditauit etc. I. Considerate apostolum et pontificem confessionis nostrę, Iesum. Amplioris enim glorię iste
prę Moyse dignus habitus est, quanto ampliorem honorem
habet domus, qui fabricauit illam. Moyses in domo eius
tanquam famulus. Christus uero tamquam filius in domo sua:
quę domus sumus nos etc. III. Non est ulla creatura inuisibilis in
conspectu eius; omnia nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem
nobis sermo. Habentes ergo pontificem magnum, qui penetrauit
cęlos, Iesum, Filium Dei, teneamus spei nostrę confessionem IIII.
De sacerdotio Christi etc. Christus sacerdos in ęternum, / Leuitę
autem in tempore; ille iureiurando, hi sine iureiurando. Solus ille
manens in ęternum saluare in perpetuum potest, accedens
per se metipsum ad Deum, semper uiuens ad interpellandum pro
nobis etc. Alii obnoxii peccato, hic in ęternum perfectus
sanctus, innocens, impolutus, excelsior cęlis factus VII, VIII, VIIII.
Aspicientes in auctorem fidei et consumatorem, Iesum,
qui proposito sibi gaudio sustinuit crucem, confusione
contempta2 atque in dextra sedis Dei sedet etc. XII3. Iudicem
omnium Deum et spirituum iustorum perfectorum, et testamenti noui mediatorem Iesum, et sanguinis aspersionem
melius loquentem quam Abel. Deus noster ignis consummens
90r
PAVLVS 282
est XII. Iesus Christus heri et hodię, ipse et in sęcula XIII.
ACTVVM: Christus apparuit diebus XL. Assumptus est in
cęlum. Sic ueniet quemadmodum uidistis eum euntem in cęlum
I. Prophetię de Christo allegatę a Petro III. Nec aliud nomen est
sub cęlo datum hominibus, in quo oporteat nos saluos fieri IIII.
Paulus confundit Iudeos affirmans Christum esse Iesum VIIII.
Paulus in synagoga docet impleri Scripturas in Christo. In Ariopago
dicit se reperisse in eorum ara scriptum: Ignoto Deo. Quem ergo
ignorant, hunc se prędicare etc. XVII. Apollo Iudeus euangelizans
Iesum Iudeos reuincebat ostendens Christum esse Iesum in
Scripturis testatum XVIII. Christus Iesus in Lege a prophetis
promissus XXVIII. PETRI I: Per resurrectionem Iesu Christi a
mortuis, qui est in dextera Dei, profectus in cęlum subiectis
sibi angelis et potestatibus, et uirtutibus III. Deus autem omnis
gratię, qui uocauit nos in ęternam suam gloriam in Christo Iesu,
modicum passos etc. Ipsi gloria et imperium in secula
sęculorum. Amen V. PETRI II: Hic est Filius meus dilectus
etc. Hanc uocem nos audiuimus de cęlo allatam, cum essemus
cum ipso in monte sancto I. IOANNIS I: Et uidimus, et testamur,
annunciamus uobis uitam ęternam, quę erat apud Patrem, et
apparuit nobis. Deus lux, et tenebrę in eo non sunt ullę I. Hic est,
qui uenit per aquam et sanguinem, Iesus Christus, et Spiritus
est qui testificatur quoniam Christus est ueritas, quoniam tres
sunt qui testimonium dant in cęlo: Pater, Verbum et Spiritus
Sanctus; et hi tres unum sunt. Et scimus quoniam Filius Dei uenit,
et dedit nobis sensum, ut cognoscamus Deum uerum, et simus
in uero Filio eius. Hic est uerus Deus, et uita ęterna V.
APOCALIPSIS: Ego sum a et w, principium et finis, dicit
Dominus Deus, qui est, et qui erat, et qui uenturus est,
Omnipotens. Ego sum primus et nouissimus, et uiuus, et fui mortuus,
et ecce sum uiuens in sęcula sęculorum, et habeo claues
mortis et inferni I. Sanctus et Verus, qui habet clauem Dauid III.
Ecce sedes posita erat. Qui sedebat, similis erat iaspidis et sardonis; iris
PAVLVS 283
1 corr. ex quę 2 corr. ex Laus 3 corr. ex sancti
in circuitu sedis smaragdina, et XXIIII seniores sedentes...VII
lampades ardentes ante thronum, quę sunt spiritus Dei, mare
uitreum, quatuor animalia etc. IIII. Ecce uicit leo de tribu Iuda,
radix Dauid, aperire librum et soluere VII signacula eius. Et uidi
Agnum stantem tanquam occisum habentem cornua VII, et oculos
VII, qui1 sunt VII spiritus Dei, missi in omnem terram. Ipse
aperuit librum etc. Similiter et angeli laudauerunt Agnum qui
occisus est, et omnes adorauerunt uiuentem in sęcula
sęculorum V. Sedens super equum album et habens arcum,
data est ei corona, et exiuit uincens ut uinceret VI. Vidi alterum
angelum ascendentem ab ortu solis, habentem signum Dei uiui etc.
VII. Vidi angelum fortem descendentem de cęlo, amictum nube,
et iris in capite eius; et facies eius erat ut sol, et pedes eius tanquam
columna ignis etc. Iurauit per / uiuentem in sęcula sęculorum,
qui creauit cęlum et ea quę in eo sunt, et terram et ea quę in ea
sunt. Ecce Agnus stabat super montem Syon XIIII. Cum Agno
pugnabunt, et Agnus uincet illos, quoniam Dominus dominorum
est, et Rex regum, et qui cum illo sunt, uocati, et electi, et fideles
XVII. Vidi angelum descendentem de cęlo, id est Christum,
habentem potestatem magnam; et terra, illuminata est a gloria
eius etc. XVIII. Salus2, et gloria, et uirtus Deo nostro est: quia
uera, et iusta sunt iudicia eius etc. XIX. Laudem dicite Deo nostro
omnes serui3 eius, et qui timetis Deum pusilli et magni.
Testimonium enim Iesu est spiritus prophetię. Vidi, et ecce
equus albus, et qui sedebat super eum uocabatur Fidelis et Verax,
et cum iustitia iudicat et pugnat. Oculi autem eius sicut flamma
ignis, et in capite eius diademata multa etc., de dignitate Christi
XVIIII. Qualiter Christus aduentu suo ligauit diabolum et aperuit
paradisum XX. Dominus Deus spirituum prophetarum. Ego
sum genus et radix Dauid, stella splendida et matutina XXII.
Derisio. AD CORINTHIOS I: Spectaculum facti sumus mundo, et angelis,
et hominibus. Nos stulti propter Christum, infirmi,
ignobiles etc. IIII. IVD : Prędictum ab apostolis, quoniam in
90v
PAVLVS 284
1 corr. ex seducat 2 corr. ex hius
nouissimis temporibus uenient illusores, secundum desideria sua
ambulantes in impietatibus etc. I.
Docilis. IACOBI: Esto uelox ad audiendum. In mansuetudine suscipite uerbum, quod potest saluare animas. Estote factores uerbi, et non
auditores tantum I. IOANNIS I: Qui nouit Deum, audit nos; qui non
est ex Deo, non audit nos IIII.
Dolus. Ad COLOSSENSES: Videte nequis uos decipiat per philosophiam et
inanem fallaciam, secundum traditionem homiinum, secundu
m elementa mundi, et non secundum Christum etc. Nemo ergo
uos iudicet1 in cibo, potu, in parte diei festi etc., quę sunt membra
futurorum, corpus autem Christi II. AD THESSALONICENSES
I: Et nequis supergrediatur neque circumueniat fratrem suum IIII.
Diues. AD CORINTHIOS I: Qui utuntur hoc mundo, tanquam non utantur;
pręterit enim figura huius mundi VII. AD THIMOTEVM I: Nam
qui uolunt diuites fieri etc. Diuitibus huius2 sęculi pręcipe non sublime
sapere neque sperare in incerto diuitiarum VI. IACOBI : Diues
sicut flos feni transibit I. Diuites plerunque mali; diues tamen
diligendus ut proximus II. Agite nunc, diuites, plorate ululantes etc.
contra auaritiam diuitum, et dolum, et luxuriam V. IOANNIS I:
Nolite diligere mundum neque ea quę in mundo sunt etc. II. APOCALYPSIS: Dicis diues sum etc. et nescis quia tu es miser. Suadeo tibi
emere a me aurum ignitum probatum, ut locuplex fias etc. III.
Mercatores terrę flebunt et lugebunt etc. quoniam merces eorum
nemo emet amplius; merces auri, et argenti, et lapidis preciosi etc.
discesserunt a te; et omnia pinguia et pręclara perierunt a te etc. XVIII.
Dolor. AD CORINTHIOS II: Quę secundum Deum tristitia est, penitentiam in salutem stabilem operatur; sęculi autem tristitia
mortem operatur VII. AD HEBREOS: Christus in passione sua
orauit pro nobis cum clamore et lachrimis V. ACTVVM:
Planxerunt Stephanum VIII. IACOBI: Nolite ingemiscere in
alterutrum. Cum tristaris, ora et psalle V. APOCALYPSIS:
Commanducauerunt linguas suas prę dolore, et blasfemauerunt
Deum cęli prę doloribus et uulneribus suis etc. XVI.
PAVLVS / METHAMORPHOSES 285
1 corr. ex -mamini 2 corr. ex illi 3 corr. ex asperssus
Degener. AD GALATAS: Sic stulti estis, ut, cum spiritu coeperitis, nunc
carne consummemini1 III. PETRI II: Melius enim erat illis non
cognoscere uiam iustitię quam post agnitionem retrorsum
conuerti ab eo quod illis2/traditum est, sancto mandato. Contigit
enim eis illud ueri prouerbii: Canis reuersus ad uomitum, et: Sus lota
in uolutabro luti II. APOCALYPSIS: Et uidi stellam de cęlo cecidisse
in terram IX.
Defensio. In prima mea defensione nemo mihi affuit etc. Dominus
autem mihi astitit et confortauit me, ut per me prędicatio
impleatur et audiant onmes gentes; et liberatus sum de ore leonis.
Liberauit me Dominus ab omni opere malo, er saluum faciet in regnum suum cęleste: cui gloria in secula seculorum. Amen IIII.
Diabolus. APOCALYPSIS: Quattuor angeli stantes super quattuor angulos
terrę, tenentes IIII uentos terrę, ne flarent etc., id est euangelia
ne diuulgarent etc. VII. Vidi stellam de cęlo cecidisse in terram, et
data est ei clauis putei abyssi etc. IX. Et uidi equos in uisione; et qui
sedebant super eos habebant loricas igneas, et hyacinthinas, et sulphureas;
et capita equorum erant tanquam capita leonum; et de
ore eorum procedit ignis, et fumus, et sulphur IX. Et proiectus est
draco ille magnus, serpens antiquus, qui uocatur diabolus et Sathanas,
qui seducit uniuersum orbem; et proiectus est in terram, et angeli
eius cum illo missi sunt XII. Damnatio diaboli per aduentum Christi.
Cum consummati fuerint mille anni, soluetur Sathanas de
carcere suo, et exibit, et seducet gentes etc. XX.
METHAMORPHOSES
Derisio. Stelles Cererem auide bibentem irrisit et ab ea aspersus3 in stellionem cessit V.
Deformis. Achelous fracto cornu IX. Mydas auribus asininis XI. Scylla usque ad
ilia in canum formam uersa XIIII. Cippus cornibus in temporibus
natis, cum uictor Romam redisset XV.
91r
METHAMORPHOSES 286
1 corr. ex Procustes 2 pro: mini- 3 corr. ex Vertunus 4 corr. ex fonte
5 corr. ex Heries
Dolus. Argus a Mercurio Syringę fistulę cantu sopitus et interemptus I.
Semele ob pellicatum a Iunone decepta interiit III. Peliam filię uolentes
benefacere occiderunt, dolis Medeę captę. Chiron insidias tendebat
uiatoribus, Procrustes1 et Geriones hospitibus, a Theseo occisi sunt
VII. Protheus et Mestra in diuersas species se mutantes VIII. Item
Achelous, quando luctatus est cum Hercule. Deianira dolo Nessi
Herculi uiro necis causa fuit. Lucinę dolus in Alcumenam, ut difficilius pariat et Galantidis minestrę2, quo decepit Lucinam VIIII.
Thetis in formas uarias Peleum eludebat XI. Periclimenes in multas
species se mutans, dum pugnat cum Hercule, postremo in
aquilam uersus sagitta occubuit XII. Cecropes semper insidiati
bonis in simias a Ioue uersi sunt. Circe uenefica in bestiarum formas
homines mutans. Vertumnus3 se multipliciter mutans, ut Pomonam fugientem se caperet XIIII.
Diuitię. In Colcho pellis aurea VII. Cornu Acheloi amnis Naiades filię
omnibus bonis impleuerunt et Copię deę dedicauerunt IX. Venus
ex Damasceno agro Hyppomani tria poma aurea donauit, quibus uicit
Athalantam X. Myda quicquid tangit, fit aurum. Suppositus Pactolo
fluuio arenas reddidit aureas, ipse in pristinam naturam rediit XI.
Anii filię Libero fauente, quicquid manibus tangebant, in
segetem uuasque uertebatur. Agamemnon uoluit eas adducere, ut
exercitum alerent; uersę in columbas euaserunt. Crater, quem
oneę Anius dedit, ab Alcone conflatus et sculptus XIII.
Dolor. Sorores Phetontem flendo uersę in populos arbores, lachryme
earum in electrum. Cygnus ipsum deflendo in auem sui
nominis mutatus est II. / Naiades fratrem Narcisum flentes III.
Comites Inoos casum moerentes in saxa mutatę IIII. Ciane
Proserpinam raptam lugens in fontem4 sui nominis cessit, qui
est iuxta lacum Arethusę V. Amphion amissis filiis se ipsum
interemit. Niobe uxor in saxum diriguit. Nymphę satyrique Marsiam
flentes ex lachrimis flumen Marsyam fecerunt. Pandion casu
natarum afflictus corruit VI. Hyrie5 Cygni filii casum lugens et in
stagnum se immergens in auem uersa. Cephisus nepotis exitum
91v
METHAMORPHOSES 287
1 corr. ex Polinestore 2 pro: Anigros 3 pro: Scythię 4 pro: Python
lugens, Eumelus filiam in uolucrem uersam VII. Sorores
Meleagrum flentes in aues Meleagrides VIII. Biblis lachrimę, quod
fratris Cauni amoribus uti non poterat, in fontem Carię Biblim
uersę IX. Ciparissus ceruam suam, quam habebat in deliciis, in
siluis repertam sagitta confixit, ut agnouit non siluestrem, sed
suam esse, prę dolore defecit. Iacinti flos AI litteris inscriptus
dolorem attestantibus X. Alcyone lugens Ceicis mariti mortem XI.
Hecuba, dum Polixenę filię uulnera secus ripam lauat, Polidori corpus
a Polymestore1 occisi in aquis natare uidit, ex dolore in rabiem uersa,
dissimulato odio et colloquio cum Polymestore1 impetrato nares
eius dentibus apprehensas auulsit, dum Tracibus urgeretur, in
canem est uersa. Aurorę lachrimę Memnonem filium ab Achille
interemptum flentis uersę sunt in rorem matutinum. Memnonides
aues ad eius tumulum quotannis dimicantes ei sanguine
suo parentant XIII. Cannens uirum suum Picum lugens, iuxta
Tyberim tabuit. Locus dictus Cannens. Hersilia flens Romulum maritum a Iunone mutatur in deam Horam XIIII. ogeria Numę mortem
lugens in ualle Aricina uersa est in fontem sui nominis XV.
Degener. Anigris2 fluuius aliquando potantibus iocundam aquam
prębuit, deinde in amarissimam conuersus est, quia Centauri ab
Hercule uulnerati suum ibi cruorem abluerunt. Hyppanis, Sicilię3
fluuius, ab initio dulcissimus, deinde marini liquoris XV.
Diabolus. Phiton4 serpens ab Apolline interemptus I, a Cadmo draco III, a
Iasone draco VII.
DEVS. Iuppiter, Diespiter, ęther, Saturni ex Rhea uel Ope filius, patrem
regno expulit. Lycaonem, Archadię tyrannum ob sęuitiam
conuertit in lupum et hominum genus diluuio deleuit. Ionem,
Inachi amnis filiam, stuprauit, in uaccam uertit et in pristinam
figuram reuocatam Isim deam fecit I. Phoetontem, ne orbem
incenderet, fulmine a Solis cursu deturbauit. In Dianę formam
mutatus Calistonem, Lycaonis filiam, uitiauit. Esculapium
propter Hyppolitum uitę restitutum fulminauit. In taurum uersus
Europam, Agenoris filiam, tergo insidentem a Phenicię littore uexit
.
METHAMORPHOSES 288
1 pro: Thestii 2 pro: Melantho 3 pro: Telechinos 4pro: Ialysios
5 pro: Tithoni
in Cretam ibique ea potitus est II. Bacchum ex Semele genuit,
cum illa ut cum Iunone congressus libidinoso furore extinxit sic !
Bacchumque exemptum suo femori inseruit, deinde alendum
nymphis in Nysa, Indię monte, tradidit. Iunonem in contentione
uicit, quod ex concubitu maior esset uoluptas mulierum quam
uirorum indice Tyresia uttrumque sexum experto. Quem Iuno
luminibus orbauit, ille diuinandi scientiam ei contulit III. Ex
Danae, Acrisii filia, genuit Persea IIII. Bello Gygantum timens
Typheum dicitur uersus in arietem V. Rhodopen et Hemum,
quod Iunonis Iouisque nomina sibi usurpauerant, in montes
mutauit. Cum Antigone Laomedontis filia, concubuit. In aquillam
uersus compressit Asterien, in olorem Ledam, Tyndari1 filiam, in
equam Medusam Gorgonem, in delphinum Melanthon2. Ex Latona
genuit Dianam et Apollinem. / Rusticos, qui sitientem Latonam a
lacu arcebant, in ranas conuertit. Tantalum, qui ei inuitato Pelopem filium epulandum apposuerat, damnauit, ut apud inferos inter poma et
aquas positus fame sitique conficeretur VI. Thelechinam3 et
Iailium4 mari subiecit. Ex Alcumena genuit Herculem, ex ogina oacum,
cui concessit, ut formicę, quas in arbore uiderat, in homines uerterentur VII. Ex Europa genuit Mynoem, Cretę regem. Cum
Mercurio in homines uersi in Phrygia a Philemone et Baucide libenter
suscepti, casam eorum in templum, eos in antistites templi,
deinde Philemonem in fruticem, Baucidem in thiliam
uerterunt, oppidum uero propter incolarum inhospitalitatem
in stagnum VIII. Caliroe petenti dedit, ut duo filii eius in ętatem
ualidam adolerent, quo patrem Alcmanum per fallaciam
Phegei occisum ulcisci possent VIIII. In aquilam uersus Ganymedem,
Trois filium, e monte Ideo rapuit in cęlum ministrumque sibi
fecit X. Thetim adamauit, sed concubitu abstinuit, cum prędictum
esset filium patre fortiorem genituram XI. Aurora rogante
Memnonis, eius et Titani5 filii ab Achille occisi, cineres sororumque
ipsius in uolucres uertit, quas appellant Memnonides XIII. Cecropes
fraudulentos et bonorum insidiatores in simias transfudit. Veneris
92r
METHAMORPHOSES 289
1 pro: Anchis 2 pro: Cynirę
rogatu oneam, eius et Priami1 filium, deum fecit, quem
Indigetem nuncuparunt XIIII.
Iuno, Iouis et soror et coniunx, Argum a Mercurio occisum uertit in
pauonem. Calistonem cum Arcade filio in ursam uersos inter
sydera collocauit II. Semelen in anum uersa decepit ad necem ob
pellicatum. Tyresiam pro Ioue contra se iudicantem luminibus
orbauit. Echo nympham, quod se garrulitate sępe morata fuisset, ne
Iouem in adulterio nympharum deprehenderet, a Narcyso
contemni et in saxum uerti curauit III. In Athamantem et Inoem,
eius coniugem, euocatis Eumenidibus in furorem uertit eo quod
numen suum contempserant. Athamas ergo Learcum filium
pro fera occidit, Ino cum Melicerta filio in mare se pręcipitauit.
Comites quoque Inoos uertit in saxa IIII. Bello Gygantum
Typhonem timens uersa est in uaccam V. Pygmeam conuertit in
gruem, Antigonam in ciconiam, quod cum Ioue coisset. Cynarę2
et regis Assyriorum filias ob earum insolentiam in gradus templi
sui lapideos mutauit. Latonam in partu Dianę et Apollinis grauiter laborare
et per diuersas regiones errare fecit V. Iasonem iuuit cum
Minerua in raptu pellis aureę VII. Alcumenam ob adulterium difficili
partu damnauit IX. Alcyonę, Ceicis coniugi, exorata Morpheum, Somni
filium, misit, qui ei mariti naufragium in quiete repręsentauit XI.
Hersiliam, Romuli coniugem, deam fecit, quam Horam Quirini nuncuparunt
XIIII.
Neptunnus, Iouis frater, Cornici, Coronei filię, uim intulisset, nisi
prius a Pallade ob uirginitatem tenaciter custoditam in auem sui
nominis mutata cessisset. Inoem et Melicertam Veneris rogatu in
Leucothoen et Palemonem, deos marinos, recepit. Cum Medusa in
templo Mineruę concubuit IIII. Peliam ex Tyro nympha genuit.
Chironem filium a Theseo ob latrocinia peremptum in scopulos
Schironidas conuertit VII. Protheum ex Thetide genuit in formas uarias
se mutantem. Mestram, cuius aliquando concubitu usus
fuerat, cum uendita seruiret, in pis/catorem senem conuertens
seruitute liberauit VIII. Laomedonti in construenda Ilio cum
.
.
92v
METHAMORPHOSES 290
1 corr. ex locouit 2 pro: Cęnidi 3 corr. ex Opheo 4 ipse auctor delevit
Apolline operam locauit1, sed mercedem negante agros eius undis
oppleuit et Hesionen filiam belluę marinę prostituit. Peleo a Thetide
sępe eluso per Proteum consuluit, ut in meridiano calore quiescenti
uincula iniiceret. Sic ipse illa potitus Achillem genuit XI. Cygnum filium, qui nullo telo interimi poterat, ab Achille eliso gutture pręfocatum in uolucrem sui nominis mutauit. Ceneidi2, Elateę filię, pro
concubitu dedit, ut in uirum uersa nullo telo interfici posset. In nuptiis
Perithoi Ceneum a Centauris arborum truncis obrutum in
auem sui nominis conuertit. Periclimeni concessit facultatem
in uarias se uertendi formas, quem in aquilam uersum Hercules
sagitta interemit. Apollinem exorauit, ut Paridis sagittam in talum
Achillis dirigeret, quod ipse Cignum, filium suum, occidisset XII.
Galateam, Nerei et Doridis filiam, uim Cyclopis effugientem in
mare recepit. Glaucum quoque piscatorem inter marinos deos
admisit XIII.
Glaucus autem Scyllam amabat, sed Circe inuidens eam
pubetenus in speciem canum uersam deformauit XIIII.
Thetis, Cęli siue Titani et Vestę filia, Oceani coniunx, ex Peleo genuit
Achillem. In Peleum irata, quod is Focum, suum et Eaci filium
peremisset, lupum immisit, qui pastores et armenta ad Ceicem a
Peleo delata necabat. Tandem precibus eius placata lupum in
saxum conuertit X.
Saturnus uersus in equum Philiram, Oceani filiam, lusit
eiusque concubitu Chironem genuit VI.
Ditis siue Pluton, Iouis frater, Proserpinam, Cereris filiam rapuit.
Cyanen nympham in fontem sui nominis uertit V. Orpheo3
Euridicen coniugem ad superos reducendam concessit, si modo,
donec euaderent, sequentem illam non respexerit. Cum Mente
nympha concubuit, quam Proserpina propter adulterium in
herbam sui nomnis mutauit X. [Anii sacerdotis filiabus...uirginibus
donauit, ut earum]4
Bacchus, Iouis et Semeles filius, nymphis in Nysa, Indię monte,
nutriendus clam traditus. Versus in Acesten elusit Penthea,
.
.
.
.
.
METHAMORPHOSES 291
1 corr. ex conteptorem 2 corr. ex sui 3 corr. ex Bistonido
4 pro: Eurynomes 5 corr. ex utiauit
contemptorem1 suum et ab Agaue matre et sororibus in furorem
uersis interimi curauit. Tyrenos nautas, qui se raptum nauigio imposuerant, in delphinos et nauis armamenta, in feras serpentesque
conuertit III. Leucothoen et sorores eius, Minei filias, ob sacra
contempta repenti tibiarum et tympanorum sono exterruit, telas
instrumentaque earum in hederam ac uites mutauit, domum
repleuit feris, ipsas denique in uespertiliones conuertit IIIII. Bello
Gygantum Typheum pauens uersus est in caprum V. Versus in
uuam oppressit Erigonen VI. A Medea suis2 nutricibus iuuentam
impetrauit. Iuuencum in nemore in ceruum transfiguratum subduxit VII. Ariadnam a Theseo derelictam sibi copulauit, coronam
eius inter sydera collocauit VIII. Mydę dedit, ut, quicquid
tangeret, in aurum uerteretur, pristinamque petenti
naturam restituit, cum eum Pactolo supposuisset XI. Anii sacerdotis
filiabus uirginibus dedit, ut earum manibus contacta in segetem
uuasque uerterentur XIII.
Mars ex Venere genuit Hermionen, quam duxit Cadmus IIII. Ex
Bistonide3 nympha genuit Tereum, Tracum regem VI. Romę urbis
conditorem Romulum ex Ilia siue Rhea procreauit XV. /
Apollo, Iouis et Latonę filius, Phytonem serpentem sagittis
interemit. In Daphnen, Penei fluminis filiam, exarsit I.
Sol idem ex Climene, Oceani et Thethios filia, Phetontem genuit, currum suum illi regendum concessit, quod illi uersum est in
perniciem.
Idem Apollo ex Coronide Esculapium genuit, quem Chironi
medendi artibus imbuendum tradidit. Pecus Admeti regis pauit, fistula
et cantu solitudinem protegens. Boues ab eo aberrantes furto
sustulit Mercurius II. Cadmo condendę urbis locum consultus
monstrauit III.
Idem Sol relictis Climene, Rhodo, Clitie Leucothoen adamauit
eamque in speciem Eurimenes4, matris eius, uersus uitiauit5.
Porro a patre terrę defossam in uirgam thuream conuertit
IIII.
.
. 52r
.
.
.
METHAMORPHOSES 292
1 pro: Issen 2 pro: Aeetam 3 corr. ex Dedo- 4corr. ex Ecu-
Idem Apollo bello Gygantum Typhonem expauescens uersus est
in coruum V. Versus est in accipitrem, in leonem, in pastorem, ut Hisem1, Macharei filiam, uitiaret. Niobes et Amphionis filios
ob Latonam ab ipsa contemptam cum sorore Diana sagittis
confecit. Marsiam secum tybiis certantem suspendit et tergore
nudauit VI.
Idem Sol Oetam2 regem ex Persa, Oceani filia, genuit VII. Dryopen,
Euriti filiam, amauit IX. Cyparissum puerum amissi cerui dolore
confectum in arborem sui nominis conuertit. Iacinthum
secum ludentem disco imprudenter iacto elisum in florem mutauit
X. Serpentem caput Orphei in Hebro proiectum morsu appetentem
in saxum conuertit. Pana fistulę cantu Thmolo monte iudice
superauit. Mydam id reprobantem auriculis asininis damnauit. Cum
Neptunno Ilium Laomedonti struxit. In anum uersus Chionen,
Dedalionis filiam, compressit. Ex ea Palemona, cythare studiosissimum, procreauit. Dedalionem3 dolore filie a Diana peremptę e
Parnaso precipitatum uertit in accipitrem XI. A Neptunno exoratus Paridis sagittam in Achillis talum direxit XII. Sybillę, Glauci
filię, pro concubitu longeuitatem et uaticinium dedit XIIII.
Esculapius4, Apollinis et Coronidis filius, Hyppolitum defunctum
herbis in lucem reduxit. A Ioue fulminatus ob ausum tanti facinoris
poenas dedit. Romę pestilentia laboranti per legatos ab Epidauro
in serpentis forma aduectus saluti fuit, si fabulis creditur XV.
Vulcanus, Iouis et Iunonis filius, ob deformitatem e cęlo in
Lemnum pręcipitatus claudusque factus. Ibi, ut alii dicunt,
nutritus a simiis, ut alii, a Thetide et Hermione, Oceani filia, Ioui fabricauit
fulmina, diis contra Gygantes arma, monile Hermioni, coronam
Ariadnę, Achilli et oneę arma. A Minerua spretus ex solo complexu genuit
Erictonium. Venerem habuit uxorem. Quę cum Marti obsequeretur,
in adulterio deprehensos cathenis tenuissimis ligauit et
spectaculum prębuit diis. Sic Tortellius.
Mercurius, Iouis et Maię filius, deorum nuncius, Argum Iouis iussu
sopitum interemit. I. Apollini poscenti Admeti regis boues furto
METHAMORPHOSES 293
1 pro: Autolycum 2 pro: Philoct- 3 pro: Myscelum 4 pro: Alemonis
5 pro: Aesarem 6 pro: Crotonem
subduxit. Bathum perfidia eius offensus in saxum mutauit. Hersen,
Cecropis filiam, sorore eius Aglaura precio corrupta ac operam
nauante subegit. In Iouis gratiam, cum Europam rapere uellet,
armenta Phoenicię regionis ad littus compulit II. Ex Venere
Hermaphroditum genuit IIII. Cum Ioue in Phrygia a Philemone et
Baucide hospitio suscepti bene eis fecerunt, reliquis ciuibus
propter inhospitalitatem male VIII. / Chionen, Dedalionis filiam,
dormientem compressit ex eaque genuit Auctolicum1 furacissimum XI.
Hercules, Iouis et Alcumenę filius, iussu Euristei descendit ad inferos,
Cerberum inde in Ponticam regionem eduxit, cuius uomitus uersus
est in uenenum aconitum VII. Cum Acheloo pro Deianira
luctatus uicit, fracto ei altero cornu. Nessum Centaurum uim Deianire
inferentem sagitta confecit. Qui moriens uestem sanguine suo cruentatam mulieri dedit, asserens id esse remedium in coniugem
amoris deserti. Ea denique indutus Hercules in Euboea, cum filiam regis adamasset, consumptus est ui ueneni. Lycam famulum,
qui uestem attulit a Deianira missam, arreptum proiecit in
mare. Sagittas reliquit Philotetę2, Peantis filio, sine quibus Troia capi
non potuit. Exustus pyra, quam ei Philotetes2 struxerat, deificatus est.
Hebben, Iunonis filiam, sibi copulauit; ex qua Iolaum genuit; genitus
pręuenit ętatem adultu IX. Hesionen, Laomedontis filiam, belluę
marinę expositam liberauit. Equos pro mercede pollicitos cum dare
Laomedon diferret, Ilium expugnauit et Hesionen abreptam
Thelamoni, militię socio, tradidit XI. Citillum3, Alcmonis4 filium, Argis
procreatum in somnis monuit, ut patriam relinqueret et iuxta
Hesereum5, Italię amnem, sedem poneret. Quod cum lege uetitum esset, senatu deliberante nigri calculi in candidos uersi fauori
fuere. Ille ergo profectus oppidum condidit uocauitque
Taliareum6 XV.
Eolus, uentorum deus, dies septem uentos cohibet alcyonibus
auibus nidum super mare ponentibus, eo quod Alcyone et Ceix,
eius maritus, Luciferi filius, suus nepos, in eas auiculas uersi sunt XI.
93v
.
.
METHAMORPHOSES 294
1 corr. ex permeret 2 pro: Arachnen 3 corr. ex ausa 4 pro: Pergum
5 pro: Oeneus
Priapus, hortorum numen, fuit ex Lampsaco, urbe Hellesponti. Huic
erat asellus uictima. Lothidę nymphę dormienti insidiatus frustra
dicitur. Nam illa rudente asello excita effugit, ac ne ille fugientem
consequi posset, uersa est in lothon arborem. Cuius trunco infixa
inhęsit Driope, quod ramum eius ausa fuit decerpere IX.
Pallas, Minerua, Trytonia, Bellona, e uertice Iouis armata prosiluit.
Pręses bellorum, uirgo et innupta. Pallanta, Gygantem, cum sibi
uim inferret, interemit. Apud Trytoniam paludem primum
reperta. Sapientię dea, omnium artium inuentrix. Illi arces
consecrantur. Erictonium ex Vulcani complexu natum sustulit,
in cistella condidit. Quam contra eius edictum cum Cornix
aperuisset et uisa diuulgasset, eam a se expulit, Neptunno tamen
uitiare uolenti subtraxit, in auem sui nominis conuersam.
Aglauram, quod precio corrupta Hersen sororem iunxit
Mercurio, tum quia et ipsa cistellam ausa fuisset aperire, Inuidię
tradidit et diu successibus sororum excruciatam in saxum mutauit
II. Cadmum monuit draconis dentes humi spargere III. Persea iuuit, ut
intercepto Phorcidum lumine Medusam perimeret.1 Medusę
crines, quod cum Neptunno in templo suo concubuerat, in
serpentes conuertit IIII. Aragnen2 Lydiam, Idmonis filiam, quam
lanificium docuerat, iam secum ausam3 certare, uictam mutauit in
araneam. Athenis nomen imposuit cędente Neptuno. Oliuam inuenit.
Tibias quoque inuenisse dicitur VI. Cum Iunone Iasonem iuuit
ad uellus aureum asportandum. Perdicem a Dedalo e muro deturbatum in uolucrem sui nominis mutauit VIII.
Diana, Iouis et Latonę filia, Acteonem, qui nudam casu aspexit, uertit
in ceruum III. Cum Proserpina erat ad Pegusam4 lacum othnę,
cum rapta est a Dite. / Affuit Aretusę Alpheum fugienti et sub terra
raptam in insulam Sicilię Ortygiam misit. Bello Gygantum
Typhonem timens uersa est in felem V. Cum fratre Apolline
sagittis occidit filios Nyobes, Latonę contemptricis VI. Aprum misit,
qui Calidonię agros uastaret, quia Ceneus5 in sacrificio colligendorum fructuum eam pręterierat VIII. Chionen, Dedalionis
.
.
94r
METHAMORPHOSES 295
1 pro: Iphi- 2 corr. ex Aritina 3 pro: Lyncum 4 pro: Erysichthonem
filiam, quod se illi pręferret, transfixa lingua peremit XI. Pro
Ephigenia1 ceruam imolandam supposuit XII. Zanclen insulam
prius continenti Italię iunctam secreuit, quod ibi Latonę matri
sedes denegata fuerat. Hyppolitum uitę restitutum ab Esculapio in
adultam formam protinus extulit et Virbium dictum in ualle
Aricina2 collocauit. Egeriam Pompilii mariti mortem lugentem in
fontem sui nominis mutauit XV.
Aurora Cephalum, Procris maritum, adamauit. Diana Procri canem
cursu inuictum et iaculum sine errore dedit, illa Cephalo VII. Aurora
Memnoni filio ab Achille occiso ab Ioue impetrauit, ut ipse et sorores
in uolucres Memnonides uerterentur. Ipsius autem Aurorę
lachrimę uerse sunt in rorem matutinum XIII.
Lucina siue Elicia a parturientibus inuocatur. Alcumena parturiente
nexis manibus Iunoni obsequens partum tardabat. Galantidem, eius
ministram, quę illam mendacio deceperat, in mustellam uertit
et ore, quo mentita est, partum edere iussit IX.
Ceres, Iouis soror, Proserpinam illi genuit. Quam raptam quęrens
cum sitiret, Mysena anu aquam porrigente auide sumpsit. Quod
iridentem Stellem puerum in stellionem uertit. Proserpinę. filię
reditum ab inferis impetrauit, si ibi nihil gustasset. Ascalaphum, quia
illam granum mali Punici edisse indicauit, in bubonem uertit. A Ioue
tamen impetrauit, ut illa sex menses apud Ditem et totidem apud se
esset. Triptolemum ad fruges ubique disseminandas misit. Lincem3,
cum dormienti Triptolemo necem illaturus esset, in feram sui
nominis mutauit. Eristonem4 cum filia Mestra, quod in Thessalia
lucum eius uastauerat, fame grauissima affecit VIII.
Venus, Iouis et Dionę filia, Narcysum ob duritiam, qua in
nympham Echo usus fuerat, in amorem proprię formę impulit, ita
ut defecerit III. Pro Inone et Melicerta Neptunnum precata, ut in
marinos deos reciperentur, impetrauit. Marti genuit Hermionen,
Cadmi coniugem IIII. Indignata, quod Diona et Proserpina numen
suum coniugiaque spernerent, Ditem impulit in amorem
Proserpinę ita ut raperet eam. Bello Gygantum Typhonem
.
.
.
.
METHAMORPHOSES 296
1 pro: Amathuntis 2 pro: Amathuntis 3 pro: -lioni 4 pro: Cenchreis
5 pro: Cinyrę 6 corr. ex -araten 7 corr. ex -mona
8 ipse auctor correxit ex Cybelles 9 pro: Ianthe 10 pro: Telestis
11 pro: Euippę
fugiens uersa est in piscem V. Ceas matronas, quod se illi forma
pręferrent, in uaccas conuertit VII. Omathus1, Cypri oppidi incolas,
ob crudelitatem in boues cerastas mutauit. Propetidas, Ametunti2
filias, quod se aspernarent, primas corpora in triuio uulgare coegit.
Quę tandem propter libidinem in saxa conuerse sunt. Signum
eburneum Pygmaleoni3 roganti in uirginem animauit. Myrrham,
quod ipsam mater Centreis4 sibi pręferret, in amorem Cynarę5
patris impulit. Adonem ex iis natum adamauit eumque ab apro in
uenatione interemptum in florem purpureum conuertit.
Hyppomani ex Damasceno agro tria poma aurea donauit, quibus ille
Athalantam uicit. Sed erga se ingratum experta effecit, ut in luco
matris deum concumberent. Cuius odio mutati sunt in leones X.
Comites Diomedis se contemnentes / uertit in aues cygnis similes.
Pro onea rogauit Iouem, et factus est deus, quem Indigetem
dixerunt. Anaxareten6 puellam ob duritiam in Iphim, qui ab ea
contemptus defecerat, in saxum mutauit XIIII. Cęsarem in senatu
occisum rapuit de medio, in cęlum tulit, qui in stellam emicuit XV.
Cybelle7, Berecynthia, Ops, Rhea, Bona dea, Cybeleia, deum mater,
Dyndimena,8 Idea mater. Eius antistes Athis uersus est in pinum.
Hyppomanem et Athalantam, quod lucum ei ab Echione, terrę filio,
sacratum concubitu uiolauerant, in leones subiecit X. Naues
oneę, ne illas Turnus cremaret, in nymphas marinas conuertit et alias
naues leuauit XIIII. Isis, Ęgyptiorum dea, Theletusę fuit auxilio, eo
quod iubente Lygdo marito prolem feminei sexus perdere, Iphim filiam pro masculo nutrierit. Quam cum Ianthis9 Thelesci10 filia ei nupta
esset, uertit in marem IX.
Musę a Pyreneo hospitio susceptę uim inferentem in uolucres uersę euaserunt.
Ipse sequi uolens pręcipitio uitam finiuit. Pyeri et Anipę11 nouem filias
ad certamen cantus prouocantes uictas uerterunt in picas V.
Pan amauit Syringam. Quę fugiens uersa est in calamos, ex quibus
ille tibias confecit I.
Vertumnus in uarias se formas uertens Pomona, hortorum cultrice,
potitus est XIIII.
94v
.
.
.
.
SENECA 297
1 sequuntur duo versus valde laesi qui perlegi nequeunt
SENECA
Derisio. Vatinius in pedes suos plurima dicebat et in fauces concisas. Sic
inimicorum urbanitatem effugit 78. Vrbanitas mordax cauenda in
eos qui uindicandi habent potestatem. Hęc enim causa fuit, ut
Calistenem occideret Alexander et Antonius graui ęre opprimeret
Athenienses 111. Oscus nihil absque schemmate dicere cupit 143.
Deformis. Corporis defectus non lędit animum 23.
Dolus. Tyrannicida, a tyranno comprehensus et de coniuratis
interrogatus amicos eius nominauit 51.
Diues 3. Contra diuitem 12. Democritus diuitias proiecit 59. Qualiter
utetur diuitiis sapiens, qualiter auarus. Diuitias nego bonum esse.
Diuitię apud sapientem in seruitute sunt, apud stultum in
imperio 62. Nihil certi 65. Diutites pauperibus similes 70. Diuitię et
luxuria 71. Optimus pecunię modus est, qui nec in paupertatem
cadit nec procul a paupertate discedit 73. Omnium enim extrinsecus effluentium lubrica et incerta possessio est 76. Diuites
mendicis miseriores; illi enim exiguo, hi multo egent 77.
Pecunia, si uti scias, ancilla est, si nescias, domina est. Quę sunt
maxime diuitię? Non desiderare diuitias. Quis plurimum habet? Qui
minimum cupit. Vtendum est diuitiis, non abutendum, ut nec
inde a superioribus contemnaris nec ab inferioribus timearis 87.
Diuitum uanitas 88. Crystallum quomodo fit 99. Tollite uestras
diuitias, quas huc atque illuc incertę fortunę fluctus appellet 117. Contra
patrem, qui filium abdicat nolentem ad diuitem ire in adoptionem, qui suos abdicauerat. Cresus. Crassus 123. Quod pecunia
augeat discordiam 129. Diues accusat pauperem 143. Bona caduca.
Nemo est nostrum, in quo ius habet fortuna 3. Diuitis auari sollicitudo.
Siquid in diuitiis esset solidi, aliquando /1 et impleret.
Diuitię plura cupere docent 6. Epicurus: Multis parasse diuitias non
finis miseriarum fuit, sed mutatio. Diuitiarum contemptor similis
Deo 7. Magnus est ille, qui in diuitiis pauper est 8. Verę quietis
impedimenta 9. Opto tibi illorum contemptum quę tibi optarunt
95r
SENECA 298
parentes 12. Mediocria utilia sunt, nimia nocent 13. Opum amissio
14. Multa portantem uidebis comitique onerique timentem 19.
Nimiam opulentiam insectatur etc. 21. Nemo ex illis, quos purpuratos
uides, felix est 29. Diues luxuriosus. Quod opes non sint bona. Diuitię
utrum malorum causa sunt. Quod non sint bona 37. De Cornelii
Senetionis morte repentina 50. Diuitum luxuria 55. Diuitię et
dignitates bracteata felicitas est 57. Diues insatiabilis 59. Quis sit modus
diuitiarum? Primo habere quod necesse est, secundo quod satis
est. Sanus diues est, qui, licet habeat diuitias, eas tamen ut
contingentes habet. Multas diuitias parasse non finis miseriarum
fuit, sed mutatio 63.
Dolor. Heraclitus semper lugens, Democritus ridens 50. Octauia
Marcellum filium inconsolabiliter luxit, reprehenditur; Liuia
Drusum usque dum sepeliuit, laudatur 64. Luctus inanis. Quod
luctus non sit naturalis. Quod bruta quoque breui tempore
dolent amissos foetus 65. Fleant delicati, non fortes 68. Maiores
decem mensium spacium lugentibus uiros dederunt 70. Dolor
contra remedium contumax 71. Bion eleganter ait non minus
molestum esse caluis quam comatis pilos uelli 73. Dolori tantum
des, quantum poscit. Qui non flendi? Hercules, Regulus, Cato 75.
Non dolore tantum, sed doloris opinione uexamur, more puerorum
etc. 76. Dolens mortem fratris 81. Muliebre est se dolori
consumendum comittere 82. Non exigit, ne ex toto moereat,
quamuis quidam negent doliturum esse sapientem 84. Dolor et
timor uim suam perdit in eo qui ultra sensum mali miser est 99.
Imbecillis et ignauus est, qui propter dolorem moritur, stultus qui
doloris causa uiuit 20. Annus ad lugendum 22. Inter gaudium et
dolorem 23. Ad opinionem dolemus. Tam miser est quisque
quam credidit. Patientia doloris 31. Peripatetici dicunt sapientem
non uinci moerore, sed tamen tangi 35. Optimam doloris esse
naturam, quod non potest nec qui extenditur magnus esse nec
qui magnus extendi 43. Dolor quomodo temperandus. Sępe salua
sapientis autoritate fluunt lachrymę 49.
SENECA / PLATO 299
DEVS. Natura, Iuppiter Stator, Fatum, Liber pater, Hercules,
Mercurius. Nomina multa, Deus unus 33. De Deo metuendo
contra Epicurum 34. Dei benefica natura nocere non potest 51.
Quid sit Deus, et iterum 88. Fatum immutabile 95. Non talis in
cęlo Iuppiter, qualis in Capitolio 96. Nunquam nos uerecundiores
esse debere / Aristoteles ait quam cum de diis agitur 110. Diis
solis et uirtus et beata uita contingit 42. Communis omnium opinio
deos esse et animos ęternos 58.
Depositum non semper reddendum 33.
Debitum. Pythagoricus quidam etiam mortuo sutori proiecit quod
debebat, nolens alieno assuescere 45. Leue ęs alienum debitorem
facit, graue inimicum 80.
PLATO
Deformis corpore, cum partes secum non consentiunt, etiam imbecillus
est 262.
Dolus. Ne fiat adulteratio, mendacium, deceptio, fraus in rebus uenalibus
315.
Diuitię. Non suis indulget, qui pecunias cumulat 15. Omnia pecuniarum
gratia fiunt: bella, seditiones, pugnę 177. Diuitias magis amant, qui
suo labore eas peperere. Pecunię possessionem magnifaciendam
esse homini modesto 190. Impossibile est diuitias in ciuitate simul
honorari atque uirtutem 225. Diues multa habens mancipia
tyranno similis 230. Adamas durissimus. Lapides ex aqua 258. Metalla
septem elementis singula singulis attribuunt 263. Nimię opes in
ciuitate inimicicias et seditiones pariunt 285. Valde diuitem esse et
probum impossibile 287. Valde diuites bonos uiros non esse 287. Non
erit in ciuitate seditio, si in ciuibus nec extrema inopia nec ingentes
diuitię erunt 287. Maximus census minarum quattuor, secundus
trium, duarum tertius, quartus unius. Qui plus habuerit,
mulctetur 289. Optime uiueremus, si uera sententia de diuitiis
95v
PLATO 300
prędicaretur 307. Rem familiarem singulorum, magis uniuersorum esse 316. Opes tam priuatorum quam principum, quanto
maiores sunt, tanto magis insidiatores et turpium noxiarumque
uoluptatum machinatores nutrire 331. Locupletes uero beatos appellare sermo amens est et infelix, mulieribus puerisque
conueniens atque eos qui id credunt tales efficiens 337.
Dolor. Non exigendum a uiro, ut nihil doleat, sed ut nascentem dolorem
rationibus consoletur. Rationes IIII pręcipue contra dolorem
233. Quod obstare dolori iubet ratio est lex, quod autem ad dolores
rapit, perturbatio 238. Ex dolore infirmitas corporis 262. Bilis atra,
quam melancholiam Gręci uocant, rationem repellit 410.
Defensor. Qui fratrem in se impetu ruentem pro defensione sua interimit,
quasi hoste perempto purus sit 307. De orbis atque tutoribus 316.
Tutoris officium erga orphanum 317.
DEVS. In eos qui diis uitia tribuunt 20. Parmenides de uno omnium
rerum principio 22. Vnum infinitum principio fineque carens
24. Regio inuisibilis. Essentia uera. Intelligibiles quędam et incorporeę
species. Ens nihil aliud esse quam potentia 66. Cur Deus uoluit IIII
litteris uocari: nos dicimus Deus, Ęgyptii theut, Persę syre, magi orsi,
Gręci theos, Arabes alla, Macomet abgdi. Nos accepimus ab angelo
Iesum. Reuerenter habenda sunt Dei nomina 107. Pulchritudo
diuina 156. Deus solus sapiens 168. Deum bonorum, non mali
causam esse 198. Trinitas 215. Summum bonum, id est Deum
Patrem et Filium soli comparat, ut, sicut hic oculos illuminat,
sic ille mentes 219. Quęrendo, quid / non sit Deus, Deum
cognouerunt. Nihil recte agi absque Deo 219. Necessitas et uoluntas
idem in Deo 233. Dii superi, mundani, demones 236. Quęcunque
fiunt, multo magis a prima quam a cęteris causis dependere. Pater
et Filius 242. Deum omnia in numero, mensura, pondere
perfecisse 244. Quę a Deo proxime et quę per media fiant. Ego
sum, qui sum 250. Substantia ęterna 254. Deus scit simul ac
potest. Duę causę necessaria et diuina 259. Dii supercęlestes, cęlestes,
subcęlestes 263. Dii terrę orbem singilatim sortiti. Vulcanus et
96r
Trinitas
PLATO 301
Minerua naturam habentes communem 264. Neptunus, Athlas 265.
Deus in omnibus per omnia mouet omnnia 280.282.283. Dii XII
per XII signa membris nostris prępositi 284. Hymni laudesque
deorum precibus mixte canantur 296. Nec Deus unquam cum
necessitate pugnabit. In eos qui aiunt Deum non esse inquirendum. De unius Dei cultu 299. Deos esse duobus communibus indicat
argumentis. Contra negantes Deum. Poetas in tribus circa
deos errasse: quod ex chaos eruperint, quod alii ex aliorum
concubitu geniti, quod omnes animi perturbationes omniaque
flagitia sectati sint 309. Quod dii sint 310.311. Quod curam humanarum rerum habeant 312. Imagines deorum uenerandę 313. Dii
deorum filii apud Platonem et homines. Deorum filios duobus
modis intelligi 318. Theologia uelut omnium regina 323. Esse deos et
omnium rerum curam habere nec precibus flecti pręter iustum 326. Deus animalium causa 325. Oportere mortales de
diuinis rebus tractare. Deorum plena esse omnia 327. Circa
omnium regem cuncta sunt etc. Quod Deus per se sit. Nihil ex
his quę intelliguntur, absolute de Deo affirmari debere. Deus
neque intellectus neque intelligibile est. Deus super
intelligentię limites est. Diuina non inueniri a nobis, sed desuper
reuelari 328.330. Procul a molestia et uoluptate diuinitas 331. Deus
immobilis unitas. Necessarium est super angelum esse aliud
quiddam, quod non modo immobile sit, sed unum penitus
atque simplex. Illud quidem est Deus, tanto rerum potentissimus omnium, quanto est omnium simplicissimus 342.
Simplicissima ueritas se ipsam minime latens etc. 342. Ipsa unitas,
ueritas, bonitas, quam inuenimus super angelum, omnium est
principium. Deus unus uerusque et bonus. Non sunt dii plures inter
se ęquales. Deus summum est rerum omnium. Non sunt plures,
alius super sine fine 343. Deus unitas, ueritas, bonitas. Dei uirtus
infinita. Ab Orpheo grammatico infinitus finis cognominatur. Deus
est semper. Deus est ubique. Orpheus grammaticus: Qui omnes
mundi partes habitas generationis princeps 344. Deus omnia
PLATO 302
agit, seruat, in omnibus omnia operatur. Parmenides
grammaticus: Ens unum immobile infinitum. Zoroaster
grammaticus: Omnia sunt ex uno igne genita. Orpheus grammaticus:
Fortis necessitas omnibus dominatur 345. Deus agit per
suum esse quicquid agit. Deus intelligit se ipsum primo ac etiam
singulum. Deus est mens mentium et lumen luminum.
Orpheus grammaticus: Iouis perfectus est oculus. Grammaticus:
Oculus infinitus. Deus intelligit infinita 346. Deus per / uoluntatem
extra se efficit omnia. Orpheus grammaticus: Iuppiter species
omnium 347. Voluntas Dei necessaria simul et libera est et agit libere
348. Deus amat et prouidet 348. Orpheus grammaticus: Omnium
genitor principiumque et finis. Idem grammaticus: Omnia intus inspicis,
omnia intus audis omniaque distribuis. Idem grammaticus:
Sempiterna uita immortalisque prouidentia 349. Deus super species
immobilis unitas. Quomodo immobilis: In Deo nulla est priuatio 350.
Quomodo Dei naturam contemplemur 376. Dei operatio 380.
Mentium principium Deus omnes intelligibiles species uno et
proprio habet actu, distribuit omnibus, capit a nullo 380. Infinitas Dei
superat temporis infinitatem 386. Pater et Filius 390. Vtrum Deus,
quia facturus erat omnia, cuncta cognouit? Non 390. Deus in se
ipsum respiciens nouit omnia 390. Plato Deum comparat soli.
Ioannes: Videbimus Deum sicuti est 395. Deus principium, finis,
species 396. Vnum super ens. Vnum bonum, pulchrum 396. Deus
apud multos esse uocatur 397. Lini carmina Pythagoricos in ore
habuisse scribit Iamblicus grammaticus. Credenda sunt omnia. Nihil
enim est incredibile. Facilia Deo omnia sunt, nihil est impossibile 406.
Deus incomprehensibilis 408. Zoroaster grammaticus: Nihil a
paterno principio progreditur aut uoluitur imperfectum 409.
Amandus est Deus magis quam perscrutandus 412. Esse Dei absolutum est, nullis limitibus circumscriptum atque infinitum 415.
Deus super omnia genera. Contra Aueroem, quod Deus et inferiora
consyderat 425. Dei essentia, immo ueritas bonitasque omnium
est forma luxque purissima, radix, ratio et exemplar 426. Prisci
96v
PLATO / DIONYS. HALIC. / ALEX. APHR. 303
theologi 431. Quę sunt, quę affirmantur a Platone de rebus diuinis? Pauca
434. Deus ita centrum est omnium, quia sic est in omnibus, ut
cuique rei interior sit quam ipsa met sibi. Est etiam circumferentia
mundi, quia extra cuncta existens ita supereminet uniuersa, ut
cuiusque rei summum apicem dignitate excellat immensa etc. 439.
Diabolus. Demon Socratis. Quam ob causam demones solita olim miracula
nostris sęculis non efficiant? Quia Christus et uim demonum et artem
demoniacam hominibus et cultum demonum suo aduentu abstulit.
Quomodo demones in statuas et homines se se insinuant. Demones a
Ioue ad inferos deturbati 167. Demonum genera quinque: cęlestes,
ętherei, aerei, aquei, terreni. Sub his orphici 236. Demones, quorum corpora
aliquando uidentur 353. Ęgyptii, Origenes, Numenius, Porphyrius: multos
esse demones, qui ad superiora animos erigunt multosque ad
inferiora detorquent; pessimos esse in occidente, malos in septentrionali
plaga, bonos in meridionali, optimos in orientali 282. Demonum
natura 430.
DIONYSIVS HALICARNASEVS
Dolus. Raptus Sabinarum 40. Sextus, Tarquini Superbi filius, ex industria
a patre uirgis cędi et contumelia affici passus, ut ad Gabinos
transfugiens eos proderet et subiiceret patri 99.
DEVS. Ara Iouis inuentoris 13. Consus deus ara subterranea colitur 40.
Decimas prouentuum uouerunt Pelasgi Ioui et Apollini ob soli sterilitatem; non persoluentes morbis agitati sunt. Prolis etiam decimam
soluere illis persuasum fuit. /
Discordia inter fratres Romulum et Remum 29.
PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI
Dolor. Cum in digitorum unguibus passiones summum dolorem excitant 13.
97r
ARISTOT. / PLVT. / A. GELIVS 304
1 corr. ex puero
PROBLEMATA ARISTOTELIS
Diuitię. Cur diuitię hominibus potius prauis quam bonis sunt 66.
Dolor. Cur lachrimę moeroris calidę sunt, oculorum autem male affectorum frigidę 70.
Depositum. Cur depositum denegare iniquius sit quam mutuum 66.
PROBLEMATA PLVTARCHI
Dolus. Chalcidenses uel Eoles pueros1 interfecerunt, qui iocis decepti
pugillum terrę dederant Choto. Quo accepto ibi regnaturum
responsum erat 84.
Donum. Quid est quod uir ab uxore, uxor a uiro dono aliquid accipere
prohibentur 74.
Diuitię. Quid est quod ueteris nummi altera pars Ianum bifrontem,
altera proram nauis habuit aut puppim. Alter nummus oue et boue
insignitus. Quare Saturni ędes ęrarium 77.
Decimam Herculi offerebant 75.
Diabolus. Chrysippus opinatur demonia quędam mala circumire, quibus dii
quasi carnificibus et scelerum ultoribus aduersus iniustos utuntur 78.
AVLVS GELIVS
Deformis. Homines caninis capitibus et latrantibus in montibus
Indię. Quosdam esse nullis ceruicibus oculos in humeris habentes,
alios corporibus hirtis et auium ritu plumantibus 51. Pygmei non
longiores quam pedes duos et quadrantem 51. Quidam Thersitę
laudes quęsierunt 104. Quos pomiliones dicimus, Gręce nanos dici 116.
Docilis. Euclides Megarensis Athenas sub muliebri habitu latens
commeabat, ut Socratem audiret, cum capitale inter Megarenses
esset, siquis Athenas pedem intulisset 41.
A. GELIVS / PLVTARCHVS 305
1 pro: analgesia 2 corr. ex Iisdem
Diuitię. Fauissę Capitolinę, cellę sub terra, ubi templi signa et donaria
reponebantur 12. Argentum purum putumque, id est omni alia
materia carens 39. Necessarium est, qui multa habeat, multis
indigere 52. Iam tonsiles tapetes ebrii fuco, quos concha purpura
imbuens uenenauit 120.
Dolor. Polus histrio Athenis Helectram Sophoclis acturus fratris interitum
complorantem, ut dolorem mulieris plenius exprimeret, tulit
ossa filii recens mortui, et ea amplexus non simulatis, sed ueris
doloribus lamentisque oppleuit omnia 49. Dolor apud Stoicos
indifferens. Dolor pugnat contra rationem 70. Anaglisia1, id est
indolentia, et apathia, id est impassibilitas doctorum iudicio
improbata 71. Hęredis fletus sub persona risus est 104. Disertatio
Herodis Attici super ui et natura doloris l16.
Deffensor. De ordine officiorum: primus locus iuxta parentes pupillorum est, qui fidei tutelęque nostrę crediti sunt; secundus clientium; tertius hospitum; quartus cognatorum; quintus
affinium 36.
Deus. Iis2 demum2 deos propicios esse ęquum est, qui sibi aduersarii
non sunt 3. De nominibus deorum populi Romani 35.
Debitum. Pecuniam exactus, exigor portorium 91. In eum qui
soluendo non est, membrorum amputatio 117.118. Dies iusti
XXX dati debitori, ut pecuniam conquireret. Erat item ius
paciscendi, et si pacti / non essent, habebantur in uinculis dies LX,
demum capite puniebantur 118.
VITĘ PLVTARCHI
Deformis Philopemen manus et pedes pulchros illi esse dictus, uentrem
uero non habere 79. Scylla nigrum farinis inspersum 121. Corpus
forma dolio, colore argento ignito simile de cęlo lapsum diremit
pugnam duorum exercituum Luculli et Mithridatis 6. Aristoteles
deformis gracilitate crurum et oculorum pusillitate 138.
97v
PLVTARCHVS 306
Dolus. Seruę Philotidis consilio seruati Romani, cum Latinorum obsidione
premerentur 10. Latini Romanos infestantes per connubia
decepti trucidantur 49. Hannibal iitteras simulatas nomine
principum Metaponti ad Fabium mittit, uti adueniens illos in
deditionem acciperet. Ibi positis insidiis Fabium excepturus, nisi
ille dolos animaduertisset 58. De Fabio inquit: Romani alterum
Hannibalem habent. Vrbem Tarentinam eadem arte, qua
cepimus, amisimus 58. Septimuleius Cai Gracchi caput plumbo
impleuit ęquum auri pondus ex publico accepturus 117. Lysander
dicere solitus, quo leonis pellis non attingeret, insuendam esse
uulpinam. Idem aiebat pueros astragalis, uiros iureiurando fallendos
esse 118. Phornabarus a Lysandro rogatus, ut litteras ad ephoros daret
suas laudes perscribens, id pollicitus, palam, ut petebatur, scripsit.
Sed dum eas obsignaret, alteras supposuit, accusationem continentes. Quas cum Lysander ab ephoris legendas accepisset, ipse
suus extitit accusator ac plane intellexit non solum Vlixem uersutum esse 119. Incredulos decipere sapientis est, credulos impium
30. Luctatius Cęsarem non per cuniculos, uerum iam machinamentis rempublicam occupare dixit 51.
Diuitię. Solon diuitias contempsit et pecuniam se habere uelle dixit, sed
per iniuriam parare nolle; uirtutem prętulit opibus 20. Telus Creso
regi pręlatus felicitate iudicio Solonis 24. orarium Saturni ędes. Primi
quęstores Publius Veturius et Marcus Minutius 26. Themistocles generum sibi eligens ditiori meliorem prętulit, uirum se malle
quam pecunias dicens 43. Dictum apud antiquos: Non
Philippum, sed Philippi aurum Gręciam subuertisse 102. Aratus,
cum Corinthi pręsideret, missam a Cleomene pecuniam, ut ei
arcem traderet, repudiauit dicens malle se habere diuitias quam ab
iisdem haberi 110. Spartę lata rogatio in senatu aurum et argentum intra urbem suscipi non licere 119. De Thorace sumptum
supplicium, quod argentum priuatim habere deprehensus sit
119. Opes Crassi 119. Agesilaus contempsit opes 29. Seruile est amare
diuitias 46. Somnium Antigoni, quo serendo aureas micas auream
Septimuleius
Lysander
Themistocles
..
Aratus
Spart lata
rogatio
.
PLVTARCHVS 307
1 corr. ex Portius 2 pro: sisachth- 3 pro: phan
segetem ortam uidit 94. Platonis sententia: Ei, inquit, qui uelit
esse diues, non cumulandam pecuniam, sed minuendam cupiditatem censeo 99. Cleopatrę opes 111.
Dolor. Egeus falso credita Thesei filii nece pręcipitio uitam finiuit 3.
Lugendi tempus apud Lacedemonios XI dies 14. Numa statuit
puerum triennio minorem non lugere, maiorem uero tot
menses, quot haberet / annos usque ad decennem. Longissimum
luctum mensium decem statuit 17. Pericles dolore superatus in
funere filii 55. Timoleon prę tristitia XX fere annis rempublicam
non attigit 97. Cato mortem fratris dolens 65. Demosthenes VII die
post interitum filię cum corona et ueste splendida processit nunciato
Philippi interitu, bonum publicum pręponens rebus domesticis 86.
Degener. Porcii1 Catonis filius 71.
Deffensor. Hercules et Theseus eo animo terram peragrantes, ut
nemini iniuriam inferrent nisi iniuriam inferentibus 2. Cicero
in patrociniis operam gratuitam pręstitit a nemine mercedem
accipiens 89. Sostratus Arium sequens clamabat: Docti doctos
seruabunt, si erunt docti 111.
DEVS. Numa Pompilius uetuit fieri deorum simulachra. Templa sine
imaginibus erigebantur 17. Vestę templum rotundum. Libitina dea
inspectrix eorum quę mortuis pręstantur 17. Ianus quare
biceps 18. Iupiter Feretrius unde 65. Deus Adranus in Sicilia
maxime cultus 97. Apud Lacedemonios templa affectibus dicata:
timori, morti, risui 108. Duo rerum principia: Deus atque hyle iuxta
Platonem 136.
Debitum. Solon, cum debita ciuium decreto rescidisset, id constitutum
sisathiam2 appellauit, id est oneris leuationem, quo ęsalienum
remittebatur 22.
Decima ex manubiis Delphos deo missa ab Agesilao 27.
Diabolus. Cassius Bruti uisionem non ueram, sed imaginariam ex fantasia3
formatam contendit. Demones enim non esse aut, si sint,
uoce uti non posse, quę corpori conuenit 82.
Discordia. Sicyoniorum ciuitas dissensionibus periit 116.
.
98r
.
Demosthenes
.
LACTANTIVS 308
LACTANTIVS FIRMIANVS
Diuitię non sunt summum bonum 57. Philosophorum error circa
contemptum diuitiarum 69.
Deffensio uiduarum et pupilloum 132.
DEVS unus an multi 3.4.5.6.7. Contra eos qui plures putauerunt 8.
De Hercule 9. De Esculapio, Apolline, Neptunno, Marte, Castore,
Polluce, Mercurio, Ioue 10. Iupiter, Neptunus, Pluto 12. Iupiter,
Saturnus 13. Vesta, Vulcanus, Sol, Rhea, Ops 14. Vranus ante
Saturnum 15. Titan, Iupiter, Iuno, Neptunus, Pluto, Glauca 15.
Quare homines coepti noninari dii. Apud quos qui dii
pręcipue culti 16.17. Quod dii esse non possunt, quos sexus discernit
17. Turpitudines de diis 18. Contra eos qui deos ex
hominibus factos mentiuntur 19. Ceres, Liber, Esculapius,
Vulcanus, Minerua 20. Quod deos uanos et Deum uerum simul
colere nemo potest 20. Cloacina, pallor, pauor, honor, uirtus, mens,
rubigo, febris, Venus calua, Venus amata, Iupiter pastor, fornax,
muta, Lares, Lara, Larunda, cęca, cuna, Sterculius, Ticinus,
Terminus 22. De deorum sacrificiis 22.23.24. Autores colendorum
deorum 25.26. / Iouis cognomina 26. Bellus, Saturnus 26. Causa fingendi
simulachra 28. Quod etiam qui uidebantur saipientes ad
gratiam uulgi errauerunt 29. Quod idola uana 30. Quod solus
omniium creator uerus Deus est. Contra Stoicos qui stellas
deos putant 32. Quod nec elementa nec mundus Deus sit 33.
Contra idola aurea uel eburnea 34.
DEVS Pater et Filius 36. Omnia fecit ex nihilo. Nil aliud esse naturam
quam Deum 37. Solus Deus non factus 38. Deus fecit animalia,
contra eos qui dicunt ex astrorum motibus nata 42. Deum primi
ignorauerunt Chananei 45. Simulachrorum uanitas 48. Contra
errorem deos colentium 75. Quod contra naturam sit colere
plures deos. Quod naturę necessitate oporteat dominum unum
esse unicumque et patrem unum 76. Deus Pater ęqua1em
sibi genuit Filium, per quem fecit omnia. Testes sunt Sybilla,
98v
LACTANTIVS / LAERTIVS 309
Trismegistus, prophetę 77. Iesus Christus, Messias 78. Duplex
natiuitas Filii. Quare ipse dicitur Verbum. Natiuitas ineffabilis.
In quo ab angelis differat 78. Quam melius a Gręcis Logos quam a
Latinis Verbum dicitur. Quid de Deo senserint gentiles, Zeno et
Trismegistus. De secunda natiuitate Filii 79. Causa incarnationis Christi 80. Natiuitas, passio, resurrectio, ascensio, iudicium 81. Filius substantię diuinę et humanę 82. De ęterno Christi
sacerdotio 84. De baptismo Christi et miraculis, quę pręnunciata
a Sybillis 85. Post resurrectionem discipulis reserauit archana
Sripturarum 91. De ascensione Domini 91. Quibus argumentis
infideles nituntur, ut euacuent diuinę incarnationis fidem 91.
Christus doctor e cęlo missus corpus debuit assumere, ut esset
perfectus in docendo 92. Christus homo, sed non ita natus ut alii
homines 93. De unitate Patris et Filii 97. De aduentu Christi
aureum sęculum restituentis 104. Deus omnes ęqualiter habet
111. Quod Deus nec esurit nec sitit, ut aliquid materiale sibi uelit
offerri 120. De potentia Dei, quę potest homines et angelos
punire 165. Gradus ad Deum cognoscendum et ueritatem 170. In Deo
quid sit miseratio, gratia, ira 180. Deum amandum esse, uerendum, honorificandum, metuendum 185.
Diabolus Gręce, Latine criminator 36. De inquinatione angelorum
et duobus generibus demonum, qui etiam familiares
hominibus 45. Nocere non desinunt. Sanctis tanquam serui
obediunt 46. Diaboli inuenta ad fallendum 46. Malicia demonum
74. Astutię demonis 123. Cur Deus dedit spiritum tentatorem
201.
LAERTIVS
Derisio. Diogenes dicenti cuidam: ``Complures te irrident'' --- ``et illos'',
inquit, ``forte asini''. ``Sed non illi asinos curant'', subdidit ille;
``neque ego illos'', respondit 58.
LAERTIVS 310
1 pro: Capaneo 2 corr. ex opinionem
Deformis. Arcesilaus Emone quodam Chio, cum deformis esset et luxuriose
indueretur, interrogante, utrum illi sapiens amaturus
uideretur, ait: Non, si ita pulcher fuerit ut tu, neque si ita speciose
uestitus incesserit ut tu 42. Zeno corporis habitu deformis 63.
Diuitię. Sacietatem ex diuitiis nasci, dixit Solon, et ex satietate
contumelias gigni 8. Chilo lapideis cotibus aurum exeminari dixit et
dare apertum sui documentum, auro autem bonorum malorumque hominum mentem, cuiusmodi sit, comprobari 10.
Pitacus pecunias a Croeso missas accipere noluit, duplo plura quam
uellet se habere contestans 10. Croeso scripsit ad eum se uenturum
non cupiditate habendi, sed humano uiro familiariter utendi 11.
Indignum hominem diuitiarum gratia laudare noli 12. Pherecydes: Neque aurum neque argentum honorandum 15.
Anaxagoras patrimonium suis sponte cęssit et se ad speculandum
contulit 16. Gestabat Aristippi famulus in itinere pecuniam, et cum
premeretur onere, ille ``effunde'', ait, ``quod nimis est et fere ea quę
pręuales.'' Nauigans pecuniam proiecit in mare, ne propter
illam a uectoribus perimeretur 23. Stilpo, cum ea, quę capta patria
amiserat, conscribere iuberetur restituendi gratia, nihil suum se
perdidisse respondit; quippe doctrinam et eruditionem sibi ademisse
neminem 26. Diuitias neruos rerum esse 43. Demetrius non
modo diuitias cęcas asserebat, uerum et illarum autorem fortunam
52. Diogenes diuitem indoctum ouem aureo uellere dicebat 57,
Crates deposuit pecuniam apud trapezitam, mandans, ut, si filii
idiotę essent, eis redderet, sin philosophi, plebi distribueret; nihilo
quippe egere philosophos 61. Metrocles diuitias nocere dixit, nisi
quis eis digne utatur 62. Euripidis de Napeo1 uersus, quod opes
quidem illi fuerint, sed opibus elatus non incesserit neque plus fastus
habuerit quam egens uir 65. Chrysippus quęrit, quo pacto
sapienti quęstus sectandus sit et cuius rei gratia 79. Porro, inanium opinionum2 diuitię in infinitum excidunt 110.
Dolor. Solon flens obitum filii, cum sibi diceretur, quod nihil flendo
proficeret, ob hoc enim se flere dixit, quia nihil proficeret 9.
99r
LAERTIVS 311
De dolore et uoluptate 24. Neque dolore capiendum sapientem,
quod is ęgritudo sit animi ratione aduersante contractio 72.
Doloris species 72. Dionysius in oculorum dolorem incidit; quo
acriter cruciatus noluit dicere indifferentem esse 77. Cor non
edendum 82. Epicurus contra Cyrenaicos animi dolores quam
corporis deteriores censet; carnem enim pręsenti tantummodo
dolore affici, animum uero et pręterito et pręsenti et futuro110.
Degener. Arcessilaus percunctanti, cur ex disciplinis aliis plerique ad
sectam Epicuream transirent, ex Epicureis uero nullus se ad cęteras
conferret, ait: ``Quia ex uiris quidem galli fiunt, ex gallis uiri
nunquam'' 42. /
Deus. Dii geniti secundum Eudemum Rhodium 3. Nec cogitationes
latent deos 6. Pherecides primus de diis scripsit Gręcis 15.
Theodorus omnes de diis opiniones sustulit 25. De diis
philosophorum facete dicta 27. Plato: totius genertionis
causam esse deum. Deos esse igneos 35. Deum sicut et materiam
incorporalem esse 36. Aristoteles, sicut et Plato, deum
incorporalem diffinit eiusque prouidentiam ad cęlestia usque
pertingere, ipsum uero immobilem esse 48. Lysia pharmacopola
sciscitante, an deos esse crederet: ``Quomodo'', inquit, ``non
credo, qui te diis inimicum puto'' 57. Zeno per caparim, Socrates
per canem deierabant 66. Stoici unum deum esse eumque
appellari mentem, fatum, Iouem 74. Deum esse animal
immortale, rationale, perfectum siue intellectuale, beatum, a
malo omni remotissimum, prouidentia sua mundum, et quę sunt
in mundo disponens omnia; non tamen inesse illi humanę
formę liniamenta etc. De nominibus et substantia eius 75.76.
Dei imaginem in annulo minime circumferendam 82. Idem
Pythagoras dixit se ad inferos descendisse atque uidisse Hesiodi
animam columnę ęreę astrictam ac stridentem, Homeri uero ex
arbore pendentem et a serpentibus obsessam pro his quę de
diis dixere 82. Pythagorici putant solem, lunam et reliqua sydera deos
esse 83. Xenophanes uersu scripsit contra Hesiodum et Homerum,
99v
LAERTIVS / CVRTIVS 312
1 corr. ex liberi 2 pro: incorruptibilia
exprobrans illis, quę de diis dixere. Dei substantiam dixit rotundam esse et globosam nihilque cum hominibus habere
commune, totum cernere totumque audire, non tamen respirare
simulque esse omnia: mentem, prudentiam, ęternitatem 90.
Melissus ait de diis nihil diffiniendum; neque enim illorum certam esse notionem 91. Prothagoras, cum idem dixisset, ab
Atheniensibus pulsus est et libri1 eius combusti 93. Quę non
transmutantur, incomprehensibilia2 sunt et ab eius quod
mutatur natura prorsus aliena 103. Deum esse animal
immortale ac beatum 108.
Decimas frugum separant Athenienses in sacrificiis publicis offerendas
8. Chilo difficile esse dixit ocium recte disponere 10.
Diabolus. Mundus demonibus plenus 3.5. Demones esse quosdam
quibus insit hominum miseratio 76.
QVINTVS CVRTIVS
Deformis. In Sophitis regno genitos liberos non parentum arbitrio tollunt aluntque, sed eorum quibus spectandi infantum habitum
cura mandata est. Siquos segnes aut aliqua membrorum parte
inutiles notauerunt, necari iubent 54. Indis maritimis prominent
ungues nunquam recisę, comę hirsutę et intonsę sunt 61.
Diuitię. Aurei torques. Vestis auro distincta, tunicę gemmis adornatę 2. Opes
regias Persę gazam uocant. Regia pecunia, quę / Damasci erat, proditur
Alexandro 7. Summa pecunię signatę talentorum duo milia et sexaginta, facti argenti pondus quingenta, ęquabat 7. Arbella Alexandro
traditur cum Darii gaza 19. Regiam Persarum diripiunt Macedones
24. Gaza Persarum regum 24. Alexander, cum graue spoliis agmen
uix moueretur, suas primum, deinde totius exercitus sarcinas exceptis
necessariis incendit 31. Quid tibi diuitiis opus est, quę te esurire cogunt
42. Indię opulentię descriptio 47. Flumina aurum uehunt. Gemmę
margaritęque in littoribus. Regum Indorum uestes 50. Rex Alexandro
100r
CVRTIVS / POLIB. / SABELL. 313
1 pro: -gadarum
occurrit precioso indumento insignis 55. Orsines satrapes gentis
Persagatarum1 nobilitate ac diuitiis inter omnes barbaros eminens 62.
Dolor Darii nunciato sibi uxoris obitu 15. Nabarzanis fictę lachrymę 26.
Matris Darii luctus audita Alexandri morte, ita ut cibum nolens
capere moreretur 64.
Deus. Tyrii catena aurea uinxerunt Apollinis simulacrum, quasi hoc
modo cohibituri, ne ad alios transmigret 10. Hamonis effigies 13. Dii ab
hominibus facti 47.
POLIBIVS
Dolus quorundam Gallorum amiciciam cum Hannibale simulantium 49. Numidarum mos primo statim congressu dare terga, mox
ubi uisum fuerit, conuerso cursu audacter in hostem ferri 53.
Cretenses ad dolos promptissimi 64.
Degener. Cynethenses, Archadum genus, ab origine sua degenerarunt, ex
piis impii facti 66. Philippus ex pio impius euasit 77.
Discordia. Romanorum socii per gliorię contentionem separati castris
ab Amilcare opprimuntur 6.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Deformis. Gygantes monstrosę staturę 2. Monstra Aphricę 31. Pericles
capite enormi, ob id opifices galeatum figurabant 150. Indi maritimi
231. Sempronia. deformis et stolida 338. Marius ad deformitatem euitandam uarices ex altero crure sibi extrahi pssus 344. Firmus Seleucius,
cui fuerant duo elephantini dentes 448. Blemię capitibus carent,
ora et oculos pectoribus affixos habent 450. Derisus Iulianus, qnod,
cum pusillus esset, portas urbis subiturus caput acclinaret 456.
Dolus Medeę, quo Pelias interficitur 30. Nessi dolus in Herculem 36.
Pisistrati ad occupandum dominatum 86. Romanus Sabinum lu
SABELLICVS 314
dificat bouem immolans, dum ille ad flumen pergit 89. Cyrus
Massagetas uicit uino epulisque graues, quas in castris ex industria
fugiens illis reliquerat 94. Tarquinii filius ad Gabinos transfugiens
eos decepit subdens patri 96. Dolosi homines, dolosa uestimenta
98. Quo dolo captus / Polycrates. Zopyrus decepit Babylonios 101. Dolus
fodientium cuniculum deprehensus 107. Amasis pręfecti dolus
in frangendo foedere 107. Artaxerxes loricatus simulauit uelle se
commutare loricam cum Artabano. Vbi exutum opportunum iniuri
ę uidit, gladio transuerberauit 137. Alcybiades circumegit hostes
fando, quoad ex improuiso totus in urbem exercitus irrupit 176.
Lysander uulpinam pellem aliquando pro leonina insuendam
180. Murices ferrei sub terra conditi 218. Herrenii arte intercluditur Romanus exercitus intra Caudinas furcas 224. Hannibal Fabii
agro abstinet, ut suspectum reddat 272. Fugam simulat et castra cum
impedimentis relinquit, ut insequendi studio effusos ex insidiis
exciperet 273. Cretenses ad insidias promptissimi 275. Hannibal
quendam Romanę linguę gnarum inclamare iussit consulem
iubere, quando castra ab hoste capta essent, ut milites in
proximos montes facesserent 289. Hasdrubal quomodo elusit
Neronem, ut exercitum in pacatum educeret 290. Scipio insidias
agit in Fabium 293. Hannibal sua arte captus Salapia decessit 294.
Gryphi astus in matrem 341. Maxentius in foueam cecidit,
quam fecit 45.
Diuitię. Nitocris reginę sepulchro insculptum: Siquis forte regum, qui
post me in Assyria regnabunt, pecunię erit indigus, quantum
libuerit, hinc sumito. Si minus indigens recluserit, haud expediet illi
id facere 5. Apud othiopas ęs charius quam aurum 11. Arabum
opes 16. Nummus percussus a Theseo 35. Salomonis diuitię 56.
Oportere ciuem ciui ingenio et uirtute, non luxu et diuitiis pręstare.
Ferreus nummus 62. Maones primi aureum argenteumque
nummum percussere 67. Mydas, Gordii filius, ditissimus 73. Solon
pauperes prętulit Croeso 86. Assyriorum regum opulentia. Croesi diuitię 92. Diuitiis homines insolentiores fieri 93. Aurum usque ad
100v
SABELLICVS 315
1 corr. ex Hannibas 2 corr. ex diripi- 3 corr. ex sererere 4 corr. ex -bolo
contemptum apud Macrobios 98. Tributa Persici regni 101.
Pythius Atys, filius Xerxis, exercitum hospitio accępit 126. Pręda
Pausanię iussu in unum locum coaceruata 133. Sub Gylippi tecto
multę noctuę 181. Stilpo solam sapientiam suas diuitias esse putauit
192. Plato uenditus XX minis 200. Darius diuitias relinquere
hostibus statuit, ut illis immersi a pristina uirtute degenerent 219.
Alexander Susis potitus 219. Persepolitana gaza 220. Alexander
sarcinas igni cremandas subiecit 222. Antigonus auri ostentatione
Gallos in insidias adduxit 248. Argenteus nummus quando
primum Romę percussus 256. Electrum, lincurium 259.
Annulorum tres modii cum dimidio 279. Solida ex auro columna
in Lacinię Iunonis 282. Argenteus clypeus CXXX pondo 288.
Ornamenta populi in usum populi conferuntur 291. Pręda
Charthaginiensis / 292. Aurum incensimarium 293. Quomodo
Hanniball opes suas seruauit, ne diriperentur2 320. Aes Corinthiacum
333. Luxuriosus belli apparatus Antiochi 338. Auri et argenti contemptus
347. Antigonus somniauit se aurum serere3 quod Mithridates
meteret 350. Mithridates captus esset, nisi mulus auro honustus
sequentibus obiectus esset 361. Auriferi fontes ex Caucaso
scatentes 363. Vitis aurea dono ab Aristobulo4 Pompeio data 363. Crassus
377. Aurea trabs DCCL pondo 380. Caligulę nummorum acerui 414.
Decebali inuentum in occultando thesauro 428. Vniones Memię,
Alexandri imperatoris uxori, donatę 441.
Dolor Herculis 28. Hippoliti apud patrem accusati dolor 35. Herculis
dolor ex ueneno Nessi 36. Solon dolore uictus morte filii audita 86.
Sammeti dolor in clade domestica sine lachrymis, sed cum fletu in
amici miseria 98. Fabius triumphare noluit ob collegę et fratris
necem 124. Comploratio mulierum cum diceretur Darius
periisse 212. Dolor in morte amici 232. Matris Darii in morte
Alexandri 233. Phila, Demetrii uxor, doloris impatiens ueneno
sibi mortem consciuit 244. Harsicoras audita filii morte sibi
manum intulit 282. Marcellus captis Siracusis illachrymat 287.
Ciceronem accusatum XX hominum milia mutato habitu secuta
101r
SABELLICVS 316
1 pro: irr- 2 pro: sisachthia
sunt 368. Cornelia dolore collapsa uiso Pompeio cum amictu lugubri
385. Augusti luctus amissis legionibus Vari ductu 486. Luctus ex
Germanici interitu 414. Gordianus, ubi filium perisse credidit,
propria se zona suspendit 443.
Degenerat Ninus iunior a perentum indole 6. Heli filii a patre degenerant 43. Item Samuelis 44. Filii Bruti 102. Quę facile degenerent 317.
Antonius ad piscationem conuersus iridetur1 396.
Deffensor. Vestales fortuito occursu supplicio sontem eximebant 76.
Antiphon, quo nemo sua ętate capitales causas melius egit 175.
Fabius, populi Romani clypeus, Marcellus ensis 283.
DEVS. Saturnns, Cęli filius. Tres Ioues. Iouis sepulchrum 7. Ęgyptii primi
deos commenti 13. Dionysius Bacchus 21. Ceres, Vesta, Neptunus, Pluto,
Iuppiter 21. Mortalitatis argumenta in Ioue 21. Alladius in deorum
contemptum fulgura et tonitrua imitatus 62. Deorum uanitas 76.
Tullus Pallori et Pauori ędem uouit 78. Persarum dii. Deos ex
hominibus ortos 91. Massagete unum Solem uenerantur, cui
equum mactant 93. Amasis in deos lusus 97. Muliebris Fortunę
templum 120. Zeno duo principia posuit, Deum et materiam 142.
Prothagoras: An dii sint, statuere, inquit, nequeo 150. Templum
Iunonis deflagrauit 164. Athenis omnes Mercurii una nocte truncati 168.
Deus incorporeus 233. Serpens osculapius 245. Virtuti et Honori ędes
294. Mater deum / ex Pesinunte Phrygię Romam aduecta 299. Bona dea
367. Christus nascitur 407. De Christo 410.411. Demonum pręstigię 423.
Debitum. Sisathia2 tabularum abolitio nominata, cum Solon foenore
leuasset inopes 86. Papyrii scelus in debitorem 215. Grauis seditio ciuitatem inuasit ob ęsalienum 245.
Dona Scytharum Dario missa 106. Rex Macedonum Perdicę et fratribus pro
opera mercedem poscentibus radios solis per fumarium insertos se
illis mercedis loco dare respondit 132. Dona Orsinis regi Alexandro 232.
Munera Siphaci missa et Ptolomeo et Cleopatrę 292. Adrianus a Sarasmane
rege dona accepit et in his aureas clamydes. CCC noxios in arenam auratis
clamydibus in regii muneris contemptum produxit 429.
Decima diis uota 179. Decima prędę Apollini datur 183.
101v
SABELL. / VALER. M. / CICERO 317
1 corr. ex Arto- 2 pro: Iphi-
Discordia. Secedit plebs in Sacrum montem 116. Menenii apologus ad sedandam plebis discordiam 117. Discordia ciuitatis 119. Fratrum, Cyri et
Artaxerxis1 183. Discordia ciuilis 202. Romanus in sinu pacem et bellum portans 265. Ciuilis discordia inter Syllam et Marium 351. Inter
Cęsarem et Pompeium 380. Seueri filii inter se discordes 436.
VALERIVS MAXIMVS
Diligentia. Triumuir nocturnus populi iudicio concidit, quia uigilias
negligentius circumierat, liber VIII, caput I.
Dolus. Romanus Sabinum decepit in uacca fatali immolanda, liber VII,
caput III. Mulier, quę depositi nomine pecuniam a duobus
acceperat, ab altero interceptam alter adueniens petebat; a
Demostene defensa est, eodem. Hannibal in Canensi uictoria
decepit magis quam uicit Romanos, caput IIII.
Diuitię. Cęteris res suas efferentibus Bias nihil ferens omnia bona se sua
secum ferre dixit, liber VII, caput II.
Dolor. Pictor quidam summi moeroris acerbitatem exprimere non
ualens Agamemnonis in Ephigenię2 immolate nece lugentis
caput inuoluit, liber VIII, caput XI.
Degener. Qui a parentibus claris degenerauerunt, liber III, caput V.
Defensio. Agatocles, cum urbem eius Syracusas Cartaginienses inuasissent, ipse exercitum in Aphricam transtulit. Sic inferendo,
quę patiebatur, melius quam se defendendo malis liberatus est.
Deus. Thales interrogatus, an facta hominum deos fallerent, ``ne cogitata''
inquit, liber VII, caput II.
Discordia: De ui et seditione, liber IX, caput VII.
CICERONIS OPVSCVLA
Degener. Tyberius Grachus optimus, filii pessimi 122.
CICERO / THVCIDIDES / PHALARIS / ORATIVS 318
Deffensor. Qui non deffendit ab iniuria, cum potest 76. Causę cur
prętermitti debeat deffensio 77. Patroni 80.
Diuitię. Marcus Crassus negabat esse pecuniosum, qui suis fructibus exercitum alere non posset 77. Quęstus, mercatura 108. Quibus rebus res
familiaris quęri debet 134. Diuitię non expetendę 174. / Nihil est
nostrum, quod amitti potest 179. Solus sapiens diues 182. Diuitias
contempsere Caius Fabricius, Manius Curius 183. Aphricanus 184.
Dolus. Qui XXX dierum pepigerat cum hoste inducias, noctibus populabatur.
Quintus Fabius Labeo arbiter Nolanis et Neapolitanis datus utrisque imposuit
79. Fraus odio digna maiore quam uis 81. Fraus non committenda
etiam si nemo resciturus sit 154. Caius Marius in Quintum Metellum
155. Si uir sapiens nummos adulterinos acceperit imprudens pro bonis,
cum id rescierit, soluturus ne sit eos, sicui debeat, pro bonis? 158.
DEVS. Quis non timeat omnia prouidentem, cogitantem etc. 188. Necesse
est illud, in quo est totius naturę principatus, esse omnium optimum omniumque rerum potestate dominatuque dignissimum 189.
Depositum quando non reddendum 160.
THVCIDIDES
Diuitiarum usus non ad iactantiam 22.
Deffensio sumenda et pręsumenda 74.
Discordia. Seditio perniciosa 46.
PHALARIS
Degener. Nec patri nec filio similis 33.
ORATIVS IN EPISTVLIS
Dolus. Atria seruantem postico falle clientem 6.
102r
ORATIVS / TERTVLL. / VERGIL. 319
1 pro: eludent
Donum. Qui dona accipit, libertatem uendit 8.
Diuitię non faciunt beatum 6. Fabula de uulpe et mustela 8. Diues agri
9. Pecunia 10. Diues gaudet. Diues seruus est 16. Diues in uitia
pronus 17. Opes ad segnitiem impellunt, exemplum militis
Luculli 26. Diuitię non conferunt prudentiam 29. Aut emendo aut
utendo rem possidemus 29. Diuitię non sunt proprię 29.
Deffensio. Ne tuearis noxium, ut serues innocentem 18.
TERTVLLIANVS
DEVS. De Christo et quid differant Christiani ab Hebreis 7. De Christo
et Deo omnipotente 8. De regno Dei 10. Deus 15.
Diabolus. Demon Socratis. Demonum operatio 8. De spiritu demoniaco 10.
Dolor. Epicurus omnem cruciatum doloremque depreciat, modicum
quidem contemptibilem pronunciando, magnum uero non
diuturnum 14.
VERGILIVS
DEVS. Iouis omnia plena 4. Iam noua progenies cęlo demittitur alto 5.
Diabolus. Cyclopes fabricantes fulmina 46. Tum uarię illudunt1 species etc. 50.
Diuitię. Veteres tellure recludit thesauros, ignotum argenti pondus et auri
62. Galesus ditissimus 146. Est domus, alta iacent penitus defossa
talenta cęlati argenti, sunt auri pondera facti infectique mihi 137.
Discordia. Alecto 143.
Doli. Sinon 70. Dolus an uirtus quis in hoste requirat 75.
Dolor Annę in morte sororis 106. Matris Euriali 172. Mezentii in cęde
Lausi filii, quo se hosti opponente euaserat 192. Euandri ad Pallantis filii
cadauer 197. Opis luget Camillam 208. Amata rata perisse Turnum
/ prę dolore laqueo se suspendit 220. Latinus Amatę uxoris mortem
luget 220. Iuturna soror luget Turnum 225.
102v
HIERONYMVS 320
1 corr. ex quęre 2 corr. ex iniqus
EX PRIMA COMMENTARIORVM HYERONYMI
Derisio. Rugare frontem, adducere supercilium, crispare nares, concrepare
digitis 32. Irrisor incredulus 253. In illusores 254.
Dolus. Omnis frater supplantatione supplantat 163. Fraudulenti uasa pessima
262. Telas araneę texunt 311. Omnis frater supplantatione
supplantat 345. Lingua dolosa 345.
Diuitię. Didracma, semiuncia, syclus, uncia 6. Veh qui opulenti estis in
Syon 72.73. Adamas, id est indomitus. Adamantis natura 76. Spinę
106. Quod potentes et diuites repente pereant 112. Niniue grauatur
diuitiis 115. Veh ei qui multiplicat non sua 124. Disperierunt omnes
inuoluti argento 137.138. Conuenite et congregamini, gens non amabilis 138. Karpojoria, id est ubertas et frugum abundantia 166.
Diues Lazari non misertus 184. Theristra 198. Spinę 199. Ericius 233.
Tyriorum omnis industria est negociationibus opes quęrere1 244. In luxuriam diuitum 245. Gaza, lingua Persarum diuitię 271. Diuitię et
paupertas ad probationem 285. Gemmarum genera 300. Vitam
manus tuę inuenisti, propterea non rogasti 315. Camellus portans
onera 314. Diuitię uerę uirtus 316. Saturaui eos, et mechati sunt 340.
Omnis diues aut iniquus2 aut hęres iniqui 340. Veh uobis diuitibus 343.
Aurum ophaz, quod nos obrizum possumus dicere 347. Vbertas securitatem, securitas negligentiam, negligentia contemptum parit 380.
Dolor parturientis 37. Planctus pęnitentię, carmen innocentię. Veh
obstinatis 69. Tristis est anima mea usque ad mortem 93.
Luctus indicium barbę capitisque rasura 221. Peccatores lugendi 242.
Veh mihi, quia defecit anima mea propter interfectos 339. Mos
in luctu capillum tondere 344. Dominus fleuit super
Hierusalem. Quis dabit capiti meo aquam? 345. Mos in luctu 346.
Degener. Iusto non proderunt pristinę uirtutes, si ad malum declinauerit
41. Domus Israel cęcidit 52. Lapsus et per pęnitentiam errectus
79. Anima Hierusalem ducta in captiuitatem 110. Ignis damnatis,
herba fulonum penitentibus 185. Pulcherrimi uiri tui gladio
cadent 198. Ciuitas sancti tui facta est deserta Syon 321. /
HIERONYMVS 321
DEVS. Dii, id est sancti siue angeli 2. Dii 12. Ex hominibus dii
consecrati 16. Ventus urens siccans uenas 37. Sancta Trinitas 44.
Ecce formans montes et creans uentum 52. Dei anima diuinus
affectus est 55. Heretici Deum corporeum fingentes 62.65. Dei
potentia 79. Filius in Patre et Pater in Filio 90. Misericors et iustus
97. Anima in Deo pro mente et cognitione 113. Pater et Filius
127. Abyssum et sapientiam quis inuestigauit, id est Patrem et
Filium 131. Trinitas 133. Deus uiuens ad distinctionem deorum
mortuorum, qui appellantur idola 140. Dei inuestigabilis sapientia
146. Trinitas 148.150. Ira Domini non perturbationem signat sui
qui irascitur, sed eorum merita atque peccata, in quos Dei ira
desęuit 151. Trinitas 158. Omnes affectus Dei non humani sermonis
uitio, sed diuinę maiestatis sensu accipiamus 164. Qui uiderit Filium,
uidet et Patrem 164. Dominus qui cęlu.m extendit ut pellem, et
terram alta mole sollidauit, et spiritum hominis finxit in eo, idem
animarum est creator omnium 172. Deus amarus et dulcis,
non sibi, sed patientibus 175. Lux et gloria Dominus 176.
Admirabile nomen tuum 177. In principio erat Verbum 179. Odisse
Deus anJropopaJws sic ! dicitur, ut flere, ut irasci 180. Videre
faciem Dei homo non potest 190. Anima in Deo 191. Oculis
mentis uidetur Deus 203. Millia millium ministrabant ei. Facies
et pedes. Qui ambulat super pennas uentorum. Sancta Trinitas
203. Pater et Filius 249. Deus Maozim, id est robustus et fortis 257.
Deus creator mundi 273. Dei maiestas et potentia. Omnia nouit,
omnia continet etc. 274. Pater ad Filium 277. Pater Deus solus
278. Pater et Filius 281. Deus figulus noster 282. Non erunt tibi
dii alieni absque me. Conuertimini ad me, et salui eritis omnes fines
terrę 283. Dei membra diuini affectus 283. Sancta Trinitas 286. Ego
sum, ego sum 292. Deus sanctus in sanctis habitat 302. Deus
ubique diffusus 306. Qui habitas in cęlo, non quo Deus qui
tenet cęlum palmo et terram pugillo, ullo claudatur loco, sed quo quę
sanctiora sunt, illius locus et habitaculum esse dicantur 320.
Deum nemo uidit unquam 321. Mysterium Trinitatis 322. Passiones
103r
HIERONYMVS 322
in Deo iusti iudicii effectum signant 323. Deus amen 325. Deus
ubique 327. Deus ignis consumens 329. Affectus in Deo
quomodo intelligantur. Deus uidens omnia 330. Penitentia Dei
339. Deus ignis consumens 340. Dei potentia 340. Pater et Filius
345. Deus timendus 347. / Deus ubique 364. Sancta Trinitas 365.
Deus ad inanimata locutus 371. Ego sum iudex et testis, dicit
Dominus 373. Qui est 380.
DEVS CHRISTVS. Christi aduentus 17.31. Ex Ęgypto uocaui Filium
meum 32. Christus morbidam ouem humeris portauit 32. In
manibus prophetarum assimilatus sum 35. Descensus in infernum 37. Christus lumen, uia, ueritas, panis, uinea, ignis, pastor,
agnus, ianua, uermis, ros, iuniperus 38. Petra Christus. Petrę apostoli
55. Ascensus Domini 58. Christus humiliatus 76. Christus post
passionem uictor 83. Arcistrathgos pręliorum ad gentes
legatus missus 83. Ionas Christus, Niniue mundus 87. Christus
relinquens Patrem, ut gentium iungatur ecclesię 88. Descendit ad
inferos, tertia die resurrexit 89.90. Descensus ad inferos, resurrectio.
Natus de Virgine 90. Christus se ipsum obtulit. Christus
mortis uictor. Iterum ad Niniuen. XL dies ieiunat 91. Ecce uir,
Oriens nomen eius 93. Christus uia et porta, per quem ad Deum
accedimus 99. Christus mons Domini 101. Et stabit ef pascet in
fortitudine. Et erit iste pax 104. Liberauit nos Christus de manu Assur.
Vicit leo de tribu Iuda 105. Christus redemit nos 106. Pater ad
Filium: Pasce populum tuum in uirga tua 110. Christus ueritas
114. De aduentu Christi 123. Anima Christi 126. Resurrectio
Domini 127. Dominus ab austro ueniet. Virtus et sapientia.
Splendor glorię Dei. Manus Filius. Ante faciem eius ibit mors,
cum in monte tentatus est 129. Incuruati sunt colles mundi
129. Adueniente Domino inferi tremuerunt, superi lętati sunt.
Christorum genera 131. Misisti in caput impiorum mortem,
diuisisti in stupore capita potentium 132. Capita demonum a
nationibus separauit et ipse se fecit caput 133. Iesus 134. Christi
redemptio fidelibus, gaudium 144. Zorobabel typus Saluatoris. Siquis
103v
Virgo
Pax
HIERONYMVS 323
1 corr. ex Eshias
sitit, ueniat ad me. Iesus, filius Iosedech. Iesus magnus sacerdos. 145.
Christus rex er sacerdos 147. Zorobabel 150. Post gloriam misit me
ad gentes 155. Christus Deus omnipotens Sabaoth. Sacerdos
magnus 155. Christus tentatus 156. Lux, lapis primarius, lapis
stanneus 157. Zorobabel Iesus 160. Ecce uir, Oriens nomen eius
161. Dominus super asinam 166. Patres de inferno liberati per
Christum 166. Christus arcus, sagittarius, sagitta, frumentum,
uinum, pluuia serotina 167. Sub Hieroboam diuisi, sub Christo
coniunguntur 168. Vnigenitus et primogenitus 173. Egredietur
Dominus et pręliabitur contra gentem illam 175. Lux et
gloria Dominus 176. Lapis angularis 177. / In principio erat
Verbum 179. Vita et pax Christus 182. Ecce ego mittam angelum
meum 184. Christus magni consilii angelus 184. Christi aduentus
185. Esaias omnia edisserens de Christo 188. Petra Christus 194.
Christus Deus, Gygas 195. Christus iustorum requies 198. Veniet ex
Syon qui liberet. Dilectus. Filius olei 199. Esaias1 uidit gloriam
Christi 202. De Virgine nasciturus 205. Christus natus, ut sciat
reprobare malum et eligere bonum. Emanuel. Iesus. Iasub 206.
Ascendens in altum captiuam duxit captiuitatem 208. Qui erit
credentibus in sanctificationem. Incredulis in lapidem offensionis
209. Ecce ego et pueri mei. Christus et apostoli. Christus
prędicans 210. Christus natus. Christus Deus. Magni consilii
angelus 211. Christus nasciturus de periculis liberauit 211. Sex
nomina Christi: admirabilis, consiliarius, Deus, fortis, pater
futuri sęculi, princeps pacis. Christus fons, puer meus electus 215.
Ipsum gentes deprecabuntur, et erit sepulchrum eius gloriosum 216. Saluator 217. Emitte agnum, dominatorem terrę
221.235. Christus Ęgyptum ingressus. Veni mittere gladium in
terram 223. Ecce Dominus ascendens super nubem leuem et
ingredietur Ęgyptum 238. Magi 238. Ascensor asini Christus 241.
Cęcidit Babylon, id est idolatria in aduentu Christi 241. Deus
appropinquans 242. In die illa uocabo puerum meum Eliachin, filium Helchię 243. Christus pauper super pullum 247. Christus
104r
Sacerdos
rex Deus
Virgo
Deus
HIERONYMVS 324
1 ipse auctor delevit 2 corr. ex fundam 3 corr. ex racemum
faciet omnibus gentibus pingue conuiuium 247. Dominus
Deus fortis in perpetuum. Conculcabit eam pes pauperis, id
est Christi 248. Dilectus Domini 249. Iesus Christus lapis 245.
Leo 256. Et erunt oculi tui uidentes pręceptorem tuum 259. Fons
uiuus 260. Christus uenit in nomine Patris 261. De aduentu
Christi et apostolorum eius. Christus et apostoli post uocationem gentium 262. Tabernaculum quod transferri non
poterit 285. Annus acceptabilis aduentus Domini 265. Via Christu
s 266. Ad inferna descendit 271. [Deus creat].1 Christus seruus.
Electus 276. Non clamabit 276. Pater ad Filium 277. Puer eius ac
seruus, quem elegit 278. Christus et Ecclesia. Christus Deus 282.
Oriens 284. De Christi aduentu. Ego ipse ego primus et ego
nouissimus 285. Redemit Dominus seruum suum Iacob. Christu
s redemptor. Christus natus sagitta electa 286. A Patre dilectus
286. Christus funda2 apostolorum et prophetarum. Nunquid
tolletur a forti pręda 288. Ecce leuo ad gentem manum meam, et
leuabo signum meum 288. Dominus dedit mihi linguam eruditam 290. Christus petra. Iesus Christus brachium 291. 292.
Christus uictor. Posui uerba mea in ore tuo 292. Christus dextera et
brachium Dei. Seruus et puer. Proficiebat ętate et sapientia 295.
Christus agnus. / Filii natiuitas 296. Christus seminator. Christus
saturatus 297. Dominabitur tibi qui fecit te 298. Christus semen
Dauid. Gloria Dei 301. Deus et homo 301. Dei uerbum, Dei misericordi
a 302. Ego sum uia, ueritas et uita 396. Christus sol iustitię, fons
uitę 309. Pax nostra 311. Christus ueritas. Spiritus signatus in
Christo. Christus puer Domini 312. Spiritus Domini super me
315. Christus desideratus 317. Descendit ad oues perditas 319.
Christus descendit 320. Christus granum botri siue acinum uel
racemus3 et semen Iacob 324. Mons. Semen Abraham, filius Abraham 324. Christus Deus uerus 325. Peperit masculum. Lux mundi 328. Margaritum preciosissimum. Manus Dei 329. Verbum Dei
331. Virga 334. Hęreditas gentium 337. Dei filius 347. Christus Deus
et homo 353. Petra et ab eo Petrus petra. Manus Dei et uirtus 355.
Deus
104v
Deus
Deus
Pax
HIERONYMVS 325
Christus nobis notus non iam secundum carnem, sed
secundum gloriam 356. Pastor, princeps, rex, Dominus. Per
Iesum Christum liberati 363. Christus uenit. Christus Dauid 374. Et
erit dux eius ex eo. Via recta Christus 375. Pastor bonus 376. Mons
iustitię. Deus incrementum dedit 377. Christus habens clauem
Dauid 378. Christus Deus. Deus uniuersę carnis 380. Omnia in
aduentu Saluatoris expleta, homines et iumenta reducti ad
Ecclesiam, rationales et simplices 381.
Debitum cum periculo animę exigitur a paupere 307. Colligationes
impietatis, fasciculos deprimentes. Iniqua cautio. Dimitte debitoribus
308.
Decimas inferte in horrea Domini 186.
Diabolus cultores suos oppressos malis liberare non potest 15. Mors 37.
A sinistris contrarię fortitudines 44. Leo, ursus, coluber 54. Equi 74.
Coluber tortuosus 78. Diabolus et qui uoluntati eius seruiunt, subuertentur 114.115. Leo rugiens 115.116. Pharao 118. Diabolus
dominans mundo 119. sunoptos 120. Lupi uespertini 121. Chaldei,
gens amara et uelox. Lupi 121. Nabuchodonosor, potentia diaboli
122. Totum in hamo leuauit 122. Spiritus nunquam sine additamento, cum diabolus intelligitur 126. Auis, uolatile, serpens 129.
othiopes tetri 130. Equi nigri 130. Victus diabolus 133. Rhamus 150.
Satan, id est aduersarius 155. Mons magnus 157. Draco ad
illudendum 169. Barrabas 201. Qui uincebat, uincitur 210.
Principes et Gygantes 218. Dracones, struciones, pilosi, ulule, Syrenę
219. Gygantes 229. Chaldei 230. Struciones, Syrenes, ululę, onocentauri
231. Lucifer cęcidit. Homo siue uir 232. De casu Luciferi. Pater
mendacii. Cadauer diaboli 237. Quod diabolus penitere nequeat
233. Ascensor / camelli 244. Diabolus deceptos ligat 242. Quod diabolo
non est locus penitentię 247.250. Impius 248. Diabolus, id
est criminator. Sathan, id est aduersarius 250. Draco, Leuiatan,
cetus. Quare factus draco 250. Qui peccare faciebant homines
257. Assur 261. Cadet Assur 262. Turris magna 265. Demones in aere
dicuntur stellę 265. Demones nocere non possunt, nisi eis
Pastor
Rex
105r
HIERONYMVS 326
1 corr. ex desisor 2 ipse auctor correxit ex Dolilis
concessum fuerit 276. Chaldei, demones, Syrenę 279. Diabolus
uictus 288. Fortium diuidet spolia 297. Ego creaui fabrum sufflantem in igne prunas 300. Coluber tortuosus 309. Montes 320. Leo ut
bos comedet paleas 327. Illusores 328. Nabuchodonosor 338. Diabolus
non habet potestatem in porcos 339.
Discordiam faciens infernus dicitur 37. Schisma 37. Refrigescet charitas
176. Tumultuabitur puer contra senem et ignobilis contra
nobilem 196.
EX SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Diligentia. Sollicitudo 302.303.
Derisio. Noli arguere derisorem, ne oderit te 265. Qui annuit oculis, dabit
dolorem 266. Quęrit derisor1 sapientiam, et non inueniet 269. Ne
attingas terminos paruulorum 277. Ne scandalizes fidelem 278. Irrisor
diuinorum 283. Non sedi in concilio ludentium 320.
Deformis. Esau hispidus, Helias pilosus 89.
Docilis.2 Inter accipere et discere 193. Quod noua testa capit 221. Inclina
cor tuum ad cognoscendam prudentiam 258. Inter bonum indoctum et doctum malum 273. Auditor humilis 279. Qui per negligentiam dediscit 304. Da mihi intellectum, et scrutabor legem tuam 415.
Dolus. Stropha, technę, collibistę, tragemmata168. Interrogator malignus
171. Iudę osculum 189. Methodias eius, id est adinuentiones uel
uersutias 239. Malignus incidet in foueam, quam fecit 282. Labia
dolosa 327. Nec iurauit in dolo proximo suo 336. Mihi quidem
pacifica loquebantur, et in ira dolos cogitabant 347. Sicut nouacula
acuta fecisti dolum 360.
Diuitię. Argentum eorum et aurum eorum non ualebit liberare eos in
die furoris Domini 33. Diuitię obliuionem inducunt Dei 50. Diuitię
tuę et thesauri tui et multiplex instrumentum 74. Ptolomeus
Philadelphus Berenicen filiam Antiocho uxorem dedit cum infinitis
milibus auri argentique dotis nomine, unde dictus Pherno
HIERONYMVS 327
1 corr. ex iniqus
phorus, id est dotalis 137. Non potestis Deo seruire et mamonę 147.
Diues difficile intrabit in regnum cęlorum 166. Diuitibus pręcipe
non superbire neque sperare in incerto diuitiaum 215. Bona 216.
Mala et bona non in diuitiis et pressuris, sed in uitiis et uirtutibus
216. Diuitię bonum non ualent appellari. Satis habent, si non
dicantur malum 232. Non proderunt thesauri impietatis 265. Qui
confidit in diuitiis, corruet 267. Est quasi diues cum / nihil habeat
et est quasi pauper, cum in multis diuitiis sit 269. Diues stultus
272. Diuitię bona 273. Diues et pauper obuiauerunt sibi, utriusque
operator est Dominus 276. Noli laborare, ut diteris 277. Supergressus
sum opibus omnes. Hęres incertus 292. Diuitię conseruatę
in malum domini sui 297. Diues auarus 297. Sapientia maior
diuitiis 299. Sedet in insidiis cum diuitibus 326. Contra impios
diuites Deum ignorantes 327. Diuites eguerunt et esurierunt 345.
Diuitię spiritales. Inhabita terram, et pasceris in diuitiis eius 348.
Qui confidunt in uirtute sua, et in multitudine diuitiarum
gloriantur, relinquent alienis diuitias suas. Ne timueris, cum diues
factus fuerit homo 358. Sperauit in multitudine diuitiarum
suarum et pręualuit in uanitate sua 360. Diuitię si affluant, nolite cor
apponere 366. Prodiit quasi ex adipe inquitas eorum 373. Ecce ipsi
peccatores et abundantes in sęculo obtinuerunt diuitias. Imaginem
ipsorum ad nihilum rediges 373. Dormierunt somnium suum et
nihil inuenerunt 375. Iniquus1 mamona. Diues aut iniquus1 aut hęres
iniqui 383. Diabolus diuitias promittit, Christus exigit paupertatem 430.
Dolor. Compunctio cordis, lachrymę, caluicium 33. Mulieres
plangentes Adonidem 36. Lugentes solent abiicere calciamenta.
Gręci perilimia uocant cibos, quos lugentes a consolatoribus accipiunt 67. Qui plangitur, adhuc curę est ei, a quo plangitur 71.
Peccator plangendus 82. Lugendi peccatores 146.154. Dionysius
dicebat dolorem non esse malum. Postquam infirmatus est,
summum esse malum dixit 192. Beati lugentes 298. Defecit
in dolore uita mea 342. Verum tamen uane conturbatur omnis
homo 351. Fuerunt mihi lachyme meę panes 352.
105v
HIERONYMVS 328
1 corr. ex Teta- 2 ipse auctor delevit 3 corr. ex -hesibilis
Degener. Lapsus de bono ad malum 8. Quomodo obscuratum est
aurum 18. Si auerterit se iustus a iustitia 56. Typice ad animam lapsam 65. De uirtutibus prolapsus ad uitia 70. Si arbor bona non
potest malos fructus facere, quomodo Moyses peccauit et Dauid et
Petrus, qui erant arbores bonę 148. Quia eleuans allisisti me 397.
Petierunt carnem, et uenit coturnix 400.
Defensor causę 284. Scuto bonę uoluntatis tuę coronasti nos 323. Defendes
a conturbatione hominum 342.
Desperatio. Nihil execrabilius desperatione 278.
Donum. Munerum genera 338.
Discordia. Si Sathanas Sathanam eiicit 155. Discordię autor 263. Barrabas
sediciosus 404.
DEVS. Membra et affectus tropice Deo asscribuntur, non proprie 10.
Tropice Deus dicitur facere mala 16. Recordatio in Deo
quomodo intelligitur 20. Maiestas Dei 23. Homo pro Deo Patre
24. Adonai. Tetragramaton1, id est ineffabile 30. Pater et Filius
Deus 55. Sancta Trinitas 100.101. Deus circumfusus et infusus 101.
Trinitas 102.105. Vox Dei quasi uox aquarum multarum 106. Dii
iudices 112. Deus ignis consumens 131. Deus uiuus dicitur / ad comparationem eorum qui putantur dii, et mortui sunt 162. Abba
pater 204. Pater glorię, id est Filii 221. Deus ubique totus 224.
Deus solus bonus. Paternitas in cęlo, 227. Sancta Trinitas 229.
Deus ubique 229. Diis ignotis 245. [Patris]2 Sancta Trinitas 249.
Patris et Filii una natura 252. Deus Pater per Filium omnia
condidit 260. Deus creator 271. Pater et Filius 283. Funiculus triplex
difficile rumpitur 296.
De Deo supra quam licet loqui periculosum est 296. Affectus
diuinus. Ira Dei 321. Ioth, he, uau, he, Gręce, tetragrammaton.
Adonai commune est 324. Thronus Gręce Latine sedes Dei 325. Et
caligo sub pedibus eius, quia incomprehensibilis3 33l. Aspectus
diuinitatis. Sancta Trinitas 332. Pater et Filius 333. Deus localis et
illocalis 342. Sancta Trinitas 344. Deus intelligit opera 344. Gustate
et, uidete, quoniam suauis est Dominus 345. Omnia ossa mea
Homo
Dii
Dii
106r
.
HIERONYMVS 329
1 corr. ex Crator 2 corr. ex 225
dicent: Diomine, quis similis tibi 346. Deus uiuus, inuisibilis
352. Pater et Filius. Eructauit cor meum uerbum bonum 355. Sedes
Dei 357. Magnus Dominus et laudabilis nimis 357. Deus deorum
Dominus locutus est 358. Deus magnus et horribilis 387.
Deus omnipotens 387. Iustus et misericors Dominus 388.
Deus ęternus 388. Deus uidens omnia. Deus totus oculus, totus
manus, totus pes 392. Deus exaltatus super omnes deos 395.
Dominus in Syon magnus 396. Creator1 terrę et cęli. Tu idem
ipse es 398. In omni loco dominationes ipsius 398. Sancta
Trinitas 402. Pater et Filius. Dixit Dominus Domino meo 406.
Deus misericors et iustus 408. Quis sicut Dominus noster suscitans
a terra inopem 409. Deus noster in cęlo omnia
quęcunque uoluit, fecit 409. Dominus iustus 421. Deus noster
prę omnibus diis. Deus omnipotens, Deus deorum, Pater et
filius 4252. Deus ubique totus 426. Omnia uanitas ad comparationem Dei 429. Deus adiutor 431. Decem Dei nomina Sabbaoth,
Saddai, Eloim, Iao, Eserlaiai, Ia 432. Magnus Dominus noster,
sapientię eius non est mumerus 432. Sancta Trinitas 433.
Laudate Dominum in cęlis. Laudate eum in excelsis 434.
DEVS CHRISTVS IESVS. Christus per auem significatus 17. Syon
Christus 60. Petra 66. Fons 85. Regnum Christi 93. Christus mons
excelsus. Vir cuius species quasi ęris fulgentis. Christus in porta
97. Via orientalis 100. Lapis, propiciatorium 108. Christus oblatus
pro populo 114. Rex, agnus qui tollit peccata 115. Princeps 116.
Agnus, anniculus, princeps, sacerdos, uitulus, aries etc. 117. Christus
Sadoch 121. Lapis, mons 125. Descendit ad inferos 127. Quando
natus 134.135. Christus de oliueto ascendit. Ob hoc mons ipse
inclytus cognominatus 140. De Christo promissio ad Abraham et
Dauid 143. Creatuurę sentiunt creatorem 149. Fulgor et maiestas
diuinitatis relucebat in facie Christi 150. Confiteor tibi Pater,
Domine cęli et terrę. In eos / qui Saluatorem non natum a Deo, sed
creatum asserunt 154. Manus et brachium Dei Filius, digitus
Spiritus Sanctus 155. Christus thesaurus absconditus in agro,
Rex
Promissio
Rex
Sacerdos
Tempus
106v
HIERONYMVS 330
preciosum margaritum 158. Quod Christus non sit phantasma
contra Martionem et Manicheum 159. Christus Filius Dei 160.
Pastor165. Christus lapis super quem qui cęciderit, confringetur,
et is super quem ceciderit, conteret eum. Homo, rex 170. Homo,
paterfamilias 176. Christus Deus et homo 181. Homo, uitulus, leo,
aquila. Iesus Hebraice, Gręce Soter, Latine Saluator. Item Messias
Hebraice, Gręce Christus, Latine Vnctus 183. Christus mons 184.
Christus apostolus, id est missus 191. Iustitia, sapientia, sanctitas,
fortitudo 192. In semine tuo benedicentur omnes gentes 199.
Christi erga nos beneficia 201. Christus mediator 202. Promisdiones
de Christo. Promissio de hominibus 205. Christus
lapis offensionis et petra scandali 210. In dilecto, id est in Filio 219.
Quę aduentum Christi pollicebantur 220. Pater glorię, id est Filii.
Sedet ad dexteram 221. Lapis angularis 224. Christi humanitas et
diuinitas 226. Redemptio. Christus descendit ad inferos 229. Iesus
interdum humanitatem Christi denotat, interdum diuinitatem.
Chiristus nouus homo 231. Bonitas, ueritas, iustitia 235. Christus
reliquit Patrem Deum et Matrem, cęlestem Hierusalem, et in
terra adhęsit uxori suę Ecclesię 237. Promissus 242. Parentibus
subiectus 248. In eos qui Christum negant Deum. Christus panis
248. Sapientia Dei 257.264. Dominus possedit me in initio uiarum
suarum. In principio erat Verbum 265. Sapientia ędificauit sibi
domum, assumpsit hominem 265. Testis fidelis 270. Ciuitatem
fortium ascendit sapiens 276. Christus pauper 277. Magis nobis
uoluit apparere in infirmitate humanitatis quam in gloria
diuinitatis 279. Christus ascendit atque descendit 282. Leo, mediator
284. Vir Ecclesię 285. Nobilis in portis uir eius 286. Pacificus et
dilectus Dei Patris. Sol 289.290. Propter nos humanatus 292.
Descendit ad inferos 294. Solus est et secundum non habet 295.
Pauper et sapiens 296. Christus homo 298. Sapientia 300. Vir
pauper liberans urbem in sapientia sua 303. Christus rex
Ecclesię 305. Lignum, arbor, fructus 320. Rex, uia. Adorate Filium.
Mons 321. Rex meus et Deus meus 322. Sine peccato, iustus,
Pastor
Deus
Deus
Rex
Promissio
Promissio
HIERONYMVS 331
innocens. Resurrectio. Ascensio. Christus gloria et honore coronatus. Omnia Christo subiecta. Ex ore infantium perfecisti
laudem 324. Sacramenta Christi. Salutare Dei 325. Missus propter
gemitum eorum qui in inferno erant 327. / Mons. Lapis 328.
Descendit ad inferos 329. Christus salus et gloria 330. Christi
natiuitas. Misit de summo et accepit me. Mysterium incarnationis.
Celsior factus angelis. Misit Pater Filium 331. Incarnatio 332. Christu
s Dauid, Christus dies. Resurrexit 333. De Christo. Christus
rex. Transfiguratio diuinitas Christi 334. Humilitas Christi.
Christus uermis. Descendit ad inferos 335. Resurrexit. Pastor 336.
Ascendit. Rex glorię. Doninus uirtutum. Christus aperuit quod
Adam clauserat 337. Pauper 338. Tabernaculum diuinitatis humanitas
Christi. Christus petra. Salutaris noster 339. Resurrexit. Et
refloruit caro mea 340. Vitulus, rex, pax 340. Resurrectio. Reditus ab
inferis 341. Redemptor 342. Verbum 344. Dauid. Christus homo
factus. Pauper 345. Redemptor. Pauper 346. Veritas. Mons 347.
Lumen de lumine 348. Christus pauper. Resurrexit. Innocens
352. Lux. Veritas. Rex meus et Deus meus 354. Eructauit cor meum
uerbum bonum. Speciocus. Virtus. Christi regnum. Veritas.
Mansuetudo. Iustitia. Caput. Christi sagittę 355. Incarnatio 355.
Vnctus oleo exultationis. Christus adoratus. Pax nascente
Domino 356. Christus Heliseus. Christus Deus excelsus.
Ascensio. Sedes Dei 357. Sapientia. Loquens in parabolis.
Redemptor 358. Salutare Dei 359. Iesus. Christus Altissimus 386.
Resurrexit. Ventis et mari imperat. Diabolum uincit. Christus
electus 387. Patris ueritas et misericordia. Dei Filius. Iustus et
misericors Dominus. Christus excelsus. Testis 388. Dextera.
Tentatus a diabolo 389. Resurrexit. Dabolum uicit 390. Christi
magnificentia 392. De atriis in atrium. De prophetis in Christu
m peruenitur 394. Dextra. Brachium. Salutare. Iesus 395. Fons.
Scabellum pedum eius, corpus Domini est. In columna nubis
loquebatur ad eos, nobis in uelamento carnis assumptę 396.
Aduentus Filii nomen Patris est. Redemptor. Ascensio Domini
Rex
Rex
Pax
Rex, Pax
107r
HIERONYMVS 332
iterum 398. In Iudeos, qui dicunt Dominum nostrum non
esse Christum, eo quod non sit unctus unguento regali 400. Docuit
apostolos. Resurrexit 400. Christi aduentus petitur: memento
nostri, Domine, in beneplacito populi tui. Redemptor.
401.402. Redemptor. Legis uincula confregit. Christus sanat 402.
Imperat uentis et mari. Paratum cor meum, Deus Christus liberator.
Veritas usque ad nubes, id est apostolos et sanctos 403.
Descendit ad inferos. Deus, laudem meam ne tacueris 404. Omnia
quę hominis erant suscepit pręter peccatum 406. Christus petra
de qua erumpunt flumina euangelicę doctrinę 409. Redemptor
410. Porta. Lapis. Dies. Christus uenit in nomine Patris 412. Via.
Veritas. Promissus 415. Verbum. Lex 416. Verbum. Finis et confirmatio.
Adiutor et susceptor 417. Iesus Saluator, Redemptor 418.
Salutare Dei 419. / Pax 420. Dominus iustus, Christus redemptor.
Mansuetus 421. Christi erga nos charitas. Resurrectio. Regnum:
super ipsum florebit sanctificatio mea. Vnctus 422. Lapis 424.
Redemptor 425. Qui subdis populum sub me 428. Christi humanitas.
Descendit Christus de cęlo 429. Deus rex Christus. Suauis,
misericors, patiens, fidelis 430. Vita, Deus adiutor, ueritas 431.
Sapientia 432. Helias 432. Lana. Nix 433.
Diabolus. Homini inuidens 13. Diaboli infestatio 14. Insidię 26. Gladius
acutus paratus ad cędem. Stetit rex Babylonis in biuio in capite
duarum uiarum 61. Leo ruigens 63. Nabuchodonosor 70. Venattur
animas in profunda demergens 74. Casus diaboli 76. Draco 77.
Sathan. Bestię. Volatilia 78. Nabuchodonosor 80. Leo, draco, Leuiatan,
inimicus homo 83. Sydera errantia. Sol iniquitatis. Gladius regis
Babylonis 84. Mons Seir 89. Pluuia 149. Qui non est mecum, contra me
est 155. Sathanas. Aduersarius 162. Mons 164.169. Barabas 180.
Profundum 227. Sathan. Bellial. Apostata 232. Bestia 233. Diabolus
Gręce, Latine criminator 239. Demones in aere. Rectores tenebrarum 240. Profert mendacia, uir uersipellis 270. Gygantes 275.
Sanguisuga. Demonum doli 283. Rex stultus 296. Mulier tropice diabolus
300. Impietas 301. Rex 305. othiops Chusi, filius dextrę 324. Incidit
promissus
Rex
107v
HIERONYMVS 333
1 corr. ex iniqus 2 corr. ex ece 3 corr. ex resurexit
in foueam, quam fecit. Diabolus punitur 324. Leo et draco 326.
Inimicus exaltatur super me 327. Diabolus a sanctis uictus 329.
Nescit quid cogitat homo, sed per exteriora iudicat 330. Vir iniquus1,
homo inimicus 333. Non habet potestatem, nisi quantum
Deus permittit 346. Mors 360. Increpa bestias calami 370. Et humiliabit
calumniatorem 372. Victus. Tu confregisti capita draconis in aquis
374. Equi mali 375. Immissionem per angelos malos 378. Casus 381.
Venator 389. Laquei diaboli. Timor nocturnus. Demon meridianus.
Simptosis euentus. Simptoma, quoniam simul multi cadunt 390.
Draco iste quem formasti ad illudendum ei 399. Diabolus uictus
403. Moab. Olla succensa 404. Homo 412. Victus 425. Edom 426.
Via peccatorum 431.
DEVS. Sancta Trinitas 360. Pater et Filius 361.362. Deus
dominabitur Iacob et finium terrę 364. Pater et Filius 365. Deus
potens 367. Sancta Trinitas 368. Deus in loco sancto suo. Deus
antecedens populum in Ęgypto 369. Deus localis et illocalis
372. Deus rex noster ante sęcula 374. Deus facit mirabilia. Dii
sancti per gratiam 376. Dei magnificentia 379. Deus stetit in
synagoga deorum, in medio autem deos diiudicat 381. Ego dixi: Dii
estis 381. Deus salutum nostrarum 384. Non est simillis tui in
diis 365. Deus nobis erat, ambulat, sedet, dormit, uigilat 381. /
DEVS IESVS CHRISTVS. Solus sine peccato. Iustus in sermone, uictor
in cruce 358. Liberator captiuitatis. Dauid Christus 361. Christus finis. A
Iudeis discessit. Ecce2 elongaui fugiens 361. Christus lumen uiuentium,
missus Saluator, misericordia et ueritas. Christi resurrectio. Ascensio 363.
Christus sol. Christus sine peccato. Resurrexit 364. Iuda rex meus. Petra
365. Virtus et gloria 366. Rex uero lętabitur in Domino, id est Christu
s in Patre 366. Christus in terra. Resurrexit3 367. Vbi nos
habemus salutare, in Hebreo Iesus dicitur. Christus granum
frumenti 368. Resurrexit. Christus mons. Habitabit in finem, in
corpore quod assumpsit 369. Christus leo, homo, uitulus, aquila uictor. Ascendit. Psallite Deo qui ascendit super cęlos 370. Resurrexit.
Eripe me de luto, ut non infigar. Descendit ad inferos. Christus uitulus
108r
HIERON. / IOSEPHVS / EVSEB. 334
1 corr. ex hisdem
371. Descendit ad inferos. Christi ęternitas. Incarnatio 372. Pax Christo
nato. Magorum adoratio. Liberator. Et ego semper tecum. Christus
cum Patre 373. Virga. Saluator. Sol 374. Dextera Excelsi 375. Via Dei, uirtus
Dei. Redemptor 376. Petra 378. Elegit Dauid, seruum suum. Deus uirtutum Christus. Filius hominis 379. Ostende faciem tuam, id est
Christum, et salui erimus. Christus Ioseph. Christus liberator 380.
Saluator. Deus salutum nostrarum 384. Christus Deus et homo 385.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Diuitię. Lapides preciosi in ueste Aaron 22. Pecunia de sepulchro Dauid
prolata 115.
Dolor. Dies XXX satis ad luctum 33. Dauid luget filio ęgrotante, mortuo
consolatur 59. Deflet necem Absalonis 61.
DEVS CHRISTVS. Quando natus est Dominus, descriptio facta
sub Cirino 158. De Christo ait: Fuit uir iisdem1 temporibus, si
uirum illum licet nominare 159.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Dolus. Simulantibus Iudeis cędere se Romani urgent, flammis septi
cremantur 67.
DEVS. Philosophi de natura Dei 88.89. Interdictum, ut ne dii
quidem blasphementur, propter hoc nomen Deus 90.
Philosophi unum Deum asserentes ab impiis mulctati 91.
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE EVANGELICA
Diuitię. Aurum, uestes 55. Cadmus auri metalla primus excogitauit 65.
Diuitię et paupertas 83.
EVSEBIVS / AVGVSTINVS 335
1 corr. ex Tautus
Dolor. Canis mors lugetur apud Ęgyptios 8. Luctus Cereris 10.
Deus cęlum et terram implens 15. Deus locutus per os
prophetarum 44. Membra in Deo 53. Deus nullius mali autor 56.
Dei nomen 60. Vnius Dei cognitio ab Hebreis 64. Deus heloi.
Tetrargrammaton 71. Primum ens 72. Deus ęternus, ineffabilis,
unus 73. Sancta Trinitas unus Deus 74. Deus bonum, inellectus
primus, iustitia, 75. Lux intellectualis 76. Deum non esse causam
mali 85. Sancta Trinitas 88. Somnus Dei 89. Deus nulli similis 89. /
Qualis Deus 89. Deus unus. Deus omnia uidet. Deus in cęlo 89.
DEVS CHRISTVS. In aduentu Christi immania flagitia cessarunt 2.
Sacrificia scelesta cessarunt 23. Potentia demonum fracta. 26.27. Quę
prędicta de Christo 40. De uerbo Dei 45. Deus 51. Quando Christus 66.
Verbum Patris. Imago Dei 73. In principio erat Verbum 74. Dei Verbum
76. Verbum caro factum 86. Lux. Sapientia 87. Principium. Verbum 89.
Dii gentilium. Saturni portentosa forma 6. Taurus1 Ęgyptiorum 6. Opinio
prisca de diis 11. Mars, Apollo 12. Terra Mater. Minerua 13. Iuppiter.
Sol. Luna 15. other. Saturnus. Dii alii 16. Satyri. Sol. Luna 17.18.19. Vnde
credita multitudo deorum 27. Mortales 30. Ligna et lapides 32. Ex motu
cęlestium futura pręuidebant 32. Diuersa de diis opinio 42.51. Numa
nullam imaginem deo tribuit 58. Plato contempsit deos gentilium. Poetę
de diis mendaces 85. Socrates propter deorum contemptum occisus
85. Orpheus de deo uno. Item Aratus 87. Idola 89. Plato de deo inconstanter 89. Prothagoras atheos. De entibus 92. Philosophi de diis 94.95.
Diabolus. Demones boni et mali 21. Quod omnes demones mali 23. Ad malum
impellentes 24. Transmutatio demonum 25. Principes 26.27. Poena
demonum. Boni demones 28. Mors demonum 30. Diaboli malignitas 45.
Contrarię uirtutes 76. Serpentis fraus a Platone tangitur 80. Serpentis et Euę
collocutio 81.Maligna anima 88. Plato non recte sensit de demonibus 89.
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI
Diuitię. Qui uolunnt diuites fieri, incidunt in laqueum 3. Inquidia ex
108v
AVGVSTINVS 336
1 pro: -mm- 2 pro: definitio 3 ipse auctor correxit ex inuisibilem
opulentia orta 18. Diues miser 25. Iuppiter pecunia nuncupatur 48.
Diuisio inter Loth et Abraham 123.
Dolor raro in bono 101. Tristitia. bona 101. Fletus 168.
Dii. Sacra Matri deum obscena 10. Obscenitatibus dii non offenduntur,
sed placantur 10. Dii honore indigni 11. Contra deos 12.14.15. De abiiciendo cultu deorum exhortatio 16. Apollo, Neptunnus futurorum ignari 17. Apollo Cumanus.
Multitudo deorum apud Romanos 18. Iuppitcr Stator 19. Multa
deorum nomina 2627. De scientia colendorum deorum 29.
Consentes. Selecti. Sumanus1 29. Tria deorum genera. Quid de diis
cultores eorum senserint 30. Quid Varro 41. Deorum nomina 42.
Iuppiter, Iuno, Ceres, Cybelle, Saturnus, Terra, deum mater. De
officiis deorum 43. Nomina, 44.45. Quod ęternam uitam nemini
pręstent. Dii selecti 45.46. Hercules. Lares. Genii. Ianus. Terminus.
Iouis et Iani comparatio 47.48. Mercurius, Mars 48. Apollo, Diana, Vesta,
Iuppiter, Iuno, Minerua. Vnde de diis error inoleuerit. Saturnus.
Cereris sacra. Liberi sacra. 49. Neptunnus, Salatia, Venilia, Terra, Tellus
50. Liber, Atys. Matris Magnę sacra. Iuppiter, Saturnus 51. Libri Numę
Pompilii combusti 52. Dii cęlestes. Demones aerei 63. Quid dii ab
hominibus differant secundum Apuleium 64. Diffinicio2 deorum
cęlestium secundum Platonicos 65. Apis. Serapis 139. Mercurius,
Hercules, Minerua 140. / De sacris falsorum deorum. Fabularum
figmenta. Diomedes in deos relatus 141.
DEVS unus 29. Varro censuit unum deum colendum. Deus sine
simulachro. Deus dat regna 31. Deus creator omnium 35. Deitas 45.
Deus uerus Christus 52. Deus super omnia 65. Vni Deo sacrificandum. Deus non minor in singulis quam in omnibus 67.
Deus inuisibilis sępe se pręstitit uisibilem3. De uno Deo colendo
70. Pater et Filius Sancta Trinitas 72. De cognoscendo Deo 77.
Simplex et incommutabilis Trinitas 72. De incommutabili
scientia Dei ac uoluntate 81. De Trinitate diuina 82. De imagine
summę Trinitatis 82. Deus beatus. Summa essentia 85. Creator
in omnibus laudabilis 86. Si Deus semper Dominus, an et
109r
AVGVSTINVS / ORIGENES 337
creatura aliqua semper, cui dominaretut 88.89. Deus semper idem,
nunquam aliter affectus. Infinitas 89. Ira Dei 116. Quomodo Deus
dicitur descendere uel uidere. Quomodo Deus angelis loquitur.
Trinitas 119. De ęterna Dei et incommutabili uoluntate 186. De
uisione Dei in futuro sęculo. Deus ubique totus 197.
Deus uerus Christus 52. Mediator Dei et hominum Christus Iesus
64.65. Christus pro nobis se obtulit 68. Mediator 72. Quare
Christus aduenit. Paterna mens Christus. Incarnatio 74. Christu
s liberator 76. Isaac figura Christi 126. Benedictio Isaac ad
Christum pertinens 127. Benedictio Iudę in Christo qui est
de tribu Iuda. Iesus Naue 128. Promissiones ad Dauid impletę in
Christo. Descensus ad inferna 134. Ad Christum et Ecclesiam
pertinentia 135. Ad eius sacerdotium 136. Prophetia
pertinens ad Christum 137. Prophetię de Christo 144.145.146.
De natiuitate eius secundum carnem 149. An uerus sit Deus, cui
Christiani seruiunt. Responsa deorum de Christo 160.
Discordia inter Cęsarem et Pompeium 191.
Diabolus etiam quę non commisit mala de se dici uult 11. Demones. De
moribus demonum 57. Spiritus 58. De abiiciendo cultu demonum
59.61. Medius malus qui separat amicos 64. Diaboli fallacia. Superbia
eorum 65. Ad quem modum Dominus uoluit demonibus innotescere 66. Demonum diuersitas 69. Diabolum beatitudinis angelicę
participem fuisse 79. Diabolus homicida ab initio. In ueritate non stetit. Ab
initio peccat. Diaboli casus 80. Quę causa sit miserię angelorum malorum
86. Demonum mala uoluntas 87. Instigator 100. Serpens antiquus 103.
Incubi 115. De alligatione et solutione diaboli 165. Demonum corpora 179.
Qui putant nec diaboli perpetua supplicia futura 181.
Docilis. Ascendit qui proficit, descendit qui deficit 23. Non minus diligennter audiendum Dei uerbum quam corpus uerbi Dei sumen
ORIGENES 338
dum 50. Auditor uerbi 80.94. Dominus dat scientiam 115.
Discipulus docilis 131. Viri, mulieres, infantes, proseliti 158. Da
operam studiis et in lege Domini meditare 167.
Diuitię non permanent 39. Diuitię proprię 57. Siclus, Pecunia proba
uel reproba 56. Siclus, obolus, dracma, mna, talentum, minutum ęs,
denarius 59. /
DEVS. Christus lux uera 2. Christus et Ecclesia, sol et luna 2. Cęlum in
sedes est. Christus imago Patris 3. Christus uitulus 9. Magorum
figura 23. Christi descensus et ascensus 25. Christus petra 34.
Christus per passionem glorificatus 38. Incarnatio Domini sanctimonium manu Dei pręparatum 37. Christus lignum uite 38. Christu
s panis 40. Iesus eligit discipulos 47. Christus et caro et spiritus 49.
Christus uitulus 52. Christus peccatum non fecit et pro nobis
factus est peccatum 55. Omnis hostia Legis habet aliquid imaginis Christi 57. Hostia sancta sanctorum pro peccatis 62. Christu
s et hostia et sacerdos 62. Christus pontifex 66. Christus medicus
72. Tunica linea Christi humanitas 76. Christus ad uesperam
mundus. Christus triumphans descendit ad inferna. Christus
pontifex. Aduocatus 77. Christus impleuit manus suas incenso minuto
78. Christus Oriens 79. Christus templum Dei, hircus dimissus
in eremum 80. Christus sacerdos magnus 82.83. Christus
quomodo unctus. Pater et Filius. Solus sine peccato 83. Ioseph
pater Domini. Iesus in sanctis 82. Sponsus 84. Sol iustitię 85.
Anima Dei Christus. Iesus contriuit peccatum 92. Pacem dedit
93. Percussit primogenita Ęgypti 95. Quomodo Spiritus Sanctus
requieuit super Christum 98. Christus mortis destructor 103.
Christi uirga floruit 103. Christi uirga nucis 104. Christus singulis
diuersus 104. Christus tollere peccatum uenit 105 Christus rex
regum et dominus dominantium. Primitiarrum primitię 108.
Christus sanctificatus 109. Christus puteus 110. Rex regum 111.
Christus uia regalis 112. Orietur stella ex Iacob et exurget homo ex
Israel 114. Deus scit, qui uere est Iacob 118. Christus unicornis
119.120. Christus hostia perfecta 121. Fluuius lętificans ciuitatem
109v
Ioseph
Pax
Rex
Rex
Stella
ORIGENES 339
Dei. Pater fons, Christus dominator. Gloria unicornis Christi
123. Filius et Spiritus Sanctus agnoscunt sensum Domini 124.
Christi diuinitas et humanitas. Christus deprędatus est omnes
filios Seth 125. Christus petra. Christus pastor 127. Christus semper
nobiscum et Deus Pater et Spiritus Sanctus 129. Iesus dat quod
Moyses non potuit 130. Iesus post Moysen suscipit principatum.
Sub Moyse bellum, sub Iesu pax 132. Christus agnus. Propitiatio
134. Quare agnus 135. Christus iustitia, pax, redemptio 137. Christu
s uirtus Israel. Natus ex Virgine 142. Spiritus uultus nostri Christu
s Dominus 144. Iesus Naue, dux exercitus. Moysi pręfertur
Iesus 147. Iesus exaltatur 150.152. Abstulit peccata 153. Christu
s uicit mundum per crucem 154. Iesus matutinum 156.
Fundamentum 157. Victor 160. Christus contra diabolum 161.
Christus uenit Legem adimplere. Peccata aabstulit uictor 164.
Christus uirtus, Spiritus Sanctus, ficus 164. Iesus presbiter,
pontifex, caput omnium cępit terram, fugauit diabolum, in
secundo aduentu omnia subiiciet 165.
Deus Pater. In Deo uox uel affectus 7. Dei descensus uel ascensus 10.
Quare Deus aliquid nescire dicitur 10. Deus in corde habitat
17. Nullus Deo / similis 36. Dii in Scripturis 40.41. Deus uerus 41. Affectus
in Deo propter nos 42. Dominus spiritus est 58. Deus ignis
consumens nostra peccata. 64. Deus pater, Ecclesia mater 82.
Pater et Filius 83. Trinitas 85. Duę personę 86. Ira in Deo 101. Deus
sanctus 109. Trinitas una substantia 110. Tetragrammaton. Dii 115.
Deus absque passione 119. Pater fons 123. Sancta Trinitas 130. In Deo
passio 133. Dii gentium 142. Sancta Trinitas apud Iudeos 149.
Depositum Dei anima et corpus. Christus et Spiritus Sanctus et ratio 58.
Decima. De primitiis offerendis 106. Primitię 107. Deci ma de omnibus 172.
Diabolus perdix 28.29. Retinet pharao, ne exeamus de Ęgypto 31. Primogenita Ęgypti
occisa. Diabolus uictus per Christum 33. Angeli nequam 36. Diabolus peccantium pater 42. Fera diabolus 56. Cetus magnus 72. Mors destruetur
79. Mala bestia 91. Primogenita Ęgypti 95. Gygantes 100. Vulpis 108. Seon,
rex Amoreorum 112. Diabolus adhuc in sęculo ad perfectionem eorum
Rex
Deus
Pastor
pax
pax
Virgo
Sacerdos
110r
ORIG. / HIGIN. / HOMER. / HERODOT. 340
qui coronantur 114. Balach 116. Balaam 117. Balach 121. Princeps Moab
125. Amalech 126.127. Assyrii 127. Fuerunt angeli 148. Rex Cai. Quare
diabolus adhuc pręualet. Mors 155. Quomodo demones interficimus 156.
Malignę uirtutes 160. Reges a Iesu interfecti 161. Equi 163. Spiritus diuersorum uitiorum 164. Spiritus uicti in abyssum truduntur. Legio in uno
homine. Sathanas, id est aduersarius 164. Sydonii, id est uenatores 165.
Acabrim, id est scorpiones 167. Inualuit Madian super Israel 180. Locustis
comparatur demonum multitudo 182.
DEVS CHRISTVS. Inter Moysen et Iesum 166. Dominus
sapientia, iustitia, pax, salus 166. Iesus distribuens hęreditates 172. Lux
mundi 174. Opera. Dei magna et parua 175. Christus rex regum 179.
Christus descendit sicut pluuia in uellus, id est in Iudeos, et sicut
stilicidia stilantia super terram, id est super reliquas gentes 181.
HIGINVS
Dolor. Canis prę dolore defecit. Orpheus lugens Euridicen 1. Promethei
iecur aquila exedens 3. Hyades et Pleiades 4.
Diuitię. Corona Ariadnę 1. Aries Phrixi 4.
Dolus. Prometheus Iouem decepit 2. Symphonia 3.
HOMERVS
Dolor. Penelope non potest audire cantum de Vlissis erroribus. Vlissi quoque lachrimas ellicit citharedus.
Deformis Thersites.
HERODOTVS
Diues. Lateres aurei 5. Leo auarus. Paterę aureę 6. Lydi primi nummum aureum argenteumque percusserunt 11.
BASIL. / PLIN. / STRABO / PLIN. / PLVT. / EMIL. PROB. 341
1 corr. ex quale
BASILIVS MAGNVS
Quęre alphabetum in fine eius operis.
PLINIVS
Ęger. ogritudnis uaria exempla 82.
Exercitatio. Apelles nunquam tam occupatus, ut non lineam duceret 330.
STRABO
Ętas. Res iuuenum, consulta uirum, crepitus seniorum 259.
Ęger. Ęgrotos exponunt in paleis Lusitani, remedia sciscitantes 65. Caunus urbs,
in qua hominum color qualis1 foliorum, in qua mortui ambulant 250.
In morbum incidentes conscendunt pyram et permanent immoti,
donec comburantur 274. Ęgrotos in uiis exponunt, ut supra 284.
PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Ęger. Appius Claudius Cęcus lectica in senatum latus turpissimas pacis
cum Pyrrho conditiones magnifica oratione discussit 15.
APOPHTEGMATA PLVTARCHI
Ęgrotus. Aduersa ualitudo 17. ogri audacia in hostem 94.
Enigmata soluens 48.
EMILIVS PROBVS
Ęger. Cęcitatem patienter tulit 45. Oculis ęger lectica uectus cęcidit hostes 49.
114r
PLINIVS / STRABO / QVINTILIANVS / TVLLIVS 342
1 pro: Pollio Romilius
PLINIVS
Ętas. Viuendi spacia multorum 75. De spaciis uitę longissimis 82. In cacumine
montis Tmoli, quod uocant Tempsin, CL annis uiuere Mutianus auctor est. Vita ceruis in confesso longa 91. Senectam sentiunt margaritę
102. Hominem ultra annum centesimum non uiuere propter defectum
cordis 124. Breuis longęque uitę signa 129. Aetas arborum, caput LXIIII
163. Polio1 Romulus1 a diuo Augusto rogatus, qua nam ratione tam longam uigentemque senectam conseruaret, respondit: ``Intus mulso,
foris oleo'' 227. Ex culicum genere muliones uno tantum die uiuere 295.
STRABO
Ętas. Seres uiuunt diutissime 269. Hyperborei mille annos uiuunt 272.
FABIVS QVINTILIANVS IN DECLAMATIONIBVS
Ęger, quoniam uires desunt, nemini nocet 3. Cęcus auaricia caret 9. Oculos
amisisse totius hominis debilitas 8. Langoris quam calamitatis
maior miseria 24. Visus damnum sartiunt uoluptates 31. Cęcitas
mulieris tolerabilior. ogri omnibus miserabiles 38. ogritudinum causę 40.
Ętas cito pede labitur 62. Florum ętas 64. /
TVLLIVS IN TVSCVLANIS
Ęger. Ęgrotatio corporis, ęgritudo animi 121. Quomodo tulit Antipater
cęcitatem. Item Appius Cęcus, Caius Drusus, Cnęus Aufidius,
Diodorus Stoicus, Asclepiades, Democritus. Item Homerus fuisse
cęcus traditur. Tyresias, Cyclops Poliphemus 158. Quod surdum
esse non sit in malis 159.
114v
TVLLIVS / HIERONYMVS 343
Ętas breuis hominis 103. Theophrastus accusat naturam, quod homini
breuem uitam dederit, ceruis autem et cornicibus longam.
TVLLIVS DE FINIBVS BONORVM
Ęger. Inter optime ualere et grauissime ęgrotare nihil interesse putant
Aristo et Pyrrho philosophi 23. Sanitas incerta etiam usque ad uesperam 31. Cnęus Aufidius cęcus desyderio lucis se moueri dixit,
non utilitatis 77. Sanitas corporis quanti sit momenti 65.
BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA
Ęger. Grandes morbos non esse curandos, sed dimittendos naturę 110.
IDEM IN PARTE SECVNDA
Ęger. Didymus Alexandrinus captus a parua ętate oculis dialecticam et
geometriam didicit 90. Ęger Deo supplex, accepta sanitate ingratus 125.
Ęgrotanti clerico quis debet assistere 131. Ęgroti et infirmi qui intelligantur spiritaliter 141. Ęgrotanti ministrare pietatis officium est
157. Homines corporis magis quam animę saluti intenti 233. Ad
cęcum consolatoria per multorum exempla 247. De egrotatione
Blesillę. Ad amicum egrotum consolatoria 251. Quando infirmor,
tunc fortior sum 273. Cęcus ne doleat, simodo mentis oculos habet 290.
Ętas. LXX anni uita hominis. Decipimur semper longiorem uitam sibi
promittentes 3. Pueri, patres, iuuenes iuxta interiorem hominem16.
Decrepiti etiam annum adhuc uiuere sperant 198. Iuuenis cito potest
mori, senex diu uiuere non potest. Nihil est pręterita longitudo quę
esse desiit 259. Temporis lapsus tacitus et irrequietus. Dauid: Dies uitę
nostrę LXX anni 264. Breuitas uitę propter delicta 285.
Epistola. Turpilius Sosa inquit res est quę homines absentes pręsentes facit.
BIBLIA 344
1 corr. ex comedun 2 corr. ex Hierobaim 3 corr. ex progatum
4 ipse auctor delevit
BIBLIA
Ęger. Claudicauit Iacob, quoniam luctator tetigerat neruum foemoris
eius. Ob id non comedunt1 neruum Iudei 6. Infirmum fratrem
nutri sine usura 19. Iosue uictis hostibus equos eorum subneruauit 32.
Sansoni apprehenso Philistei eruunt oculos 38. Saul recedente
spiritu Domini agitatur a spiritu nequam 45. Miphiboseth, Ionatę
fi1ius, debilis pedibus 49. Dauid subneruauit iugales curruum quos
cęperat centum tantum derelictis 50. Miphiboset a Siba seruo claudus
derelictus 54. Abia, filius Hieroboam2, egrotauit et mortuus est
propter scelera patris Ahia prophetante 59. Ochozias ęgrotus
consuluit Belzebub, ideo mortuus est 61. Benadab, rex Syrię, eger
consuluit Helizeum per Azahelem, et morituro dicitur quod sanabitur
64. Ioram in pręlio uulneratus rediit, ut curetur in Iezrahel.
Egrotat Heliseus. Ioas, rex Israel, ad eum descendit et flet 65./
Azarias, Amasię filius, rex Iuda, in omnibus Deo acceptus, sed
tantum quia excelsa non est demolitus, lepra percutitur 66.
Ezechias moriturus fleuit, et propagatum3 est ei uitę spacium
annorum XV 68. Dauid equos curruum subneruauit, ut supra 72. Ioram,
filius Iosaphat, pessimus regum Iuda, pręter cętera aduersa, langore
premitur, donec egrediantur uitalia 79. Ezechias egrotauit usque ad
mortem, ut supra 81. Tobias factus cęcus gratias agit Deo 90. Tobias filius
piscis felle liniuit oculos eius, et uidit 92. Tobias cęcitatem passus annos
quattuor 93. Iob percutitur ulcere pessimo 101. 102. Deus per dolorem in
lectulo increpat, per poenitentiam liberat 107. Psalmus: Ad te, Domine,
c1amabo; ęger petit liberari 110. Psalmus CVI: Confitemini Domino;
gratias agit multis aduersis liberatus, inter quę etiam infirmitate
corporis 118. Visita infirmum 142. Langor prolixior grauat medicum
143. Breuem langorem pręcidit medicus. Ante langorem adhibe medicinam144.
Melior est pauper sanus et fortis uiribus quam diues imbecillis
et flagellatus malicia 147. Infirmitas grauis sobriam facit animam. In
tua infirmitate non despicias te ipsum, sed ora Dominum, et ipse
curabit te 149. Esaias1 Ezechias egrotauit, ut supra 159.
115r
Filius
Achab
BIBLIA 345
Ętas. Adam uixit annos DCCCCXXX etc. 1. Hominis uita centum et uiginti
annorum. Leui uixit annos CXXXVII etc. 10. Adam uixit annos 930,
Seth 912, Caynan 910, Mallehel 895, Iared 962, Enoch 365, Mathusalem
969, Lamech 777. Genesis. Hominis uita CXX. Genesis VI. Leui 137,
Crath 133, Amram 137. Exodi VI. Dies mei uelocius transierunt quam
a texente tela succiditur 102. Vixit Iob post flagella CXL annis 108. Vita
hominis breuis. Psalmus XXXVIII 111. Timor Domini apponet dies, et
anni impiorum breuiabuntur 127. Iuuenes. Senes 130. Regum uita longior
propter iustitiam 131. Nihil permanet 132. Iterum 133. Opera quę
fecit Deus ut timeatur, perseuerant in perpetuum 133. Si annis
multis uixerit homo, et in his omnibus lętus fuerit, meminisse debet
etc. 134. Adolescentia et uoluptas uana sunt 135. Omnis caro sicut foenum
ueterascet, et sicut folium fructificans in arbore uiridi 144. Numerus
dierum hominum ut multum C anni, quasi gutta aquę maris deputati
sunt, et sicut calculus harenę, sic exigui anni in die ęui 144.
Enygma. Sansonis: De comedente exiuit cibus, et de forti egressa est dulcedo
38. Audite audientes, et nolite intelligere etc. 153. Aquila grandis uenit
ad Lybanum, tulit medullam etc., id est Nabuchodonosor ad
Hierusalem. Aquila altera grandis, id est rex Ęgypti 187. Ezechiel
uetatur palam flere, sed tacitus ingemiscere mortem uxoris 189.
Emptio et uenditio. Terra non uendetur etc. 18. Domus in urbe redimi
non poterit etc. De domo in uilla, de domo Leuitarum et
suburbanis eorum 19. Quod Domino consecratum est, non
ueniet 19. Emptor 130. De sorte Leuitarum et sacerdotum dicitur:
Non uenumdabunt ex eo neque mutabunt, neque transferentur primitię terrę, quia sanctificatę sunt Domino195.
Exemplum. Iniustum ne imiteris. Ne delecteris in semitis impiorum 126.
Imitator peccatorum. Imitator malorum uel comes. Ne emuleris
impios 131. Homines capiuntur malo exemplo superuenienti
134. Initantur diabolum qui sunt ex parte illius 137. Exempla
sapientię 139. Exempla patrum 150.
Ecclesię in persecutione perfectio. Psalmus LXVII 114. De regno Christi
et Ecclesię profectu. Psalmus LXXVII 115. Vineę translatio de
2r
.
BIBLIA 346
1 corr. ex rple
Ęgypto, dilatatio, persecutio, restauratio. Psalmus LXXVIIII
115./Ecclesiam diligit Dominus super omnia tabernacula Iacob.
Psalmus LXXXVI 116. Ecclesia persecutionibus creuit. Psalmus
XCI 117. Quoniam placuerunt seruis tuis lapides eius. Psalmus CI
118. De reparatione Ecclesię. Psalmus CVII 118. Sterilem
Ecclesiam facit matrem filiorum. Psalmus CXII. De statu primitiu
ę Ecclesię. Psalmus CXIIII. Ecclesia ex Iudeis et gentibus per
Christum unita. Psalmus CXVI. De eius propagatione. Psalmus
CXVII 119. Vxor tua sicut uitis habundans etc. Psalmus CXXVII
122. De electione Syon, ut Dominus habitet in ea per sanctificationem eucharistię. Psalmus CXXXI 123. Lauda, Hierusalem,
Dominum; lauda Deum tuum, Syon, quoniam etc. Psalmus
CXLVII 125. Sapientia ędificauit sibi domum etc. Psalmus 127.
Mulier fortis 132. De amore sponsi Christi et sponsę Ecclesię 135.
Commendatur ornatus Ecclesię sub forma mulieris pulchrę.
Templum a Salomone ędificatum 136. Ecclesia sub arbore crucis
nobilitata, sub qua synagoga degenerauit: Vinea mea erit Romę sub
custodibus Petro et Paulo et ditabitur a Constantino137. Et sic in
Syon firmata sum etc. de Ecclesia 146. Congrega tribus Iacob,
reple1 Syon inenarrabilibus uirtutibus tuis, et gloria tua super
populum tuum 148. Qui non sunt promouendi ad regendam
Ecclesiam149. Respice super domum hanc et exaudi orantes in
ea 151. Erit in nouissimis diebus mons domus Domini etc.
Apprehendent VII mulieres, id est Ecclesię, uirum unum, id
est Christum 152. Et creabit Dominus super omnem locum
montis Syon nubem per diem et fumum et splendorem ignis flamnantis in nocte, id est gratiam Spiritus Sancti protegentis
omnem Ecclesiam. Quid est quod ultra debui facere uineę meę, et
non feci? 152. Multę nationes conuertentur et pacificabuntur in
unitate fidei154. Ego quiescam et considerabo in loco meo, id est in
ecclesia 155. Deum laudat pro suscitatione Ecclesię per
apostolos. In die illa uinea meri cantabit ei 156. Impleuit Syon iudicio
et iustitia. Respice, Syon, ciuitatem etc. 158. Lętabitur deserta
115v
BIBLIA 347
et inuia 159. De Ecclesia a partibus orbis in unitate fidei congregata
161. Quod fidelibus ornatur Ecclesia. Consolabitur Dominus
Syon etc. Audi hęc, paupercula et ebria, non a uino etc. 162. Solue
uincula colli tui, captiua fiiia Syon. Lauda, sterilis, quę non paris.
Paupercula tempestate conuulsa etc., de Ecclesia a persecutoribus liberanda 163. Surge, illuminare, Hierusalem, id est
Ecclesia. odificabunt filii peregrinorum muros tuos, et reges eorum
ministrabunt tibi etc. Sugges lac gentium, et mamilla regum
lactaberis. Propter Syon non tacebo, et propter Hierusalem
non quiescam etc. Vocabitur tibi nomen nouum etc., de
dignitate Ecclesię 165. De Ecclesia 166. De Ecclesia beatificanda in fine: Ego plantaui te uineam electam, et omne semen
uerum; quomodo ergo conuersa es mihi in prauum, uinea aliena?
etc. Assumam uos unum de ciuitate, et duos de cognatione, et
introducam uos in Syon. Et dabo uobis pastores etc. In illo tempore
uocabunt Hierusalem solium Domini, et congregabuntur ad
eam omnes gentes in nomine Domini167. De congregatione
Ecclesię per Christum 173. Et habitabunt in terra sua, id est
in Ecclesia in fide uniti 173. Quia eiectam uocauerunt te, Syon, et
ędificabitur in excelso suo, et templum iuxta ordinem suum
fundabitur, et princeps de medio eius producetur, id est
Christus etc. Ecclesia deplorans martyres consolatur a Domino
175. Benedicat tibi Dominus pulchritudo iustitię, mons
sanctus, id est Ecclesia. odificabitur ciuitas Domino a turre
Ananehel etc. 176. Egressus est a filia Syon omnis decor eius etc. 181.
Terra quę reuersa est a gladio, id est Ecclesia 192. Templi partes
et mensurę in Ezechielle 193. Altare et partes eius 194. odificatio
Ecclesię spiritalis 195. Erit Hierusalem sancta, et alieni non
transibunt per eam amplius 204. In die illa suscitabo tabernaculum Dauid. odificabunt ciuitates desertas, plantabunt uineas,
facient hortos, id est Ecclesia constans ex/coniugatis, pręlatis
et religiosis 206. Et erit: in nouissimo dierum erit mons domus
Domini pręparatus in uertice montium, et sublimis super
116r
BIBLIA / MATTEVS / MARCVS 348
colles; et fluent ad eum populi etc. In die illa congregabo claudicantem, et eam quam eieceram colligam etc. Item de persecutione Ecclesię et liberatione per Constantinum. Et stabit et pascet
in fortitudine Domini, in sublimitate nominis Domini, Dei sui
208. Lauda, filia Syon; iubila, Israel, abstulit Doninus iudicium
tuum, id est poenam pro peccato Adę 211. Magna erit gloria domus
istius nouissimę plusquam primę, et in loco isto dabo pacem. Absque
muro habitabitur Hierusalem, prę multitudine hominum et
iumentorum in medio eius 212. Ecce qui egrediuntur in terram
aquilonis, requiescere fecerunt spiritum meum in terra aquilonis,
id est Romę uel in Europa 213. Persecutio per Antichristum 215.
MATTEVS
Eger. Paralitico prius peccata dimittuntur, ut causa debilitatis sublata sanitas
restituatur IX. Trans Iordanem sanat turbas, quia baptismo
sanantur infirmitates spiritales XIX. Non est opus ualentibus medicus, sed ma1e habentibus VIIII.
MARCVS
Eger. Emoroissa omnia expenderat in medicos; tetigit Iesum, et curata
est V. Dominus sanans surdum et mutum suspexit in cęlum,
innuens nobis inde quęrenda esse remedia VII.
Ecclesia. Cessauit uentus et procella Iesu ascendente in naui, id est regnante
in Ecclesia VI. Septem sportę septem ecclesię sunt VIII.
Vendentes et ementes eiiciuntur de templo. Domus mea domus
orationis XI. Vinea sepe circumdata in qua lacus et turris, id
est Ecclesia protectione munita Dei, et in ea baptismus et fides XII.
Cenaculum grande, Ecclesia magna, in qua narratur nomen
Domini, strata uarietate uirtutum et linguarum XIIII.
LVCAS / IOANNES 349
1 corr. ex aparet 2 corr. ex sec
LVCAS
Eger. Paralitico prius peccata dimittuntur, deinde morbus, ut scias hoc passum fuisse propter delicta V. Lazarus ulceribus plenus; canes lingebant
ulcera eius, sed post hęc ab angelis delatus est in sinum Abrahę
XVI.
Ecclesia. Inter ecclesiam et synagogam IIII. Stabulum ad quod implagatus ducitur alligatis plagis infusoque oleo et uino, est Ecclesia
quam intrant sanguine Christi redempti et inuncti chrysmate.
Iumento imponitur, ut carnalem appetitum supponat rationi X.
Martha et Maria est Ecclesia primum sollicita, deinde beatitudinis
fruitione quieta, quę non auferetur ab ea X. Domus mea domus
orationis est XIX. Perdet colonos istos, et dabit uineam aliis XX. In
templo non extendistis manus in me XXII.
IOANNES
Eger. Ecce sanus factus es; iam noli amplius peccare, ne deterius tibi aliquid
contingat. Hinc apparet1 eum propter peccata egrotasse V.
Alias non propter hanc causam, ut de cęco nato: Neque hic
peccauit, nec parentes eius, ut cęcus nasceretur etc. IX. Item de
Lazaro: Infirmitas hęc non est ad mortem, sed pro gloria Dei XI.
Exemplum dedi uobis, ut, quemadmodum ego feci, ita et uos faciatis. Si hęc
scitis, beati eritis si feceritis ea XIII.
Ecclesia. Caueamus, ne in ecclesia Dei fabulis uel risibus uel odiis
uel cupiditatibus uacemus: ne improuisus ueniens nos flagellet et
de ecclesia sua eiiciat II . Sponsa Ecclesia etc. III. Encenia templi
X. Mundus pro Ecclesia, ut Deus erat in Christo mundum
reconcilians sibi XV. Mulier cum parit, tristitiam habet, id est
Ecclesia dum Deo filios generat, tentationibus affligitur; sed2
cum peperit, id est superauit tentamenta, iam non meminit
pressurę propter/gaudium retributionis perceptę XVI. Quadripartita 116v
IOANNES / PAVLVS 350
1 corr. ex XX 2 addidi
uestis Domini quadripartitam eius figurauit Ecclesiam, quattuor
scilicet partibus in orbem diffusam, et in eisdem ęqualiter, id
est concorditer distributam. Tunica uero illa sortita omnium partium signauit unitatem, quę caritatis uinculo continetur etc.
XIX.Maria Magdalena Ecclesiam signauit. Magdalon Gręce,
Latine turris. Dicitur autem in Psalmo: Factus es mihi turris
fortitudinis LX1.
PAVLVS AD CORINTHIOS II
Ęger. Licet is qui foris est, noster homo corrumpatur, tamen is
qui intus est renouatur de die in diemIIII. Libenter gloriabor
in infirmitatibus meis. Cum enim infirmor, tunc potens sum
XII. IACOBI: Cum infirmaris, induc presbiteros, ut orent super te
unguentes oleo V.
Exercitatio. AD THIMOTEVM I: Nam corporalis exercitatio ad modicun
utilis est IIII.
Epistola nostra uos estis, scripta in cordibus nostris. AD
CORINTHIOS II, III.
Exemplum. AD CORINTHIOS I: Imitatores mei estote, sicut et ego
Christi IIII. Emu1amini charismata meliora XII. Emulamini spiritalia
XIIII. AD GALATAS: Bonum autem emulamini in bono
semper IIII. AD EPHESIOS: Estote imitatores Dei sicut filii charissimi V. AD PHILIPPENSES: Agite quę uidistis in me IIII. AD
THESSALONICENSES I: Vt aliis exemplo sint ad uirtutem IIII. AD
THIMOTEVM I: Exemplum esto fidelium in uerbo et in conuersatione
etc. IIII. AD TITVM: In omnibus te ipsum prębe exemplum bonorum operrum II. IOANNIS III: Carissime, noli imitari
malum, sed quod bonum est I.
Ecclesia Dei uiui, columna et firmamentum ueritatis AD THIMOTEVM I,
III. APOCALYPSIS: Vidi VII candelabra aurea, quę sunt VII
ecclesię, et in2 medio similem Filio hominis I. Mulier amicta sole,
PAVLVS / METHAMORPH. / HERETICI 351
1 corr. ex cruciatur 2 pro: Phoenix
et luna sub pedibus eius, et in capite eius corona stellarum XII; et in
utero habens, et clamabat parturiens, et cruciabatur1 ut pariat XII. Et
peperit filium masculum, qui recturus erat omnes gentes in uirga
ferrea etc. Draco persecutus est mulierem quę peperit masculum;
et datę sunt mulieri alę duę aquilę magnę, ut uolaret in desertum etc.
XII. Veni, et ostendam tibi sponsam, uxorem Agni. Et sustulit me in
spiritu in montem magnum et altum, et ostendit mihi ciuitatem sanctam Hierusalem, descendentem de cęlo, habentem
claritatem Dei etc., de mensura et structura eius XXI.
METHAMORPHOSES
Ęger. Tyresias cęcus diuinandi habuit scientiam I. Mentis oculis non
caruit III. Ino et Athamas in furorem uersi filios necauerunt III.
Ętas. Sybilla, Glauci filia, pro concubitu ab Apolline accepit, ut tot annos
uitam propagaret, quot arenę corpuscula pugno comprehendere posset
XIIII. Fenis2 auis unica, quinque sęcula implet uiuendo XV.
Hęreticus Arrius. Patrem et Filium et Spiritum Sanctum uolunt esse
unius eiusdemque substantię, naturę aut existentię, sed esse
Filium creaturam Patris, Spiritum uero sanctum creaturam
creaturę, hoc est ab ipso Filio creatum. Christum etiam sine
anima carnem suscepisse arbitrantur I.XII.XIII.XXIIII.XXVII.
Marci. Arriani Christum esse Deum negant, sed tamen peccata
posse dimittere concedunt II.III.XIIII. Lucę I. Iterum I, V, IX.
Filium non esse de substantia Patris. Item Patrem non uideri
a Filio X.XI.XII. Ioannis contra Arrium I. Iterum, tertio et quarto,
quinto et sexto I. Arriani II.V. Iterum et tertio V. Arrius VI.VIII.
Iterum VIII. Item X. Iterum et tertio X. Item XII. Item dicunt,
A.
Mattheus
Marcus
Ioannes
Lucas
HERETICI 352
1 ipse auctor delevit 2 pro: -satenus 3 pro: -satenus
quantum apostolus distat a Domino, tantum Filius a Patre XIII.
Contra eosdem iterum et tertio XIII.XVI.XVII. /
Apollinaristę sicut Arriani Christum dixerunt carnem solam sine
anima suscepisse et in eo uerbum ipsum fuisse pro anima.
Alii uerbum in carnem mutatum nihil de Virgine sumpsisse I.
[Idem Lucę]1 Contra Lucę II. Contra istos Lucę XI. Contra
Apollinarem qui unam tantum uoluntatem, id est diuinam
ponit in Christo XXII. Idem quod diuinitatem habuerit pro
anima carne tantum hominis assumpta. Ioannis I.II. Quod
de cęlo corpus attulerit VI. Item VIII. Quod non habuerit
animam humanam X.
Basilides, Valentinus et Martion respuunt Legem et prophetas.
Lucas XI. Item Manichei XVI.
Cherintus et Hebion dixerunt Christum hominem purum
tantum. Item Martion, Paulus Samosetanus2 et Photinus. Matthei
I. Cherintus et Hebion eircumcidi nos uolunt, quia Christus
circumcisus sit. Lucę II. Cathafrigę, quorum auctor Montanus,
Prisca et Maximilla, etiam post Pentecosten faciunt quadragesimam, eo quod ablato Sponso filii Sponsi debeant ieiunare. Matthei.
IX. Idem promissum paraclytum se suscepisse dixerunt. Manichei
uero id de Manicheo prędictum asserunt. Ioannis VII.
Donatistę localiter Christum concludere cupientes dixerunt eum
tantummodo in Africa esse. Matthei XXVIII.
Hebion et Cherintus Christum hominem tantum dixerunt.
Item Martion, Paulus Samosatanus3 et Photinus. Matthei I. Item
Hebion et Heluidius ex uiri coitu natum dixerunt I. Hebionitę Paulum
apostolum reiiciunt, cęteros admittunt et sabbatum obseruant
II. Hebion et Cherintus circumcidi nos uolunt ante baptismum.
Lucę II. Hebion Christum non ante mirandum fuisse dixit
quam baptizatus sit II. Contra Habionitas damnantes carnium
esum XXII.
Eutices Christum totum unius naturę esse dixit, tanquam Verbi
diuinitas ipsa se in carnem animamque uerterit etc., Verbi et
Mattheus
Mattheus
Mattheus
Mattheus
Lucas
Ioannes
Lucas
Lucas
Lucas
117r
B.
C.
D.
E.
.
.
.
HERETICI 353
1 pro: Eutiches
carnis unam pronuncians naturam in Manichei et Martionis
transit insaniam et Dominum simulatorie omnia credit egisse et
phantasticam corporis speciem oculis apperuisse cernentium.
Matthei I. Item dixit ante incarnationem duas in Christo fuisse
naturas, post incarnationem unam. Sic et Heluidius I. Vnam
naturam esse in Christo XV. Idem Marci VIII. Idem quod
Iesus et Maria unius naturę sint. Lucę I. Euticius1 corpus nostrum
post resurrectionem impalpabile futurum dixit. Ioannis XX.
Heluidius de uiri coitu natum dixit. Item Hebion. Matthei I.
Item habuisse fratres XII. Contra eundem XXVII. Item Marci II.
Euichitę opinantur monacbis non licere sustentandę uitę causa
aliquid operari atque ita se ipsos profiteri, ut omnino ab
operibus uacent. Matthei VI.
Heretici in uestimentis ouium, intrinsecus lupi rapaces. Item
spinę et tribuli. Mathei VII. Idem sunt zizania, quę apparent, cum
creuerit herba, et tunc colliguntur ad comburendum XIII. Heresis
est fermentum quod corrumpit totam massam XVI. Idem dicti
Antichristi. Item falsi fratres XXII. Heretici aut ex humanitate aut ex
diuinitate Christi aut ex utroque falluntur XXVII. Hęreticorum
sermo lapis pro pane a dyabolo oblatus Lucę IIII. Hereticus et
dyabolus utitur exemplis Scripturarum, non ut doceat, sed ut fallat
V. Vulpibus comparantur. Item lapis IX. Dicunt: Ego sum
Christus. Idem Antichristi XXI. Lapidant Dominum Iesum.
Ioannis X. Contra hęreticos XVI.
Eunomius se nosse Patrem et Filium dixit, sicut noti sunt inter se.
Matthei IX. Eunomiani, Arriani, Macedoniani dicunt Spiritum Sanctuum
creaturam esse. Contra Eunomium et Arrium XXIIII.
Faustus non natum ex homine Christum dixit. Matthei I.
Photinus, Hebion, Martion, Paulus Samosatenus hominem tantum fuisse.Matthei I. Iterum I. Photiniani solum Patrem dicunt
esse Deum, Filium hominem, tertiam personam negant Spiritu
m Sanctum XII. Idem ex Virgine dant ei principium. Lucę I.
Dominus leproso dixit: Volo curare. Hoc contra Photinum V.
Mattheus
Mattheus
Mattheus
Mattheus
Lucas
Lucas
Marcus
.
.
.
.
HERETICI 354
1 corr. ex hiusmodi
Photinus purum hominem dixit. Ioannis VI.
Iudeorum pharisei et saducei. Matthei XVI. Iulianus tollit peccatum
originale. Marci IX. Idem uitanda esse sepulchra dixit. Lucę XI.
Martion etc. ut supra Hebion. Matthei I. Martion et Manicheus
Vetus laniant Testamentum IX. Martion Christi passionem
phantasticam esse asseruit XII. Martion et Manicheus creaturas
alienant a Deo. Dicunt Christum non esse natum ex Virgine, sed
in phantasmate uisum XIIII. / Con tra Martionem et Manicheum
X. Martion, Basilides et Valentinus respuunt Legem et prophetas
X. Martion et Manicheus destruunt Vetus Testamentum XVI.
Contra Martionistas qui dicunt Christum bonum Deum, Veteris
autem Testamenti deum malum XIX. Idem Ioannis I. Martion
et Tatianus nuptiis detrahunt II. Martion dixit Christum non
esse genitum secundum carnem XVIII.
Manichei phantasma esse Christum nec femineo posse nasci ex
utero I. Legem non accipiunt nec prophetas nec euangelistas
pręter Ioannem, qui fuit cum Iesu in morte V. Item uirgultum
uellere etc. huiusmodi1 putant contra pręceptum fieri: Non
occides. Nos de homine tantum accipimus V. Dicunt hominem neque posse effici malum neque ex malo bonum VII. De
eadem substantia et ex eadem origine esse hominum et bestiarum animas VIII. Manicheus et Martion contra Vetus
Testamentum IX. Manicheus et Martion creaturas alienant a Deo.
Dicunt Christum non esse natum ex Virgine, sed in phantasmate
uisum XIIII. Idem XXVI. Dicunt alium Christianorum
Deum, alium Deum Israel. Lucę I. Carnem phantasticam
tribuunt Christo I. Contra eos II. Dominus curans leprosum
tangit propter Manicheum V. Contra Manicheum et Martionem X. Animam a Deo, carnem a diabolo creatam dicunt XI.
Manicheus et Martion contra Testamentum Vetus XVI.
Manicheorum error de corpore phantastico XXIIII. Manicheus
nos a malo creatos ait. Ioannis I. Item Martion I. Quod uisibilia creata
sint a malo deo VI. De promissione mittendi paraclyti aiunt de
Mattheus
Ioannes
Lucas
Ioannes
Ioannes
Mattheus
Lucas
I.
M.
117v
.
HERETICI 355
Manicheo fuisse prędictum VII. Cathafrigę uero id sibi tribuunt
VII. Solem istum uisibilem oculis carneis Christum esse
putant. Manichei contra Legem VIII. Dicunt esse quandam
naturam mali et gentem tenebrarum cum principibus suis,
unde diabolus originem ducit et hinc ducere originem carnem
nostram aiunt, secundum illud: Vos ex patre dyabolo estis.
Iterum VIII. Contra eos, eo quod unum ouile et unus pastor sit
Noui et Veteris Testamenti X..Mathematici Priscilianistę nasci
unum quemque hominem sub constitutionibus stellarum
putant. Sic de stella, quę magis apparuit, iudicant I. Mathematici.
Ioannis II. Contra mathematicos VIII. .Macedoniani,
Arriani, Eunomiani dicunt Spiritum Sanctum creaturam.
Mathei XII. Macedonius Spiritum Sanctum seruum esse
dixit. Ioannis III..Mannes non ueraciter Christum carnem
assumpsisse. Marci IX..Martianus et Apollinaris aiu/nt, quod
de cęlo corpus attulerit. Ioannis VII.VI.
Nestorius hominem tantum de Virgiine natum, quę uerbum
Dei non in unitatem personę, sed in societatem separabilem
recepisset I. Geminam personam dat Filio. Lucę V. Nestorius unde
subuercus sit. Ioannis I. Dixit, quod Iesus in uirtutibus crescebat et
proficiebat III. Dixit Christum prius fuisse hominem, postea
assumpsisse diuinitatem VI. Quod in simplici homine Dei Filius
habitabat VIII. Dixit alium Dei, alium Virginis Marię filium
VIII..Nouatiani dixerunt non dimitti peccata post baptismum
VI.XII. Nouatianus his qui martyrio lapsi sunt, ueuiam denegat
III. Contra illos XIIII.
Origenes dixit etiam peccatores post multa sęcula ueniam
consecuturos XII. Marci III. Contra Lucę XVI.
Paulus Samosatenus ut supra Hebion. Mathei I..Pelagiani
omnia suo arbitrio tribuunt et iustum peccare non posse V. /
Porphirius et Iulianus arguunt eos qui statim secuti sunt Christum.
Matthei IX.
Quidam sceleratissime opinantur Spiritum Sanctum fuisse pro
Mattheus
Matteus
Lucas
Ioannes
Matheus
Marcus
Matheus
Matheus
Marcus
Matheus
Ioannes
Ioannes
Marcus
N.
O.
P.
118r
Q.
HERETICI 356
semine in Christo, quem potentia ac uirtute creatoris dicimus
operatum I. Quidam negant Deum a Christo fuisse prędicatum
Deum Legis. Lucę II. Quidam dicunt carnem in diuinam
naturam fuisse mutatam II. Quidam quod antiquis ignotus fuerit
pater Iesu X. Corporalia peccata grauissima, spiritalia leuia XI.
Contra eos qui a Virgine principium dant Christo et alium
Veteris, alium Noui Testameniti Deum esse dicunt XI. Contra
eos qui Christum magicis artibus usum dicunt XXIIII. Qui
dicunt phantasma fuisse omnia quę incarnationis sunt. Ioannis
I. Quidam quod Iesus non fuerit natus de Maria Virgine II.
Quidam de cęlo corpus attulisse et per Virginem transisse III.
Quidam dicunt Deum annunciatum in Veteri Testamento
non esse Patrem Christi, sed nescio quem principem malorum
angelorum. Qui dicunt uoluntate, non natura unum sunt cum
Patre Filius X. Quidam Patrem solum esse, sic negantes
personarum pluralitatem XII. Quidam, quod Filius Dei non sit
Deus XI. Qui uoluntate et dilectione unum esse Patrem et Filium,
non natura XVI. Qui dicunt Christum alienum esse a mundi
conditione XVIII. Quidam aiunt, quod in forma Dei manens
non in natura formam accepit serui XX.
Sabellius, Noeti discipulus, dixit Christum eundem esse Patrem et
Filium et Spiritum Sanctum I. Item XII. Sabellius dixit, quod
Pater et Filius et Spiritus Sanctus sit una persona. Ioannis I.
Item III. Contra VIII. Iterum et tertio VIII.XIII. Contra Sabellianos
de pluritate personarum XVII.
Tatianus et Martion nuptiis detrahunt. Ioannis II.
Valentinus Christum a Patre missum dixit spiritale uel cęleste
corpus attulisse, nihil de Maria Virgine sumpsisse I. Item transisse
per Virginem quasi per aquę ductum. Lucę I. Contra II.
Valentinus, Basilides et Martion respuunt Legem et prophetas
X. Verbum fuisse creatori causam creationis.
Mattheus
Lucas
Ioannes
Ioannes
Ioannes
Ioannes
Lucas
S.
T.
V.
SENECA / PLATO 357
SENECA
Ęger 3. Cęcus 3. Quidam hoc genere ualitudinis laborare, ut ipsi sibi
uideantur occurrere 89. Suspirium uocat ęgritudinem, qua implicitus erat; medici meditationem mortis uocant 18. Distilationes et
febriculę. Tria in morbo grauia: metus mortis, dolor corporis,
intermissio uoluptatum 30.31. Innumerabiles morbos innumerabiles coquinę faciunt 46. Morbi faciunt, ut mors minus
timeatur 60.
Exercitatio animi in republica, in priuata, in studiis 72. Deesse
non potest locus actioni honestę, ut Socrati Athenis, urbe a tyrannis
occupata. Quę consideranda in suscipiendis negociis 73.
Ętas. Omnibus potest contingere, ut bene uiuant, ut diu, nulli 9.
Quicquid uides, currit cum tempore 20. Non enim uiuere
bonum est, sed bene uiuere 25. Sęculum aureum 40. Non est
beatior qui diutius uixerit, sed qui rectius 42. Non ut diu
uiuamus, curandum est, sed ut satis. tas inter externa 43. Vita longa
non sine incommodis 47. Vita breuis. Vita nec bonum nec malum
est; boni ac mali locus est 49.
Enygma. Quare interdum parabolis utendum 21. Nodus Herculaneus 37.
Exemplum. Bonum est fugienda aspicere in alieno malo 85.
Zenonem Cleantes non expressisset, si eum tantummodo uidisset,
uitę eius interfuit etc. 3. Exempla / docent a uitiis caueri et ad
uirtutes excitari 52.
PLATO
Ęger. Non aliter affectus sum quam ille quem uipera mordet. Illum
quippe ferunt, qualis sit eius passio, aperire nolle nisi iis qui similiter
egrotant. Quasi hi soli, ut pote mali non ignari, ignoscant, siquis cruciatu
compulsus et loqui et agere cuncta non dubitet 157. Corporis
uita animę mors 236. Frigus et rigor unde in membris 258. Vnde
118v
PLATO / ALEX. APHR. / ARISTOT. 358
nascantur morbi 261. Grauissimi pessimi 261. Sacer morbus. Febres.
Melancholici. Hic humor frigidus est, siccus et ater 412.
Ętas. Vita breuis diuturnę et deteriori anteferenda 260. Euripides hanc
uitam umbrę somnum appellat 410. Vita ideo breuis, ut anima citius
proficiscatur ad meliora 427.
Enigma. Homo non homo, uidens non uidens, percussit non percussit,
lapide non 1apide, auem non auem, sub arbore non arbore 1.
Eunucus luscus percussit uespertilionem sub sambuco 209.
Emptio et uenditio. Nunquam uenditor rei uenalis duo precia dicat nec
quicquam dolo faciat. odiles de his cognoscant. Lex nequis inter eos
caupo mercator ue sit 315.
Heretici. Qui deos esse uel curare humana negant 310. Lex in impios. Sex
genera in Deum peccantium 314. Socrates accusatus, quod non recte
de diis sentiret 332. Manicei duos esse deos asserunt, alterum boni, alterum
mali autorem 343. Impios prę cęteris fuisse traditur: Diagoram. Dicearcum,
Epicurum, Lucretium 412. Impii homines plurimum uel ignauissimi
sunt ut Epicurus uel flagitiosi ut Aristippus uel insani ut Lucretius 412.
PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI
Ęger. Cur qui sunt cęci, calui non euadunt 5. Cur tabe et scabie et lippitudine
proxime ad eas accedentes capiuntur, ab intercute autem et
febri et apoplexia minime 21.
PROBLEMATA ARISTOTELIS
Ęger. Cur morbus pestilens pręcipue afficiat eos qui ad laborantes eo
propius accesserint 26. Contra febrim remedium 29. Cur sternutamenti erruptio sacra habita est. Cur sternutamenta, quę de
medio noctis ad meridiem usque moueantur, damnemus, quę a meridie
ad medium noctis, approbemus 71.
ARISTOT. / PLVTARCHVS / A. GELIVS 359
1 pro: -osius
Ętas. Cur homines qui raris dentibus sunt, magna ex parte breuioris
sunt uitę 42.72. Cur qui manus cęsuram per totam obtinent palmam
uiuere diutius possint 42.72. Cur uita breui imbecillisque uiribus
sunt, qui partem umbilico subiectam maiorem quam superiorem habent pertinentem ad pectus 43. Cur diutius uiuunt qui
locis calidis ętatem degunt 48.
PROBLEMATA PLVTARCHI
Emptio et uenditio. Dexicreon nauclerus, cum Cyprum negociandi
causa nauigaturus nauim aqua Veneris monitu onerasset, in facta
tranquillitate et multis siti laborantibus aquam uenditans magnum lucrum fecit 86.
AVLVS GELIVS
Ęger. Philippus oculo effossus, humero fractus, manu crureque oblęsus,
omne denique corporis membrum, /quod fortuna auferre
uoluisset, id ultro offerens est, ut de cętero uitam cum honore et
gloria ageret. Item Sertorius dehonestamento corporis
lętabatur, quia reliqua gloriosus1 retinebat. Discrimina periculorum in morbis maiore ui fieri in diebus qui conficiuntur ex
numero septenarii, quos medici criticos appellant 24. Quid interest
inter morbum et uitium 28. An hominum morbi secundum
naturam proueniant. Democritus oculorum luminibus
sponte se priuauit, ut in contemplandis rerum naturis solertior
fieret 59. Quomodo febrim quartanam laudauit Phauorinus 104.
Morbo aut ętate ęger si in ius uocetur 117. Morbus sonticus l18.
Ętas. De ętatum finibus pueritię, iuuentę, senectę 63. Tertium et sexagesimum annum agentes, aut laboribus aut interitu aut clade aliqua
affici solere 89. Diurnare pro diu uiuere l00.
.
119r
A. GELIVS / PLVTARCH. / LACTANT. 360
1 pro: Ag- 2 pro: Sylla 3 pro: corr. ex -ros
Enygmata Latini antiqui scirpos appellarunt.
Emptio, uenditio. Prudentis et cauti patrisfamilias, quod emere
uelit, empturum se se negare propter competitores emptionis 72.
Recipere dicitur rem, qui eam excepit in aliarum uenditione
uel contractu; inde seruus receptitius 101.
VITĘ PLVTARCHI
Ęger. Hagesilaus1 claudus ad regnum electus 120. Scylla2 pediculari morbo
interiit 127. Pyrrrhus splenę laborantibus mederi solitus 128. Apii
Cęci sententia pacem cum Pyrrrho disturbauit, cum cęteri ad
eam inclinarentur 130. Duces pręstantissimi altero carentes oculo :
Philippus, Antigonus, Hannibal, Sertorius, qui oculo in pręlio amisso
gloriabatur se testem secum ferre uirtutis 142.
Ętas. Iocus in senes, qui ita aliquid moliuntur, quasi diu uicturi essent.
Crassi et Deiotari exemplum 23.
Enygma Homero propositum a piscatoribus: Quod, inquiunt, cępimus,
dimisimus, quod non cępimus, habemus. Hoc ille soluere non
ualens prę dolore periit 140.
Emptio, uenditio. Pomponius Atticus ad hastam publicam nunquam accessit. Nullius rei neque pręs neque manceps factus fuit 131.
Exemplum. Alexander ad Achillis statuam 42. Esmenias 94.
LACTANTIVS FIRMIANVS
Ęger. ogrorum curatio 133. Contra Epicureos3 querentes, quod
homines morbis et morti sint subiecti 188.
Ętas. Quare putantur antiqui mille annos uictitasse 44.
Ecclesię fundamentum iactum et roboratum per apostolos 91. Illa sola
Ecclesia catholica et uera, in qua confessio et remissio peccatorum per penitentiam et fidem 98.
LACTANTIVS / LAERTIVS 361
1 corr. ex X 2 pro: Aristippus
Heretici. De heresibus, quas emersuras prophetę, Christus, apostoli
prędixerunt 98. Hereticorum nomina 98. Quod ex defectu doctorum data est temerariis hominibus audacia impugnandi ueritatem. Exemplum 100.
LAERTIVS
Ęger. Speusippus, quia paraliticus erat, uehiculo ferebatur in
Achademiam. Obuiam factus Diogeni: ``Salue'', inquit. Et ille: ``At tu
nequaquam salue, qui eiusmodi cum sis, uiuere sustines''
38./Sanitatem speciei esse constantiam, morbum contra huius
esse uiolationem 84. Heraclitus aquę intercutis morbo correptus,
medicos per enygmata sciscitabatur, an possent ex imbre siccitatem
facere. Illis uero non intelligentibus se ipsum boum stabulo
includens et fimo obruens nec proficiens moritur 89. Timon et
Dioscorides, eius discipulus, ambo lusci. Cum quidam tertius
adesset, se mirari dixit, quodcum tres essent, non nisi quattuor
haberent oculos. Ipse se Cyclopem appellabat 98. Diuturni morbi
plus habent quod delectet quam quod doleat 110.
Ętas. Epimenides uixit annos CLVII et in totidem diebus senuit, quot
annos dormierat 14.15. Pythagoras ętatem distinguit: puer XX1
annos implet, adolescens XX, iuuenis XX, senex XX. Eas anni
temporibus accommodat: ueri quidem puerum, ęstati adolescentem, autumno iuuenem et hiemi senem. Adolescentem intelligit
puberem, iuuenem uirum 81. Democritus moriturus uitę
spacium produxit usque in diem tertium panes calidos quotidie
naribus admouens 92.
Enygma. Vnus pater, XII filii, his singulis XXX filię, alię candidę, alię
nigrę. Immortales sunt, et moriuntur. Est autem annus 12.
Antisthenes2, cum ab eo, qui proposuerat enygma, ut solueret, rogarettur, ``quid'', inquit, ``o stolide uis, ut soluam, quod etiam
inuolutum nobis negocium exhibet'' 22.
119v
LAERTIVS / CVRTIVS / SABELLICVS 362
Emptio. Diogenes quęrebatur, quod quę preciosissima sunt, minimo
uenirent, et econtra; denique statuam tribus milibus emi, farinę
uero chenicem duobus ęreis 56.
Exemplum. Fertur post Zenonis mortem Antigonum dixisse: ``O quale
spectaculum perdidi'' 64. Pythagoras: Per uiam publicam non eundum, id est uulgi mores non imitandos esse 82.
QVINTVS CVRTIVS
Ęger. Alexander fluuium ingressus horrore obriguit et pallore confectus
languere coepit 3. Pestilentia in exercitu Alexandri 61.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Ęger. Philistei plagis percutiuntur 43. Israelitę dextero oculo priuati 45.
Ęgrotos in publicum deferunt Babylonii 92. Langore extinctos non
edunt, sed sepeliunt, damni loco id ducentes 94. Pherotima
uermibus uiuens computruit 107. Titus Latinus ęger ob numen
contemptum 118. Hippię dens excussus inueniri nequiuit. Epizelus
repente oculis captus. Anaxagoras se ipsum luminibus priuauisse
dicitur, ut omnia altius contemplaretur 122. Pestilentia
inaudita et morbi genus acerrimum 156. Ad uim morbi auertendam Sybillini libri aditi 178. Equi ex Sybaride potantes confestim
sternutamento exagitantur 182. Agesylaus pede claudus 183. Clauo a
dictatore fixo / pestilentia sedata 198. Ęgrotat Alexander 211. Appius
Cęcus et aures surdas habere optat 247. Cornelius per quietem se
amittere uisum somniauit 250. Titus Manlius Torquatus excusata
oculorum ualitudine consulatum refutat 290. Imperatores altero
oculo carentes: Philippus, Antigonus, Hannibal 292. Metellus cęcus
337. Sylla morbo pediculari periit 357. Sertorius bello Marsico oculum amisit in pręlio. Quam cladem eximię laudis loco ponebat
120r
SABELLICVS / VALERIVS MAXIMVS 363
1 corr. ex -setenus 2 corr. ex efectus 3 corr. ex Publius 4 corr. ex Portius
357. Foedissimum morbi genus in Herode 408. Lucius Verus
subito sanginis ictu extinctus. Gręci hipoplexim uocant 430.
Aurelianus inedia curabat se, nunqqam medicis usus 448. Maximi foeda
ęgritudo 458.
Ętas. Qui diutissime uiuant 2.Bactri parentes senio confectos necant 4.
Musicani inter Indos centumtriginta annorum ęuum agunt 5.
Epimenides CLIIII annos natus decessit 86. Massagetę, ubi senuerint,
cum ouibus immolantur et a suis sic mixta carne commeduntur 94. Macrobii uiuunt annos CXX 98. Massinissa nonagenarius,
sed corpore uiuido 328. Sylla obstat Pompeio ob ętatem triumpho
immaturam. Ille respondet: Orientem solem magis adorari ab
hominibus quam occidentem 356. CL annos natus 426.
Enigma de horis diei et noctis 87.
Ecclesia. Hierosolimitanum templum miraculo deflagrauit 456.
Heretici. Pharisei, Eseni, Saducei 333. Phariseorum dogma 417. Valentiniana
neresis 430. Martionis heresis diuiditur 432. Sabelliana heresis 446.
Paulus Samosatenus1 448. Arrianę heresis origo. Ebionitana. Sabelliana
454. Arrii interitus 455. Donatiana. Eunomiana 456. Iouiniana aboletur
457. Apollinaris dogma 460. Pelagiana 461.
Emptio. Persę forensem usum non norunt neque uendunt quicquam
neque emunt 91.
VALERIVS MAXIMVS
Ęger. Qui gaudent bellando uita decedere, non egrotando in lecto,
liber II. Liuius Drusus ętatis uiribus et acie oculorom defectus2 ius
ciuile populo interpretatus est et id discere cupientibus
composuit. Publilius3 senator et Lupus Pontius4, celebres
causarum actores, lumimibus capti forensia stipendia executi
sunt, liber VIII, caput VII. Appius Cęcus et lectica gestatus multa
magnifica gessit etc., caput XIIII.
Ętas. De senectute, liber VIII, caput XII.
VALERIVS MAXIMVS / CICERO / PHALARIS / ORATIVS 364
1 pro: Centumalus 2 corr. ex Calph- 3 corr. ex Crat-
Emptio, uenditio. Claudius Centimalus1 domus suę altitudinem submittere ab auguribus iussus, uendidit illam Calphurnio Lanario nec
indicauit. Cato Portius arbiter ipsum Calphurnio damnauit, liber
VIII, caput II.
Enygma. Homerus, quia quęstionem absoluere non potuisset, dolore
absumptus creditur, liber IX, cap. XII.
CICERONIS OPVSCVLA
Ęger. Appius Cęcus 39. /
Ętas. Aetatum officia 101.
Emptionis uenditionisque quęstiones 148. Tollendum est ex rebus
contrahendis omne mendacium 150. Lex in uendendo, ut uitia
etiam dicantur 151. Titus Claudius Centimalus, Caius
Calpurnius2 Lanarius 151. Caius Marius Gratidianus3, Caius
Sergius Orata 152. Fides bona 153. Venditorem imprudentem ne
defraudes 159.
Hereticus. Mala et impia consuetudo est contra deos disputare siue ex
animo 189.
PHALARIS
Ęger. Bene ualeo, si bene ualere est etc. 43.
ORATIVS IN EPISTVLIS
Exemplum. Non decet imitari uulgus 2.
ogri. Qui corporis, non animi uitio medentur 3.
Ętas. Antiquitatis amator 21. Puerum laudat 26.
120v
HIERONYMVS 365
EX PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Ęger. Imbecillitas corporis animę quoque uires secum trahit.
Econtra Apostolus: Quando infirmor, tunc, inquit, fortis
sum 66. Morborum genera 116. Ingrediatur putredo in ossibus
meis etc. ut requiescam in die tribulationis meę 132. Animi lętitia
dolorem corporis mitigat 189. Cum caput dolet, omnia membra
languent 190. Qui magnis febribus ęstuat 270. Quare Ezechias
ęgrotauit 271. Liberatus egritudine 289. Longa infirmitate tabescere
Dei ira est 354. Gratior est sanitas egrotatione depulsa 374.
Ętas. Iusti implent dies suos, sed impii ne dimidiant quidem, quia non
implent opera 270.
Exemplum. Propinquate montibus ęternis, id est imitamini angelos
uel prophetas 98. Vitemus exempla peiorum, ne etc. 304.
Ecclesia. Vinea Domini 16.95. Duo parietes a Christo copulati. Ter
desponsata 16. Templum. Lybanus 25. Synagoga et Ecclesia 32.
Vsque in finem duratura 59.79. Syon 60.72. Quicquid de Iuda
dicitur, refertur ad Ecclesiam 62. In Ecclesia saluatio 81. Fiat pax
in uirtute tua 96. Domus Iacob, domus Israel 100. Columna et firmamentum ueritatis 101. De Syon egredietur lex et uerbum
Domini de Hierusalem. Turris 102. Vinea frugifera tota uera 101.
Aduersum filiam Syon demones congregari 103. Nequaquam
ultra per te transibit Belial 114. Populus Ecclesię 117.
Templum Dei estis 126. Luna Ecclesia, sol Christus 131. Prius
Iebus, deinde Hierusalem 137. Vinea Sorech 137. Niniue, Ecclesia
de gentibus 141.142. Templi reędificatio 145. Mons Testamenti
232. Dominus fundauit eam, et ipse est fundamentum eius
234. Veh fidei persecutoribus 251. Dominus pro Ecclesia. Spe/cula 238. Vnum altare Domini 240. Syon.242. Vinea 251. Mons
sanctus 252. Gloriosa dicta sunt de te, ciuitas Dei. Fluminis
impetus lętificat ciuitatem Dei 262. Persecutores 263.264. In
Ecclesia Christi uera solennitas 265. Ecclesia repleta 266. In
Armenia, in monte Tauro sedit arca Noe 269. Eram sterilis et uidua
121r
Sequitur
ad foliumm II
HIERONYMVS 366
1 corr. ex Galgalam
288. Sara 291. Transitus angelorum de templo ad Ecclesiam 294.
Hierusalem instaurata in aduentu Christi 295. Clemens post
Petrum Romanam rexit Ecclesiam 295. Ecclesię dilatatio 298.
Ecclesia de gentibus, Dominus illuminat cęcos 300. Domus
orationis 300. Domus orationis 303. Mons sanctus.
Regnum Dei.306. Quę deserta erant in Iudeis, ędificant in
Ecclesiam 309. De Syon egredietur lex et uerbum Domini de
Hierusalem 313. Suges lac gentium et mamilla regum lactaberis.
Portę uirtutibus cęlatę. Plantatio Dei. Vinea Sorech 315. Plantatio
Domini gloriosa. Ecclesia gaudens in Domino 316. Ecclesia
nomen nouum. Gaudebit sponsus super sponsa 317. Ciuitas
sancti tui facta est deserta, Syon 321. Ecclesia lętabatur 325. Mons
Domini 327. Accessistis ad Syon, montem et ciuitatem Dei
uiuentis, Hierusalem cęlestem 331. Luna Ecclesia, sol Christus
332. Vinea Sorech 335. Gloriosa dicta sunt de te, ciuitas Dei 337.
Thronus Dei. Terra promissionis 337. Aduersa Hierusalem ad
Ecclesiam referuntur, cum offenderit Deum 339. Hortatur in
persecutione 341. Persecutio 342. Domus orationis. Spelunca
latronum 343. Persecutio 347. Terram fluentem lacte et melle 348.
Infirmata est synagoga 353. Domus Dei 364. Ciuitas in excelso ędificata
375. Ascendamus in Syon ad Dominum 375. Ecclesia
Christi primum ex Iudeis. odificatur ciuitas a Domino, a turre
Ananehel 378. Homines et iumenta reducti in Ecclesiam 381.
Heretici. Filii Ephraim intendentes et mittentes arcum 13. Fames
audiendi uerbum Dei 14. Panes et aquas habent 15. Omnia quę
dicuntur de decem tribubus referre possumus ad hęreticos,
qui reliquerunt regnum Dauid et Hierusalem, id est Christum et
Ecclesiam 18. Ne ingrediaris in Galgala1, hęreticorum conciliabula
19. Hęreticorum mater superbia 20. Sophismatibus opprimentes
Ecclesiam 21. Conturbant Ecclesię aquas 22. Intercludunt
uiam, ne de Sichem pergamus in Hierusalem 23. Cauete a
fermento eorum 23. Furor draconum uinum eorum 24. Hęretici
putant se ascendere 26. Ephraim, id est hęretici 28. Non faciunt
HIERONYMVS 367
1 folium 121v-122r deest 2 corr. ex -setanus
fructum uirtutis 29. <...>1 Sagitta uulnerans lingua eorum 345.
Seminant triticum, et spinas metunt. Hereticis minatur 350. Paulus
Samosatenus2 et Photinus 356. Venite et percutiamus eum lingua
358. O qui ędificas domum tuam non cum iustitia. Grunis impeccantiam prędicat 362. In prophetis Samarię uidi stultitiam et in
prophetis Hierusalem uidi similitudinem, qui prophetant et
decipiunt uos. Non mittebam prophetas, et ipsi currebant.
Hereticorum luxuria 364. Heresis impassibilitatis et impeccantię
357. Quid sibi uolunt hereticorum paleę ad triticum Ecclesię.
Dormierunt somnum suum et nihil gaudii inuenerunt 365.
Perdam ex eis uocem gaudii, uocem Sponsi 367. Et posuerunt idola
sua in domo, in qua inuocatum est nomen meum 381.
Ecclesię pax sabbatismus persecutionibus exhaustis 152.154. Vinea
Sorech 156. Candelabrum 157. Ecclesia 162. Persecutio 162. Vera
Hierusalem. Quicquid de Hierusalem et templo dicitur, spiritaliter ad Ecclesiam referri potest 163.164. Septem mulieres.
Ecclesia de Iudeis et gentibus. Vrbs Dei 165. Persecutio 168.
Lybanus. Templum 169. Assumpsi mihi duas uirgas 170. Persecutores
inebriati 172. Pax Ecclesię reddita 173. Malogranata 174. Cęlestis
Hierusalem. Turris Ananeel. Torcularia 177. In persecutores
Ecclesię. Iudas pugnabit aduersus Hierusalem 177. Cęlestis
Hierusalem 178. Templum 184. Ecclesia 188. Ciuitas iusti, urbs
fidelis, domus Domini, mons Dei 192. Domus Dei Iacob 193. Muri
Ecclesię 194. Typus ędificandę Ecclesię 196. Et tabernaculum erit
in umbraculum diei. Vinea Dei domus est Israel. Vinea Sorech.
Turris. Torcular. Vinea aliis locatur 199. In persecutores 209. Syon
217. Persecutio ad probationem et coronam 224.
EX SECVNDA COMMENTARIORVM
Ęger. Infirmitas propter peccata 150 Cyllus dicitur, qui unam manum
debilem habet 161. Angelum Sathanę uocat Paulus grauissimum
HIERONYMVS 368
1 corr. ex breuę 2 corr. ex uesper 3 pro: arrhabo
capitis dolorem, quo afficiebatur 205. Opisthotono insanabili lapsus
238. Herodes uermibus consumptus est 267.
Ętas. Tempus uitę breue1 80. Ętas legitima XXV annorum est 203. Vitę
longitudo non est in bonis 238. Si annis multis uixerit homo
306. Ętas cito decidens: mane adolescens, uespere2 senex 389. LXX
anni 389. Ętas breuis 397.429.
Enigma. Parabolarum mos apud Syros et Palestinos 165. Inter enygma et
parabolam 256.
Epistola. Quattuor epistolę Pauli de carcere scriptę 252.
Emptio. Quid sit pignus? Quid arabo3 221. Institores unde dicti 265.
Exemplum. Ne emuleris hominem iniustum nec imiteris uias eius 261.
Quo quis utitur, ei similis / efficitur 269. Pro iusto datur impius
et pro recto iniquus 275. Ne emuleris malos 278. Cur quidam malos
imitantur 302. Noli emulari in malignantibus 348. Cum uiderint
sapientes morientes, simul insipiens et stultus peribunt 358.
Ecclesia. In persecutores Ecclesię 20. Regina 48. Ecclesia uitiis degenerans 57. Syon 60. Elegit tribum Iuda 64. Terra uiuentium 85.
Vrbes Israel ecclesię 95. Ciuitas Dei 97. Ecclesia Dei supra petram
Christum Porta Domini. Cubicula. Talami 98. Porta. Hostium.
Talami. Fenestrę. Palmę. Gazophilatia. Columnę 99. Sancta
sanctorum. Sanctum sanctorum 102. Templum Ezechielis
Salomonis templo pręstantius. Ciuitas Dei 107. Ecclesia uirgo dicitu
r, synagoga uidua et repudiata 112. Ecclesia pręsens 113. Ecclesię
latior possessio quam olim in Iudea. Ciuitas Dei. Adonaissa, id est
Dominus ibidem 122. Supra petram fundata 143. Fundamentum
in farinę satis tribus 157. Sagena ex omni genere piscium
congregans 158. Ecclesia de persecutionis procella reducta in
portum 160. In muliere Cananitide mira Ecclesię fides, patientia et
humilitas 161. Vinea Domini Sabaoth domus Israel est 170.
Domus Ecclesia. Regnum Dei 185. Diuiduntur uestimenta
inter milites gentium et sorte accipiunt uestem indiuisam 190.
Dupliciter ecclesiam posse dici 192. Multi filii desertę magis quam
eius que habet uirum 207. Vnum corpus Christi 228. Siquis non
123r
HIERONYMVS 369
ędificat Ecclesiam Christi 230. Non habens maculam nec rugam
336. Adam et Eua, Christus et Ecclesia 237. Non prodest Deum
diligere et unitati Ecclesię contraire 256. Vrbs Ecclesia 257.
Ecclesia conuocatio, synagoga congregatio interpretatur 262.
Excidit columnas septem 265. Mulier gloriosa inueniet gloriam
267. Domus iustorum permanebit 268. Domus iusti 270. Mulier fortis
284. Vinea 285. Beatissimam prędicauerunt. Supergressa uniuersas
287. Magnificaui opera mea 291. Parua ciuitas et uiri in ea pauci
303. Vrbs Dei. Beata terra 305. Syon. Mons 321. Ecclesia ex
gentibus 325. Syon Hierusalem 325. Hęreditas Christi 329.
Assumpsit me de multitudine aquarum, id est de gentibus
331. Eripuit me de inimicis meis fortissimis, id est hereticis 332. Et
super excelsa statuit me 332. Corpus Christi Ecclesia 335. Vnitas
Ecclesię 335. Dominus pascit me et nihil mihi deerit 336. Odiui
ecclesiam malignantium. Dilexi decorem domus tuę 338. Hęreditas
Christi. Arca Dei 340. Ecclesia dilatata. Ciuitas munita 342. Ecclesia
magna 351. Audi, filia, et uide. Astitit regina a dextris tuis 356. In ciuitate
Dei nostri. Mons Syon 357. Oliua 360. Ciuitas munita. A finibus
terrę ad te clamaui 365. Pinguescent speciosa deserti 367. Ecclesia
una 369. In ecclesiis benedicite Dominum 370. Hierusalem
cęlestis 371. Donec auferatur luna 374. Desertum. Mons sanctificationis
suę 378. Vineam de Ęgypto transtulisti, quam plantauit dextera
tua 379. Fundamentum Sanctę Trinitatis. Gloriosa dicta sunt /
de te, ciuitas Dei 365. Raab Ecclesia 386. odificabo in generatione
et generatione sedem tuam 387. Et thronus eius sicut sol in
conspectu meo 388. Domum tuam decet sanctitudo 392. Insulę
ecclesię 394. Audiuit et lętata est Syon 395. Adorate in monte
sancto eius 396. Ciuitas Domini. Lapides eius. odificabit
Dominus Syon 397. Fecit lunam in tempore 399. Constituit
eum Dominum domus suę 400. Naues ecclesię 402. Desertum
403. Qui habitare facit sterilem in domo matrem filiorum
lętantem 409. Et in mandatis eius non erraui 417. Domus Dauid
420. Intrabimus in tabernaculum Dei. Elegit Dominus Syon in
123v
HIERONYMVS 370
1 corr. ex Fili 2 corr. ex centra 3 corr. ex unam 4 corr. ex ciuitatem
habitationem sibi. Viduam eius benedicens benedicam 422.
Domus Domini 423. Luna et stellę, Ecclesia et doctores. Syon 425.
Omnis gloria eius filię regis ab intus 430. Omnis caro, tota
Ecclesia 430. Hierusalem. Syon Ecclesia. Portę prophetę, serę
doctores 433. Templum terrenum figura est templi cęlestis 436.
Heretici. Prophetę tui uiderunt tibi falsa 12. Propter montem
Syon, quia disperiit, uulpes abundauerunt in eo 21. Conterentur
delubra uestra 30. Veh prophetis in sipientibus qui
sequuntur spiritum suum 41. Vulpes 42. Qui blandiuntur, ut
decipiant 43. Oleum hereticorun lenitate decipiens simplices 46.
Hierusalem ab hereticis scinditur. Aurum et argentum uertunt in idolum 48.63. Samaria et Sodoma, heretici et ęthnici 50.
Despiciunt Syon et confidunt in monte Samarię 50. Filii
Ammon 68. Filii Aradii 72. Arietes aquas purissimas conturbantes 73.
Qui in Filio similitudinem tantum Patris confitentur,
naturam negant 75. Aquas Syloę conturbant et aquas Ęgypti potant
83. Rethe Domini quo capitur draco 83. Hereticorum superbia 84.
Synagoga Sathanę 85. In parietinis habitant et desertis 87. Maculant
eloquia Scripturarum 88. Hereticorum dissensio 89. Gog et Magog
94.95. Gog quasi tempestas ueniet 94. Locus hereticę prauitatis a lateribus aquilonis. Oportet hereses esse. Omnes adulterantes. Sermo
Ecclesię destruit hereses 95. Victoria contra hereticos. Hereticorum uictimę 96. Dabo eis potum aquam felis 118. Aquę contradictionis 120. In uestimentis ouium lupi rapaces 148. Flumina. Sermo
eorum arena 149. Filii1 Dauid. Contra2 Martionem et Manicheum
et cęteros qui dicunt Christum non esse natum de carne 151.
Cum persecuti uos fuerint in una3 ciuitate4, fugite in aliam 152.
Eunomius tantam se Patris et Filii notitiam iactat habere,
quantam ipsi inter se 154. Hebionitę cęteros recipiunt apostolos,
Paulum tanquam transgressorem Legis repudiant 154. Martion
et Manicheus Christum natum de phantasmate dicunt.
Contra Valentinum tres naturas introducentem: spiritalem, animalem atque terrenam 156. Contra Martionem et Manicheum
HIERONYMVS 371
1 corr. ex Encraticarum 2 corr. ex uisibilium
qui Legem repudiant 159. Scandalum offendiculum et ruinam
signat. Cęci sunt et duces cęcorum 160. Fermentum phariseorum
et saduceorum. Modicum fermentum totam massam corrumpit
161. Portę inferi 162. Contra Arrium et Eunomium, qui Filium
Patre minorem dicunt 170. Phariseorum et saduceorum heresis
171. / Symon Samaritanus 173. Abominatio desolationis. Surgent
pseudochristi et pseudoprophetę. Arrius et Eunomius negant
Filium Patri eese ęqualem 174. Nox nocti indicat scientiam 189. In
Hebionem et Photinum, quod Christus sit Deus 191.193. Alium
lucis, alium sęculi et tenebrarum asserunt conditorem. Valentini
delyramenta 192. Martion conditorem respuit et alterius Dei
Christum simulat 192. Qui diuersas naturas prętendunt, spiritalem
uidelicet et animalem et choicam 194. Quid Martion erasit de
Apostolo 199. Cataphrigę. Offitę. Borboritę. Manichei etc. nomina
portentosa 200. In Martionem qui creatorem sanguinarium et
crudelem infamat 201. Contra eos qui dicunt Christum
putatiuam carnem habuisse, non ueram 203. Nouatiani nolunt
reformari eos quos semel peccata contriuerint 206. Contra
Hebionem qui post Euangelium credentes in Christo
circumcidendos putat 208. Arrius in Alexandria una scintilla fuit
210. Contra Martionem et Valentinum, qui creatorem
crudelem sanguinarium dicunt in Testamento Veteri 211. Heresis
ab electione dicitur 213. Contra eos qui diuersas naturas asserunt
et bonam arborem non posse malos fructus facere 215. Tatianus,
Encratitarum1 heresiarches acerrimus, Christi carnem putatiuam
esse dixit et omnem cum muliere coniunctionem immundam
216. Qui alium Legis, alium Euangelii prędicant Deum 224.
Martion et Valentinus dicunt alium esse inuisibilium2
conditorem, alium uisibilium. Contra Arrianos qui
sapientiam Dei factam contendunt 226. Valentini parabolę atque
coniugia 227. Contra Sabelium, qui eundem Deum Patrem
putat et Filium. Contra eos qui Christum non ante Mariam
fuisse aiunt et alium Filium Dei, alium Filium hominis autu
HIERONYMVS 372
1 corr. ex framea
mant 229. Contra dubitantes 230. Heretici fures 232. Qui diuersas
naturas inducunt. Aduersus Martionem qui iustum Deum a bono
separat 235. Qui omnes nuptias repudiant. In Martionem qui ait
Scripturam ueterem non pertinere ad Christum 237. Qui nolunt
Vetus Testamentum esse Dei boni, cuius filius Christus sit 238.
Qui detrahunt tam Veteri quam nouo Testamento 241. Qui
damnant secunda matrimonia 243. Hereticus loquitur turpis
lucri causa 245. Heresis ab electione. Inter heresim ut scisma 250. Qui
putant alium conditorem paruorum, alium magnorum 251.
Mulier extranea hereticorum prauitas. Origeniani. Impii de terra
perdentur 259. Meretrix et adultera. Longe fac ab ea uiam tuam.
Quare seduceris ab aliena 262. Meretrix / ornata ad capiendas
animas 264. Aquę furtiuę et panis absconditus. Mulier stulta et
clamosa 265. Mulier pulchra et fatua 267. Nuncius impii cadet in
malum 269. Indignatio regis nuncii mortis 271. Vir insipiens fodit
malum 272. Bilinguis 273. Non decent hereticum delicię
Scripturarum 273. Parata sunt derisoribus iudicia 274. In coetu
Gygantum commorabitur 275. Non est sapientia contra
Dominum 276. Eiice derisorem. Supplantantur uerba iniqui 276. Ne
desideres de cibis eius in quo est panis mendacii. In similitudinem arioli et coniectoris ęstimat quę ignorat 277. Iustus lapsus in
errorem. Qui mittit hereticum ad prędicandum. Labiis suis intelligitur inimicus 280. Qui decipit iustos 281. Corrumpens Scripturas.
Comedens inopes 283. Congregant dogmata in malum suum 297.
Impudenti facie sunt 300. Emenda te 301. Sagena hereticorum 303.
Muscę quę principantur parti Ęgypti. Qui peruertit iustos 304.
Prudentium dicta non capiunt. Impugnant sapientię ciuitatem.
Non accipientes Vetus Testamentum 305. Dentes peccatorum
contriuisti 321. Loquitur mendacium. Vir sanguinum et dolosus.
Non est in ore eorum ueritas. Sepulchrum patens guttur eorum.
Decidant a cogitationibus suis. Expelle eos 322.328. Incidit in
foueam. Vt destruas inimicum et ultorem 324. Inimici defecerunt
frameę1. Periit memoria eorum cum sonitu. Portę mortis 325.
124v
HIERONYMVS 373
Peccatores intenderunt arcum 326. Vana locuti sunt 327. Qui deuorant plebem meam 328. Exurge, Domine, pręueni eos et supplanta
eos. Dimiserunt reliquias suas paruulis suis 330. Cum peruerso
peruerteris. Qui negant Trinitatem claudicauerunt a semitis suis 332.
Nox nocti indicat scientiam 333. Audiui uituperationem
multorum 342. Erubescant et reuereantur simul qui
gratulantur malis meis 347. Vt decipiant pauperem 348. Dixit
insipiens in corde suo: Non est Deus 360. Qui deuorant plebem
meam sicut escam panis 361. Pręcipita, Domine, et diuide linguas
eorum. Descendant in inferum uiuentes. Contaminauerunt
Testamentum eius. In malum uertunt Scripturas 362. Errauerunt
ab utero. Ad nihilum deuenient 363. Gladius in labiis eorum 364.
Obstructum est os loquentium iniqua. Intenderunt arcum
suum. Defecerunt scrutantes scrutinio. Infirmata est contra eos
lingua eorum. Verba iniquorum pręualuerunt super nos 366.
Dissipa gentes quę bella uolunt. Bestię calami. Congregatio
taurorum 370. Iniquitatem in excelso locuti sunt 373. Leua manus
tuas in superbias eorum in finem 374. Filii Efren 377. Inimici
nostri subsanauerunt nos 379. Contra / Eunomium et Arrium qui
dicunt Filium Dei similiter esse filium, ut nos sumus. Qui
dicunt diabolum, qualis est, talem a Deo esse creatum 381. Qui
pugnant aduersum sanctos XI sunt 382. Montes tenebrosi 385. A
uerbo aspero et a sagitta uolante 390. Martion quęrit, quare
Deus cimicem aut pulicem fecit 391. Vallis oliuarum. Philosophi
heretici 391. Loquentur iniquitatem. Pupillos occiderunt. Qui
dicunt Deum corporeum et habere membra 392. In Arrianos,
qui Dominum factum dicunt. Qui dicunt aquas a Deo non esse
creatas. In Nouatianum negantem penitentiam 393. Conuertit aquas
eorum in sanguinem 400. Cito fecerunt, obliti sunt operum
eius 401. Et multiplicata est in eis ruina 401. Defecerunt
scrutantes 402. Et oratio eius fiat in peccatum 405. Qui Christum
negant esse uel Dei uel Dauid filium 406. Qui dicunt Christum
creaturam 407. Maledicti qui declinant a mandatis tuis 415.
125r
HIERONYMVS / IOSEPHVS / EVSEBIVS 374
Dissipauerunt iniqui legem tuam 418. Confundantur et conuertantur
retrorsum omnes qui oderunt Syon 421. Caput circuitus
eorum, labor labiorum ipsorum operiet eos 426. Non communicabo
cum electis eorum. Oleum peccatoris non impinguet caput
meum. Dissipata sunt ossa nostra secus infernum 427. In Arrium
negantem personarum ęqualitatem 428. Libera me de aquis multis,
de manu filiorum alienorum. Posuerunt in cęlo os suum. Quorum
filii sicut nouellę plantationis. Cęllaria eorum plena 429. Oues eorum
foetosę. Non est ruina macerię neque transitus 430. In eos qui negant
Spiritum Sanctum. Qui solem deum esse dicunt 434. Qui
Filium Patre minorem esse asserunt 434. Ad faciendam uindictam in nationibus. Et nobiles eorum in manicis ferreis 435.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Ęger. Herodis morbus uehemens 152.
Ecclesia. Templum ab Herode conditum 139.
Heresis. Sectę quattuor apud Iudeos 158.
Ecclesia. Desolatio templi a Dauide prędicta 107.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Ętas. Terebintus antiquissima 51.
Exemplum. Duo modi disciplinę, sermone et exemplo 88.
Ecclesia. Quando templum exustum a Romanis 68.
Ętas annosior 59.
Hęresis. Contra Porphirium 21.22.
EVSEBIVS / AVGVSTIN. / ORIGEN. 375
Ecclesia. Templum fundatum 61. Quando a Salomone conditum templum 68.
Ętas. De uita hominum ante diluuium 110. Mathusalem, cuius ętas
XIIII annis uidetur diluuium excedere 110. Qui tam longęuos
homines fuisse non credunt 111.
Ecclesia paradisus 97. Arca Noe Christum Ecclesiamque figurat 116.
Hierusalem terrena et cęlestis 134. / Instauratio templi 149. Maior
gloria Ecclesię 150. Regnum celorum 166.
Hęreticus Valens 40. Porphyrii inconstantia et error 73. Porphyrius
74.75. Cham hereticos signat 118. Quod per hereticorum dissensiones
fides catholica roboratur 151.
Enygma sermo figuratus 113.
Ecclesię fundamentum Christus 23. Ecclesia ex gentibus filia pharaonis
29. Vnum tabernaculum, non tria 66. odes tabernaculi 79. Virgo
84. Ecclesia primitiuorum adscripta in cęlis. Mons Syon. Ciuitas Dei
94. Neomenia nouilunium, quando luna iungitur soli, id est
Ecclesia Christo 133. Ecclesia Dei 149. Raab Ecclesia. Extra
Ecclesiam nemo saluatur 150. Corpus Ecclesię 152. Meretrix saluata
153. Ciuitas Ecclesia 156. Iebusei in Ecclesia 169.
Heretici. Apelles, Martionis discipulus, contra Vetus Testamentum 5.
Hebionitę circumcisionem suscipiendam dicunt 8. Contra Deum
Legis 20. Philistini luto replent puteos Isaac 20. Pharao quęrens necare
masculos 29. Vana dogmata audimus quidem, sed non recipimus
30. Quomodo pugnandum contra hereticos 34. Perditionem
quęrunt in Scripturis 79. Errantes de Patre et Filio 83. Ex matre
125v
ORIGEN. / HERODOT. / BASIL. M. / PLIN. 376
Israhelita, ex patre Ęgyptius 87. Detrahentes Moysi 98. Qui non suscipiunt Legem 99. Chore 102. Contra Deum Legis 103. Puteos
replent terra. Ad fontem ueniunt, sed non per Moysen 110.
Balaam super asinam 115. Beor blasphemi heretici 127. Doctrina
Balaam. Fornicatio 128. Furati linguam de Hierico 155. Qui Iesum
Naue crudelitatis arguunt 160. Iterum 160. Heretici quasi lucernę 162.
Sapiens destruet munitiones hereticorum 167. Martion Deum Legis
iustum, sed non bonum dixit 174. Traditi in manu Iabin 177. Filii orientis
cum Madianitis et cum Amalech oppugnant populum Dei 180.
HERODOTVS
Ętas. Macrobii othiopes centum et XX uiuentes annos 38.
BASILIVS MAGNVS
Quęre alphabetum in fine eius operis.
PLINIVS
Fortuna inuocatur, et accusatur etc. 23. Fortuna diuersa Macedonię 48. Fortuna
sine flore multis 158. Ex seruis uenaliciis prętoria ornamenta adepti
336.
Foelix. Mortalium nemo foelix 80. Quę spectatissime floreant, celerrime
marcescere 213. Polycratis annulus capto relatus pisce 311. De eodem
liber XXXVI, caput I 346.
Fides. Pugnauit aduersus latronem canis pro domino suo 92. Occiso
Scytharum regulo ex prouocatione dimicante, hostem, cum uictor
ad spoliandum uenisset, ab equo eius ictibus morsuque
confectum 93. Interfecto Nicomede rege equus eius inedia uitam finiuit.
132r
PLINIVS / STRABO 377
1 pro: Centaretum 2 pro: At Vinnius 3 corr. ex pisscis 4 corr. ex XLVI
5 pro: Posio 6 pro: Lutarium 7 pro: mullum 8 corr. ex Craculi
9 corr. ex pręcipua 10 corr. ex mire 11 corr. ex uteretur 12 pro: Zarmanochegas
Centaretrium1 e Galatis occiso Antiocho equum eius conscendisse, at
illum pręcipitem in abrupta isse exanimatumque una. Hirundo
detulit epistolam Fabio Pictori obsesso 109. Columbę annexas pedibus attulere epistolas in obsidione Mutinensi 111.
Fortis. Tritanus Tritanique filius Aulus2 Iunius2 Valens, Fusius Saluius
Atanatus, Caius Milo 78. Siquis comparet onera corporibus, uires
pręcipue formicis 121. Fortissimi, quibus cor hirtum, sicut
Aristomeni Messenio, qui CCC occidit Lecedemonios 124. Animalia fortiora, quibus sanguis crassior 126. Echeneis stare cogit
nauigia. Quod accidit in pugna Antonii Acciaca 302. Torpedo piscis3, si
attingatur, torpescere facit lacertos et pedes alligat. Alectoria
gemma inuictum reddit; ea Milo dicitur usus 353.
Formosus. Hominis corpus cubitorum XLVII4 77. Orestes cubitorum
VII, item Polio. Gabaram procerissimum uidit Plinius. Pusio5 et
Secundilla grandi statura. Hermesias compositio est, qua usi liberos
pulchros bonosque generant 245.
Fur. Alutarium6 mulum7 semper comitatur sargus et coenum fodiente
eo excitatum deuorat pabulum 100. Graculi8 monedulę, cui soli aui furacitas
auri argentique pręcipue9 mira10 est 109. Rutam furtiuam
prouenire fertilius, apes uero minime 198.
Frigidum. Salamandra ignem extinguit tactu 115. Per niuem ituris
panaces semen bibere ac perungi eo precipiunt 260.
Ferrum optimum uitę pessimumque instrumentum 324. Magni Pompei edictum, ne telum esset in Vrbe. / Porsena foedus dedit populo Romano,
ne ferro uterentur11 nisi in agricultura 324. A ferro sanguis humanus se
ulciscitur. Contactum nanque eo, celerius subinde rubiginem trahit.
STRABO
Foelix. Polycrates annulum relato pisce recuperauit; a Persarum satrape
suspensus est 246. Larmanacogas12 Indus secunda diu usus fortuna,
mutationem eius pręcauens, ridens se in rogum coniecit 275.
132v
STRABO / VALERIVS M. / EM. PROBVS 378
1 pro: -pp-
Fides. Fideiussorem non fefellit lupus 87. Contra fallentem non est
actio, ut qui credit, discat credere cautius 269.
Frugalitas Massiliensium 75.
Hermodorum eiecerunt Ephesii, quod uir frugi esset et ipsis dissimilis 248.
Euthydamus opibus hęreditario acceptis dicendi facultatem et
gloriam addidit 254.
Viro frugi obiectum: Nec tecum uiuere possumus nec sine te.
Indi in uictu frugales 271.
Bragmanorum philosophi frugalissimi 272.
Nabathei puniunt eum qui rem minuit, et qui auget, honoribus afficiunt 297.
Fletus. Flendo uirum Arthemisia consumpta est 253.
Fortissimi omnium Crotoniatę ex quibus Milo 106.
Fortissimus in regem eligitur 208.
Canes leone fortiores apud Indos 208. Idem 269.
Formosus. Babylonii proceri pulchrique, cęterum rudes et imperiti rerum 199.
Rex fit qui forma pręstat 268.
Puer bimestris, si uenusta forma aparuerit1, educatur, alioquin
perimitur.
Darius Longimanus omnium pulcherrimus 280.
Fur. Auctolycus 176.
Furtis omnino abstinentes Indi 271.
VALERIVS MAXIMVS
Foelix, dum uiuit, nemo 65. Omnia mea mecum porto, respondit Bias.
EMILIVS PROBVS
Foelix eo fuit, quod LX natus annos nullius suorum mortem uidit, cum
multos habuerit 46.
EM. PROBVS / PLIN. / PLVT. / QVINTIL. 379
Fides non adhibita delatoribus, donec ipse qui accusabatur, in crimine
manifesto deprehensus 10. Fidem frangenti hosti frangere noluit 36.
Fidei quam salutis cupidior fuit 39. Forma corporis amplissima pulcherrimaque Machrochir fuit et manu fortis 46.
PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Foelix. Quintus Metellus a quattuor filiis elatus, ex quibus tres consulares,
unum etiam triumphantem uidit 24. / Cornelius Sylla in fortuna felix
dictus Mario Pręnestę interfecto felicem se edicto appellari iussit 30.
Fides. Marcus Attilius Regulus, ut fidem hosti datam seruaret, supplicia
mortemque contempsit 17. Quintus Fabius Cunctator de redemptione captiuorum cum hostibus pepigit, senatus improbauit, ipse
autem fundum suum CC milibus uendidit et fidei satisfecit 18.
Fortis. Mithridates sex iuges equos regere solitus 31.
APOPHTHEGMATA PLVTARCHI
Fortuna non relinquitur heredi 9. In secundis time aduersa 10. Fortunę
insidię 43. Fortunam non timet qui ratione utitur 56.
Foelicem statum mutat tempus 57. Felicitas pendens ex funibus 92.
Frugalitas eorum qui nummo ferreo usi 71. Frugi ero, etiam si non emeris 92.
Facinus ęgregium non fit sine periculo 49. Facinus clarum et cum
periculo adeundum. Facere bene quam dicere pręstat 20. Res
pręstat uerbis 8. Facta merentur pręmium, non uerba.
Furtum. Furari licet, deprehendi non licet apud Lacedemonios 96.
FABIVS QVINTILIANVS IN DECLAMATIONIBVS
Fortuna. Sydera dominari hominibus 19. Fatum dictum quod fit 20. Fatum
uincit et uincitur. Fortunę inconstantia recolenda magis ei cui plus indulsit 45.
133r
QVINTILIANVS / TVLLIVS 380
1 corr. ex additus
Fides seruanda etiam citra utilitatem 73.
Fletus. Lugere foemineum est 49.
Fama parua metu primo mox etc. 53. Rumor res sine teste, sine iudice 80.
Fames et pudor non habitant una 56. Fames nihil relinquit intentatum 58.
TVLLIVS IN TVSCVLANIS
Fortunę non esse uirtutem subiectam 142. Theophrastus accusatur,
quod in Calistene suo laudarit illam sententiam: Vitam regit fortuna,
non sapientia 146. Metrodorus: ``Occupaui'', inquit, ``te, Fortuna, atque
cępi omnesque aditus1 tuos interclusi, ut ad me aspirare non posses.''
Foelix. Zeno dicebat eum esse beatum qui pręsentibus uoluptatibus frueretur
speraretque futuros 122. Beatus est qui animi ęgritudine caret, cum
miser sit ei subiectus 144. / Beatus eiusmodi tranquillitati maris
comparatur 144. Beatus etiam dicitur qui ex maiore parte beatus
est 145. Semper beati omnes boni 146. Qui dicendi sunt beati. Omen
beatum est cui nihil deest 148. Omnes beati sunt uirtutis compotes.
Beatum non oportet sollicitari metu. Sapiens semper beatus. Quibus rebus
constet uir beatus 149. Zenocrates in sola uirtute uitam beatam ponit.
Formosus. Magni refert, quali in corpore animi locati sunt 100.
Pulchritudo corporis animi pulchritudini comparata 133. Forma corporis
non habenda in bonis 149.
Frugalitas. Frugalitati contrarium uitium est nequitia 119. Frugalitatis nomine
uirtutes continentur 134. Hominem frugi omnia recte facere.
Fletus. Angor fit ex interitu eius qui carus fuit 131. Moeror ęgritudo flebilis.
Lugendi genera detestabilia 126.
TVLLIVS DE FINIBVS
Foelicitas. Beata uita non depulsione mali, sed adeptione boni iudicatur
23. Beati interdum tristi constantia 26. Non est beata uita quę
133v
TVLLIVS / POMP. MELLA / HIERON. 381
amitti potest 30. Epicurus ęque beatam dicit infinito tempore et
modico 31. Stoicis uidetur non magis optabilior beata uita, si sit
longa quam si sit breuis 47. Beatus nemo nisi bonus 52. An in minimis
sit aliqua accessio 58. An bonum omne sit laudabile 62. Beata
uita animi tranquillitas. Democritus 71. Beatam uitam
etiam sine bonis corporis posse existere; illis tamen perfici 81.
Theophrastus beatam uitam cum cruciatu corporis coniungi
posse negat 82. Quis beatior, Quintus Metellus an Regulus 83. Quod
beato non potest esse beatior. Polycratis Samii foelicitas 85.
Beatum beato beatiorem fieri posse. Beatos in cognitione
naturę uersaturos 77.
Fides. Sextus Peduceus reddidit hęreditatem, cum retinere posset sine
teste rogatus 25. Marcus Regulus hosti seruauit fidem 26.
Formosus. Membra hominis alia ad usum, alia ad ornatum 41. Partes
corporis uigere natura desyderat 73. Forma propter se expetenda
76. Bona corporis. /
Facinus egregium. Magna moliri causa minimi consequendi stultissimum esse 35.
POMPONIVS MELLA IN GEOGRAPHIA
Felix. Hiperborei beatius et diuitius uiuentes, cum uitę sacietas cępit, sibi
mortem consciunt 48.
Fides. Asiacę furari quid sit, ignorant 24.
BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA
Felicitas superna beatorum 9. Terra promissionis, terra uiuentium 185.
Regnum Dei non est cibus nec potus 202.
Formę amor 41.
HERONYMVS / BIBLIA 382
1 corr. ex ea
IDEM IN PARTE SECVNDA
Felicitas. Sancti in anima et corpore 117. Sanctorum gloria 118. Mors
contemnitur, dum cęlestia concupiscuntur 153. Tres species per
quas regni cęlestis posessio introitur: pudicicia, mundi contemptus,
iustitia 158. Beatitudo post miserias 274. Sabbatum. Requies 290. Quod
beatorum gloria sit inenarrabilis etiam miraculo patuit et quod
uoluntas beatorum conformis sit diuinę 313.
Forma. Quomodo dicitur nigra et formosa 11.
BIBLIA
Fortuna. Sors bis 130. De paupere rex et de rege pauper 133. Qui ponitis fortun
ę mensam et libatis super eam1; numerabo uos in gladio etc. 166.
Felicitas. Enoch non apparuit, quia tulit eum Deus 1. Iacob uidit
scalam, angelos, Dominum 5. Ioseph eductus de carcere
pręficitur domui pharaonis et populo 7. Germinauit uirga Aaron
in tribu Leui. Dedit Dominus Israeli omnem terram quam
patribus promiserat, et fuit pax nemine cum eis congredi auso 34.
Benedixit Dominus Obededom posita archa in domo eius 50.
72. Pręmia bonorum 54. Currus igneus et equi ignei sustulerunt
Heliam 62. Decima pars eligitur ad habitandum in Hierusalem,
et benedicitur eis 87. Quare impii aliquando prosperantur
104. Videbunt iusti et lętabuntur; et innocens subsannabit eos.
Saluabitur innocens 105. Prospera Iob per quę beatificabatur ab
hominibus 106. Addidit Dominus omnia quęcunque fuerant
Iob duplicia 108. Iustorum remuneratio. Psalmus III 108. Domine,
quis habitabit in tabernaculo tuo. Psalmus XIII. Vita ęterna.
Psalmus XXII. Terra uiuentium. Psalmus XXVI. Beati quorum
dimissę sunt iniquitates. Psalmus XXXI 110. Non concupiscas
prosperitatem iniusti, sed sustine Dominum. Item pręmium
BIBLIA 383
1 ipse auctor delevit
et exaltatio et elati deiectio. Psalmus XXXVI. III. Affectans patriam
cęlestem. Psalmus XLII 112. Describitur beatitudo regni cęlestis.
Psalmus LXIIII. Fidelium saluatio. Psalmus LXXI. Quare mali
prosperantur et boni tribulantur. Psalmus LXXII 114. Status
populi in patriam reducti. Psalmus LXIIII. Fruitio uisionis
diuinę. Psalmus LXXIX 115. Supernę beatitudinis desiderium.
Psalmus LXXXIII. Lętitia beatorum. Psalmus LXXXVI 116. Vt
repleamini misericordia et exultemus in ęternum, et dirigamur in
uiam salutis. Psalmus LXXXIX. In ęternum glorificabitur, salutare
Dei uidebit. Psalmus XC. Iustus ut palma florebit. Psalmus XCI. Lux
orta est iusto et rectis corde lętitia. Psalmus XCVI 117. Filii
seruorum tuorum habitabunt etc. Psalmus CI 118. De felicitate
misericordium. Psalmus CXI. Nos qui uiuimus, benedicimus
Domino. Psalmus CXIII. Placebo Domino in regione uiuorum.
Psalmus CXIIII 119. Lętatus sum in his quę dicta sunt mihi;
in domum Domini ibimus. Psalmus CXXI. De beatis. Psalmus
CXXIIII 121. Erunt sicut sagittę agiles in manu, in uoluntate
potentis Dei. Psalmus CCXXVI 122. Filii tui sicut / nouellę oliuarum,
in circuitu mensę tuę. Psalmus CXXVII 122. Multiplicabis in
anima mea uirtutem. Psalmus CXXXVII 123. Anima mea
cognoscet nimis. Psalmus CXXXVIII. Eodem Psalmo: In libro tuo
omnes scribentur 124. Iusti confitebuntur nomini tuo, et
habitabunt recti cum uultu tuo. Psalmus CXXXIX. Educ de custodia
animam meam ad confitendum nomini tuo. Me expectant
iusti, donec retribuas mihi. Psalmus [141]1 CXLI. Beatus populus cuius Dominus Deus eius. Psalmus CXLIII. In terram rectam se deduci orat. Psalmus CXLII 124. Exultabunt sancti in
gloria etc. Psalmus CXLVIIII. Laudate Dominum in sanctis
eius. Psalmus CL. In primo Psalmo beatitudo terrena in hoc ultimo cęlestis continetur 125. Prosperitas stultorum perdet eos. Auro et
argento melior sapientia 126. Merces iusti 127. Prosperitas iusti et impii
128. Lucerna impiorum extinguetur 131. Delicię, diuitię, risus, gaudium omnia uanitas. Homini bono in conspectu suo dedit Deus
134v
BIBLIA 384
sapientiam, et scientiam, et lętitiam. Spiritus iustorum ascendit sursum
133. Sapientia hominis lucet in uultu eius, et potentissimus
faciem illius commutabit. Bene erit timentibus Deum.
Vniuersa ęque ueniunt bono et malo, malis aliquando bene, et bonis
male 134. Iam hiems transiit, imber abiit. Surge, ueni etc. 135. Montes
ultra Iordanem, de quorum speculis cernitur terra Iudę.
Sponsus ait se pręparasse bona ab amicis comedenda. LX reginę
sunt patres descendentes ab Abraham, concubinę a Noe usque ad
Abraham. Foecunditas regeneratorum per baptismum 136. In
prosperis humilis. Orant se transferri ad cęlos. Iustorum
animę in manu Dei sunt etc. Fulgebunt iusti, tanquam scintillę
discurrent; iudicabunt nationes et dominabuntur populis. O
quam pulchra est casta generatio, cum claritate 137. Ecce
quomodo computati sunt inter filios Dei, et inter sanctos sors
illorum est. Iusti in perpetuum uiuent, et apud Dominum
est merces eorum. Fructus et delectatio et honor et immortalitas
possidentium ueram sapientiam 138. Iter fecerunt per deserta, de
inimicis se uindicauerunt, sitientibus data est aqua de petra 139.
In die bonorum memento malorum. Cibabit illum pane uitę et
intellectus, et aqua, sapientię salutaris potabit illum. Adimplebit
eum spiritu sapientię et intellectus, et stola glorię uestiet illum
144. Memento irę in die consummationis, paupertatis in
tempore abundantię 145. Dominus spiritu intelligentię replebit
illum etc. 149. Vniuscuiusque conseruabit bona. Et quis
satiabitur uidens gloriam eius? Corpora ipsorum in pace sepulta
sunt, et nomen eorum uiuet etc. Sapientiam ipsorum narrent
populi, et laudem eorum nunciet ecclesia 150. Dabit uobis pro
labore mercedem uestram in tempore suo 151. Post LXX annos
erit Tyro quasi canticum meretricis etc. Erunt negotiationes eius
sanctificatę Domino 155. Hi leuabunt uocem suam atque laudabunt, cum glorificatus fuerit Dominus. Gratias agit pro
translatione iustorum ad cęlos 156. In die illa Hierusalem
cęlestem ingredientur iusti in pace 156. Et erit lux lunę sicut lux
BIBLIA 385
1 corr. ex ascendet
solis, et lux solis erit septempliciter etc. 157. Et erit opus iustitię pax,
et cultus iustitię silentium et securitas usque in sempiternum. Qualis
debeat esse habitaturus in excelsis 158. Non esurient neque
sitient, et non percutiet eos ęstus et sol etc. 162. Recede procul a
calumnia, quia non timebis. In lętitia egrediemini etc. Pro
saliunca ascendet abies, et pro urtica crescet1 myrtus; et erit
Dominus nominatus in signum ęternum, quod non auferetur
163. Dabo eis in domo mea et in muris meis locum, et nomen
melius a filiis et filiabus: nomen sempiternum etc. 164. / Qui habet
fiduciam, hęreditabit terram, et possidebit montem sanctum
meum. Tunc erumpet quasi mane lumen tuum; et sanitas tua
citius orietur etc. Tunc delectaberis super Domino; et sustollam
te super altitudines terrę, et cibabo te hęreditate Iacob, patris tui 164.
Non audietur ultra iniquitas. Minimus erit in mille, et paruulus
in gentem fortissimam. Propter hoc in terra sua duplicia possidebunt, scilicet in anima et corpore. Lętitia sempiterna erit
eis. Gaudens gaudebo in Domino, et exultabit anima mea in Deo
meo, quia induit me uestimentis salutis, et indumento iustitię
circumdedit me, quasi sponsum decoratum corona et sponsam
ornatam monilibus suis 165. A sęculo non audierunt, neque
auribus perceperunt, oculus non uidit, Deus, absque te, quę
pręparasti expectantibus te. Qui benedictus super terram,
benedicetur in Deo amen etc. 166. Videbitis, et gaudebit cor
uestrum; et ossa uestra quasi herba germinabunt. Et erit mensis
ex mense, sabbatum ex sabbato, id est quies ęterna 167. Quare
uia impiorum prosperatur etc. 170. Pręmium ei qui sabbatum
custodierit 172. Conuertam eos ad terram quam dedi patribus
eorum, et possidebunt eam. Reuertetur Iacob, et quiescet, et
cunctis affluet bonis, et non erit quem formidet. Erit anima eorum
quasi hortus irriguus, et ultra non esurient etc. 175. Inebriaui
animam lassam, et omnem animam esurientem saturaui.
Adhuc possidebuntur domus et agri et uineę in terra ista. Conuertam
captiuitatem eorum, ait Dominus 176. Ioachin, rex Iuda, educitur
135r
BIBLIA 386
de carcere et ponitur tronus eius super tronos regum; uictum
recipit perpetuum in Babylone 181. Vt scias, ubi sit longiturnitas uitę
et uictus, ubi sit lumen oculorum et pax. Circumdabit te Deus
dyploide iustitię, et imponet mytram capiti tuo honoris ęterni. Adducet
deus Israel cum iocunditate in lumine maiestatis suę, cum
misericordia et iustitia quę est ex ipso. Beati sumus, Israel, quia
quę Deo placent, manifesta sunt nobis. O Israel, quam magna est
domus Dei etc. 183. Eleuata est gloria Domini desuper Cherub; et
repleta est domus nube et atrium splendore etc. 186. Cum dedero
gloriam in terra uiuentium, in nihilum redigam te 190. De
felicitate fidelium tempore Christi: Educam uos de sepulchris
uestris, populus meus, et inducam uos in terram Israel 192.
Vestibulum et porta templi ad quam gradibus ascendebatur, et
columnę singulę ad latera eius 193. Impleuit gloria Domini domum
Domini 194. Suscipient regnum sancti Dei. Regnum dabitur
populo sanctorum Altissimi 198. Qui docti fuerint, fulgebunt
quasi splendor firmamenti; et qui ad iustitiam erudiunt multos,
quasi stellę in perpetuas ęternitates 200. Viuemus in conspectu
eius, sciemus sequemurque, ut cognoscamus Dominum 202.
Ero quasi ros, et Israel germinabit sicut lylium, et erumpet radix
eius ut Lybani. Ibunt rami eius, et erit quasi oliua gloria eius, et
odor eius ut Lybani etc. Filię Syon, exultate, et lętamini in Domino
Deo uestro 204. Stillabunt montes dulcedinem, et colles fluent lacte
etc. Ecce dies uenient, dicit Dominus, et comprehendet arator messorem,
et calcator uuę mittentem semen; et stillabunt montes dulcedinem, et omnes colles culti erunt 206. Ego autem in Domino
gaudebo, et exultabo in Deo Iesu meo. Deus Dominus fortitudo mea,
et ponet pedes meos quasi ceruorum, et super excelsa mea deducet
me uictor in psalmis canentem 210. Auferte uestimenta sordida ab
eo. Ecce abstuli iniquitatem tuam et indui te mutatoriis etc. / 212.
Hodie quoque annuncians duplicia reddam tibi 214. Et erit dies
una quę nota est Domino, non dies neque nox; et in tempore
uesperi erit lux etc. 215. Qui uidentes malorum prosperitatem
135v
BIBLIA 387
1 addidi
confusi dicunt: Vanus est qui seruit Deo 216. Et orietur uobis
timentibus nomen meum Sol iustitię et sanitas in pennis eius.
Filii Israel inudentes felicitati gentium susceperunt ritus eorum 217.
Fides. Credidit Abraham, et reputatum est ei ad iustitiam 3. Fratres
Ioseph, cum in saccis frumenti etiam pecuniam, quam pro eo
penderant, reperissent, Iacob iterum eos ad coemendum mittens
duplicem dedit, alteram, ut redderent, alteram, qua frumentum compararent 8. Sanson iis qui propositum enygma soluerant,
quamuis dolose egissent, non est refragatus, quin sponsionem
impleret; XXX uestes eis dedit spolia XXX Ascalonitarum ab ipso
percussorum 38. Ethai Getheus, cum tuto in urbe manere posset
maluit comitari Dauid fugientem 52. Experimento discitur non
Baal, sed Deum Israel esse Deum. Hinc prophetę Baal deduntur
neci. Azahel ungitur rex super Syriam in perditionem filiorum
Israel, pręter VII milia qui non adorarunt Baal. Iehu, rex Israel,
occidit sacerdotes idoli Baal, templum destruxit, sed tamen non
dereliquit uitulos Hieroboam. Ob hoc Azahel percussit Israel. Ioiada
sacerdos pepigit inter Deum et regem et populum. Sustulerunt Baal de Iuda 65. Asa subuertit altaria peregrini cultus in cunctis
urbibus Iuda; percussit othiopum exercitum decies centenamilia et
currus CCC. Asa smulachrum Priapi combussit, cui pręerat mater
eius; et bellum non fuit usque ad XXX annum regni eius. Anani
propheta redarguit Asam eo quod habuerit fiduciam in rege
Sirię et non tantum in Domino etc. 77. Esdras erubuit a rege petere
auxilium, ne ille impotentiam imputaret Deo Israel 84. Thobias
nunquam adorauit uitulos Hieroboam, sed pergebat adorare Deum
in Hierusalem. Thobias docet fide constanti promereri uitam 90.
Beatus qui credit in Christum. Psalmus XL 111. Mori pręoptat
quam seruire idolis. Psalmus XLIIII 112. Promittens confessionem Christo in ęternum. Psalmus LXXVIII 115. Petit, ut in
fide maneat semper. Psalmus1 LXXXV 116. Ipsum adorare
confitentes etc. Psalmus XCV 115. Pro fidelibus. Psalmus C 118.
In ęternum, Domine, permanet uerbum tuum in cęlo, et in
.
BIBLIA 388
sęculum sęculi ueritas tua, Psalmus CXVIII 121. Hęreditate acquisiui
testimonia tua, Psalmo eodem. Illuc ascenderunt tribus Domini,
id est fideles. Psalmus CXXI 121. Beatus populus cuius
Dominus Deus eius. Psalmus CXLIII 124. Prope est Dominus
inuocantibus eum in ueritate. Psalmus CXLIIII 124. Non fecit
taliter omni nationi, et iudicia sua non manifestauit eis. Psalmus
CXLVII 125. Fidentem ne decipias. Bibe aquam de cisterna tua 126.
Fideiussor 127. Fidelitas. Fides. Per misericordiam et fidem purgantur peccata 128. Fideiussor 130. Fidelis. Fideiussor pro extraneo
130. Iterum 130. Fidelis 132. Assimilaui te angelis, quia fidelis es.
Fideles Dominus pręfert gentibus, et ipsi illum gentium diis.
Populus Dei delectatus immundis 135. Confessio ueri Dei 136.
Arbor crucis sub qua nobilitata est Ecclesia; degenerauit synagoga.
Dominus apparet eis qui fidem habent in illum. Qui
confidunt in Domino, intelligent ueritatem. Casta generatio,
id est fideles 137. Nam per sapientiam sanati sunt quicunque
placuerunt tibi, Domine, a principio 139. Corripuit populum
fidelem, Ęgyptios infideles perdidit 140. Non natiuitatis fructus pascunt homines, sed sermo tuus hos qui in te crediderunt conseruat
140. / Crede Deo 141. Quasi cedrus exaltata sum in Lybano etc.
Fidei initium 146. Fideiubeto proximo tuo 147. Fides conseruatio mandatorum. Qui credit Deo, attendit mandatis. Sapiens
credit legi Dei 148. Omne munus et iniquitas delebitur, et fides in
sęculum stabit 149. In fide et lenitate ipsius sanctum fecit illum
150. Si non credideritis, non permanebitis. Ressiduum Israel
innitetur super Dominum, Sanctum Israel etc. 153. Iusti et
fideles adhęrebunt ei iudicanti 154. Qui crediderit, non festinet.
Sanctificabunt Sanctum Iacob, et Deum Israel prędicabunt.
Beati omnes qui expectant eum. Pascetur in die illa agnus
spaciose. Erit fides in temporibus suis 158. Fiat tantum pax et ueritas
in diebus meis. Meus es tu 160. Seruus meus es tu, Israel. Non
obliuiscaris mei. Israel, saluatus est in Domino salute ęterna.
Audite me, domus Iacob, et omne ressiduum domus Israel 161.
136r
BIBLIA 389
Omnibus his uelut ornamento uestieris etc. 162. Adhęrens Domino
siue aduena siue eunuchus sit, saluabitur. Qui fiduciam habet mei,
hęreditabit terram, et possidebit montem sanctum meum. Viri
misericordię colliguntur, et non est qui intelligat. Creaui fructum labiorum pacem, id est confitentium me; pacem ei qui
longe est et pacem ei qui prope, id est tum gentili tum Iudeo
164. Circuite uias Hierusalem etc., id est paucos inuenietis
facientes iudicium et quęrentes fidem. Domine, oculi tui respiciunt fidem 168. Non glorietur sapiens in sapientia sua nec
fortis nec diues etc., sed in hoc glorietur scire et nosse me etc. 169.
Cum quęsieritis me in toto corde uestro, inueniar a uobis, ait
Dominus 175. Sanctum Domini non euelletur et non
destruetur ultra in perpetuum 176. Tu ne timeas, serue meus,
Iacob, saluum te faciam de longinquo et semen tuum de terra
captiuitatis tuę 179. Fides latronis in cruce: Noui diluculo, multa est
fides tua 182. Dominus Deus noster adinuenit omnem uiam discipline,
et tradidit illam, Iacob, puero suo, et Israel, dilecto suo 183.
Fidelium signum thau, id est crux. Super quem uideritis thau, ne
interficiatis 186. Fidelium multiplicatio 188. De diuersarum gentium copulatione in fide una 192. Locus solii, ubi habito in medio
filiorum Israel. Qui non errauerunt, ipsi accedent ad me 194. In
ripis orietur omne lignum pomiferum; non defluet folium ex eo,
et non deficiet fructus etc. Fructus erit in cibum, folia in medicinam.
Tres portę in quolibet latere templi sunt tres gradus fidelium:
incipientium, proficientium, perfectorum 195. Porticus, Sanctum, Sanctum sanctorum, id est unus Deus, Christus incarnatus, Sancta Trinitas una substantia 196. Regnum fidelium
nunquam dissipandum, sed comminuens reliqua 197. Daniel
exiuit illesus de lacu leonum, quia credidit Deo suo 198. In
tempore illo saluabitur populus tuus omnis qui inuentus
fuerit scriptus in libro 200. Et erit numerus filiorum Israel quasi
harena maris, et dicetur eis: Filii Dei uiuentis 201. Iezrael, id est fideles
202. Ephraim uitula docta diligere trituram, et ego transiui super
.
BIBLIA 390
1 addidi
pulchritudinem colli eius. De fide Iudę 203. Rami Lybani, id est fideles
Christi 204. Germinauerunt speciosa deserti; lignum attulit fructum suum. Omnis qui inuocauerit nomen meum, saluus erit
204. Quęrite me, et uiuetis; et nolite quęrere Bethel 205. Possidebit
domus Iacob eos qui se1 possederant etc., de regno fidelium 207.
Omnes populi ambulabunt in nomine dei sui, nos autem
ambulabimus in nomine Dei nostri, in ęternum et ultra 208.
Ecce qui incredulus est, non erit recta anima eius in se
metipso; iustus autem in fide sua uiuet 210. Tunc reddam
populis labium electum, ut inuocent omnes nomen Domini
et seruiant ei humero uno 211. / Dominus est oculus hominis et
omnium tribuum Israel. Ex illo arcus pręlii, scilicet errores
prosternens. Confortabo eos in Domino, et in nomine eius
ambulabunt. Iuda et Israel, id est fideles et increduli 214. Et erunt
Domino offerentes sacrificia in iustitia 216. Symon abstulit
immundicias 223. Machabeus templum et ciuitatem expiauit etc.
227. Rasias sibi ipsi mortem consciuit, ne ad gentilitatem
compelleretur. Iudei minus solliciti pro uxoribus, filiis ac
fratribus quam pro periculo ciuitatis et templi 229.
Fortis. Sanson leonem manibus discerpsit 38. Volens ligatus a III
milibus uirorum; ligatus autem occurrens Philisteis fractis uinculis
percussit mille ex eis maxilla asini. De Gaza euasit uulsis foribus ciuitatis.
Iterum ligatus rupit funes neruiceos. Tertio funes qui nunquam
fuerant in usu alicuius operis. Quarto extraxit clauum de terra
cui fuerat alligatus per VII capillos. Postremo, quia nazareus erat,
raso capite captus est. Hinc ergo alligatus columnis quibus
innitebatur domus, his concussis atque auulsis et se ipsum et III
milia Philisteorum oppressit ruina 38. Saul rex utrunque bouem
concidit in frusta 43. Columna ęrea in porticu templi dicta Booz,
id est Fortitudo 47. Banaia interfecit leonem in cisterna; percussit
Ęgyptium Gygantem 71. Fortissimi de exercitu Israel 71. Quęritur,
quid sit fortius: uinum an rex, an mulieres, an ueritas 88. Nemo saluatur in fortitudine uirium, Psalmus XXXII 111. Fortis 127. Fortis
136v
BIBLIA 391
134. Dauid cum leonibus et ursis quasi cum agnis lusit, Goliam
interfecit 150. Fortitudo est scire et nosse Deum 169.
Formosus. Og, rex Bassan, de stirpe Gygantum, cuius lectus ferreus
longus cubitorum IX, latus IIII 26. Saul rex super omnes eminebat
humerotenus 43. Dauid, ut uidit Bersabee, forma eius captus est
51. Absalon pulcherrimus omnium in Israel. Thamar, filia eius,
formę elegantissimę 52. Ęgyptius cuius statura cubitorum V, lancea
ut liciatorium texentium 71. Iudith pulchra, diues, nobilis 95.
Dominus auxit decorem eius proficiscentis ad Holophernem 95.
In specie faciei suę dissoluit eum etc. 97. Tres filię Iob, quarum
nomina Dies, Cassia, Cornu stibii; omnium pulcherrimę et fratrum
cohęredes 108. Mulier pulchra et fatua 128. Os alienę, id est meretricis
131. Animalia statura minima et sapientissima. Fallax gratia et uana
est pulchritudo 132. Laus formę muliebris 136. Speciem mulieris alienę
multi admirati reprobi facti sunt. Non laudes uirum speciosum,
nec spernas deformem; parua est apis et multi fructus 144. Species
mulieris exhilarat faciem uiri sui 148. Quo pulchrior es, descende et
dormi cum incircumcisis etc. 191.
Furtum. Rachel furata idola patris Laban insedit eis, et non est
deprehensa 5. Lex de furtis 13 Qui ui aliquid extorserit uel rem
inuentam negauerit, reddet insuper quintam partem 15. Ne fureris
17. Mulier alteri dormienti filium furata apposuit suum mortuum; litigant coram rege 56. Thobias afferente sibi uxore hedum cauendum
esse dixit, ne furtiuus foret 90. Aquę furtiuę dulciores 127. Qui subtrahit
aliquid a patre uel a matre, fur 132. Erubescite de furto 149.
Contra furtum 213. Menelaus uasa, templi furto sublata dedit
Andronico, ut Oniam interficeret 226. /
Frigidum. Dat niuem, spargit nebulam, mittit chrystallum, inducit frigus.
Psalmus CXLVII 125. In die illa non erit 1ux, sed frigus et gelu
215. Dauid opertus non calefiebat etc. 55.
Fama Salomonis reginam Saba adduxit in Hierusalem 57. Nuncius piger
127. Nuncius. Fama 128. Fama bona. Legatus fidelis. Nuncius bonus.
Nuncius stultus 131. Sicut cynamomum et balsamum aromatizans
137r
BIBLIA 392
1 delevi
odorem dedi 146. Curam habe de bono nomine etc. 149. Memoria
Iosię in compositione odoris facta, opus pigmentarii. In omni ore
quasi mel indulcabitur eius memoria, et ut musica in conuiuio uini 151.
Fames. Somnium pharaonis: VII anni famis et septem ubertatis 7. In diebus
iudicum orta fame Elimelech de Bethlem abiit in Moabitidem
regionem 40. Fames triennis tempore Dauid regis 54. Ros et pluuia
aliquandiu non fuit, et regnante Achab in Samaria fames fuit 60.
Fames super terram tempore Helisei prophetę. Rege Syrię
Samariam obsidente fit fames: caput asini stetit LXXX argenteis.
Mulieres filios comederunt. Quatuor leprosi discedentes hostium
gladio potius quam fame perire elegerunt 63. Heliseus prędixit
famem VII annorum 64. Nabuchodonosor obsidente pręualuit
fames in Hierusalem 69. Sterilitas frugum. Psalmus CVI 118.
Fames 127. Esuriens 131. Arruerunt aquę et defecit herba; tibi peccauimus 171. De fame in Hierusalem, cum matres coxerunt filios.
Item dicitur: Ęgypto dedimus manum et Assyriis, ut saturaremur
pane etc. 182. Ad Ezechiellem dicitur: Quasi subcinericium
ordeaceum comedes, et stercore hominis operies illud docens. Sic
comedent filii Israel panem pollutum inter gentes etc. Ecce
conteram baculum panis in Hierusalem etc. 185. Fames
propter peccata 187. Nesciuit quia ego dedi ei frumentum et
uinum etc. iccirco auferam 201. Area et torcular non pascet eos, et
uinum mentietur eis 203. Cor tabescens, et dissolutio
geniculorum, et defectio in cunctis renibus, et facies omnium
sicut nigredo ollę 209. Seminastis multum, et intulistis parum etc. ob
negligentiam templi ędificandi 211. Fames in Syon obsidente
Antiocho, quia annus septimus erat. Post obitum Iudę fames in terra
Israel 220.
Filii 128. Filius malus. Filius 128. Filii. Filius insipiens. Filius malus
bis. Filii iustorum 130. Filius sapiens. Filii mali 132. Detestatus
sum industriam meam in acquirendo incertus de herede
utrum [sa-]1 sapiens an stultus futurus sit. Miser qui genuit multos
filios 133. Filii adulterii 137. Filii impii. Melior est enim unus timens
BIBLIA 393
1 pro: mallent
Deum quam mille filii impii 144. Filii boni. In filia non auertente se,
firma custodiam 146. Qui diligit filium suum, assiduat illi flagella.
Qui docet filium suum, laudabitur in illo etc. Filii abominationum
fiunt filii peccatorum 149. Filia, patris animum de multis sollicitum facit. Super filiam luxuriosam confirma custodiam 150.
Festa. Principium mensium anni cuius die X immolatur agnus; est
enim Phase 11. Dies septimus requie sanctificatus 12. Festa tria
in anno 13. Sabbatum meum custodiatis 14. Sabbata custodite 17.
Sabbati quies sancta. Ferię Domini: Phase, Azymi, Sabbatum
memoriale clangentibus tubis sanctum, Dies expiationis. Sabbata.
Ferię tabernaculorum. Septimo anno sabbatum requietionis terrę.
Festum tubarum 18. Custodite sabbata mea, et pauete ad sanctuarium /
meum 19. Phase fecerunt in monte Synai. Qui fuerit immunndus
super anima siue in uia procul, faciat Phase in mense secundo,
XIIII die mensis 20. Alioquin qui non fecerit Phase, exterminabitur 20. Sabbato ligna colligens lapidatur 22. Sabbatum,
Kalendę, Phase, Azima, Dies primitiarum; prima mensis septimi
Dies clangoris et tubarum. Decima expiationis, quinta decima
solennis etc. 24. De festis 27. Festum dedicationis templi 57. Iosias fecit
Phase Domino quale non fuit factum a diebus Iudicum 69. Phase
non fecerunt in tempore suo, sed mense secundo Ezechia regnante 81. Iosias fecit Phase 82. Fecerunt solennitatem tabernaculorum 83. Fecerunt Pasca et Azima 84. Nolite lugere, dies sanctificatus est Domino; comedite etc. Festum teabernaculorum.
Dedicatio muri Hierusalem 87. Egerunt scenophegiam. Festum
Phase 89. Dies uictorię Iudith celebris apud Iudeos 97. Dies qua a cęde
cessatum est, cum Iudei accepta auctoritate a rege Assuero
uindicarunt contra inimicos suos solennis habitus. Dies Phurim,
id est sortium 99. Pro festo tubarum. Psalmus LXXX 115.
Custodientes sabbatum beati. Sanctificatio sabbati in
operatione boni et abstinentia mali 164. Nolite portare pondera in die
sabbati. Pręmium custodientium et poena uiolantium 172. Sabbato
cęsi ab inimicis, cum perire malent1 quam ea die pugnare 217.
BIBLIA / MATTHEVS 394
Festum dedicationis altaris 218. Festum scenophegię. Festum
quod dicitur Dies ignis 224. Apollonius captata occasione sabbato
aggressus Iudeos occidit 226. Iudei, cum fugientem hostem
persequerentur, superueniente sabbato quieuerunt 227. Finis 128. Finis.
Finis. Finis 128.
MATTHEVS
Fides recta. Iesus miratur fidem centurionis VIII. Confide, fili, remittuntur tibi peccata tua. Confide, filia, fides tua te saluam fecit. Duos
cęcos credentes illuminat VIIII. Omnis qui confitebitur me
coram hominibus, qui autem negauerit X. Beatus qui
non fuerit scandalizatus in me XI. Qui habet, dabitur ei, et
abundabit; qui autem non habet, et quod habet auferetur ab eo.
Granum synapis ex paruo fit arbor magna XIII. Chananea credit, et filia
eius a demonio liberatur XV. Tu es Petrus, et super hanc
petram ędificabo Ecclesiam meam, et portę inferi, id est uitia
uel hereses, non pręualebunt aduersus eam. Et tibi dabo claues
etc. XVI. Si habueritis fidem sicut granum synapis XVII. Cęci, cum
increparentur, magis clamabant: Domine, miserere nostri XX. Si
habueritis fidem et non hęsitaueritis, monti dicetis etc. et fiet
XXI. Omni habenti dabitur, et abundabit; ei autem qui non
habet XXV. Iesus benedixit panem etc. Sub alia specie corpus
suum et sanguinem sumendum dedit, ut fides haberet meritum.
Fides enim de his est quę non uidentur XXVI.
Fides sine operibus. Non omnis qui dicit mihi: Domine, Domine
etc., sed qui facit uoluntatem Patris mei. Dicam eis: Nunquam
noui uos; discedite a me omnes qui operamini iniquitatem. Qui
audit et facit, assimilabitur ędificanti supra petram, qui non
facit, supra harenam VII. Ficulneam tantum folia habentem
maledixit Dominus, et arefacta est. Auferetur a uobis regnum
Dei, et dabitur genti facienti fructus eius XXI. Conuiua non
MATTHEVS / MARCVS 395
1 corr. ex congregregate
habens uestem nuptialem XXII. Dicunt et non faciunt XXIII.
Virgines fatuę non sumpserunt oleum, sed tantum lampades
XXV. Milites adorant Iesum genuflexi, sed illudentes in faciem
expuunt; sic qui credunt, et mandata respuunt. Spinis caput eius
coronant: qui eum confitentes offendunt pungentes peccatorum aculeis. Vinum fele mixtum ori eius porrigunt XVII. /
Felicitas. Inter natos mulierum etc. qui autem minor est in regno
cęlorum, maior est illo XI. Simile est regnum cęlorum homini
qui seminat bonum semen in agro suo. Triticum congregate1
in horreum meum. Simile est regnum cęlorum grano synapis,
fermento abscondito in farinę satis tribus. Iusti fulgebunt sicut
sol in regno Patris eorum. Simile est regnum cęlorum
thesauro abscondito in agro, negociatori uendenti bonas margaritas,
sagenę missę in mare XIII. Congregabit triticum in horreum
suum III. Elegerunt bonos in uasa XIII. Virgines prudentes uocatę
intrauerunt ad nuptias sponsi XXV. Resplenduit facies eius sicut sol,
uestimenta sicut nix, nubes lucida obumbrauit eos. Domine, bonum
est nos hic esse XVII. Simile regnum cęlorum ponenti rationem
cum seruis XVIII. Simile patrisfamilias conducenti
operarios in uineam. Multi sunt uocati, pauci electi XX. Simile
decem uirginibus XXV. Oues a dextris. Venite benedicti Patris
mei. Ibunt iusti in uitam ęternam XXV.
Fama. Quęrit Dominus: Quem dicunt homines esse Filium
hominis, ut et nos scrutemur, quid alii opinentur de nobis; si
malum, ut emendemus, si bonum, ut augeamus XVI.
MARCVS
Fides recta. Penitemini et credite euangelio I. Fidei uerbum granum
synapis IIII. Comprimebant turbę Iesum; de nullo dixit quod se
tetigerit, pręter mulierem in ipso credentem, cui ait: Fides tua te
saluam fecit et filiam uocauit V. Et quotquot tangebant eum, salui fie-
138r
MARCVS / LVCAS 396
1 corr. ex confessus
bant VI. Qui me confusus1 fuerit VIII. Omnia possibilia credenti.
Fides primo introductoria, deinde perfecta IX. Cęco in uia sanato
dicitur: Vade, fides tua te saluum fecit X. Habete fidem Dei etc.
Quod montes transferre poterit, qui non hęsitauerit XI. Tunc
qui in Iudea sunt fugiant ad montes, id est fideles ad culmen
uirtutum, quia fides sine operibus mortua est XIII. Mulier cum
alabastro est ecclesiastica fides quę dicit: Nardus mea dedit odorem
suum. Domus impleta odore cęlum et terra est XIIII. Qui crediderit,
et baptizatus fuerit, saluus erit; qui uero non crediderit,
condemnabitur. Signa: demonia eiicient --- penitendo, linguis
loquentur nouis --- confitendo, serpentes tollent --- cauendo,
siquid mortiferum biberint, non eis nocebit, quia cadit iustus et
resurgit; super egros manus imponent, et bene habebunt, id
est infirmos et pusilanimes exemplo operationum ad labores subeundos
animabunt XVI.
Fides dubia. Quid timidi estis? Necdum habetis fidem? IIII. Iesus ad
Iairum: Noli timere, tantummodo crede V. Cęcus non plene sanatus ac aspiciens homines uelut arbores ambulantes VIII.
Siquid potes, adiuua nos etc. IX. Pullus in biuio est in fide dubius XI.
Felicitas. Pars quarta seminis saluata. Regnum Dei sicut semen satum,
quod inscio satore germinat, crescit, fructificat herbam, spicam,
plenum frumentum et metitur IIII. Transfiguratio Domini IX. Iesus
expirauit, et uelum templi scissum est, id est cęlum apertum XV.
LVCAS
Felicitas. Vt sine timore de manu inimicorum nostrorum liberati
seruiamus illi in sanctitate et iustitia coram ipso omnibus
diebus nostris I. Nomina uestra scripta sunt in celis X. Beati
oculi qui uident quę uos uidetis etc. X. Amen dico nobis quod
pręcinget se et faciet illos discumbere, et transiens ministrabit illis
XII. Vere dico uobis, quoniam super omnia bona quę possidet,
LVCAS 397
1 corr. ex manus 2 corr. ex XXIII
constituet eum XII. Quid faciendo uitam ęternam possidebo? XVIII.
Respicite et leuate/capita uestra, quoniam appropinquabit
redemptio uestra XXI. Et ego dispono uobis, sicut disposuit mihi
Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in
regno meo, et sedeatis super thronos XII iudicantes XII tribus Israel
XXII. Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. Velum
templi scissum est medium, quod tegebat sancta sanctorum.
Patuit enim paradisum fidelibus crucifixo Domino XX.
Fides. Beata quę credidisti, quoniam perficientur ea quę dicta sunt tibi a
Domino I. Fidelis ędificat domum supra petram VI. De centurione:
Amen dico uobis, nec in Israel tantam fidem inueni. Beatus
est qui non fuerit scandalizatus in me. Ad peccatricem: Fides tua
te saluam fecit; uade in pace VII. Turbę comprimunt Iesum, nemo
tangit nisi cui dicitur: Filia, fides tua saluam te fecit. Vade in pace.
Quare Dominus fidem exigit a supplicantibus sibi VIII. Tres
electi ante quos Dominus transfiguratus est, signant quod nemo
potest uidere resurrectionis gloriam nisi qui mysterium Trinitatis
incorrupta fidei sinceritate seruauerit IX. Quicunque me confessus
fuerit etc. Qui autem negauerit XII. Fides granum synapis XIII. Date
annulum in manum1 eius. Signat in annulo fidem, in manu
opera XV. Si habueritis fidem sicut granum synapis. Leproso
mundato dicitur: Surge, uade, quia fides tua te saluum fecit XVII.
Filius hominis ueniens, putas, inueniet fidem in terra? Cęco in uia clamanti dicitur: Respice, fides tua te saluum fecit. Et confestim uidit,
et sequebatur illum etc. XVIII. Ego autem rogaui pro te, ut non deficiat
fides tua; et tu aliquando conuersus confirma fratres tuos XXII.
Fides latronis pendentis in cruce XXIII.
Fides dubia ędificat domum super terram, et subuertitur VI. Auris dextera
Petri gladio amputata, id est Petri fidem non suscipiens, donec manu
Domini restituatur, ut sanata credat XXII2. Ipse Iesus appropinquans
ibat cum illis; oculi autem eorum tenebantur, ne eum agnoscerent. Nos autem sperabamus, quia ipse esset redempturus
Israel. O stulti, et tardi corde ad credendum etc. XXIIII.
138v
IOANNES 398
IOANNES
Fides. In Iesum credunt qui angustam uiam uadunt ducentem ad
uitam; qui autem credunt signis, non in eum, sed in nomine
eius credunt II. Qui credit in eum, non iudicatur; qui autem non
credit, iam iudicatus est, quia non credit in nomine unigeniti
Filii Dei. Qui de cęlo uenit, super omnes est. Et quod uidit et audiuit,
hoc testatur; et testimonium eius nemo accipit. Qui autem accipit
eius testimonium, signauit quia Deus uerax est. Qui credit in
Filium, habet uitam ęternam; qui autem incredulus est Filio,
non uidebit uitam, sed ira Dei manet super eum III. Mulier, crede
mihi etc. Vbique opus est nobis fide etc. Fidei gradus in regulo: initium, incrementum et perfectio IIII. Descendere in aquam turbatam est humiliter credere in Domini passionem; ibi sanabatur
unus significans Ecclesię unitatem. Amen, amen dico uobis,
quia, qui uerbum meum audit et credit ei qui misit me, habet
uitam ęternam, et in iudicium non uenit, sed transiet a morte ad
uitam V. Hoc est opus Dei, ut credatis in eum quem misit ille. Inter
credere ei et credere in eum. Ego sum panis uitę; qui uenit ad me
non esuriet; et qui credit in me, non sitiet in ęternum. Hęc est
autem uoluntas/Patris mei, qui misit me, ut omnis qui uidet
Filium, et credit in eum, habeat uitam ęternam, et ego resuscitem
eum in nouissimo die. Nemo potest uenire ad me, nisi Pater
traxerit eum. Omnis qui audiuit a Patre et didicit, uenit ad me. Qui
credit in me, habet uitam ęternam VI. Qui credit in me, sicut
dicit Scriptura, flumina de uentre eius fluent aquę uiuę etc. VII. Si
uos manseritis in sermone meo, uere discipuli mei eritis, et
cognoscetis ueritatem, et ueritas liberabit uos VIII. Quid est fides
nisi credere quod non uides etc. Si filii Abrahę estis, opera Abrahę
facite VIII. Oues pastorem sequuntur, quia sciunt uocem eius.
Alienum autem non sequuntur, sed effugiunt ab eo, quia non
nouerunt uocem alienorum. Ego sum ostium. Per me siquis
introierit, saluabitur; et ingredietur, et egredietur, et pascua inueniet.
139r
.
IOANNES 399
1 corr. ex XIII
Oues meę uocem meam audiunt, et ego cognosco eas, et sequuntur
me. Et ego uitam ęternam do eis, et non peribunt in ęternum, et non
rapiet eas quisquam de manu mea X. Qui credit in me, etiam si mortuus
fuerit, uiuet. Et omnis qui uiuit et credit in me, non morietur in ęternum. Non ne dixit tibi quoniam, si credideris, uidebis gloriam Dei?
XI. Qui credit in me, non credit in me, sed in eum qui misit me; et qui
uidet me, uidet eum qui misit me. Ego lux in mundum ueni, ut omnis
qui credit in me, in tenebris non maneat XII. Creditis in Deum et in
me credite XIIII1. Qui credit in me, opera quę ego facio et ipse faciet, et
maiora horum faciet XIIII. Manete in me, et ego in uobis etc. Qui
manet in me, et ego in eo, hic fert fructum multum. Si manseritis in
me etc. XV. Et non dico uobis, quia ego rogabo Patrem de uobis:
ipse enim Pater amat uos, quia uos me amastis et credidistis quia a
Deo exiui XVI. Hęc est autem uita ęterna: ut cognoscant te, solum
Deum uerum, et quem misisti, Iesum Christum. Manifestaui nomen
tuum hominibus etc., de his qui credunt in Patrem et Filium.
Non pro eis rogo tantum, sed et pro eis qui credituri sunt per uerbum eorum in me, ut omnes unum sint etc. Ego autem te cognoui;
et hi cognouerunt quia tu me misisti. Et notum feci eis nomen tuum,
et notum faciam: ut dilectio, qua dilexisti me, in ipsis sit, et ego in
ipsis XVII. 0mnis qui est ex ueritate, audit uocem meam XVIII.
Thomas: Dominus et Deus meus. Dicit ei Iesus: Quia uidisti me,
Thoma, credidisti; beati qui non uiderunt, et crediderunt XX.
Fides dubia. Cum Nicodemo nocte ueniunt ad Iesum --- qui nondum
perfecte credunt. Nox enim pro ignorantia ponitur III. Nisi
signa et prodigia uideritis, non creditis IIII. Adhuc modicum lumen
in uobis est. Ambulate, dum lucem habetis, ut non uos tenebrę
comprehendant; et qui ambulat in tenebris, nescit quo uadat. Dum
lucem habetis, credite in lucem, ut filii lucis sitis XII. Quęritis me etc.
Quo ego uado, uos non potestis uenire XIII. Marię de resurrectione
Iesu dubitanti dicitur: Noli me tangere, nondum enim ascendi
ad Patrem meum. Thomas Didymus: Nisi uidero, inquit, etc., non
credam XX.
IOANNES 400
1 corr. ex IX
Felicitas. Omnis qui biberit ex aqua hac, sitiet iterum; qui autem
biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in ęternum; sed aqua,
quam ego dabo ei, fiet in eo fons aquę salientis in uitam ęternam
IIII. Sabbatum pręceptum in figura quietis futurę, si hic bene
operati fuerimus; sicut Dominus sabbato requieuit in sepulchro
V. Est et aliquis alius mundus pręter hunc sensibilem/mundum,
in quo sun t inuisibilia. Cuius uisum et decorem uidebunt hi qui
mundo sunt corde VIII. In domo Patris mei mansiones multę sunt
etc. Vado parare uobis locum. Et si abiero et pręparauero uobis
locum, iterum uenio et accipio uos ad me ipsum, ut, ubi sum ego, et
uos sitis. In illo die uos cognoscetis, quia ego sum in Patre meo, et
uos in me, et ego in uobis XIIII. Et uos igitur nunc quidem tristitiam habetis; iterum autem uidebo uos, et gaudebit cor uestrum;
et gaudium uestrum nemo tollet a uobis XVI. Et ego claritatem
quam tu dedisti mihi, dedi eis: ut sint unum, sicut et nos unum
sumus, ego in eis et tu in me, ut sint consummati in unum.
Pater, quos dedisti mihi, uolo ut, ubi sum ego, et illi sint mecum, ut
uideant claritatem meam, quam dedisti mihi XVII. Crucis altitudo,
quę super transuersum surgit, signat supernum finem, quo
cuncta opera referuntur XVIII. Claritas, qua iusti fulgebunt, mortali
aspectui intolerabilis. Corpus glorificatum penetrabile, palpabile,
incorruptibile XX.
Festum. Pater meus usque modo operatur, et tamen dicitur Deus
sabbato requieuisse; sed hoc ideo quia iam creaturam nullam
condebat, postquam perfecta sunt omnia. Quietem uero
propterea appellauit Scriptura, ut nos admoneret post laborem
bonorum operum quieturos V. Si circumcisionem accipit homo
in sabbato, ut non soluatur lex Moysi, mihi indignamini quia
totum hominem sanum feci in sabbato VII. Sabbatum
obseruare spiritaliter est non habere peccatum. Dicitur enim:
Opus seruile in eo non facietis. Qui autem facit peccatum, seruus
est peccati VIII1. Inter Pasca Iudeorum et nostruin quid intersit
XI.
139v
PAVLVS 401
PAVLVS AD ROMANOS
Felix. Inuisibilia Dei a creatura mundi per ea quę facta sunt intellecta
conspiciuntur I. Nunc autem propior est nostra salus. Nox
pręcessit, dies appropinquauit XIII. AD CORINTHIOS I: Oculus non
uidit etc. quę pręparauit Deus his qui diligunt illum II. Nescitis
quia templum Dei estis? III. An nescitis quoniam sancti de hoc
mundo iudicabunt? Nescitis quoniam angelos iudicabimus,
quanto magis sęcularia? Nescitis quoniam corpora uestra membra
sunt Christi. Membra uestra templum sunt Spiritus Sancti VI.
Corona corruptibilis et corona incorrupta IX. Cum uenerit quod
perfectum est, euacuabitur quod ex parte est. Videmus nunc
per speculum in enygmate; tunc autem facie ad faciem. Nunc
cognosco ex parte, tunc autem cognoscam, sicut et cognitus sum
XIII. Alia claritas solis, alia lunę etc. stella a stella differt in claritate. Sic
et resurrectio mortuorum. Item de incorruptione, gloria, uirtute
et spiritu XV. <AD CORINTHIOS> II: Nos uero reuelata facie
gloriam Domini speculantes, in eandem imaginem transformamur
a claritate in claritatem, tanquam a Domini spiritu III. Quę
uidentur temporalia sunt, quę non uidentur ęterna sunt IIII.
Paulus raptus usque ad tertium cęlum XII. AD EPHESIOS:
Euangelizare inuestigabiles diuitias Christi etc. III. Donec occurramus
omnes in unitatem fidei et agnitionis Filii Dei, in uirum
perfectum, in mensuram ętatis plenitudinis Christi etc. IIII. AD
PHILIPPENSES: Nostra conuersatio in cęlis est, unde et saluatorem expectamus Dominum nostrum Iesum Christum, qui
reformabit corpus humilitatis nostrę conformatum corpori claritatis
suę, secundum operationem qua etiam possit subiicere
sibi omnia III. AD COLOSSENSES: Cum autem Christus
apparuerit, uita nostra, tunc et uos apparebitis cum ipso in
gloria III. AD THIMOTEVM II: Bonum certamen certaui etc. In
reliquo reposita est mihi corona iustitię, quam reddet mihi
Dominus in illa die iustus iudex; non solum autem mihi, sed et
PAVLVS 402
his/qui diligunt aduentum eius IIII. AD HEBREOS: Accessistis ad
Syon montem et ciuitatem Dei uiuentis, Hierusalem cęlestem, et
multorum milium angelorum frequentiam, et ecclesiam primitiuorum, qui conscripti sunt in cęlis, et iudicem omnium
Deum etc. Itaque regnum immobile suscipientes, habemus
gratiam per quam seruiamus placentes Deo etc. XII. PETRI I:
Benedictus Deus etc. qui secundum misericordiam suam
magnam regenerauit nos in spem uiuam, per resurrectionem
Iesu Christi ex mortuis in hęreditatem incorruptibilem, incontaminatam, immarcessibilem, conseruatam in cęlis etc. I.
IOANNIS I: Videte, qualem caritatem dedit nobis Pater, ut filii Dei
nominemur et simus. Scimus quoniam, cum apparuerit, similes ei
erimus, quoniam uidebimus eum sicuti est III. APOCALYPSIS:
Vincenti dabo edere de ligno uitę, quod est in paradiso Dei mei.
Corona uitę. Manna absconditum, calculus candidus, in quo
nomen nouum scriptum, quod nemo scit, nisi qui accipit. Potestas
super gentes et stella matutina II. Qui uicerit, sic uestietur uestimentis albis; et non delebo nomen eius de libro uitę, et confitebor
nomen eius coram Patre meo et coram angelis eius. Ecce dedi
coram te ostium apertum, quod nemo potest claudere etc.Qui
uicerit, faciam illum columnam in templo Dei mei, et foris non
egredietur amplius; et scribam super eum nomen Dei mei et
nomen ciuitatis Dei mei, nouę Hierusalem etc. et nomen meum
nouum. Qui uicerit, dabo ei sedere in throno meo, sicut et ego uici
et sedi cum Patre meo in throno eius III. Stantes ante thronum et
in conspectu Agni laudantes Deum et Agnum. Omnes angeli stabant in circuitu throni, et ceciderunt laudantes Deum VII. Agnus
reget illos et deducet ad uitę fontes aquarum VII. Iurauit etc. quia
tempus non erit amplius etc. X. Et audiui uocem magnam in cęlo
dicentem: Nunc facta est salus, et uirtus, et regnum Dei nostri,
et potestas Christi, quia proiectus est accusator etc. Et ipsi uicerunt
eum propter sanguinem Agni et propter uerbum testimonii sui
etc. Propterea lętamini, cęli, et qui habitatis in eis XII. Gaudea-
140r
PAVLVS 403
mus et exultemus, et demus gloriam ei, quia uenerunt nuptię Agni,
et uxor eius pręparauit se. Et datum est illi, ut cooperiat se byssino
splendenti et candido; byssinum enim iustificationes sunt
sanctorum. Beati qui ad coenam nuptiarum Agni uocati sunt
XIX. Venite et congregamini ad cenam magnam, ut manducetis
carnes regum, id est ut delectemini in cruciatibus eorum XIX.
Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, et habitabit cum eis; et
ipsi populus eius erunt, et ipse Deus cum eis erit eorum
Deus; et absterget Deus omnem lachrimam ab oculis eorum, et
mors ultra non erit etc. Et templum non uidi in ea; Dominus
enim Deus omnipotens templum illius est, et Agnus. Et
ciuitas non eget sole neque luna, ut luceant in ea etc., de
sanctorum gloria. Non intrabit in ea aliquid coinquinatum
etc. nisi qui scripti sunt in libro uitę Agni XXI. Et ostendit mihi
fluuium aquę uiuę splendidum etc., id est beatitudinem,
procedentem de sede Dei et Agni etc. Ex utraque parte fluminis
lignum uitę afferens fructus etc. Et omne maledictum non erit
amplius, sed sedes Dei et Agni in illa erunt, et serui eius seruient illi.
Et uidebunt faciem eius et nomen eius in frontibus eorum. Et
nox ultra non erit, et non egebunt lumine lucernę neque
lumine solis, quoniam Dominus Deus illuminabit illos, et regnabunt in sęcula sęculorum. Amen XXII. /
Fides. AD ROMANOS: Gratias agit Deo, quod fides eorum diuulgatur
I. Probabilior bonus in pręputio quam malus in circumcisione II.
Exemplum de Abraham declarat quod ex fide uiuit iustus, non ex
operibus Legis. Ad iustitiam reputabitur credentibus in eum
qui suscitauit Iesum Christum Dominum nostrum a mortuis,
qui traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter
iustificationem nostram IIII. Siquis autem Spiritum Christi non
habet, hic non est eius etc. Quicunque Spiritu Dei aguntur, hi
sunt filii Dei VIII. Non enim accepistis spiritum seruitutis iterum
in timorem, sed accepistis spiritum adoptionis filiorum, in quo
clamamus: Abba --- Pater, sumus filii Dei et heredes et Christi
140v
PAVLVS 404
1 corr. ex philipp. 2 corr. ex Ego
cohęredes VIII. Finis enim Legis Christus, ad iustitiam onmi
credenti. Si confitearis in ore tuo Dominum Iesum, et in corde
tuo credideris, quod Deus illum suscitauit a mortuis, saluus eris.
Corde enim creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad
salutem. Omnis enim quicunque inuocauerit nomen
Domini, saluus erit. Fides ex auditu, auditus autem per uerbum
Christi: Nunquid non audierunt etc. X. AD CORINTHIOS I:
Fundamentum enim aliud nemo potest ponere, pręter id quod
positum est, quod est Christus Iesus. Siquis superędificat aurum,
argentum etc. III. II: An non cognoscitis uos metipsos, quia
Christus Iesus in uobis est, nisi forte reprobi estis XIII. AD
GALATAS: Qui ex fide sunt, hi sunt filii Abrahę III. Omnes
enim filii Dei estis per fidem in Christo Iesu. Quicunque
enim in Chisto baptizati estis, Christum induistis. Omnes unum
estis in Christo Iesu. Si autem uos Christi, ergo semen Abrahę
estis, secundum promissionem hęredes III. Non sumus ancillę filii,
sed liberę: qua libertate Christus nos liberauit IIII. In Christo Iesu
neque circumcisio aliquid ualet neque prępucium, sed fides quę
per caritatem operatur V. AD EPHESIOS
1: In quo et credentes
signati estis Spiritu promissionis sancto, qui est pignus hęreditatis
nostrę, in redemptionem acquisitionis, in laudem glorię
ipsius I. Gratia enim saluati estis per fidem; et hoc non ex
uobis, Dei enim donum est; non ex operibus, ut nequis
g1orietur. Nunc autem in Christo Iesu, uos qui aliquando
eratis longe, facti estis prope in sanguine Christi. Ergo
2 iam non
estis hospites et aduenę, sed ciues sanctorum et domestici Dei II. Vnus
Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et Pater
omnium, qui super omnes et per omnia et in omnibus nobis
IIII. AD THESSALONICENSES I: Induti loricam fidei et caritatis V.
AD THIMOTEVM I: Certa bonum certamen fidei, apprehende
uitam ęternam, in qua uocata es. Depositum custodi deuitans
profanas uocum nouitates falsi nominis scientię etc. VI. AD
HEBREOS: Fideles fratres Christi: qui enim sanctificat et sanc
PAVLVS 405
1 corr. ex sanctificatur 2 omisi
tificantur
1 ex uno omnes; propter quam causam non confunditur fratres eos uocare dicens: Nunciabo nomen tuum fratribus
meis II. Ingrediemur enim in requiem qui credimus. Relinquitur
sabbatismus populo Dei etc. IIII. Est autem fides sperandarum
substantia rerum, argumentum non apparentium. Fide intelligimus
aptata esse sęcula uerbo Dei, ut ex inuisibilibus uisibilia fierent. Item
fidei exempla. Abel iustus, Ennoch translatus etc. Sine fide autem
impossibile est placere Deo; credere enim oportet accedentem ad
Deum quia est, et inquirentibus se remunerator sit etc. Per fidem
uicerunt regna etc. pati uoluerunt etc. Quibus dignus non erat
mundus. Et hi omnes testimonio fidei probati XI. ACTVVM:
Credebant pariter II. Multitudinis credentium erat cor unum et
anima una IIII. In Antiochia discipuli primum dicti Christiani XI.
IACOBI: Fides, si non habeat opera, mortua est in se metipsa.
Abraham ex operibus iustificatus est et Raab meretrix II. PETRI
I: Qui crediderit in eum, non confundetur II. IOANNIS I: Vos
unctionem habetis a Sancto, et nostis omnia II. Hoc est mandatum
eius, ut credamus in nomine Filii eius Iesu/Christi, et diligamus
alterutrum III. Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si
ex Deo sint etc. Quisquis confessus fuerit, quoniam Iesus est Filius
Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo IIII. Omnis qui credit
quoniam Iesus est Christus, ex Deo natus est. Omne quod
natum est ex Deo, uincit mundum; et hęc est uictoria quę uincit
mundum, fides nostra. Qui credit in Filium Dei, habet testimonium Dei in se. Qui non credit [in]
2 Filio, mendacem fecit eum
etc. V. APOCALIPSIS: Ecce dedi coram te ostium apertum etc.
quia seruasti uerbum meum, et non negasti nomen meum III.
Fides dubia. AD ROMANOS: Infirmum autem in fide assumite etc.
XIV. AD TITVM: Confitentur se nosse Deum, factis autem
negant, cum sint abominati et incredibiles, et ad omne opus bonum
reprobi I. ACTVVM: Filii Sceuę, Iudei increduli, tentant in
nomine Iesu demonem expellere, sed demoniacus inualuit
contra eos, et nudi uulneratique aufugerunt XIX. IACOBI: Hęsitans
141r
PAVLVS / METHAMORPH. 406
1 pro: Eurynomes 2 pro: Clytie 3 pro: Pergum
in fide similis est fluctui maris I. APOCALYPSIS: Atrium autem,
quod est foris templum, eiice foras, et ne metiaris illud, quoniam
datum est gentibus XI. Murus ciuitatis --- fides Christi.
Fur. AD CORINTHIOS I: Fures regnum Dei non possidebunt VI.
Fames sub Claudio predicta ab Agabo propheta: ACTVVM XI.
Filii. AD EPHESIOS: De officio filiorum et patrum VI. AD
COLOSSENSES: de eodem III.
METHAMORPHOSES
Formosus. Gygantes terrigenę. Daphne omnium in Thesalia speciosissima ab Apolline adamata, Io a Ioue, Syringa a Pane I. Calisto a Ioue,
Herse, Cecropis filia, a Mercurio, Europa a Ioue II. Diana nuda se lauans
in ualle Gargaphię. Narcisus propria forma captus contabuit in
florem III. Bacchus puer propter formam a Tyrenis captus III.
Leucothoe, Eurimenes1 et Orchami filia, pręlata Climenę Rhodoque ac
Circes matri. Clitię2 a Sole dilecta. Medusa homines aspectu in silicem uertens. Andromede, quam amauit Perseus. Casiope, eius
mater, nymphis se prętulerat, ob illa belluę erat exposita. Medusa a
multis petita, a Neptunno uitiata, a Minerua deformata IIII. Proserpina
a Dite rapta flores legens circa Pegusam3, lacum othnę. Aretusa
Archaidum nympharum pulcherrima ab Alpheo dilecta V. Pelopis
humerus eburneus VI. Iason adamatus a Medea. Ceę matronę forma se
Veneri prętulerant, propterea in uaccas cornutas uersę.
Cephalus amor Aurorę VII. Minos Scyllę, cui patriam Megaram, Nisi
patris regnum prodidit. Crinis Nisi purpureus, quo patrię fata
constabant, quem furata est Scylla. Ariadna a Theseo relicta, a
Libero adamata. Athalanta cuius specie captus Meleager. Mestra
a Neptunno deflorata VIII. Pro Deianira inter se certarunt Achelous et
Hercules. Alcumenam amauit Iuppiter IX. Dryopen Apollo, Athim
Cybelle, Cyparissum puerum Apollo, Ganimedem Iuppiter,
Iacinthum Apollo, sygnum eburneum Pygmaliom, quod in
METHAMORPH. / SENECA 407
1 pro: Atalante 2 pro: Anaxarete 3 pro: Auto-
uirginem animatum genuit ei Paphum. Adonem dilexit Venus. Athalantes1 petita capitis periculo X. Chione, Dedalionis filia, amata a
Mercurio et Apolline, Dianę se pręferens ab eadem sagitta confixa
interiit XI. Polixena, id est multum admiranda. Galathea, Nerei et
Doridis filia, mutuo amore iuncta Athi, Fauni filio XIII. Scyllam amauit
Glaucus et prętulit Circę, quę eam deformauit imas partes pube
tenus in canum figuram mutans. Picus a Circe adamatus, Pomona
a Vertumno, Anaxartes2 a qua Iphis contemptus defecit XIIII.
Capilli aurei coloris Cratim flumen bibentium XV. /
Fur. Apolline pecus Admeti pascente Mercurius boues aberrantes auertit et
in silua occuluit II. Liber pater in nemore Ideo iuuencum in ceruum
mutatum subtraxit VII. Scylla Niso patri dormienti crinem purpureum patrię fatalem furata est VIII. Auctolicus3, Chiones et
Mercurii filius, furacissimus XI.
Fames. Mestra et Eriston pater uiscera sua epulari coacti Cereris ira VIII.
SENECA
Fortuna uaria 11. Fata nos ducunt, et quantum cuique temporis restet,
prima nascentium hora disposuit 59. Publius ait: Cuiuis potest
accidere, quod cuiquam potest 73. De uarietate fortunę 74. Omne
quod fortuito uenit, instabile est 80. Fortuna mari comparatur 82.
Fortuna crudelis 83. Fortuna, cum blanditur, captatum uenit 86.
Fortunam citius reperies quam retineas. Fortuna nemini plusquam
consilium ualet. Fortuna uitrea est, quę tunc cum splendet, frangitur
86. Legem nocens ueretur, fortunam innocens. Nulla est tam
bona fortuna, de qua nihil queri possis 88. Pompei et Lepidi fortuna ex
alto ad imum deiecta 100. Nihil dat fortuna mancipio 27. Fortuna ludos
facit 28. Non habet, ut putamus, fortuna longas manus, neminem
occupat nisi hęrentem sibi 33. Fors omnia uersat 41. Fortuna nec
bonum nec malum tribuit, sed bonorum malorumque materiam 48.
Fors uitę uaria 49. Ducunt uolentem fata, nolentem trahunt 53.
141v
SENECA 408
Felicitas instabilis 4. Facilis est ad beatam uitam uia uitę 50. Liber de uita
beata 59. Summum bonum homo beatus 60. Animus ad
beatitudinem sublatus 78. O quantum caliginis mentibus humanis
obiicit magna felicitas 80. Bona fragilia 82. Beatitudo 82. Nondum
felix es, si nondum te turba deridet 86. Res est inquieta felicitas 13.
Error beatam uitam optantium 15. Quis felix uel beatus 15.
Demetrius mare mortuum uocat eum qui nullis fortunę ictibus
concutitur 25. Beatus animus cęlo redditus 31. Felicitas falsa 32.
Beata uita diuina est 35. Contra eos qui dicunt: ad uirtutem opus
est bonis externis, ut efficiant beatum 42. Quid est uita beata 42.
Nunquam credideris felicem quenquam ex felicitate suspensum 48.
Vita beata 60. Tunc habebis tuum, cum intelliges infelicissimos esse
felices 63.
Fides. Alexander plus amico quam matri credidit 51. Et Cęsar litteras
multorum ad Pompeium missas non legit, sed combussit 51.
Reguli fides hostium tormentis fortior 58. Fides sacratissimum
humani pectoris bonum 85. Quid sit fides 38.
Fortis. Quid uires corporis alis et exerces? Pecudibus ista maiora ferisque
natura concessit 63.
Formosus. Errat qui dicit: Gratior est pulchro ueniens e corpore uirtus.
Ipsa magnum sui decus est uirtus, non ullo honestamento eget
23. Quid excolis formam? Cum omnia feceris, a multis animalibus
decore uinceris. Quid capillum ingenti diligentia comis? Cum
illum uel effuderis more Parthorum uel Germanorum modo
iunxeris, uel ut Scytę solent, / sparseris, in quolibet equo densior
iactabitur iuba, horrebit in leonum ceruice formosior 63.
Fur. Dion argumentis collegit modo omnes sacrilegos esse, modo neminem 44. Seruus tortus Catonem conscium furti dixit. Quid agitis?
Vtrum plus creditis tormentis an Catoni? 142. Vtrum lucrum
bonum sit ex sacrilegio 37.
Filii. Incertum quales futuri filii 66. Ames parentem, si ęquus est, sin aliter,
feras 85. Adoptio filiorum ignobilium cum nobilibus uel pauperum cum diuitibus 124. Raptor nisi suum et raptę patrem intra
142r
SENECA / PLATO 409
XXX dies exorauerit, pereat. Raptor raptę patrem exorauit, suum
non exorauit, accusat eum dementię 125. Qui patrem pulsauerit,
manus ei pręcidantur. Iussus a tyranno patrem cecidit. Postea
tyrannum occidit. Manus petuntur a patre, defenditur 140.
Quidam sub nouerca duos filios amisit. Veneni signa insecuta sunt.
Tertium maternus auus rapuit. Quęrenti pręconi apud se esse
dixit. Accusatur de ui 141.
Festa. Dies festi instituti tanquam necessarium laboribus temperamentum 75. Sine luxuria dies festus agatur 7.
PLATO
Fortuna. Parce. Fata. Dea Necessitatis 235. Fortuna. Ars. Fatum 280. Fatum.
Parcę 319.322. In Deo nihil potest cogitari fortuitum 348. Fatum 402.
Felix. Nemo itaque felix esse potest, nisi sapiens bonusque sit 15.
Philebus de hominis bono 29. Sapientia ipsa fe1icitas est 90.
Beati 161. Locus supercęlestis 162. Paradisus terrestris 175.
Beatorum animę 179. Qui puram moderatamque transegerit
uitam, deos socios ducesque nactus ibi habitat, ubi unicuique
conuenit 184. Beati supra terram altiorem habitant regionem
185. Bonum quidem anima omnis expetit eiusque gratia agit
omnia 218. De pręmio iusti 239. De pręmio eorum qui statim nati
decessere 239. Deliciarum paradisus 263.265. Bona duplicia, humana et
diuina 268. Hierusalem cęlestis 288. Dei diuinorumque gaudium
294. Felix est qui nec iniuriam infert nec patitur 300. Paradisus
terrestris et inde hominis eiectio 304. Felicitas ubi sit 323. Felix et hic
et in altera uita 324. Impossibile arbitror homines in hac uita, pręter
admodum paucos, felicitatem et beatitudinem assequi. Bona
tamen spes est, ut post mortem quis ea omnia consequatur,
quorum desiderio accensus optime pro uiribus egit uitam atque
exegit 325.327. Animus pleno ueritatis gaudebit lumine, Deum esse
persentiens, tum ueritatem ipsam se ipsa lucentem atque gau
PLATO 410
1 sequitur: Idem grammaticus, quod ipse auctor delevit
dentem propria, tum ipsum gaudium ueritate propria lucens.
Verę res in mundo inuisibili, cętera earum umbrę 363. Zoroaster
grammaticus: Ascendendum tibi est lumine ipsum et patris
radios, unde infusa tibi est anima multo mentis lumine1 circumfusa 386. Idem grammaticus: Quoniam anima per potentiam
patris fit ignis splendidus,/ dominetur in te immortalis profunditas
animę, et oculos omnes una tolle in altum 406. Finis ultimus
terminat naturalem appetitum, id est cognitio uel possessio Dei 407.
Bonum perfectum. Magis differunt cogitationes separatę animę
et coniunctę quam uigilantis hominis et dormientis 410. Pythagoras grammaticus: Si deposito corpore liberum ascenderis
ętherem, eris immortalis Deus 434. Mundus spiritalis 435. De statu
animę purę 437. De beatitudine. Nouem gradus in patria,
nouem beatitudines in Euangelio. De statu animę purę secundu
m Christianos. Quo pacto mens Deo coniungitur. Diuersi in
patria gradus, et quod omnes omnia creata uident 439. Status
animę apud Deum immobilis. Singuli in Deo contenti. De corporibus
beatorum 439. Quomodo beati a Deo illuminantur 442.
Fides. Theognis poeta: Fidelem, inquit, uirum omni auro et argento in
seditione meliorem 268. Qui de Deo crediderit secundum Legem,
religiosus erit 309. Per diuinam fidem ad summum bonum
perueniri 328.
Fortis. Roboris tempus mulieri XX, uiro anni XXX 211.
Formosus. Hippias de pulchro 38. Speciosissima simiarum deformis est
cum alio genere animalium comparata 39. Pulchrum est,
quod omnia, quibus inest, pulchra efficit 40. Quisquis pulchrum
amat corpus, non hominem, sed ea quę sunt hominis amat 42.
Charmides, Glauconis filius, forma insignis 98. Pulchrum est
quod semper tale perseuerat 117. Phedrus de pulchro 159. Poscit a
Deo, ut intus pulcher fiat 166. Pulchrum sine mensura et moderatione esse non potest 262. Qui uirtuti formam corporis
anteponit 285. Pulchritudo immutabilis est 389.
Fur. Autolycus, maternus Vlixis auus, furto et periurio nobilis 190. Furti
142v
PLATO / DION. HALIC. / ARISTOT. 411
latrociniique cupiditas in urbe uel regione committendi ne in
mentem quidem ueniat uestram 299. Sacrilegium 303.304. Sacrilegii
poena 305. Furti poena 305. Inter sacrilegium et impietatem 308. Furtum
pecunię 319. Lex de furtis et rapinis 319. Qui rem furto sublatam recipit
sciens, in eadem culpa sit qua ille qui furatus est 321.
Frigidum. Tremor et rigor unde in homine 258.
Fama. Ignauissimi nihil curant, quę sit de ipsis futura opinio; probatissimi
curant, ut in futuris sęculis homines de se benelouentes
audiant 330.
Filii quare non appetendi 16. Quare bonorum patrum mali filii 83.
Qualiter filii se gerere debent erga parentes 283. Adoptio filiorum
308. Orphani 316. Numerus liberorum sufficiens. Quem ex
parentibus sequi debeat? Spurii 317. Filii parentum conptemtores.
Lex in eum qui minus quam decet parentes colat 317. Filii non
coggant parentes, si nolint, nisi suo more uiuere 333.
Festa ad remissionem laborum et in honorem deorum. Chorea.
Tripudium 272. In ludis mutatio et nouitas nouos inducit mores 296./
Fides. Numa Pompilius Fidei templum erexit 53.
Fur Cacus in Auentino 13.
Felix. Erichthonius omnium hominum fortunatissimus 20.
Filiorum officium erga parentes. Patris potestas in filios 38. Patri
licebat filios uendere. Bis manumissus erat seruus patris, tertio sui
iuris erat 39. Metii Coriolani reuerentia erga matrem Vetruriam 209.
PROBLEMATA ARISTOTELIS
Fortis. Cur homines fortes magis ex parte uinosi sunt. Cur fortitudinem
maxime honorant res publicę, cum non sit uirtutum pręcipua 65.
143r
ARISTOT. / PLVTARCH. / A. GELIVS 412
Fur. Quam ob causam qui ex balneis, ex palestra, ex foro aliquid furatus
est, morte mulctatur, qui autem ex domo priuata, precium
duplum exoluit. Cur furto damnum capitale statutum est.
Contumelię autem quę grauior iniuria est, poenę taxatio tit 67.
Frigidum. Qui hieme aqua frigida se lauant, tunc tantum frigent, reliquo
die tuti a frigore sunt 27. Cur homines pleni admodum rigent,
cum tamen omne pingue calidum sit 39. Cur pili eriguntur. Cur
magis rigemus currendo quam stando. Quare qui rigent
maxime, dormire non ualent 39. Quam ob causam aere sudo
apertoque frigus fit acrius quam nubilo, cum stellę sint calidę et
cęlum. Cur cęlum nubilum tepidius sit 62. Cur halitum ex ore tum
calidum tum frigidum reddere possumus 72.
Fides. Cur homini potius quam cuiquam ex cęteris animantibus credendum
est 68.
PROBLEMATA PLVTARCHI
Fides. Doryxeni apud Megarenses dicti, qui a Corinthiis capti ac dimissi se
redimebant. Quod si fidem fefelissent, non solum apud hostes, sed
apud ciues quoque ut perfidi et iniusti et infames erant 84.
Fur. Cur in furto aut aliquo flagitio deprehensos furciferos appellant
79. Samii Mercurio Charidotę sacrificantes furari et latrocinari permittunt
86.
Festis diebus nihil nisi rem diuinam agebant 76. Veneris festo uinum
profundunt, quod festa sobrie agi oporteat 78.
AVLVS GELIVS
Fortuna. Fati necessitas 38. Pręter naturam pręterque fatum 7.
Felix. Bona, mala, indifferentia 1. Stoici et Peripatetici disertatio, in quo
uita beata consistat 107.
A. GELIVS / LAERTIVS 413
1 folium 143v-144r deest 2 pro: -nondas
Fides. Quod Romanus populus pręcipue fidem coluit 118.
Fortis. Milonis Crotoniensis interitus, nimium uiribus suis confidentis 91.
Formosus. Statura Herculis quanto cęteris pręstet 1. Herodotus ait Horestis
corpus sub terra inuentum longum cubita septem, id est pedes XII
et quadrantem 24. Gręce: Et pulchras omnis inter clarissima fulget 53.
Fur. Furti damnatus, qui iumentum aliorsum duxerat quam quo utendum acceperat etc. 48. De puniendis furtis Catonis sententia.
Item Solonis. Furta per lancem liciumque concepta. Quid sit furtum conceptum, quid oblatum 67. Furta licita apud Ęgyptios et
Lacedemonios. Fures publici 68. Fur manifestus in seruitutem ei traditur, cui furtum factum est, nocturnum autem occidendi ius
est 117.
Frigidum. Cur oleum facile, uina difficulter / <...>1
Bias secundus interrogatus, qui nam anxietate maiore anxiaretur, ille,
inquit, qui se maxime cupit esse felicem et quietum 43. Aristoteles
felicitatem ait plenitudinem ex III maxime constantem bonis,
animi scilicet et corporis et externis 48. Diogenes rogantibus
Atheniensibus, ut initiaretur, atque dicentibus, quod apud
inferos hi qui initiati sunt, pręsident: Perridiculum est, inquit.
Siquidem Agesilaus et Epaminundas2 in coena degent, uiles
autem quique initiati in beatorum insulis erunt 57. Beatus
dicebatur Calisthenes, quod magnificis ab Alexandro apparatibus
exciperetur. At ille: Infelix, inquit, est qui tunc prandet ac
coenat, cum Alexandro uidetur 57. Antigonus Zenonem se feliciorem confitetur 63. Democritus finem esse ait rectum
quietumque animi statum, quem euthymiam dicit 93.
Felicitas duplex. Suprema illa quę in Deo est. Si beata uita adsit,
omnia suppetunt 108. Voluptas non omnis eligenda, sed quę ad
beatam uitam pertineat 109. Epicurus: Quod beatum atque
LAERTIVS 414
1 ipse auctor delevit 2 corr. ex bonorum 3 ipse auctor delevit
4 ipse auctor delevit
immortale est, neque ipsum negocia habet neque alii prębet.
Itaque neque ira neque gratia tangitur, quippe huiusmodi
omnia infirmitatis indicia sunt 110.
Fides. Solon: Virtutem atque probitatem iuramento fideliorem
cense 8. [Aristoteles parentes, qui liberos erudiendos curassent,
longe honorabiliores esse his qui solum genuissent]1. Apud Zenonem urbis ac moenium claues deponebantur 63.
Forma. Non componere faciem, sed bonarum2 artium studiis
animum excolere pręclarum est 6. Socrates hortatur iuuenes, ut
se intueantur in speculo 19. Pulchritudinis tres species: facies,
usus, lex 37. Pulchritudo alienum bonum 43. Aristoteles rogatus,
cur honesta forma pręstantibus diutius congredimur: Cęci,
inquit, huiusmodi interrogatio est 47. Antisthenes adolescenti
qui se fictori suo conformabat: Dic, ait, si uocem ęs acciperet, quanam in re gloriaretur? Illo dicente in pulchritudine, non,
inquit, erubescis qui cum inanimis gloriaris? 54. Diogenes
composito adolescenti quippiam roganti, non antea se dixit
responsurum quam aperte exploraret uir ne esset an mulier 57.
Adolescentem intuens se componentem: Siquidem, inquit, ad
uiros, frustra, sin ad mulieres, nequiter 58. Videns decorum adolescentem indecenter loquentem: Non erubescis, ait, ex eburnea uagina
plumbeum educens gladium 59. Pulchritudinem uirtutis esse
florem 74. Pythagoras tam forma uenusta, ut illum discipuli opinarentur Apollinem, qui ex Hiperboreis uenisset. Nudatum
aliquando illius foemur aureum apparuisse fama est 81.
Fur. Quę non posuisti, ne tollas. Siquis secus faxit, capitale esto 8. Cum
uidisset aliquando magistratus qui hieromnemones dicebantur, /
quendam ex ęrario phyalam furatum adducentes: Magni, inquit,
fures paruum ducunt 57. Cernens uestium furem in balneis:
Num, inquit, ad unguentum an ad aliud uestimentum 58. Zeno
seruum in furto deprehensum uerberabat cumque ille diceret:
Fatale mihi erat furari. Et cędi, inquit [88]3 55. Quę sunt unguibus
recuruis aues non nutriendas 82. [Fru]4
145r
LAERTIVS / CVRTIVS 415
Frugalitas. Frugalitatem magnum existimat bonum Epicurus, non ut
semper utamur modicis, sed nisi multa habeamus, utamur paucis 109.
Filii. Quęcunque, ait, stipendia parentibus intuleris, eadem ipse a filiis
expecta 6. Solonis lex: Siquis parentes non enutrierit, is ignobilis et
obscurus esto 8. Aristippus causante quodam quod filium
quasi non ex se natum proiiceret: An uero, inquit, ignoramus
et pituitam et pediculos ex nobis gigni, quę tamen uelut inutilia a nobis
proiicimus 23. Contemnente quodam patrem Diogenes: Non
pudet, ait, istum contemnere, qui tibi, ut magnum sapias, est autor
59. Aristoteles: parentes qui liberos erudiendos curassent, longe
honorabiliores esse his qui solum genuissent. Hos enim uiuendi
tantum, illos et bene beateque uiuendi autores esse 47.
Festa. Menedemus cum aliis philosophis a Nicocreonte, Cypri rege, ad
menstruam celebritatem uocatus dixisse fertur: Siquidem honesta
est eiusmodi uirorum congregatio, quotidie sunt festa
celebranda, sin minus, superflue quoque modo celebratur 28.
Diogenes Dionysiaca et certamina magna miracula stultorum dicebat 55.
Finis quadriparitus: legitimus, naturalis, arte constans et forte 77.
Diogenes legerat quidem diutissime, cum ad finem libri nihil
ultra scriptum esse ostenderet: Bono, inquit, este animo, uiri,
terram intueor 57.
QVINTVS CVRTIVS
Fortuna. Nunquam diu eodem uestigio stare fortunam 11. Fatum
ineuitabile 12. Humana negocia multo ante destinata non posse mutari
26. Arbores magnas diu crescere, una hora extirpari 42. Fortuna
lubrica et sine pedibus 42.
Felicitas. Homines, cum se permisere fortunę, etiam naturam
dediscere 2. Fragilitatis humanę nimia in prosperis rebus obliuio est
18. Res secundę Alexandri naturam commutarunt. Raro quisquam erga bona sua satis cautus est 62.
CVRTIVS / POLIBIVS / SABELLICVS 416
1 pro: queri
Fides. Scythę colendo fidem iurant 42.
Fortis. Lysimachum, cum leoni occurreret, Alexander repulit et adiecit
tam a semet quam a Lysimacho leonem interfici posse 44. Porus neminem se fortiorem existimabat 54.
Formosus. Hominibus barbaris in corporum maiestate ueneratio
est. Magnorumque operum non alios capaces putant quam
quos eximia specie donare natura dignata eet 30. Roxane uirgo quam
Alexander / duxit uxorem eius forma captus 47. Porus rex humanę
magnitudinis propemodum excesserat formam 53.
Fama. Nunquam ad liquidum fama perducitur. Omnia illa tradente
maiora sunt uero 55.
Fortunę uarietatem ostendit. Marcus Attilius captus 10. Fortunę inconstantia 84.
Fides. Alexon fidelis 12.
Forma. Colossus magnus apud Rhodios, qui motu terre prostratus est 95.
Fames. Lybici exercitus ab Amilcare obsessi inuicem corporibus uescebantur 22.
Finis rei agendę esse debet uel iocundum uel utile uel honestum.
Inter principium et causam 39.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Fortunę mutatio in Ioseph 9. Victus uictorię erexit tropheum 75.
Volubilitas fortunę in Demetrio 243. Fortuna regum uaria 256.
Difficilius reges a summo fastigio ad medium detrahi quam a medio
ad imum 315. Persei filii seruituti addicti 324. Germani aleę studiosi 347.
In eos qui de fortuna quęri1 solent 353. Varia in Cleandro fortuna
433.
145v
SABELLICVS 417
Felix. Perpetuus felicitatis cursus Oziam a uera pietate auertit 64. Solon
Croesum non putauit felicem, quod ea dumtaxat possideret, quę
subiacent fortunę 86. Croesus ad pyram adductus cognouit
Solonem de se uera locutum 93. Polycratis felicitas. Prosperę
fortunę casus periculosus 100. Atheniensium nemo aduersum
casum expertus quamdiu Pericles pręfuit bello 150. Incenditur
Persepolitana regia 220. Alexander felicitate nimia corruptus 222.
Metelli Macedonici felicitas 337. Valeria in Syllę sedem transiens:
Volui, inquit, felicitatis tuę portiunculam sortiri 357. Syllę felicitas
357. Fortunatę insule. Elysii campi 357.
Fides serui 102. Euergetę ab Alexandro donati ob fidem regi suo Cyro
seruatam 222. Lysimachi fides etiam accepta iniuria 241. Pyrri erga
Athenienses fides 245. Regulus fidem hosti datam seruauit certo
capitis periculo 256. Fabius fidem publicam priuato exoluit
impendio 272. Fides ad captiuitatem reuertendi 275. Cassilinum
fame perire quam a Romanorum fide desciscere malunt. Item
Petellini 280.281. Theodorus a tyranno tortus socios coniurationis
non prodidit 282. Enosidemus occidi maluit quam incolumis
commissę sibi urbis pręsidio decedere 307. Serui in Cornutum
353. Fides Pomponii capti et saucii 360. Veteranorum erga Cęsarem
fides 387. Pompeius fidem seruat inimico 392. Iudei Cęsaris statuam inferri templo non sunt passi 413. Fideles persequi
Traianus desiit apologeticis libellis permotus 429. / Crux in cęlo
Constantino apparuit 454. Crucis lignum repertum 454. Demones ueros sanctos timent 456.
Fortis. Anthei certamen 32. Erix ab Hercule superatus 33. Sanson 38.
Lysimachi pugna cum leone 241. Pyrrhus Mamertinum a uertice
ad imum uno ictu dimidiauit 250. Machina Archimedis 284. Tiberius
recens malum digito terebrabat, adolescentis caput consauciabat
talitro 413. Comodus ualido corpore, ut elephantum hasta et origis cornu
transfigeret etc. 433. Maximinus tribunus quinos senosue
milites quotidie sternebat, Antheus etiam Hercules dictus. Deiecto tribuno:
Date alium, inquit, sed tribunum 441.
146r
.
SABELLICVS 418
1 corr. ex paricidię
Forma. Goliadis magnitudo 47. Absalonis cęsaries 52. Capillos alebant
Lacones, quod hi pulchriora redderent corpora 63. Orestis cadauer 74.
Macrobii othiopes, hominum maximi ac pulcherrimi, regem
creant, qui pręstat forma et uiribus 98. Athon montem posse in
humanam effigiem figurari 121. Artachees statura quinque
regiorum cubitorum 128. Xerxes pulcherrimus 129. Cratis fluuius
suis undis immersos candidos et flauos efficit 129. Roxane,
Alexandri uxor 222.227. Porus immani statura 229. Campaspe, nobile
Alexandri scortum 233. Anthei sepulchrum 358. Robore corporis et
magnitudine pręstantissimus Surena 376. Cleopatra 396. Augusti
forma 411. Homo septem cubitorum Lazarus nomine 413.
Bassianus formosissimus 438. Maximinus iunior, Romanorum
imperatorum pulcherrimus 443. Zenobię forma et mores 448.
Fur. Nullum facinus furto grauius apus Scythas 3. Lacones furari discunt, sed furto deprehensos puniunt 63. Olerum et fructuum fur
paricidę1 loco habitus 86. Scythę seruitia luminibus priuabant, ne
lac furarentur 105. Ex rapto uiuere pro re honesta habent Thraces
111. Gylippi peculatus 181. Dioxippus furti insimulatus calumnię
impatiens sibi manum intulit 231.
Frigidum. Parapandisarum regio quanto rigore obstringitur 222.
Fama. Nuncius cladis Atheniensium ueniens foeminarum incursu
de casu suorum sciscitantium pressus periit 112. Dionis felicitas
in tabellario 200.
Fames ingens a Iosippo pręuisa. Caput asini LXXX nummis ueniit.
Mulieres filios comederunt 60. Cambisis milites fame adacti decimum
quemque inter se mandere occipiunt 99. Obsessi lectorum funibus
elixis nutriti 134. Fames et pestilentia Romę 142. Fame adacti in
Tyberim quidam se pręcipitauerunt 148. Fame mutuo se depasti
156. Caput asini LX uenditum dracmis 183. Filius et pater ferro
inter se dimicant pro mure exanimi 243. Infandus obsessorum cibus
260.280.281. Fames coegit imbellem multitudinem emittere hosti
prędam, si uellet 337.338. Fames Athenis 352. / Obsessi deliberant
humanis carnibus uescendum prius quam deditio fieret 376. Fames
146v
SABELLICVS / VALERIVS MAXIMVS 419
1 pro: Polydamas
quam Agabus prędixit 416. Dira fames Hierosolimis 424. Romę
fames ita ut ne humanis quidem carnibus abstinerent 461.
Filii. Varii parentum affectus, pater in Esau propensior, mater in Iacob
8. Laio prędictum expedire ei sine liberis esse 39. Filiorum Heli
flagitia 43. Dauid erga Absalonem filium 52. Laconum erga pueros
cura 63. Parentum in liberos omne ius esto 70. Thraces filios palam
uenditant 111. Filius imperans matri 132. Carthalo a Macheo
patre in crucem actus, quod ad eum exulem cum purpura et
infulis uenisset 181. Galli liberos in conspectum uenire,
antequam adoleuerint, non permittunt 185. Titus Manlius
pro Lucio patre 198. In Cathea filii mutili nati necantur 229. Seleuci
in filium indulgentia 244. Pietas Fabii in filium 245. Scipio filii
pubescentis adhuc incursu seruatus 268.
Festa. Gothi religionis metu die festo non repugnantes cladem passi sunt 461.
VALERIVS MAXIMVS
Fortunę mutatio, liber VI, caput VIII.
Felix. De felicitate, liber VII, cap. I. Solon neminem beatum dici
debere arbitrabatur, dum adhuc uiueret, caput II. Anaxagoras
interroganti, quisnam esset beatus, ``nemo'', inquit, ``ex his,
quos tu felices existimas'' etc., eodem.
Fides. De fide publica, liber VI, caput VI. Fides uxorum erga uiros,
caput VII, seruorum erga dominos, caput VIII.
Fortitudo, liber III, caput II. Milo Crotoniates uirium confidentia
perisse traditur. Item Polidamus1 athleta. Documento sunt, nimio
robore membrorum uigorem mentis hebescere, liber IX caput
XII. Quando athletarum certamen, liber II, caput I.
Furti damnatus qui equo alieno ultra pręscriptum uectus est, liber VIII,
caput II.
Filii. Parentum amor in liberos, liber V, caput VII. Parentum seueritas
in liberos, caput VIII. Parentum moderatio in suspectos liberos,
VALERIVS MAXIMVS / CICERO 420
caput IX. Filię Afronię reuerentia in matrem Ebuciam, quę
contra testamentum eius, quo pręterita erat, agere erubuit, liber
VII, caput VIII. Quę matrem interemerat, mansit indemnata, quod
constaret filiorum necem ab illa ueneno sublatorum ultam. Alia
uirum et filium impune peremit, quod hi prius filium eius prioris
mariti peremerant, liber VIII, caput I.
Fames. Octacilius Siciliam et Sardiniam hosti dimisit fame compulsus.
Casilinates insolitis cibis, dum obsiderentur usi, fidem seruarunt.
Ex Prenestinis quidam murem captum ducentis denariis uendidit,
ipse inedia periit, emptor seruatus est. In Bosphorano tractu sex
milibus denariis singula uasa olei frumentique modii totidem
mancipiis permutati. Cretenses sua iumentorumque urina sitim
extinxerunt. Numantini humanorum corporum dapibus usi. /
Calaguritani ne uxoribus quidem ac liberis pepercerunt, liber VII,
caput VI.
CICERONIS OPVSCVLA
Fortunę magna uis in utramque partem 116. Cui spes omnis et ratio
et cogitatio pendet ex fortuna, huic nihil potest esse certi 176.
Felicitas in cęlo 189. Ille qui recte atque honeste curriculum uiuendi a
natura datum confecerit, ad illud astrum, quod aptius tunc
fuerit, reuertetur 189.
Fides iustitię fundamentum 76. Regulus 81. Fides ut habeatur, duabus
rebus perfici 119. Neque enim ulla res uehementius rempublicam
continet quam fides 134. Fides bona 153. Marcus Regulus 161.
Quando fides non seruanda 163. Animus sine fide locus in mari
sine portu. Summa amentia est in illorum fide spem habere
quorum perfidia toties sis deceptus 185.
Fortis. Milo Crotoniata uiribus iam per ętatem destitutus fleuit 36.
Formę decorem comparat decore uitę 95. Decorum circa corporis formam 103.
147r
CIC. / THVC. / PLIN. / PHALARIS 421
Felix. Non enim solum ipsa fortuna cęca est, sed eos etiam
plerumque efficit cęcos, quos complexa est 15.
Fama. Negligere quid de se quisque sentiat, non solum arrogantis est,
sed etiam omnino dissoluti 95.
Filii. Paterfamiiias qui delectatur re sua familiari 93. Filii patres
imitari student 99. Optima hęreditas a patribus traditur liberis
omnique patrimonio pręstantior gloria uirtutis rerumque gestarum 101. Titus Torquatus pro patre, a quo ruri relegatus 164.
THVCIDIDES
Felix. Qui successu superbit 13.
PANEGYRICVS PLINII
Fortunę uarietas 4.
Felix. Est enim demum uera felicitas felicitate dignum uideri 44.
Fortis non tam qui uiribus pręstat quam qui uitiis non succumbit 47.
PHALARIS
Filium plus matri debere quam patri 9. Quod filius patris sit, non
matris 10. Ad patrem de temeritate filii sibi insultantis 14. Ad filium,
ut desistat 15. Filius bonus, pater malus19. Filiam pro filio natam
amico gratulatur 27.
Fortuna agi omnia 16. Fatum 53.
Fidem dat pro iuramento. Fidem se firmam habere asserit 18.
Nusquam tuta fides 29.
Felix. Explicat miserias suas ad eum qui sibi tanquam felici scripserat 19.
ORAT. / TERTVLL. / VERG. / HIERON. 422
1 pro: qua
ORATIVS IN EPISTOLIS
Felix. Quę res possit facere beatum 6. Quem nimis secunda delectant,
aduersa nimis perturbant 10. Dum licet, et uultum seruat
fortuna benignum 11.
TERTVLLIANVS
Fides. Traianus Christianos non inquiri debere iussit, oblatos puniri 1.
Primus fidei persecutor Nero 3. Obiecta Christianis 6. Deus
Christianorum 6. De prophetis. De Scripturis 6. Ptolomeus.
Moyses 7. Disciplina Christianorum 13. De innocentia eorum 14.
Christiani philosophis meliores 15.
Fama plurimum mendax 3. /
VERGILIVS
Fortuna. Talia sęcla ``suis dixerunt'' currite ``fusis concordes stabili
fatorum numine Parcę'' 6.
Felix. Candidus insuetum miratur limen Olympi sub pedibusque
uidet nubes et sydera Daphnis 7. Campi Elysii 132. Aurea nunc solio stellantis regia cęli accipit et numerum diuorum altaribus auget 141.
Fama malum quo1 non aliud uelocius ullum 97.
Fortis. Eneę hasta terrę fixa euelli non potuit. Turnus saxum uix duodecim hominibus portabile contorsit 225.
EX PRIMA COMMENTARIORVM
Fortuna. Sortibus non credendum 88. Sacrum Fortunę 324.
Felix. Iudea et Hierusalem ęterna 47. Enoch et Helias 58. Prima beatitu-
147v
HIERONYMVS 423
do in primo numero, secunda in decade, tertia in hecatombe
69. Donat hominibus angelorum similitudinem 70. Dominus
ascendit cum sanctis 78. Plantabunt uineas cum Noe 79. Cornu
tuum ponam ferreum et ungulas tuas ęneas 103. Mons umbrosus
atque condensus 127. Equi Domini animę sanctorum 137.
Beatorum lętitia 144. Duplicia reddam tibi 166.168. Erit in die illa
quasi Dauid 173. Securi 177. Beati qui habitant in domo tua 178.
Impiorum prosperitas 184. Quomodo sanctus uestimentum
Dei est 133. Ecce Dominus noster, expectauimus eum. Vrbs fortitudinis nostrę 247. Aperite portas, et ingrediatur gens iusta 248.
Fulgebunt sicut sol 260. Habitat in excelsis 264. Fugiet dolor et
gemitus 266. Regia uiuentium. Lux uiuentium. Felicitas seculi 270.
Vera bona 294. Hierusalem cęlestis 299. Hęc est hęreditas
seruorum Domini 300. Bona animę repromissa. Vita
sempiterna 301. Mons sanctus 303. Terra uiuentium 306.310.
Non erit amplius sol ad lucendum 315. Pars mea Dominus 316.
Vinum. Triticum 317.318. Cęlum 320. Non erit ultra fletus 325.
Domus beatorum 328. Lignum uitę 326. Hierusalem cęlestis 329.
Hierusalem libera 329. In equis candidis, id est corporibus glorificatis 331. Sabbatum 332. Quid est quod uia impiorum
prosperatur 349. Noster municipatus in cęlo est 356.
Fides. Iudas fidelis primus Mare rubrum ingressus reliquis dubitantibus
33. Vinum Lybani. Ebrietas 38. Anima credens habet sponsum
Dominum uirginalem 40. Fides diffusa 44. Qui inuocant nomen
Domini 45. Qui de Iudeis crediderunt, uocantur reliquię 45.
Pregnantes Galaad 81. Conuersi festinarunt ad Christum 101.
Christus queritur de raritate fidelium 108. Displicet qui promissa
uenire non credit. Iustus ex fide uiuit 123.124. Quicquid / boni
operis feceris, nisi in nomine Christi feceris, mercedem non
habebis. Ego sum uitis et uos rami 163. Quot quot ex fide sunt, filii
sunt Abraham 169. In die illa disperdam nomen idolorum 174.
Tertia pars Christiani sunt 175. Auster fideles, aquilo infideles 176.
Ambulemus in lumine Domini 193. Scientia fidei 200. Si non cre-
148r
HIERONYMVS 424
1 pro: Cain 2 corr. ex se
dideritis, non intelligetis 205. Habitabunt apud te profugi mei
Moab 235. Abel et Chaim1, fideles et ethnici 240. Israel hęreditas Dei
240. Murus bonorum operum et antemurale rectę fidei 247.
Fidelibus bona promittuntur 259. Virgo Syon 269. Fideles 278. Miles
Christi 280. Gentes non omnes simul crediturę. Christiani 283. Qui
sequimini iustitiam et quęritis Dominum 290. Beta cocta, beta
semicocta 293. Raritas credentium ex Iudeis 296. Fidelis quid
significet 201. Fide appropinquamus Deo 301. Filius Abraham 310.
Aurum et argentum 314. Christiani 317. Quorum laudatur fides
322. Israel Dei fideles. Christianus 325. Fidei miracula 327. Nemo
dicit Dominus Iesus nisi in Spiritu Sancto 328. Fidei
constantia 334.342. Patrem uocabis me et post me ingredi non cessabis
337. Fides et intelligentia sine operibus uana sunt 339.
Domine, oculi tui respiciunt fidem 339. Periit fides 344. Nabuchodonosor seruum meum, non quod fidelis, sed quod in
euersione Hierusalem Domini seruiat uoluntati 367.
Fortis ipse quasi quercus 50. Robustus corde inter fortes nudus fugiet in
illa die 50. Seon rex fortis et procerus 63. Fortitudo corporis imbecillitas
animę est 70. Mos exercendarum uirium 172.
Formosus. Vana mundi pulchritudo 117. Dies Domini super omne
quod pulchrum est 194.
Fur maledicitur 158.
Fames. Area et torcular non pascet eos, et uinum mentietur eis 26. Fame
nihil durius 57.77. Et uocaui siccitatem super terram 147. Fames
grauissima sub Esdra et Neemia 185. Fames ex ira Dei 166. Fames ueritatis
210.
Filii. Fratres pro filiis ponuntur 6. Filii et in malam partem ut filii irę
uel gehennę uel perditionis uel iniquitatis uel fornicationis
uel diaboli 180. Filius cadauer patris unco traxit 219. Honora patrem,
ut sis longeuus etc. Iuxta litteram stare non potest 310. Filii et filię
313. Patris meritum suffragatur filio 334.
Festiuitates tuas celebra non in uino et epulis, ut carnei Iudei existimant,
sed2 in spiritalibus deliciis et uoluptate torrentis 114. Aggei, id est
HIERONYMVS 425
1 corr. ex Quod
festa celebrantes 145. Festum azimorum Phase, pentecostes,
tubarum, propiciacionis / et tabernaculorum. Scenophegia. Tria festa
Iudeorum 151. Tabernaculorttm 178. Pasca non passionem
signat, sed transitum 281. Sabbatum custodiendum 302. Sabbati
obseruatio iuxta litteram impossibilis 310. Sabbatum secundum
tropologiam 357.
EX SECVNDA COMMENTARIORVM
Fortuna. Sortes mittuntur in sinum, sed a Domino temperantur 272.
Felix. Mons Dei paradisus 76. Nullum bonum irremuneratum 79. Ego
pascam oues meas 88. Lignum uitę. Terra uiuentium 89. Mille
annorum regnum promittentes: Tertulianus, Lactantius,
Victorinus, Seuerus, Hireneus et Apollinaris 90. In domo patris
multę mansiones 101. Sabbatum requies ęterna 112. Dies boni. Anni
ęterni 115. Inebriabuntur ab ubertate domus tuę 118. Flumen Dei
119. Liber uiuentium. Quid1 intersit inter sanctos simplices et doctos?
Quid inter solem et stellas 140. Terra uiuentium 146.
Regnum Dei tripiiciter intelligitur 155. Oculi beati et aures regnum cęlorum 157. Centuplum accipietis. Hinc quidam introducunt mille annos post resurrectionem 166. Mons oliueti 177.
Hęreditas dupliciter 221. Et nos suscitauit cum eo et sedere fecit in
cęlestibus 247. Prosperitas stultorum perdet illos 258. Et implebuntur horrea tua saturitate 260. Primi et purissimi fructus eius.
Longitudo dierum, diuitię et gloria 160. Mecum sunt diuitię et
gloria 264. Fructus iusti lignum uitę 267. Lucerna impiorum
extinguetur 269. Tabernacula iustorum germinabunt 270.
Nuncius bonus felicitatis desideratę 280. In exultatione iustorum
multa gloria 282. Considerauit agrum et emit eum 285. Ridebit
in die nouissimo 286. Surrexerunt filii eius 287. Date ei de
fructibus manuum suarum 287. Quies futura 294. Felicitas humana
patet inuidię 295. Hęc est pars nostra 297. Impiorum prosperitas
148v
HIERONYMVS 426
299. Prosperitas mundana 306. Mane astabo tibi et uidebo 322. In
ęternum exultabunt 322. Et habitabis in eis 323. Dominus regnabit
in ęternum sine fine 326. Nec dabis sanctum tuum uidere
corruptionem. Adimplebis me lętitia cum uultu tuo 329. Satiabor,
cum apparuerit gloria tua 330. In loco pascuę, ibi me collocauit 336.
Anima eius in bonis demorabitur 338. Vt inhabitem in domo
Domini 339. Quam magna multitudo dulcedinis tuę, Domine,
quam abscondisti diligentibus te 340. Exaltabit te, ut hereditate capias
terram 349. Finis hominis ęterna beatitudo 350. Et beatum faciat
eum 352. Quando ueniam et apparebo ante faciem Dei mei.
Quando transibo in locum tebernaculi admirabilis usque ad
domum Dei 352. Sedes tua, Deus, in sęculum sęculi 356. /
Afferentur tibi in lętitia et exultatione 356. Eripuisti animam
meam de morte, oculos meos a lachrymis 363. Lętabitur iustus,
cum uiderit uindictam 364. Inhabitabo in tabernaculo tuo in
sęcula. Dies super dies 365. Labia mea laudabunt te, Domine 366. Ibi
lętabuntur in id ipsum 367. Exultent in conspectu Dei et
delectentur in lętitia 369. Et ędificabuntur ciuitates Iudę, id est
animę sanctorum 371. Et inhabitabunt ibi 372. Prosperitas
impiorum 373. Sanctis bene in nouissimis. In portis filię Syon
373. Videbitur Deus deorum in Syon. Quia melior est dies
una in atriis tuis super milia 383. Sicut lętantium omnium
nostrum habitatio est in te 386. Plantati in domo Domini, in
atriis Dei nostri florebunt 392. Lux orta est iusto 395. Qui coronat te
misericordia 398. Corona susceptio capitis. Scutum misericordia 404.
Vt collocet eum cum principibus populi sui 409. Placebo coram
Domino in regione uiuorum 410.411. Aperite mihi portas iustitię.
Beati 412. Faciem tuam illumina super seruum tuum 418.
Lętatus sum in his quę dicta sunt mihi: In domum Domini
ibimus 419. Mons Syon, qui habitat in Hierusalem. Montes in
circuitu eius et Dominus in circuitu populi sui ex hoc nunc et
usque in sęculum 420. Ecce hęreditas Domini, filii; merces
fructus uentris. Non confundetur, cum loquetur inimicis
149r
HIERONYMVS 427
1 ipse auctor delevit
suis in porta 421. Labores fructuum tuorum quia manducabis.
Beatus es et bene tibi erit 421. Sedebunt super sedem meam.
Et sancti eius gaudio exultabunt 422. Et habitabo in eis 424. In
conspectu angelorum psallam tibi 426. Portio mea in terra uiuentium 428. Gloriam regni tui dicent. Regnum tuum, Domine,
regnum omnium sęculorum 430. Exultabunt sancti in gloria
435. Laudate eum in potentatibus eius 436.
Fides. Fideles scabellum sunt pedum Domini 11. Fides sine operibus
31. Omnem super quem uideritis thau, ne occidatis 37. Fides etiam
hosti seruanda 52. Facite uobis cor nouum et spiritum nouum 56.
Filii Orientis 68. Credidit Abraham 87. Auferam cor lapideum et
dabo eis cor carneum 91. Abiecit tribum Ephraim et elegit tribum
Iuda 93. Nisi credideritis, non intelligetis 104. Fide ardens Helias 109.
Fides gentium pręponitur Israeli 149. Confide, filia, fides tua te
saluam fecit 150. Qui habet, dabitur ei 156. Fides granum synapis
157. Modicę fidei, quare dubitasti 160. Magna est fides quę grano
synapis comparatur 164. Turbę pręcedentes et sequentes sunt
fideles alii ante Euangelium, alii post 168. Non nisi fidelis uidebit
Christum 173. Regnum Patris fides credentium 177. Centurio 181.
Cathecumini, id est instructi 183. Corde credere, ore confiteri.
Confessa implere, impleta docere 185. Qui habet, dabitur ei 185.
Fidei argumentum in conuersione Pauli 193. Qui ex fide sunt, hi
filii sunt Abraham. Ex fide iustificat gentes Deus 199. Iustus ex
fide uiuit 201. Fides non iam sub pedagogo 202. Vnum sumus in
Christo 203. Fides cum diiectione 209. Fides 214. / Fidelis in
Christo, ad distantiam fidelis in alio 218. Signaculum Dei 221. Fides
donum Dei 223. [Membra sumus Christi non secundum
naturam]1. Fides in Christo fiducię principium 226. Per fidem
Christus habitat in nobis 227. Tunica Ecelesię 232. Membra
sumus Christi non secundum naturam, sed secundum
hominem quem assumpsit 237. Clypeum fidei 241. Sanitas fidei et
doctrina uerborum 245. Fidei sanitas 246. Fides in agnitione omnis boni
253. Via bona 259. Doctrina uiri per patientiam noscitur, sicut in
149v
HIERONYMVS 428
martyribus 273. Filii Abrahę 274. Ne transgrediaris terminos 277. Qui
dubitat, infidelis est 281. Lepusculus collocat in petra cubile suum
283. Syndonem fecit et uendidit Chananeo 286. Fides Ecclesię
287. Lętare, o popule Christiane 306. Adorate Filium, ne irascatur
Pater 321. Incredulos percutit, fideles benedicit 321. In misericordi
a tua introibo in domum tuam 322. Perfidia Iudeorum salus fuit
credentium. Confitebor Domino 324. Multiplicatio credentium
327. Generatio iusta 328. Et posuit immaculatam uiam meam,
id est fidem 332. Corona Christi sunt credentes 334. Semen
Iacob, semen Christi 336. Et circumdabo altare tuum, id est
fidem 338. Et omnia opera eius in fide 344. Accedite ad
Dominum et illuminamini 345. Exultent et lętentur qui uolunt
iustitiam meam 341. Filii hominum 348. Melius est modicum
iusto, id est fides 348. Statuit supra petram pedes meos 351. Qui
uolunt iustitiam meam, id est fidem et opera. Beatus qui
intelligit super egenum et pauperem, id est qui credit Christo
352. Et non recessit retro cor nostrum 355. Omnis gloria eius filię
regis 356. Populi confitebuntur tibi in ęternum 356. Saluati
per fidem et non ex nobis. Circumdate Syon et complectimini
eam. Sicut audiuimus, sic uidimus 357. Ex Syon species decoris
eius 358. Ego cognoui, quoniam Deus meus es tu 362. Illuminet
uultum suum super nos. Via, quia per Filium uenitur
ad Patrem 368. Fidei prędicatio ubique 372. Filius regis,
populus fidelis 372. Confitebuntur tibi, Deus. Notus in Iudea
primum, deinde in omnem terram 374. Non erit in te Deus
recens 380. Fides nostra per apostolorum sanguinem probatur
382. Noua pręferuntur ueteribus 385. Fides 386. Vsque in ęternum pręparabo semen tuum. Veritas tua in circuitu tuo. In
nomine tuo exultabunt 387. Semen eius in ęternum manebit
388. Dominus regnauit, exultet terra per ipsum redempta 394.
Vidit, et commota est terra 395. Viderunt omnes fines terrę
salutare Dei 395. Oculi mei super fideles terrę, ut sedeant mecum
397. Semen eorum in sęculum dirigetur 398. Terminum
HIERONYMVS 429
posuisti quem non transgredientur 399. Christiani 399. Gens
Domini 401. Dubius in fide 401. Et duxit eos in uiam rectam
402. Et posuit sicut oues familias 403. Consumatum est cor eius
408. Facta est Iudea sanctificatio eius 409. Sed nos qui uiuimus
benedicimus Domino 410. Quia mandatis tuis credidi 416.
Anima fidelis ciuitas regis 421. De fructu uentris tui ponam super
sedem tuam 422. Noe maior filius Iudei, minor gentiles. Fideles
uestiunt Christum / et uestiuntur ab eo 422. Montes Syon 423.
Omnes leuant manus, sed non in sancta nisi fideles 424. Et
cantent in uiis Domini 426. Confiteantur tibi, Domine, omnia
opera tua 430. Fides trium puerorum 431. Filii 433.
Fortis. Et robusti habebunt diuitias 267. Manus fortium dominabitur
268. Sapiens fortis est 278. Accinxit fortitudine lumbos 285. Non
timebo milia populi circumdantis me 321. Qui docet manus meas
ad pręlium 332. Cadent subtus pedes meos 332. Dominus
illumintio mea et salus mea. Quem timebo? Si consistant aduersum me castra, non timebit cor meum 338. Dominus fortitudo
plebis suę 340. Non saluabitur rex per multam uirtutem 344.
Quoniam brachia peccatorum conterentur 348.
Forma. Mulier pulchra et fatua 267. Nitrum pro lomento habent 279.
Vana pulchritudo 267.
Fortis. Quia tu es, Deus, fortitudo mea. Et brachium eorum non saluabit
eos. In te inimicos nostros uentilabimus cornu 354. Dominus uirtutum nobiscum 356. Fortitudinem meam ad te custodiam 364. In
Deo faciemus uirtutem. Et non egredieris, Deus, in uirtutibus
nostris 365. Ipse dabit uirtutem et fortitudinem plebi suę 370. Quia
firmamentum meum et refugium es tu 372. Quęrite Dominum et
confirmamini 399. In Deo faciemus uirtutem 404. Fortitudo et laus
mea Dominus 412.
Furtum. Non id quod furto sublatum est, sed mens furantis
attenditur 248. Onesimus furtum fecerat 253.
Finis melior principio 298. Exitus acta probat, sed incertus est 302. Iterum 302.
Fames. Obsessa Hierusalem a Romanis mater filium comedit 13.
150r
.
HIERONYMVS / IOSEPHVS 430
Fama. Vox in Rama audita est, id est in excelso 145. Nuncius stultus
280. Famam post te bonam relinque 298.
Filius hominis semper in bonam partem dicitur, filii hominum
interdum in malam 80. Vbicunque scriptum est in Veteri
Testamento Filius hominis, in Hebreo filius Adam positum
est 162. Paternitas in cęlo et in terra 227. Filius sapiens lętificat
patrem 265. Filios corripe 269. Dolor patris filius stultus 273.
Pupillus. Orphanus 326.
Festum. Sabbatismus 109. Kalendę. Neomenię 116. Sabbati litteram
soluunt apostoli 154. Sacerdotes in templo sabbatum uiolant, et
sine crimine sint 154. Dies nata1is 158. Pasca, Hebraice Phase, non
a passione, sed a transitu 176. Sabbatum et circumcisio in signum
data sunt ueri sabbati et uerę circumcisionis 58. Dies quos obseruant
Iudei 204. Pasca. Pentecoste. Scenophegia 380. Canebant tuba his
tribus festis, et nos pręcipue ter canimus, id est resurgendo in
Christo, remissionem accipiendo, innouando domum pectoris
nostri post ruinam 380. Sabbati obseruatio 390. /
Felix. Anima autem mea exultabit in Domino, delectabitur super
salutari eius 346. Inebriabuntur tanquam meridie 348. Impii felicitas
breuis. Delectabuntur in multitudine pacis 348. Hęreditabunt terram. Inhabita in sęculum sęculi 349.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Fortuna. Agrippę uaria 174.
Felix. Quidam propter aream prosperatur 57. Successus rerum Dei
facit obliuisci 72. Ozias successu rerum fit deterior 83.
Fortis. Sanson leonem interfecit. Cum maxilla asini mil1e occidit
Palestinos 42. Quid fortius uinum an rex, mulieres an ueritas 93.
Forma. Ogyges corpore et uiribus pręstans 29. Agag rex seruatus ob
pulchritudinem 48. Absalon 59. Lazarus Gygas VII cubitorum 161.
Fur. Lex in fures, ut uendantur 140.
150v
IOSEPHVS / EVSEB. / AVGVSTIN. 431
Filii. Contra parentum contemptores 33. Heli punitur, quod neglexerit
punire filios 43. Caius filiam sibi esse dixit cum Ioue communem 168.
Festum. Herodis ludi quinquennales 137.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Fortuna uaria Agrippę 23.
Festum phorias, quo ligna conuehuntur in templum ad ignem
perpetuo fouendum 29.
Fames Hierosolimis obsessis a Romanis 61. Mater filium occidit et comedit 67.
EVSEBIVS DE PRoPARATIONE EVANGELICA
Fortis. Athletę. Diomedes 32. Vires 55.
Filii in parentes ne ulciscantur 85.
Fortuna. Fatum 13. Parcę 17. Fatum. Parcę 33.34.35.36. Parcę. Fortuna 36.
Casus 37. Fatum 39.
Felix. Aristippus uoluptatem bonorum, dolorem malorum finem
constituit 4. Felicitas nulla in bonis externis 54. Terra cęlestis iuxta
Platonem. Paradisus 78. Beati, beati 79. Beatorum insulę 80. Beati 89.
Finis. Causę quattuor omnium quę sunt 37.
Furtum qualiter punitur 38. Lex in sacrilegos 55. Furtum duplum reddi
par est 84.
Fides. Christiani homines Dei dicti 52. Vir fidelis 80.
Festa. Sabbatum 87.88. Dies Dominica 89.
Fama. Gygantes 59.
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI
Fortuna. Varietatem rerum ex Dei iudicio pendere 14. Fortuna dea 28.
Fatum 32.33. Fortuna 46. Varietas rerum ex Dei iudicio162.
AVGVSTINVS 432
Felix. Quam pudendis prosperitatibus affluere ue1int qui de
Christianis temporibus conqueruntur 8. Felicitas turpis 13.
Felicitas dea 29. Merces Stoicorum 30. Bonum summum 54.55.
Veram beatitudinem per unum deum tribui 66. Boni finis 67.
Visio Dei 71. Comparatio hominis nunc iusti et olim in paradiso
positi 79. Beatitudo a Deo condita 82. Inter frui et uti 82. Promissa,
uita ęterna uel tempora / ęterna quid sit 89. Qui dixerant
animas beatas rursum ad labores redituras 90. Felicitatis securitas
90. Animę beatę 96. Paradisus in quo primi homines fuerant
97. Alcybiades, cum sibi beatus uideretur, Socrate disputante
quod contra infelix esset, fleuit 101. De uera beatitudine 106.
Felicitas in paradiso uiuentium 107. De beatitudine contra
philosophos 155. Fructus sanctorum beatitudo pacis ęternę 156.
Sancti in hac uita spe tantum beati 159. Summum bonum 162.
Regnum mille annorum 165.166. Quid sit regnum sanctorum
cum Christo 166. De Ecclesię glorificatione 168. Regnum
sanctorum 171. De promissione beatitudinis 186. In eos qui
putant terrena corpora non posse ad cęlum transferri 186.191.
De ęterna felicitate 198.
Fides. Quibus barbari propter Christum pepercerunt 1.Marcus
Regulus 4. Quę passi Romani ante fidem Christi 9. Salubritas religionis Christianę 16. Fides dea 28. Tria genera theologię: fabulosum, naturale, ciuile 42. Plato proximus Christianis 56. Religio, pietas,
latria 67. De uero Dei cultu. Vnus Deus 67. Etiam Legis sanctos sub
fide Christi iustificatos 73. Credidit Deo Abraham, et reputatum est
ei ad iustitiam ante circumcisionem 123. Populus Dei 134. Iob
de alienigenis fidelis 150. Quomodo uiuunt ex fide 159. Non possunt esse ibi uerę uirtutes, ubi non est uera religio 161. In eos qui
propter fidem etiam peccatores saluari putant et qui propter
elemosinam 181. Fides quę per dilectionem operatur 183.
Fundamentum Christus 183. Fides 185. Roma Romulum diligendo
deum fecit, Ecclesia autem Christum deum credendo dilexit 187.
Vt multi crederent, uirtutis fuit diuinę. Miracula fidei 187.189.190.
151r
AVGVSTINVS / ORIGENES 433
1 ipse auctor delevit
Forma. De genere Gygantum 110.116. Pulchritudo bonum, sed carnale
et infimum 115.
Frigidum. Hyemis uis maxima 21.
Felix. Ad uesperum demorabitur fletus et ad matutinum lętitia 18.
Christus regnum cęlorum pręparauit. Tabernaculum beatorum
43. Sancta sanctorum 44. Expectarunt patres, ut simul nobiscum beatitudinem consequerentur 69. [Sancta non manufacta
88. Beati fulgebunt 99.]1 Sancta sanctorum 79. Domus non manufacta
88. Beati fulgebunt 99. Qui ad ciuitatem Dei accedunt 94.
Hierusalem cęleste 100. Beati 104. Bona promissa 104. Non erit
labor in Iacob neque uidebitur dolor in Israel 112. Tabernaculum quod fixit Doninus 113. Carnis et animę beatitudo 115.
Maior numerus minus beatorum quam magis beatorum 130.
Beati minores 131. Festiuitas sabbatum uerum 133.134. Magdalum
magnificentia 143. Aseroth atria perfecta. Dealbatio in bonum et
in malum dicitur144. Loca in cęlestibus 145.146. Promissa iustis
150. Leuitis non datur sors in terra, ut expectent cęlestem 166.
Diui/sio terrę 166. Sortiti cęlestia. Loca cęlestia 171.
Fortis. Vir uirtutis 138. Fortes 140.
Forma. Gygantes 100.
Fames 25.26.
Filii. Qui maledixerit patri aut matri 82. Paternitates, id est familię 94.
Festum. Duo Pascata 39. Dies propitiationis. Pasca. Azima. Pentecoste.
Neomenia. Tubarum. Solennitas repropitiationis 77. De diebus
festis 84. Festa 132. Festiuitas perpetua, sabbati, neomenię 133. Festiuitates
umbra futuri 133. Paschę. Azimorum. Enceniorum. Septimorum. Tubarum, afflictionis et propiciationis, Scenophegię uel
tabernaculorum 134. Festiuitas perfecta 142.
Fur. Rapina bona et mala 58.
151v
ORIGEN. / HIGIN. / HERODOT. 434
Fides. Qua credimus Christum uenisse in carne 9. Filii Abrahę 13. Fides
Christi 17. Diuiditur mare credentibus 35. Fides aurum 44.50. Syclus
sanctus 57.58. Fides, spes, charitas 60. Fides locus sanctus 62. Fides
Sanctę Trinitatis 62. Genus electum 76. Regale sacerdotium 79.
Fidei uirginitas 84. Vbi Israhelita superat, Ęgyptius cadit 87. Centum
fideles 91. Tribus fidelium 92. Fides clarior propter hereticos 102.
Virgę germinatio 104. Sancta Trinitas 106. Primitię credentium 107.
Fidelis cauet disciplinas erroris 112. Israel in Christo 112. Fides quę
per charitatem operatur 118. Bibere sanguinem Christi 121.
Vna fides 129. Sine fide saluari impossibile 139. Fides sine operibus
146. Fideles saluantur 153. Lapides uiui 156. Gabaonitę fides sine
operibus 158. Raab 159. Iudeus in occulto, id est Christianus 161.
Iesus cępit omnem terram, qui ex omni terra collegit credentes
164. Filius Orientis 180.
HIGINVS
Forma. Andromeda, Casiopeia 2. Crines Beronicę 4. Ganimedes 5.
Felicitas terrena semper mixta miseriis 5.
Fur. Prometheus ignem de cęlo furatus 2.
HERODOTVS
Fur. Amasis, cum furti accusaretur, oracula deorum alia eum absoluebant, alia damnabant. Post hęc rex factus deos coluit, qui ipsum
damnauerant tanquam ueraces, furax enim fuit. Qui uero
absoluerant, eos contempsit tanquam ueri nescios 35.
Forma. Puella ex deformi facta speciosa 84. Horestes VII cubitorum 8. /
Felix. Solon Croeso feliciores dixit Telum, Cleobem et Bitonem. Exitus
enim spectandus 4. Croesus capitur 9.10.
Fortuna. Fortunę circus 17.
152r
HERODOT. / BASIL. MAGN. 435
Furtum. Amasis lex, ut quisque apud pręsides monstraret, unde
uiuere; qui id legitime non ostenderet, morte mulctaretur, creditus
ex furto uiuere 35.
BASILIVS MAGNVS
Quęre alphabetum in fine eius operis.
Ovdje pocinje treci dio!!
PLINIVS
Pax. Rhodi et Syracusis quamuis nubiloso die aliqua tamen hora solem cerni 30. Romani Sabinique uerbena myrtea pacificati, ubi nunc signa Veneris Cluacinę sunt. Cluere enim antiqui pugnare dixerunt 153. Quare caduceum in pacis argumentis circundata effigie anguium 284.
Prouerbium. Vulgare Gręcię dictum: semper aliquid noui Affricam1
afferre 87. Multa Syrorum olera 202.
Pudicicia. Sulpicia, Paterculi filia, uxor Fuluii Flacci, Sybillinos libros dedicauit
pudicissima iudicata 80. Claudia induxit Romam deum
Matrem. Elephanti pudore nunquam nisi in abdito coeunt nec
adulteria nouere nullaque propter foeminas2 inter se pręlia ut
cęteris animalibus 86. Nihil rarius uisum quam ursa pariens 92.
Equum detracto oculorum operimento et cognito cum matre coitu
petiisse pręrupta 93. Equam eadem ex causa in Rheatino agro
laceratumque aurigam inuenimus. Pauo amissa cauda pudibundus
quęrit latebram 108. Columbarum pudicicia et coniugii fidelitas 111.
Matronę in thesmophoris3 Atheniensium castitatem custodientes
uiticis foliis cubitus sibi sternunt 240. Samia testa Matris deum sacerdotes sibi uirilitatem amputant 334.
Pietas. Quędam matrem uberibus aluit 80. Gracchorum pater Cornelię
coniugi pręmori elegit. Marcus Lepidus Apuleię uxoris charitate post
repudium obiit. Publius Rutilius nunciata fratris repulsa in petitione
consulatus expirauit. Publius Catienus Philotimus sic dilexit
patronum, ut hęres institutus in eius rogum se iaceret. De equis.
Amissa parente in grege armenti reliquę foetę educant orbum 93.
Lucius Tubero sibi in capite aduolantem picum concerpsit, ut ipsi
potius quam patrię exitium portenderet 108. Elephanti in grege
pecudum concurrentia manu dimouent, nequid obterant 86.
Penitentia. Compertum agnita uoce suarii furto abactos porcos merso
nauigio inclinatione lateris unius remeasse 95. Hippopotamus sacietate
obesus profluuio sanguinis corpus exonerat 90. Anguis hyberno situ
PLINIVS 1
1 pro: -f- 2 corr. ex fom- 3 pro: -iis
316r
membranam corpori obductam foeniculi succo exuit. / Idem hyberna
latebra uisu obscurato marathro herbę se se affricans oculos inungit ac
refouet. Si uero squamę obtorpuere, spinis iuniperi se scabit. Oculos
capra suffusos iunci puncto sanguine exonerat, caper rubi 95. Vina in
apotecis canis ortu mutantur quidem posteaque restituuntur sibi
146. Filix biennio moritur, si frondem agere non patiaris 178. Ager,
si non stercoratur, alget, si nimium stercoratur, aduritur. Satiusque
est id sępe quam supramodum facere 185. Dionysio tyranno pulso
uno die in portu mare dulce fuit 35. Ceruę ostendere dictamnum1, eo
pastę decidentibus telis 250. Dictamnus1 pota sagittas pellit et alia tela
extrahit illita 261. Leontopodii semen tritum in aqua cum polenta
illitum spicula sagittariorum extrahit. Marina aqua argilla percollata
dulcescit 299.
Patientia. Leęna meretrix torta non indicauit tyrannicidas 78. Anaxarchides
linguam mordicus pręcisam in tyrannos expuit 321. Leęna meretrix ut
supra.
Paupertas. Chelonophagi testudinum superficie casas habitabiles integunt 68. Homines pręter capita toto corpore hirti coriisque piscium tantum uestiti. Aglaum Prophodium2, parui agelli cultorem,
Gyge rege tunc amplissimo feliciorem oraculo iudicatum 81. Vulneratis
neruis summus dolor, pręcisis nullus 126. Nec minus propicii
erant mola salsa supplicantibus dii 133. Manius Curius imperator
uisus a legatis rapum torrere 196. Scipioni non fuit in bonis funeris
impensa 213. Carrhis, Arabię oppido, muros domosque massis salis
faciunt 299. Agrippę Menenio populus Romanus sextantes ęris in
funus contulit 316. Glicera Sicyonia dicta Stephanopolis, quoniam coronas
uenditando sustinuerat paupertatem 331.
Prodigus. Alexandro Magno thura ingerenti aris pedagogus Leonida
dixit, ut illo modo, cum thuriferas gentes deuicisset, supplicaret
132. Tanto nobis delitię et foeminę constant 133.
Peruersus. Carthaginenses3 in Africa ad tecta pice, ad uina calce uti 344. /
Partus. Foeminas in quadam Indię parte semel in uita parere 75. De prodigiosis
partibus ibidem. Clodia, quindecies enixa, CXV annis uixit 82.
2 PLINIVS
1 corr. ex .amu- 2 pro: Psophidium 3 pro: -ginie-
316v
317r
De uarietate nascendi. Decem annis gestare in utero elephanti
putantur 86. Suilli pecoris numerus foecunditatis ad uicenos, sed educare tam multos nequeunt 95. Coruino ouo comesto pregnans1 ore
partum reddere dicitur 107. Coruos ore parere putant. Aristoteles
negat. Omnia animalia, quo maiora, minus foecunda 114.
Compositio medicamenti, quo pulchri bonique et fortunati gignantur
liberi 255. Tanaquilis reginę ancilla Ocrestes2 grauida consurexit3 cum in foco, ubi insederat, genitale e cinere masculini sexus
comparuisset 346.
Poetę. Luscinia in ore Stesicori cecinit infantis suauitatem poetę futuri
pręmonstrans efficaci auspicio 110. Apes sedere in ore infantis Platonis 119. Hedera qua poetę coronantur Nysia siue Bacchica
160. Druidę a robore arbore dicti 164. Zenonis statuam non uendidit
Cato ob id solum, quia philosophi erat 322. Methrodorus4 Atheniensis
pictor et philosophus 333. Hipponax poeta eos qui ioci causa imaginem eius effinxerant carmine distrinxit usque adeo, ut aliquos ex
iis ad laqueum compulisse dicitur 337.
Pictor. Honos picturę et imaginum 326. Pacuuii poetę pictura in ęde Herculis
in foro boario 327. Teutonorum legatus de pastore sene picto.
Zeuzis5 decepit aues, Zeusim Parrhasius 329. Zeuzis puerum
uuam fenentem pinxit. Ad quam aduolante aue: Melius, inquit,
[puerum pi6] uuam pinxi quam puerum. Lineę Protogenis et Apellis
330. Demetrius rex, ut picturę parceret, uictoriam de manu amisit
331.
STRABO
Prouerbium. Heroem Themese ingruere nemo sibi dicat 103. Hoc re apud
Sagram gesta uerius est 105. Lerna maiorum 148. Cum Maleam deflexeris, domesticos obliuiscere 151. Non omnium est uirorum
Corinthum nauigatio. Corinthus superciliis curuitatibusque laborat
153. Thracium commentum 161. Ad Scolon neque ipse uades
PLINIVS / STRABO 3
1 pro: -prę- 2 pro: Ocresia 3 pro: -rr- 4 pro: Metro- 5 pro: -xis 6 ipse auctor delevit
neque alteri ibis comes. Cretes nescit pelagus 192. Omnia sub unam
Myconum 194. Cui nullum negocium erat Harmenam1 construxit 214. / Non omnis hominis est Corinthum nauigare
219. Phrigum et Mysorum fines separati, sed definire difficile 220. Qui
celeri passu assum2 it2 mortis periculum adit 237. Cumani non sentiunt, quod in pluuia porticus subeunda sit, etiam si nemo per
preconem3 moneat 241. Galinę4 lac ibi, si quęres, inuenies 246. Sylofontis5
opera locus amplus est. Colophonem addidit 248. Hunc ergo
Coryceus auscultauit 249. Caue a Thorace 250. Mercator, nauiga et expone:
iam omnia uenundata sunt 257.
Pudicicia. Insula in Oceano Samnitarum mulierum: in eam marem
non admittunt 82. Pythodoris, regina minoris Harmenię6, pudicissima
et imperandi perita 217. Larissa patrem, quod sibi uim intulerat despectantem in dolium per pedes demersit 241. Bragmanorum
philosophi Venere abstinent 272.
Pietas filiorum in parentes 106.
Patientia. In sole et imbri pernoctantes 273. Nudi in eodem gestu
per diem durant.
Pauper. Qui tenui uictu contentantur, iusti esse solent 119. Getę paruo
contenti, cum ditissimi esse possent 121. Qui modeste tenuiterque degunt 192.
Partus facilis leuisque 69. Ęgyptię mulieres multiparę 266.
Poeta. Phidias a Paudeno7 interrogatus, quod nam ad exemplar Iouis
statuam facturus esset: Ad Homeri imaginem, respondit 141. Phidiam Iouem pinxit ad Homeri fictionem.
Pictor. Pictura Prothogenis de Ialio8 satyro et perdice quem deleuit 251. Phidias Iouem pinxit 141.
Piscator. Pisces effosiles9. Idem 76. Pisces fossiles in Paphlagonia 220.
VALERIVS MAXIMVS
Perfidiam pularis10 ultus Papirius Cursor 64.
4 STRABO / VALERIVS MAXIMVS
1 pro: Ar- 2 pro: 4asson 4iJ' 3pro: prę- 4 pro: -ll- 5 pro: -sontis 6 pro: Ar- 7 pro: Panęno 8 pro: Ialyso 9 pro: -ss- 10 pro: pullarii
317v
Petenda a Deo quę ipse nouit profutura 65.
Pauper modicis contentus satis beatus 66.
Potentia. Non oportere in urbe nutrire leonem. Sin alitus sit, obsequi ei conuenire 65.
EMILIVS PROBVS
Perfidia. Suorum dolo captus, non hostium 42. Macedonum periurio
decęptus. Qui Alexandri liberis se regnum1 seruare dicebant, regnum
occupauere 43.
Pietas. Hostem semiuiuum recreare uoluit et honorifice sepeliuit 41. Memnon matris scelere uxore amissa dolorem pietate superauit 46.
Patria. Patrię iura quam hospitii sanctiora 26. Patrię muros suo periculo
restituit 5. / Patrię inimico filio mater infensa 10. Patriam a XXX
tyrannis liberauit 17. Patrię muros refecit 19. Patriam liberarunt XII
adolescentes 34. Nulla iniuria nec plebiscito teneri potuit, quin prodesset
patrię 33. In cęde ciuium domi se retinuit. Idem 35. Patriam
propria pecunia subleuauit 38. Patriam a tyrannide liberauit 44.
Peccatum. Sui ipsius accusator fuit subposito2 ab emulis libello, quo se
defensum iri credidit 12.
Pauper decessit, cum magnis rebus pręfuisset, et filię eius publice
datis dotibus collocatę 8. Paupertatis in tantum patiens fuit, ut
nihil a re publica pręter gloriam retulerit 31. Perpetuo pauper, cum
ditissimus esse posset 43. Imperio deposito priuatus uixit 45.
Prodigus. Milites locupletauit, populo in odium uenit, cum eorum
bonis manus inferret 22.
PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Perfidia. Metius Suffetius, Albanorum dux, ob perfidiam in diuersa distractus
4. Magister litterarum Faliscos obsidenti Camillo pueros
V. MAXIMVS / E. PROBVS / PLINIVS 5
1 corr. ex regnum 2 pro: -pp-
318r
Aristides
Epaminundas
Phocion
Timoleon
principum prodidit iisdem ad pęnam1 datus 11. Tarpeia uirgo
scutis obruta 2.
Pudicicia. Lucretia uiolata uiuere noluit 6. Pater Virginiam occidit, ut libidini
consulis uim parantis surriperet 10. Claudia, uirgo Vestalis, duxit
deum Matrem 19. Scipio captiuam forma pręstantem ad se adduci
uetuit et sponso restituit 20. Vxor regis Orgiagontis centurionem, a
quo stuprata fuerat, occidi fecit 22.
Pietas. Cnęus2 Martius3 Coriolanus matris tantum precibus moueri
potuit, ne patriam deleret 9. Quintus Cincinnatus se deuouit pro
populo 12. Item Publius Decius, Decii filius. Liuius Salinator cum
collega Nerone inimico conciliatus est, ne male administraretur res
publica 21. Lucius Paulus Emilius triumphans4 duos filios amisit.
Gratias Fortunę egit, quod siquid aduersi reipublicę imminebat,
sua esset calamitate decisum 22. Tiberius Cornelię uxori pręmori
optauit 23.
Patientia. Mutius dextram aris impositam cremauit 7.
Paupertas. Menenius Agrippa cognomento Lanatus a populo collatis
quadrantibus sepultus est 9. Item Lucius Valerius Publicola 8.
Quintus Fabius Rullus. Huic mortuo tantum ęris populi liberalitate
congestum est, ut inde filius uiscerationem et epulas publice daret
14. Marcus Curius Dentatus legatis Samnitum respondit 15.
Marci Attilii Reguli coniugi et filiis sumptus publice datus 17. / Post
mortem Lucii Pauli Emilii dos uxori nisi uenditis possessionibus
non potuit exolui 22. Scipionis Emiliani patrimonium tam exiguum,
ut XII libras argenti, duas et semilibram auri reliquerit 23.
APOPTHEGMATA5 PLVTARCHI
Perfidus et insidiator ubique puniendus 54. Insidias non indicans punitus
est 65. Desertori sponte reuerso da ueniam 88. Insidię amicorum 21.
Proditio placet, non proditor principi 50.
6 PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS / APOPTHEGMATA PLVTARCHI
1 pro: poe- 2 pro: Caius 3 pro: Marci- 4 corr. ex trum- 5 pro: -phth-
318v
Petitio. Petimus magna a magnis 13. Quod petis, intus habes 10. Negamus
probis iniqua, improbis concędimus 30. Quod petis, in te est 38.
Qui se non habet, Samum uult 80.
Promissum 4. Pollicitatio rerum ingentium 5. Promissum iniquum non
soluendum 54.
Pudicicia uxoris 7. Continentia regis 14. Pudicam decet non patere infamię
49. Ornandi cura nulla Lacenis 72. Pudicicia mulierum 73. Pudica non
indiget uestium ornatu 74. Pudice mores domesticis tantum noti 84. Pudicam dehonestat uestis preciosa 85. Vxoris mores domesticis tantum
noti 88. Lacena fidelis 100. Lacena pudica. Idem ibidem.
Prouerbium. Qui se ipsum non habet, Samum uult 80.
Patientia doloris 44. Semel ingemuit, dum cęditur Pompeius 47.
Patientia in tormentis 54 . Patientia doloris 63. Patientia de morte filii
69. Idem 87. Idem 92. Patientia doloris cęlantis culpam 91. Poena
iusta toleranda est 50. Ferre sciens iniurias non patitur 27. Idem
78. Patientia iniurię 16. Idem 17. Idem 19. Patris iurgia perferenda 78.
Lętatur damnatus , quia innocens 90. Patientia matris de morte
filii occisi 97. Item auię de nepote occiso 98. Item matris de filiis in
bello cęsis 99. Mater de occiso: Meus, inquit, erat; de elapso fuga:
Non erat, inquit, meus. Idem. Idem 100. Patientia in partu, ne
depręhenderetur. Patientia sitis 78. Pati grauia non sentienti non
est magnum 80.
Paupertas hostium repellit impetum 74. Necessitas non habet legem 27.
Paupertas 8.
Parsimonia. Nummus ferreus 54.
Prodigia. Draco claui aduolutus. Magis, inquit, mirum foret, si clauis draconi
68. /
Penitentia. Penitenda ne committas 12. Si sceleris peniet te, emenda. Penitenti
ultra non exprobrandum 17. Penitentia sera 36. Penitentiam
agere compelluntur 96.
Patrię amor 43. Patrię prosis uel lęsus 26. Pro patria aduersa pati decet 39.
Patrię salus proprię pręponenda 45. Pater patrię 69. Quę patria nobis
est? 76. Pro laude patrię occubuit 66. Pro patria pugnauit senex 90. Pro
APOPTHEGMATA PLVTARCHI 7
319r
ciuibus ultro se morti obtulerant 94. Pro re publica se deuouit 69.
Peregrini ciuitate donandi 76.
Pietas in patrem 18. Pietas in hostem, sed consanguineum 19.
Peccatum. Auerte oculos et fuge a malo 19. Solitarius sis, ut a scelere
declines 22. Semper te pudeat delinquere, ne etiam cum solus sis,
aliquando delinquas 37. Non inuitus peccauit et ueniam petit 41.
Eraui1 inuitus. Inuitus et plectere 79. Decet nos ipsos nostra errata
ferre 81. Peccatum interdum diluendo detegitur 80. Culpa interdum redarguit auctorem. Culpa reiecta in culpantem 84.
Peregrinatio non concessa Laconibus, ne corrumpantur 96.
Pietas. Filiorum amor ad lusus pueriles interdum patrem compellit 61.
FABIVS QVINTILIANVS IN DECLAMATIONIBVS
Pudicia semper curę fuit Romanis 14.
Paupertas ambitione cupiditatibusque caret 62. Pauper diuiti par,
dum non inuidet 64. Pauperis et diuitis comparatio. Apes animal
simile pauperibus 62. Apum cura. Apum studia.
Peruersi nullo placantur obsequio 78.
Peccatum magis maioribus imputatur 14. Crimen defendi potest
mendacio 59. In omni crimine duo spectanda: animus et euentus 65.
MARCVS TVLLIVS CICERO IN TVSCVLANIS
Poetę. Philosophia ad rectam uiuendi uiam pertinens 89. Poetarum
genus e doctis antiquissimum. Philosophia Latina latuit usque ad
Ciceronis tempora. Philosophia perfecta ornate et copiose dicere
90. Ennii poetę epitaphium 93. Poetę et reliqui clari uiri post mortem
nobilitari cupiunt. Philosophia omnium artium mater 98. Philosophi
a mortis commentatio 99. / Philosophia non curat multitudinis
iudicium 107. Philosophia medetur animi ęgritudini 108. Philo-
8 A. PLVTARCHI / F. QVINTILIANVS / M. TVLLIVS CICERO
1 pro: -rr-
319v
sophi leues ostentationem quęrentes 109. Philosophia non ob hoc
leuis, quia philosophi quidam leues. Philosophia est cultura animi.
Turpiter in philosophia peccat qui se philosophum profitetur. Poetę
non recte inducunt lamentantes fortes uiros 111. Poetę emolliunt
hominis naturam 116. Philosophia animi medicina 117. Peripathetici
copiosi et eruditi 120. Pythagoras quare fuit in Italia 129. Crisippus et
Stoici multum in partiendo et diffiniendo1 occupati sunt 130. Peripatetici
prętermittunt sępe hęc. Philosophia errorem boni malique eximit 141. Quid dulcius ocio litterato 157. Viro docto uiuere
cogitare est 158. Philosophiam magnifice laudat 142. Contra
detractores philosophię. Quando dicti sapientes 143. Quando
philosophi nominati 144. Socrates primus philosophiam a rerum
natura ad mores reuocauit 143. Philosophi non ex singulis uocibus
[uiduandi]2 spectandi, sed ex constantia 147. Inter Zenonem et Peripateticos.
Poetam noui neminem qui sibi non optimus uideretur
151. Epicuri sententię 155.
Patientia. Cretum leges laboribus erudiunt 112. Spartę pueri [ad]3
uerberibus accipiuntur. Qui tormentis compelli non potuerunt ad
confessionem 114. Doloris impatiens timido militi comparatur.
Anaxagorę de morte filii patientia 121. Pueri Spartiatę non ingemiscunt uerberati 152. Indorum sapientes hyemes nudi perferunt
153. Idem igne aduruntur sine gemitu. Bestię famis, frigoris laborisque
patientes 154.
Pietas. Misericordię diffinitio 131. Quid de ipsa sentiant Peripatetici.
Cicero ferendam opem, non misericordiam putat 137.
Pictor. Qui signis et tabulis delectetur, non melius his fruitur, si domi
abundat quam pauper in publico 157.
Pauper non caret his quę non concupiscit, quoniam carere signat egere
eo quod habere uelis 102. Cecilius: Sępe est etiam sub paliolo4
sordido sapientia 126. Paupertas Caio Fabricio tolerabilis fuit. Anacharsis
Scythes epistola denotat, / quali uictu contentus munera spernat
155. Socratis et Xenocratis parsimonia. Diogenes Alexandro offerenti,
siquid opus esset; pauper quam paucis, quam uilibus egeat 157.
MARCUS TVLLIVS CICERO 9
1 pro: defi- 2 ipse auctor delevit 3 ipse auctor delevit 4 pro: palli-
320r
Peregrinatio. Qui ex philosophis in peregrinatione ętatatem consumpserunt 157.
Passio animi. Ęgritudo animi semper errat 117. Ęgritudo animi
an cadat in sapientem. Perturbationes animi usitatius dicitur
quam morbi. Omnis animi commotio insania dici potest. Sanitas
animorum sapientia, insanitas insipientia. Ęgritudinem aliquando cadere in sapientem 118. Animi morbum Gręci uocant
paJos sic ! 120. Ęgrotatio corporis, ęgritudo animi. Causa ęgritudinis
animi. Ęgritudo est opinio mali pręsentis. Ęgritudo plus est quam
perturbatio. Epicuri et Cyrenaicorum de ęgritudine opinio 121.
Pręmeditatio leuat ęgritudinem. Cyrenaicorum sententiam confutat
124. Ęgritudo animi uoluntate et iudicio suscipitur 126. Ęgritudinum ratio una, nomina plura 129. Perturbationem animi
diffinit Zeno 130. Perturbationum partes quattuor. Ęgritudo est
animi aduersante ratione contractio 131. Ęgritudinum IIIIor1 diffinitiones. Opinio mali imbecilla assensio est. Quę subiecta
sunt ęgritudini, id est partes ęgritudinum. Ęgrotationis animi diffinitio
137. Quę sunt ęgrotationi subiecta. Quid sit morbus, quid ęgrotatio,
quid uitium 133. Inter uitia et perturbationes. Peripathetici
necesse dicunt animos perturbari 134. Idem dicunt perturbationes utiliter
a natura datas 135. Zeno quomodo diffinit perturbationem.
Confutat Cicero eorum sententiam 137. Perturbationum curationes.
Siquis ęgre ferat nihil in se esse uirtutis 138.
TVLLIVS DE FINIBVS
Pudicicia. Lucretia se interemit 26. Lucius Virginius filiam occidit, ut
stupro subtraheret Publii Claudii consulis.
Pietas. Communis utilitas priuatę pręferenda 50. Pietas in patriam. Marcus
Drusus patrię uulnera sanabat, quę Caius Gracchus infligebat 65.
Reipublicę administratio actionum secunda 78.
10 MARCUS TVLLIVS CICERO / TVLLIVS DE FINIBVS
1 pro: IIII
Petitio. Inconueniens est postulare, ut diligamur a Deo, cum ipsi inter
nos odimus 50. /
Poetę. Epicurus et Democritus de atomis 3. Epicurus ut in physicis, ita
et in logica inermis ac nudus 4. Poetę inutiles et puerilis delectationis 13. Sophistę. Gorgias professus in omni doctrina 14. Rhetorica
palmę, dialectica pugnis similis est, Aristoteles 17. Dialecticam
contemnit Epicurus. Herilus summum bonum scientiam dixit
23. Academici nihil certi affirmant. In quo differunt Stoici cum
Peripateticis 27. Omnis summa philosophię ad beate uiuendum
spectat 30. Epicureorum erroris causa 36. Philosophia ars uitę 38.
Argumentorum, si sequentia falsa sint, etiam pręcedentia falsa esse
63. Cognitionis et scientię amor 76. In naturę cognitione1 beatos
uersaturos quęrendo et discendo putant 77. Carneades sentit inter Stoicos
et Peripatheticos non esse controuersiam rerum, sed nominum, contra putat Cicero 46. Dialecticam et physicam ad uirtutes
adiungunt Peripathetici 52. Philosophia in partes tris diuisa 53.
Platonis auditores. Cleantes et Crisippus rhetoricam scripserunt,
quam legat qui cupit obmutescere 54. Panetius qualis in philosophi
a 67. Qui Academici et qui Peripathetici. Stoici Peripatheticorum sententias sibi uendicarunt2 uerbis mutatis 81. Stoici
sentiunt nihil percipi posse 82. Philosophię auctoritas in beata
uita comparanda 84. Quantus labor ob adipiscendam scientiam
susceptus a philosophis. Quanti ęstimanda philosophia 85.
Patientia omnia humana tolerabilia ducit 22.
Peccatum. Vitia quę Gręci cachia3 dicunt 45. Quare uitium nominatum 46. Contra Stoicos: peccata non esse paria 57. Nihil tam
miseros facit quam scelus 65. An sint peccata paria 67. Aristoteles: Pręter uitia et uirtutes nihil fugiendum aut appetendum 81.
Passio animi. Cupiditatum genera secundum Epicurum 9. Morbi
animi qui sunt. Epicurus 11. Cupiditatum genera tria.
Epicurus 19. Passiones animi maiores quam corporis 34. Appetitio
animi , quę horme Gręce, ad quandam formam uiuendi data, non
ad quoduis uitę genus 42. / Perturbationes animi genere quattuor,
TVLLIVS DE FINIBVS 11
1 ipse auctor correxit ex -ones 2 pro: uind- 3 pro: cacia
320v
321r
partibus plures 44. Perturbationes non comoueri naturę ui 45. Appetitionem animi moueri, cum ei aliquid secundum naturam
esse uideatur 64.
POMPONIVS MELLA IN GEOGRAPHIA
Pudicicia. Foeminę post stuprum pudicę 9. Gallicenę1 uirgines futura
pręcinentes 50.
Partus. Foeminę sine coitu foecundę 57.
Paupertas. Sartę auri argentique ignari 23.
BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA
Pax uera, pax falsa 105. Deus pacis 206.
Prouerbium. Sus docet Mineruam 133. Ligna portat in siluam. Prius antidotum quam uenenum 144. Balbus melius balbi uerba cognoscit 160.
Foenum habet in cornu; longe fuge. Bos lassus fortius figit pedem
230. Litus melle gladius.
Pudicicia. Castitas pręfertur nuptiis, contra Iouinianum 27. Bonum est
mulierem non tangere. Ioseph castitatis exemplum. Castitatem suaderi,
matrimonium tantum permitti 29. Eunuchi qui se castrauerunt
propter regna cęlorum. Horum typus Abdemelech eunuchus in
Hierosolyma, spado reginę Candacis in Actibus apostolorum.
De his extat epistola Clementis, successoris Petri 29. Inter coniugatorum curam et uirginum 30. In arca Noe bina animalia
immunda, numerus impar mundus 31. Sicut patres Veteris
Testamenti non imitamur in circumcisione, sic nec in pluritate
uxorum 31. Quando iussi abstinere ab uxoribus Israelitę. Aquę
nuptiarum arefactę 32. Iesus Nauę nec uxorem habuit nec filios.
Virginitas Ioannis Baptistę et Ioannis Euangelistę 33. Virginitas
pręferenda matrimonio 35, 36 etc. Sapere ad pudiciciam in epistola
12 TVLLIVS DE FINIBVS / POMPONIVS / BEATVS HIERONYMVS
1 pro: -canę
Pauli dici debere non sic scriptum est, ad sobrietatem 37. Philippi
filię uirgines prophetarunt etiam post Ioannem 38. Iacobus, frater
Domini. Exempla castitatis a gentilibus collecta 39, 40. Pudicicia
amissa omnis uirtus ruit 42. Castitatis cultus inter gentiles 46. Cęlibes
cęlo digni 53. Inter uirgines et nuptas 57. Virginitas pręfertur nuptiis 155.
Nuptię XXX, uiduitas LX, uirginitas C. Bonum est mulierem non
tangere. Via regia uirginitas, uia sinistra libido manifesta, uia dextra libido
occulta 165. Quod inter frumentum et ordeum, hoc inter uirginitatem et nuptias 157. Virginitas prima et uirginitas secunda 159.
Almon signat uoluptates contemnendas 195. Ieiunium castitatis
custos 196. Qualiter uiuat uidua absque liberis 201. Pudicicia coniugalis
238.
Perfidia. De Iuda proditore prophetatum 5. De Antichristo 7. Ecclesia
malignantium et eorum errores 8. Heretici: Simon Magus et reliqui
66, 68. Heretici: Sagitta uolans per diem 83. Hereticum post secundam correptionem uita 90. Errores Origenis 91, 94, 97, 139, 152. /
Heretici 95, 97. Anthropomorphitę. Idem 110. Manichei 179. Manicheus
196.
Petitio. Quod pro mortuis prodest orare. Contra Vigilantium 59. Oratio
superbi est se inter orandum laudare 89. Pater noster, qui es in
cęlis etc. 90.
Passio animi. Stoici et contra eos Peripatetici et Academici 67. Passionibus animi recte utendum 80. Concupiscentiam passiones esse
212.
Peccatum. Quod etiam post baptismi gratiam tentamur et peccamus et
per penitentiam surgimus. Et quod nemo sine peccato, contra Iouinianum 42, 43. Dauid primo in innocentia gloriatur,
deinde, cum peccasset, penitens misericordiam implorat. Item
patres etiam sancti aliquando peccarunt. Peccatores non ęqualiter
puniri, contra Iouinianum 48 et1. Peccatum ad mortem difficulter
dimittitur 52. Nemo sine peccato, contra hereticos 67. Hominem
non posse esse sine peccato 68 et2. Peccamus etiam errore et ignorantia,
non tantum cogitatione 76, 77, 78. Peccatum ignorantię
BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA 13
1 numerus laesus 2 numerus laesus
321v
iuxta Euangelium 79. Nemo sine peccato 80. Peccatum Dauid 83.
Peccatum Moysi 84. Astra etiam non esse munda in conspectu
Dei 85. Hominem per se non posse esse sine peccato 86. Stulte
culpa nostra ad conditorem refertur 87. Dei pręscientiam non
esse causam futuri peccati. Quod nec corpus sine aliqua infirmitate
nec anima nostra sine aliquo peccato 88. Vtrum paruuli possint
esse sine peccato 90. Vtrum diabolus sit omnibus causa peccati 137.
Peccatum paruulorum 164. Ve1 habitatoribus terrę, id est peccatoribus 186. De diuersis leprarum generibus, id est peccatorum 196.
Blasphemia in Spiritum Sanctum 218. Nullus absque peccato 239.
Penitentia. Peccatores ueni uocare ad penitentiam 81. Filius reuersus
ad patrem signat penitentem 197.
Poetę. Iurulentię Ęgyptiorum carmina poetarum, manna Scripturam
sacram significat 192. Siliquę carmina poetarum 198.
Patientia iniuriarum et passionum tollerantia2 22. Ioannes in feruentis olei dolium missus a Nerone 34. Patientia erga raptores 76.
Patientia Dauit3 erga Semei sibi insultantem 83. Triumphus Dei est
passio martirum 206. Patientia Iob 180. Patientia imprudens
Catilinę 238.
PASSIO CHRISTI. Quare mortem elegit crucis 3. Christus crucifixus Iudeis scandalum, gentibus stultitia, uocatis Dei ueritas et Dei
sapientia 4. Christus passionibus subiectus 5. Prophetię de passionibus
Domini. Item de reliquis eius mysteriis 7. Quod sola caro passa sit 16.
De miraculis in passione Domini 203.
Partus. Quod Salomon et Achaz adhuc impuberes genuerint. Puer X
annorum genuit filium 184.
Pauper quomodo consolandus 20. Quis sit egenus et pauper 201.
Parsimonia Antistenis et Diogenis 46.
IDEM IN PARTE SECVNDA
PASSIO Christi. Figurę: Adam, Abel, Isaac. Eliseus, Ionas 53. Passionis
14 BEATVS HIERONYMVS / IDEM IN PARTE SECVNDA
1 pro: Vę 2 pro: -l- 3 pro: -id
Christi contemplatio aliorumque eius mysteriorum nos
coniungit Christo 116. Ioseph a fratribus uenditur, ab Ęgyptiis honoratur 143. Passio Domini quam sit nobis fructuosa 256. Gratias
Christo qui mori uoluit, ut nos uiuificaret 257. / Christi patientiam pro
nobis susceptam enarrat 178. Triduum Domini crucifixi, sepulti,
suscitati 290. Crucis partium mystica expositio 291.
Passiones animi Deus creauit ad bonum 12. Passiones animi moderari
possumus, amputare non possumus 172. Impossibile est perturbationis uitiis carere 194.
Prouerbium. Vltroneas putere merces 79. Oleum perdit et impensas
qui bouem mittit ad cęroma 101. Fracta naui de mercibus disputat
198. Accessit huic patellę dignum operculum 245. Asino lyra superflue
canit 247.
Perfidia. Exclamatio contra Iudeos Christum negantes 8. Sepulchrum
patens est guttur eorum 38. Vulpes sunt heretici doli pleni 48. Policarpus Martionem hereticum primogenitum diaboli dixit. Idola
quo primum errore creuerint 84. Magister ludi Faliscorum liberos
prodidit 99. Medicus Pyrrhi necem pollicitus Fabricio. Errantes
ab errore reuocare sollicitet episcopus 141. Heresim cauendam monet
172. Perfidia Iudę proditoris 211. De eodem et pręuaricatione Salomonis
213. Constantius fautor Arrianę hęreseos 259. Iulianus Apostata.
Iouinianus et reliqui qui tandem digna factis receperunt. Basilidis heresis
quando coeperit 269. Contemptores uerbi Dei idolis peiores 298.
Christiani falsi 316.
Pudicicia. Esuri agnum ab uxoribus abstinere iussi 51. Virginitas angelis
comparatur 58. Virgines quinque fatuę 124. Pro Eustochia1 uirgine
angelus minatus est Pretextatę materterę uolenti eam desponsare 128.
Mulierum uitanda consortia seruis Dei 131, 133. De uirgine, quę nec a
sancto Martino uisitari passa ab eodem commendatur 134. Ad uirgines
Deo dicatas uitę institutio 147. Virgo fugiat uirorum consortium
exemplo Dauid et Dinę 152. De consortio marium fugiendo ancillis
Christi 153. De laudibus uirginitatis opusculum 157. De eodem opusculum ad Eustochium 161. Nuptias ob hoc laudat, quia uirgines
IDEM IN PARTE SECVNDA 15
1 pro: Eustochio
322r
generant 164. De uirgine Demetriade et Agnete martyre 170. Virgines
rosis comparantur, parentes earum spinis 171. Virgo sancta corpore
et spiritu 177. Asella uirgo nunquam uiri nouit alloquium 185. Laudat
coniugatam, quę continentiam uouerat 189. De uiduitate
seruanda 190. Anna, filia Phanuelis, Sareptana, Iudit, Delbora, Noemi.
Vidua de Euangelio. Marcella, uiduę 193. Tenera res in feminis pudicici
ę fama: cito ad leuem marcescit auram 194. De sanctitate uiduarum Iudith et Annę 195. De uiduitate ad Geruntiam super illud:
Volo adolescentulas nubere; quod dicitur secundum indulgentiam 196. Teutonum CCC mulieres captiuę, cum a uictore pudicicię
obseruantiam impetrare non ualerent, cęsis liberis mortuę inuentę
sunt 196. In Euangelio fructus XXX, LX, C. Virginitas carnis incentiua
non nouit 197. Quidam pręcisam mordicus linguam in
osculantis se meretricis faciem expuit, ut sensum libidinis doloris
magnitudo pręcideret 209. Congressum foeminarum nomachus
declinet 213. De castitate capitulum 219. Hilarion libidinis tentamenta ieiuniis uicit 237. Malchus monachus captiuam sibi inuito in
uxorem traditam pro sorore habuit etc. 242. Paula post mortem
mariti nunquam cum uiro comedit 272. Susanna infamiam mortemque pati maluit quam corruptoribus consentire. Diuinitus
liberatur 278. Beatum Hieronymum fuisse uirginem Eusebius
attestatur 301.
Pauper Lazarus, diues purpuratus 118. De non habendo aliquid proprium
147. Nec pauperem commendat egestas, si peccata non cauet
193. / Iacob fratrem fugiens magnis relictis diuitiis nudus pergit in
Mesopotamiam. Apostoli toto orbe peregrini non ęs in zona, non
uirgam etc. 197. Coluber nudum hominem timet, uestitum
persequitur 205. Abraham pauperculus et peregrinus in
terra aliena 208. De paupertate capitulum 220. De paupertatis fructibus
222. Hilarion non habuit, quod pro subuectione offerret nauclero
nisi Euangelium. Ille misertus condonauit 240. Idem ligna colligens
uictum aliquando quęsiuit. Testamento suas diuitias reliquit Hesitio1 discipulo: Euangelium, tunicam sacceam, cucul-
16 IDEM IN PARTE SECVNDA
1 pro: Hesychio
322v
lam, palliolum 241. Beati pauperes 249. Paupertas Christi irridetur a
phariseis 256. Imitatores paupertatis estote 303.
Petitio. De modo orandi et dicendi officium 155. Ad orandum te para
quasi cum Deo locuturus 161. De horis orandi 168. De eodem 180.
Corpus pariter et animus tendatur ad Dominum 214. In psallendo non dulcedo uocis, sed mentis affectus quęritur. Erat Iesus pernoctans in oratione 216. Orationibus nox opportuna 217.
Quare interdum non statim Deus exaudit 227. Oratio nocturna purior.
Hilarion pluuiam impetrauit a Domino, cum triennio non
pluisset ad Aphroditon 240. Oratio ad Iesum beati Hieronymi e uita
decedentis 307. Quę dixit allata sibi eucharistia 308.
Pudor duplex, bonus et malus 186. Prudentiam temperet uerecundia 188.
Tantę uerecundię fuit, ut uirginalem pudorem uinceret 194.
Confusio ad peccatum est in bono opere confundi 229. Confusio
ad mortem. Confusio ad uitam 265.
Penitentia. Anima nigra propter peccata, formosa propter
penitentiam 27. Contra Nouitianos, quod Deus recipit penitentes
61. Penitentię dolor non sit supra mensuram 93. Mortificatio carnis
125. Conuersio latronis in cruce et regis Nabuchodonosor 127. Pe
nitentia secunda post naufragium tabula 171. Meretrix in Euangelio
baptizata lachrimis 191. Conuersi Zacheus, Martha, Magdalena
meretrix. Symon leprosus. Abraham 202. Conuersio Matthęi de theloneo1
204. Ne tardaueris conuerti ad Dominum 207. Conuersio Pauli
et latronis in cruce 211. Item de latrone et Samaritana 213. Tepidos
minus placere Deo 235. De eodem 244. Ezechias egit penitenti
am, et CLXXXV milia Assyriorum ab uno angelo una nocte deleta
sunt 259. Item Iosaphat. Item Moyses. Penitentia Petri, Aaron,
Dauid, Achab, Manassę, Niniue, publicani 267. De austeritate uitę
beatę Paulę 272. Lapsum reuocat ad penitentiam nihilque tam
offendere Deum asserit quam desperationem 276. Qui seminat in
lachrimis, in gaudio metet 276. Penitentia Dauid, Achab, filii
luxuriosi 277. Susannam a diacono corruptam acerrime increpat, demum ad penitentiam hortatur 278. Penitentibus datur uenia 279. Impenitentes
IDEM IN PARTE SECVNDA 17
1 pro: te
tantum lugendi 280. Penitens, impenitens 281. Nunquam est sera
penitentia 282. Leuitę lapso et ab ecclesia eiecto posse per pe- nitenti
am subueniri. Oleum accenditur in templo Dei, quod de
amaritudine exprimitur oliuarum, et pascha cum amaritudinibus comedi
iubetur 284. Contra eos qui confessa iterant, et quis sit uere
penitens 300. Beatus Hieronymus macie et uerberibus confectus
302. Tyti1 post lapsum penitentia et cuiusdam monachi 322.
Patientia. Petrus capite ad terram uerso crucifixus. Iacobus, frater
Domini, pręcipitatus de pinna templi fulonisque2 fuste in
cerebro percussus. Paulus capite truncatus. Ioannes in dolium
feruentis olei missus et in Pathmo relegatus. Ignatius ad bestias damnatus. Omnia, inquit, supplicia in me ueniant, tantum Christo
fruar 82, 83, 84. / Martyres in Apocalypsi 120. Omnes qui uolunt in
Christo uiuere persecutionem patientur 141. Patientia in aduersis
170. Patientia mulieris septies percussę 189. Pueri in fornacem missi,
Daniel in lacum leonum, Susanna adulterii accusata. A Domino
liberati 190. De sęuiuitia tyrannorum in martyres 209. Patientia est
omnium iniuriarum et passionum tolerantia 231. De tribulationibus et obprobriis perferendis 232. Patientię institutio ad Marcellam
248. De perferendis obprobriis ad Oceanum 255. In patientia
uestra possidebitis animas uestras 273.Quotidianum martyrium
est non solum sanguinis effusio in confessione, sed etiam
deuotę mentis seruitus 275. Martyrium duplex 301. Patientia et fortitudo
connexa sunt 305.
Peccator dicitur esse ultra flumina Ęthyopię 27. Nemo absque peccato nisi
solus Christus 45. De X tentationibus populi Israel in deserto
77. Laudatur peccator in desideriis animę suę et iniquus benedicitur
121. Qui propter unum peccatum multorum beneactorum meritum perdiderunt, et peccatum sępe non uideri esse
peccatum 123. Procliuis est emulatio malorum 128. Vindicta Dei eo
grauior quo tardior 151. Vnde sit quod ad omne peccatum ue1 erubescimus uel timemus 175. Qui peccarunt uoluntate propria?
Symeon, Leui etc. Peccandi consuetudo difficultatem adducit
18 IDEM IN PARTE SECVNDA
1 pro: Titi 2 pro: -ll-
323r
benefaciendi 176. Vitia uirtuti proxima 179. Stoici delicta omnia
paria iudicant 186. Incorrigibiles exosi Deo 252. Propter peccata uenire
aduersa probat 259. Septies in die cadit iustus etc. 277. Nullus mundus
a peccato. Peccarunt Zacharias, Iob, Abraham, Isaac, Iacob,
prophetę, apostoli. Ruffus ad inferna damnatus ob lusum aleę
321.
Pietas. Deus omnia conclusit sub peccato, ut omnium miseretur
115. Opera misericordię actualis 155. Misericordiam uolo et non sacrificium 179. Pelicani filios a serpente occisos proprio aspersos sanguine
ad uitam reuocant 205. Iudith ciuium salutem pręposuit suę
208. De infirmis et pauperibus recreandis 235. De misericordia Dei.
De clementia Domini erga penitentes 246. Pietas Fabiollę erga infirmos
et debiles 267. Caritas Aaron et Moysi erga populum 285. Benignus
Dominus et misericors 304. Estote misericordes. Pauperibus
subuenire quam templa extruere et auro ornare acceptius est Deo
305. Aliis errepta sibi offerri odit Dominus.
BIBLIA
Pax. Isaac fodit puteum, et quia nemo obstitit, uocauit eum Latitudo 4. Victima
pacificorum 16. Immolantes pacifica comedetis; quod in die
tertio ressiduum1 fuerit, igne comburatur etc. 17. Gedeon ędificauit
altare et uocauit Domini Pax 35. Saul odio accensus contra Dauid
sępe placatur per Ionatham. Saul cessabat persequi Dauid, cum
tam clementem deprehendebat, ut persecutoris sui uitę parceret
47. Ioram, filius Achab, dixit: Pax est Iehu? Ille sagitta interemit
eum 64. Ezechias pacem et ueritatem expetiit in diebus suis 68.
Salomon electus, ut templum ędificaret Domino, quia pacificus
73. Benedictio pacis. Psalmus XXVIII 110. Pax multa diligentibus
legem tuam , et non est illis scandalum. Psalmus CXVIII.
Rogate quę ad pacem sunt Hierusalem etc. Psalmus CXXI 121.
Pax super Israel. Psalmus CXXVII 122. Ecce quam bonum et
IDEM IN PARTE SECVNDA / BIBLIA 19
1 pro: resiquam iocundum etc. Psalmus CXXXII 123. Qui posuit fines tuos
pacem. Psalmus CXLVII 125. / Custodi pacem 126. Sponsa orat, ut
possideat terram in pace 136. Pacem sibi implorat. Adiurat, nequis
turbet pacem illius 137. Probata coram Deo et hominibus
fratrum concordia et amor proximorum, et uir et mulier sibi
bene consentientes 146. Salomon imperauit in diebus pacis
etc. 150. Et conflabunt gladios suos in uomeres, quia Christus
uenit in pace 152. Et erit opus iustitię pax 158. Non recusat plagam
pro delicto, sed differri petit dicens: Fiat tantum pax et ueritas in
diebus meis 160. Non est pax impiis, dicit Dominus 162. Iterum
164. Abstulit ab eis pacem et miserationes propter peccata
patrum et ipsorum 171. Reuelabo eis abundantiam pacis et ueritatis
176. Si in uia Dei ambulasses, habitasses utique in pace super
terram 183. Holocausta pro pace die VIII 194. Thalami in templo
hinc inde signant pacem interiorem et exteriorem 195. Concident
gladios suos in uomeres etc. 208. In loco isto, id est in ecclesia, dabo
pacem. In die illa erit pax per orbem 212. Et consilium pacis erit
inter illos duos, id est Iudeos et gentiles. Veritatem et pacem diligite.
Veritatem et iudicium pacis iudicate in portis uestris 213. In pace et
ęquitate ambulauit mecum 216. Pax inter Bachidem et Ionatham
221. Siluit terra Iuda omnibus diebus Simonis Machabei 222. Pax
Antiochi cum Iudeis, postquam multa aduersa passus esset. Iudas
pugna superior, cum belli quoque uictoria potiri posset, petentibus
pacem non negauit 228. Nicanor pacem iniit cum Iuda et amabat
eum, sed uolens suspicionem de se purgare regi tentauit eum
prehendere 229.
Prouerbium. Num et Saul inter prophetas ? 43. Patres comederunt
uuam acerbam, et dentes filiorum obstupescunt 176. Iterum 188.
Olla plena bonis carnibus efferbuit etc. 180.
Pudicicia. Sarra sublata in domo pharaonis pudiciciam non amisit.
Raptor flagellatus a Deo integram restituit uiro suo Abraham 2. Gerraris
Abimelech inuiolatam reddit admonitus ab angelo 3. Iudas nesciens
concubuit cum cognata Thamar. Hęc peperit geminos. Ille deinceps
20 BIBLIA
323v
non cognouit eam 7. Ioseph non consentiens libidinosę dominę
relicto palio fugit 7. Moyses in terra Madian filias Raguel sacerdotis a
uiolentia pastorum tutatus est 9. Filii Israel in Synai uolentes
audire loquentem Dominum abstinent se ab uxoribus 12. Filia
sacerdotis nupta non comedet de sanctificatis, uidua autem in
domum patris reuersa uescetur 18. Moyses Madianitas uictos iussit
occidi pręter puellas et feminas uirgines 24. Booz, cum iuxta se Ruth
cubantem comperisset, non tetigit eam, et quod secum accubuisset,
cęlauit, donec sibi ius coniugii a proximiore concessum est 40.
Dauid poscens panes sacerdotum interogatus, si mundi sunt
pueri a mulieribus, annuit et panem sanctificatum accepit 46. Thamar
uim passa ab Ammon aspersit cinerem1 capiti et scissa tunica ibat
clamans, pudorem uincens dolore uiolatę pudicicię 52. Dauid ad
concubinas suas non est ingressus, postquam ab Absalon polutas2
esse cognouit 54. Abisac puella dormiebat cum Dauid calefaciens
senectutem eius et ministrabat ei. Ipse autem non cognouit eam
55. Iudith uidua, pulchra, diues, nobilis, pudicicię merito electa, per
quam Dominus/terram, Israel ab inimicis liberaret 95. Da Holoferni,
ut me concupiscat, mihi, ut illum contemnam et euertam.
Dominus per angelum suum custodiuit me et non permisit coinquinari 95. Ioachin, pontifex dixit Iudith: Eo quod castitatem
amaueris et post uirum tuum alterum nescieris, manus Domini
confortauit te 96. Pepigi foedus cum oculis meis, ut ne cogitarem
quidem de uirgine. Si deceptum est cor meum super mulierem
etc. 106. Pudicicia Ioseph. Psalmus LXXX 115. Errueris3 a muliere
aliena 126. Mulier bona 127. Sciui, quoniam aliter [esse]4 non posse
esse continens, nisi Deus det etc. 138. In filia non auertente se firma
custodiam 146. Mulier immaculata 149. Verbum Domini ad
Hieremiam, ne accipiat uxorem nec suscipiat filios propter afflictionem futuram super omnes qui generantur in Iudea 171. Sacerdotes
uiduam et repudiatam non accipient, sed uirginem de
domo Israel et uiduam a sacerdote. Ad mortuum non ingredietur
nisi ad patrem etc. et sororem uniuiram 194. Susanna maluit subire
BIBLIA 21
1 corr. ex -re 2 pro: -ll- 3 pro: -aris 4 ipse auctor delevit
324r
mortis periculum quam comittere adulterium 200. Egrediatur
sponsus de cubili et sponsus de thalamo etc. 204. In tertia quadriga equi
albi, id est casti 213.
Pietas. Ioseph fratres impios, sed Beniamin pręter cęteros dilexit, quia
sibi uterinus erat. Iudas pius in patrem uicaria seruitute uoluit redimere
Beniamin, ne pater dolore confectus deficeret 8. Deus faciens misericordiam in milia: his qui diligunt me et custodiunt
pręcepta mea 12. Oleum purissimum ut ardeat lucerna semper in
tabernaculo extra uelum 13. Moyses ad Dominum: Aut dimitte eis aut
dele me de libro 14. Miserebor cui uoluero et clemens ero in quem
mihi placuerit 14. Oblatio olei quod ponet Aaron a uaspere
usque mane coram Domino super candelabrum 18. Si fratrem
emeris, non sit tibi quasi seruus: post iubileum liber sit 19. Raab
seruata ob pietatis meritum 31. Samuel luget Saulem, eo quod penituisset
Dominum ipsum constituisse regem; corripitur a Domi
no 44. Dauid pius erga Saul persecutorem suum bis dimisit
illesum1, cum occidere potuisset; cęsum a Philisteis luxit et hominem qui ipsi uulnerato precibus exoratus mortem maturasset,
occidi iussit. Maledixit montibus Gelboe, ubi ceciderunt fortes Israel. Benedixit autem uiris Iabes Galaad, eo quod sepelissent
Saul. Abner fecit exequias planxitque super eum. Eos qui occiderant Isboseth, filium Saul, occidi iussit 49. Volens misereri domui
Saul agros restituit Miphiboseth, Ionathę filio, et de sua mensa panem
dedit ei 51. Cępit urbes Ammon, populum uero seruauit 52. A filio
Absalon regno expellebatur. Ille autem tribunis suis pręcepit, ut
si superiores euaserint, cauerent Absaloni illesumque seruarent; extinctum grauiter fleuit 53. His quoque qui Absalonis partes
secuti fuerant pepercit, Amasam, ducem eius, magistrum militię
fecit. Semei iniuriam non uindicauit, distulit tamen ad Salomonis
tempora 53 . De Ioab quoque qui Abner et Amasam dolo occiderat
cognitionem Salomoni commisit 53. Ossa Saul et Ionathę et eorum
qui in crucem acti fuerant posuit in sepulchro Cis, patris Saul. Et
Deus propitiatus est terrę 54. Cum plebs peste consummeretur1, ait
22 BIBLIA
1 pro: illę-
ad angelum: Ego sum qui peccaui; uertatur manus tua contra me et
domum patris mei. Et placatus est Dominus 55, 73. Pepercit
Adonię Salomon sibi insidianti semel, sed non secundo 55. / Pietas
indicauit, cuius filius esset, quem altera diuidi poscebat, altera
uiuum cędebat2 ne occideretur 56. Abdias, cum Achab et Iezabel
occideret prophetas, centum ex eis abscondidit ac pauit in speluncis
60. Achab Benadab, Syrorum regi, capto pepercit, sed dicitur
ad eum: Quia dimisisti uirum dignum morte, erit anima tua pro
anima eius etc. 61. Heliseus Syros qui ad se perdendum uenerant, cęcitate percussos seruauit, a rege Israel percuti uetuit, uiatico
iuuit, dimisit illesos 63. Iosaba3 Ioam, filium Ochozię, subduxit
internitioni, qua crassata4 est Athalia in stirpem regiam in
Hierusalem. Et ad ipsum tandem deuolutum est regnum 65. Dauid
aquam suorum periculo per media hostium castra sibi allatam
noluit bibere, cum maxime sitiret, sed libauit Domino 71. Esdrę pietas
pro peccato populi, qui cum gentibus nuptias comunicauerant5
85, 90. Thobias concaptiuis quotidie quod poterat impartiebat:
consolabatur eos, admonebat, necessariis iuuabat, mortuos sepeliebat.
Surgens de conuiuio abiit, attulit cadauer et iuxta deposito eo lugens
manducauit, uesperi sepeliuit 90. Patris et matris sollicitudo de Thobia
absente. Opera pietatis Thobię oblata coram Deo per angelum 92.
Hester cum periculo capitis sui regem adiit, ut pro Iudeis supplicaret.
Pro eorum salute suam contempsit 98. Amici uisitant Iob et
prę dolore diebus VII manent nihil loquentes ei. Pietas Iob erga
proximos 101. Quis potest facere mundum de immundo conceptum semine? Non ne tu qui solus es? Vocabis me etc. operi
manuum tuarum porriges dexteram 103. Beatificabant me etc.
eo quod liberassem pauperem uociferantem et pupillum, cui
non erat adiutor. Flebam quondam super eo qui afflictus erat et
compatiebatur anima mea pauperi 106. Si negaui quod uolebant
pauperibus 106. Pietas Domini. Psalmus XVIII 109. Pius ne
pereat cum impiis. Psalmus XXV. Quod Deus iratus cito placatur.
Psalmus XXVIIII. Miratur dulcedinem Domini et protectio-
BIBLIA 23
1 pro: consume- 2 pro: ce- 3 pro: Iosabeth 4 pro: gra- 5 pro: commu-
324v
Deus
nem erga timentes se. Psalmus XXX 110. Misericordia Domini.
Psalmus XXXV, XXXVI. Beatus qui intelligit super egenum.
Psalmus XL 111. Permisit Dominus, ut prius fideles discederent ab
Hierusalem quam obsideretur a Romanis. Psalmus LXVII 114.
Miseratio Domini super fragilitate delinquentium. Psalmus
LXXVII 115. Misericordias Domini in ęternum cantabo. Psalmu
s LXXXVIII 116. Misericors timentibus se. Psalmus CII 118.
Bonus et misericors Dominus. Psalmus CXVII 119. Defectio
tenuit me pro peccatoribus. Psalmus CXVIII. Misericordia tua,
Domine, plena eat terra. Psalmo eodem 120. Tabescere me
fecit zelus meus, quia obliti sunt uerba tua inimici mei. Psalmo
eodem 120. Vidi pręuaricantes et tabescebam. Psalmus CXVIII
121. Si iniquitates obseruaueris, quis sustinebit? Apud te propitiatio
est. Psalmus CXXIX. Vt ego peccaui, ita et retributio in
anima mea, non in aliis. Psalmus CXXX 122. Dominus exorabitur. Psalmus CXXXIIII. Quoniam in sęculum misericordia eius.
Psalmus CXXXV 123. Dominus alleuans corruentes, errigens
elisos, nutritor in tempore etc. Psalmus CXLIIII. Dat escam esurientibus, soluit compeditos etc. Psalmus CXLV. Benignitas Dei
erga populum. Psalmus CXLVI. Non fecit taliter omni nationi.
Psalmus CXLIII 125. Custodi misericordiam. Pręstare te cum possis,
ne differas 126. Caritas. Misericors 127. Pius. Misericors. Misericordi
a et ueritas pręparant bona. Per misericordiam et fidem purgantur peccata. Et iterum 128. Foeneratur Domino qui
miseretur pauperis etc. Parentes ama. Misericors nimium.
Misericordia et iudicium. Qui obturat aurem ad clamorem
pauperis etc. Dominus salutem tribuit 130. / Diues adiuuans
pauperem. Inimicis succurre, si eguerint 131. Creditor compatiens pauperi 132. Oleum de capite tuo non deficiat 134. Filii adulterii1,
impii et idolatrę, etsi ad tempus florebunt, ad ultimum eradicabuntur
137. Misereris omnium, Domine, penitenti dimittis, diligis
omnia quę fecisti, in uoluntate tua permanent, in uocatione tua
conseruantur, Domine, qui amas animas. O quam bonus et
24 BIBLIA
1 pro: -ri
Deus
Auarus
325r
suauis est, Domine, spiritus tuus in omnibus etc. Item quam
misericorditer, quem diligit, castigat 139. Miserere pauperum et
ne afflixeris eos, et ne protrahas datum angustianti. Ab inope ne auertaas
oculos propter iram 141. Ne nimium pręsumas de misericordi
a Dei 142. Misericordia Dei. Misericordia Dei super omnem
carnem 144. Memento patris et matris tuę 146. Qui facit misericordi
am, foeneratur proximo suo 147. Speciosa misericordia Dei in
tempore tribulationis, quasi nubes pluuię in tempore siccitatis
148. Misericordia liberans a tribulatione 149. Non auertas faciem a
proximo tuo. Homines misericordię inuenientes gratiam in
oculis omnis carnis 150. Subuenite oppresso, iudicate pupillo, defendite
uiduam 151. Quid ultra debui facere uineę meę et non feci?
Expectaui, ut faceret uuas, et fecit labruscas 152. Domine, conuersus
est furor tuus et consolatus es me. Miserebitur Dominus Iacob, et
requiescere eos faciet super humum suam. Pręparabitur in
misericordia solium etc. 154. Misereamur impio et non discet iustitiam 156. Qui obturat aures suas, ne audiat sanguinem 158. Calamus
quassatum non conteret 160. Sed propter nomen meum longe
faciam furorem meum. Nunquid obliuisci poterit mulier infantem suum etc. 162. Ecce in manibus meis descripsi te etc. Filios tuos
ego saluabo 162. In momento indignationis abscondi faciem meam
parumper a te, et in misericordia sempiterna misertus sum tui.
Pro saliunca ascendet abies et pro urtica ascendet mirtus1 163. 0pera
pietatis ieiunium electum. Misericordia Domini in saluando et
exaudiendo 164. In indignatione enim mea percussi te et in
reconciliatione tua misertus sum tui 165. Expandi manus meas
tota die ad populum. Ad quem autem respiciam nisi ad
pauperculum etc. 166. Tu autem fornicata es cum amatoribus
multis; tamen reuertere ad me, dicit Dominus 167. Liberabo te de
manu pessimorum 171. Aduenam, pupillum, uiduam nolite contristari.
Sicut ficus hę bonę, sic cognoscam transmigrationem Iuda et
reducam eos 173. Obducam cicatricem tibi et a uulneribus tuis sanabo
te, dicit Dominus. Inuenit gratiam in deserto populus qui
BIBLIA 25
1 pro: my-
remanserat gladio. Vadet ad requiem suam Israel. In caritate
perpetua dilexi te. Ideo attraxi te miserans rursumque reędificabo
te, et ędificaberis, uirgo Israel 175. De reductione captiuorum 176.
Abimelech Ęthiops confortatur a Domino, quod saluus erit, quia
et ipse saluauerit [Heliam]1 de lacu luti Hieremiam prophetam
confidens in Domino 178. Reducam Israel 180. Defecerunt
prę lachrimis oculi mei etc. super contritionem populi mei etc.
181. Non repellet2 in sempiternum Dominus, quia, si abiecit, et
miserebitur etc. 182. Reuocabo eos in terram, quam iuraui pat
ribus eorum 183. Omnibus qui dispersi sunt, ero in sanctificationem etc. 186. Nolo mortem morientis, dicit Dominus Deus.
Reuertimini, et uiuite. Propheta miserans mala Hierusalem
minante Domino ait: A, a, a, Domine Deus 188. Congregabo domum Israel de populis in quibus dispersi sunt, et scient,
quia ego Dominus. In die illa pululabit3 cornu domus Israel 190.
Ego pascam oues meas, et ego eas accubare faciam, dicit Dominus.
Quod perierat, requiram, et quod abiectum erat, reducam, et
quod confractum fuerat, consolidabo, / et quod pingue et forte, custodiam et pascam illas in iudicio 191. Nunc reducam captiuitatem Iacob et miserebor omnis domus Israel etc. 193. Daniel prius petiit
parci sapientibus Chaldeorum quam reuelauit regis somnium 196.
Pietas in pauperes 197. Misericordiam uolui et non sacrificium, et
scientiam Dei plusquam holocaustum 202. Seminate uobis in
iustitia et metite in ore misericordię. In funiculis Adam traham eos
et in uinculis caritatis etc. Non faciam furorem irę meę, non
conuertar, ut disperdam Ephraim, quoniam Deus ego et non
homo. De manu mortis liberabo eos etc. Misericordiam et iudicium
custodi, et spera in Domino, Deo tuo 203. Sanabo contritiones
eorum, diligam eos spontaneę4, quia auersus est furor meus ab
eis. Zelatus est Dominus terram suam et pepercit populo suo
204. Deus annuncians homini eloquium suum 205.
Dominus placatus orationibus prophetę misertus est etc.
206. Ionas iubet se in mare iactari, ut cęteri euadant. Misertus est
26 BIBLIA
1 ipse auctor delevit 2 corr. ex .ent 3 pro: pull- 4 pro: -ee
325v
Dominus super Niniuen. Scio quia1 tu Deus clemens et
misericors es, patiens et multę miserationis et ignoscens super
malicia. Dolente Iona super hederam, ait Dominus: Tu doles
super hederam, quę sub una nocte nata est et sub una nocte periit, et
ego non parcam Niniuę? etc. 207. Nonne uerba mea bona sunt
cum eo qui recte graditur 208. Nunquid offeram ei holocautomata2?
etc. Quid Dominus requirit a te, o homo. Vtique facere iudicium et diligere misericordiam, sollicitum ambulare cum Deo tuo.
Quis, Deus, similis tui? Qui aufers iniquitatem et transis peccatum reliquiarum hereditatis tuę 209. Cum iratus fueris, misericordi
ę recordaberis 210. Reuertar ad Hierusalem in misericordiis
etc. Auferte uestimenta sordida ab eo 212. Misericordias et miserationes
facite unusquisque cum fratre suo. Hęc dicit Dominus:
Zelatus sum Syon zelo magno etc. Reuersus sum ad Syon, et hab
itabo in medio Hierusalem 213. Super domum Iuda aperiam
oculos, id est miserebor 215. Dilexi Iacob, Esau autem odio habui.
Multos auertit ab iniquitate. Decimas offerentibus, id est pie
uiuentibus promittit Dominus se aperturum catharactas cęli
etc., id est daturum gratiam, ut magis proficiant. Erunt mihi in
peculium, et parcam eis, sicut parcit uir seruo suo seruienti sibi 216.
Onias sacerdos obtulit hostiam pro Heliodoro et sanauit eum, cum
ab angelo cęsus iaceret, eo quod gazophilatium3 dirripere uoluit
missus ab Antiocho 225.
Penitentia. Qui propter lepram separatur, habebit uestimenta dissuta,
caput nudum, os ueste contectum; contaminatum ac sordidum se
clamabit, solus habitabit extra castra 17. Dies expiationum. Omnis
anima quę afflicta non fuerit die hac, peribit de populis suis,
et quę operis quippiam fecerit 18. Orabunt pro impietatibus suis, et
recordabor foederis mei 19. Si penitudine ductus reuerteris ad
Dominum 29. Amissis aliquot de exercitu dux Iosue scidit
uestimenta, cecidit coram archa, miserunt puluerem super capita
sua. Traditi in seruitutem cum penituissent, liberauit eos Othoniel.
Iterum liberauit eos Aioth. Oppressi a rege Chanaan post XX annos
BIBLIA 27
1 corr. ex qui 2 corr. ex hocaustomata 3 pro: -phylac-
clamauerunt ad Dominum, et Delbora cum Barach liberauit eos.
0ppressi a Madianitis VII annis, penituerunt, et liberauit eos Gedeon
35. Oppressi a Philistiim annis XVIII, clamauerunt ad Dominum,
et non exaudiuit eos. Iterum confitentes peccata proiecerunt
idola de finibus placaueruntque Dominum, et a Iepte liberati
sunt 37. / Fecerunt malum et seruierunt Philistiim XL annis.
Liberauit eos Dominus per Sanson 37. Filii Israel obsidentes
Gabaa offenderant Dominum, et ceciderunt die una XXII milia,
altera die XVIII milia. Fletu, ieiunio, sacrificiis placauerunt Deum, et
uictoria potiti sunt 39. Ab idolis conuersi ad Dominum fleuerunt et
ieiunauernt orauitque pro eis Samuel, et percusserunt Philistiim
42. Dauid: Peccaui, inquit, Domino. Et propheta ad eum: Domi
nus quoque transtulit peccatum tuum etc. 51. Dauid fugiens
Absalonem ascendebat1 Cliuum oliuarum flens, nudis pedibus et
operto capite. Occurrit Chusi scissa ueste terraque consperso capite
52. Dauid numerato populo: Peccaui, inquit, Domine etc.
Trium malorum optione data, ut peccatum purgaret, pestilentiam
elegit, et mortes in populo passus est 55. Achab, cum aduerssa
prędiceret propheta propter peccatum, scidit uestimenta sua,
operuit se cilicio, dormiuit in sacco, et Dominus distulit malum
in diebus filii eius 61. Ioram, rex Ierael, oppressa ciuitate fame
scidit2 uestimenta sua, et apparuit cilicium ad carnem. Mox prop
hetante Heliseo bonis abundarunt et obsidione liberati sunt 63.
Sunamitis peregrinata annis VII reuertitur [in terra ph]3 et bona,
quę alieni occuparant, recuperat 64. Ioachan, rex Israel, cum suis
sequitur peccata Hieroboam. Traditi sunt in manu regis Syrię.
Penitet Ioachan, orat, et liberantur 65. Ezechias irruente Senacherib,
Assyriorum rege, dixit ei: Peccaui, recede a me; et exigenti dedit CCCC
talenta auri, ut recederet. Obsessus ab Assyriis scidit uestimenta sua,
sacco opertus ingreditur templum, orat, exauditur. Angelus
Domini nocte una percussit CLXXXV milia Assyriorum. Eorum
rex a seruis suis occisus est 67. Sęuiente pestilentia uidit Dauid et
qui cum ipso erant angelum cum gladio. Ceciderunt proni in
28 BIBLIA
1 corr. ex -bant 2 corr. ex scidis 3 ipse auctor delevit
326r
terram uestiti ciliciis 73. Iudas afflictus seruitute Sisac, regis Ęgypti,
cum se humiliassent, ait Dominus: Non disperdam eos,
quia humiliati sunt 77. Irato Domino, in Ezechiam et Iudam,
cum se humiliassent, non uenit super eos ira in diebus Ezechię
81. Manasses captiuus ductus in Babylonem egit penitentiam, et
reduxit eum Dominus in regnum suum 82. Oratio Manassę
penitentis et implorantis ueniam 83. Esdrę penitentia et oratio
lugentis alienum peccatum ut suum 85. Populus penitet, quod
iunxerint connubia cum alienigenis, et uxores et natos ex eis dimiserunt 85, 90. Conuenerunt in ieiunio et in saccis, et humus
super eos 87. Clamauerunt ad Dominum, humiliauerunt se ieiuniis
et orationibus, sacerdotes induerunt se ciliciis, infantes
prostraueuerunt contra faciem templi, altare operuerunt cilicio.
Cum reuersi essent ad Dominum rursum possederunt terram Iuda. Prostrauerunt se super terram mittentes cinerem
super capita sua et orantes 94. Iudith in secreto cubiculo cum suis
puellis clausa morabatur, habens super lumbos cilicium, ieiunabat
quotidie pręter sabbata, neomenias et festa domus Israel 95. Mardocheus scidit uestimenta, indutus est sacco, sparsit cinerem capiti,
cum clamore et ululatu incessit et placauit Dominum Iudeis in
presentissimo periculo constitutis 98. Si iniquitatem abstuleris a
te, prosperaberis, et defossus securus dormies. Oculi autem impiorum deficient 103. / Saccum consui super cutem meam et
operui cinere carnem meam. Facies mea contumuit1 a fletu et palpebr
ę meę caligauerunt 104. Si reuersus fueris ad Omnipotentem,
prosperaberis. Qui enim humiliatus fuerit, erit in gloria.
Dedit ei Dominus locum penitentię, et ille abutitur eo in
superbia 105. Cutis mea denigrata est super me et ossa mea arruerunt2 super3 caumate. Versa est in luctum cithara mea, et organum meum in uocem flentium 106. Per penitentiam Deus
liberat, dum dicitur: Peccaui et uere deliqui, et ut eram dignus, non
recepi 107. Ago penitentiam in fauilla et cinere 108. Penitentis
supplicatio: Domine, ne in furore tuo arguas me. Psalmus VI 109.
BIBLIA 29
1 pro: intumuit 2 pro: -r- 3 pro: prę
326v
Penitentia rursum lapsi. Psalmus XXXVIII 111. Remissio promissa
penitenti. Psalmus L 112. Penitens luget regnum animę suę
subuersum. Psalmus LVIIII 113. Penitens de uitiis transit ad uirtutem. Psalmus LXIIII 114. Peccati seruitute liber confitetur iustitiam Dei. Demonia contemnit. Gratias agit Domino. Psalmus
LXXIIII. Penitentia simulata. Psalmus LXXVII. Conuertamur ad
Deum, quia misericorditer suscipit. Psalmus LXXX 115.
Remouens iniquitates penitentibus. Psalmus CII 118. Gratias
agens pro remissione peccatorum. Psalmus CXIII 119. Factus
sum sicut uter in pruina. Exitus aquarum deduxerunt oculi mei.
Psalmus CXVII 120. Euntes ibant et flebant, uenientes autem etc.
Psalmus CXXV. Surgite, postquam sederitis, qui manducatis
panem doloris. Psalmus CXXVI 122. Dolens de lapsu. Psalmus
CXXXVI 123. Orat, ne peccet, et si peccauerit, ne excuset, sed emendet.
Psalmus CXL. Penitens orat, ne pro merito puniatur, sed cum
misericordia . Psalmus CXLII 124. Time Deum et recede a malo 126.
Penitens 130. Confessio et emendatio 132. Egredere a consortio
gentium post uestigia iustorum secundum doctrinam patrum
135. De ecclesia fornicante et per flagella ad penitentiam reuocata
136. Reuertere, reuertere, Sunamitis 136. Misereris omnium, penitenti dimittis. Obstinatos etiam non penitus delet Dominus, sed
leniter castigat dans locum penitentię. Iterum 139. Si peccauerimus, tui sumus. Et si non peccauerimus, scimus, quonia
m apud te sumus computati 140. Si penitentiam non
egerimus, incidemus in manus Domini, et non in manus
hominum 141. Non tardes conuerti ad Dominum 142. Penitentibus autem dedit uiam iustitię et confirmauit deficientes
sustinere, et destinauit illis sortem ueritatis 144. Quam bonum est
correptum manifestare sententiam 145. Remorsus peccati 147.
Penitentia recidiuantis nihil proficiens 148. Lauamini et mundi
estote etc. 151. Penitentia Moabitarum post afflictionem in planctu
et caluitio capitis, in barbis rasis et sacco 154. Si reuertimini et
quiescatis, salui eritis etc. 157. Conuertimini sicut in profun-
30 BIBLIA
dum recesseratis, filii Israel. Cadet Assur etc. 158. In cubilibus, in
quibus prius dracones habitabant, orietur uiror calami et iunci etc.
159. Ezechias scidit uestimenta, saccum induit, templum intrauit,
sacerdotes saccis indutos ad Esaiam misit, ut oraret pro eis 159. Redite,
pręuaricatores ad cor 161. Ecce tuli de manu tua calicem soporis, fundum calicis indignationis meę; non adiicies, ut bibas illum ultra
162. Confusionis adolescentię tuę et opprobrii uiduitatis tuę non
recordaberis amplius. Derelinquat impius uiam suam1 etc. 163.
Dominus habitans cum contrito et humili spiritu. Vias eius uidi
et sanaui eum et reduxi eum. Ieiunium electum: Dissolue c onligationes
impietatis, solue fasciculos deprimentes etc. 164. Dominus
promittit consolationem, et gaudium lugentibus 165. Ad quem
respiciam nisi ad pauperculum et contritum spiritu et trementem / sermones meos 166. Reuertere, auersatrix Israel, et non auertam faciem meam a uobis etc. 167. Circumcidimini Domino et
auferte prępucia cordium uestrorum, ne forte egrediatur ut ignis
indignatio mea etc. Laua a malicia cor tuum, Hierusalem, ut salua fias
168. Bonas facite uias uestras et studia uestra, et habitabo uobiscum
in loco isto. Nunquid qui cadit non resurget? Et qui auersus est
non reuertetur? Ab idolatria reuocat ad penitentiam 169. Penitentibus Dominus promittit prospera 172. Si conuertantur
a uia sua mala, et Dominus auertet iram suam ab eis. Michea
prophetante penituerunt, et non uenit malum 174. In fletu
uenient et in misericordia reducam eos 175. Castigasti me,
Domine, et eruditus sum etc. Postquam enim conuertisti me, egi
penitentiam etc. Quiescat uox tua a ploratu et oculi tui a lachrimis,
quia est merces operi tuo, ait Dominus. Quos percussi in
furore meo etc. curabo eos 176. Dominus, cum describi iussisset mala
uentura super Iudam, ait: Si forte his auditis reuertantur a uia sua
pessima, et propicius ero iniquitati et peccato eorum 177. Ve
misero mihi! Laboraui in gemitu meo et requiem non inueni 179.
Recedite de medio Babylonis, de terra Chaldeorum, egredimini et
estote quasi hedi1 ante greges 180. Sederunt in terra, conti-
BIBLIA 31
1 corr. ex suas
327r
cuerunt senes, fylię2 Syon consperserunt cinere capita sua, uirgines Iuda etc. Deduc quasi torrentem lachymas per diem et noctem
etc. 181. Ponet in puluere os suum, si forte sit spes 162. Penitenti
a Iudeorum in Babylone: plorabant, ieiunabant, orabant et offerebant. Exui me stola pacis, ěndui autem sacco obsecrationis et
clamabo ad Altissimum in diebus meis 183. Dehortatur a cultu idolorum 184. Reseruati a periculis penitentes 185. Panem tuum
in conturbatione comede et aquam tuam in festinatione et moerore
bibe 186. Si impius egerit penitentiam ab omnibus peccatis
suis etc. uita uiuet. Conuertimini et agite penitentiam ab
omnibus iniquitatibus uestris 188. Impietas impii non nocebit ei
in quacunque die conuersus fuerit ab impietate sua etc. 191. Oculos
ad cęlum leuauit Nabuchodonosor rex, et ex insano efficitur
sanus, ex eiecto ab hominibus et bestiarum socio rursum rex
magnificentior quam unquam fuerat 197. Ego Daniel lugebam
trium hebdomarum diebus: panem desiderabilem non comedi, et
caro et uinum non introierunt in os meum, sed neque unguento
unctus sum 199. Dabo ei uallem Achor, id est turbationem de peccatis
ad aperiendam spem 201. Cubate in sacco, ministri Dei mei etc.
Conuertimini ad me etc. et scindite corda uestra, et non
uestimenta uestra 204. Pręparare in occursum uel tui , Israel,
quia ecce formans montes 205. Ionas orta tempestate agnouit culpam: peccasse se fatetur seque in mare pręcipitari iubet, ut cęteri
salui fiant. Niniuitę penitentiam egerunt et Dominus misertus
est, et non fecit quod locutus fuerat 207. Conuenite, congregamini, gens non amabilis, antequam ueniat super uos ira furoris
Domini 211. Sathan increpatur a Domino eo quod aduersabatur Iesu sacerdoti post peccati penitentiam 212. Et erit qui offenderit
ex eis in die illa quasi Dauid 215. Iudas et populus Israel pugnaturi,
cum numero et uiribus hosti impares essent, orauerunt, ieiunauerunt, induerunt se ciliciis, cinerem capiti insperserunt, diuiserunt uestimenta sua, clamauerunt in cęlum inuocantes auxilium 218. Antiochus sero penitens, cum iam morbo pręuen-
32 BIBLIA
1 pro: hę- 2 pro: fi-
tus ad miserabilem interitum urgeretur a Domino, / scelerum
suorum conscius ait ęquum esse, ut mortalis Deo immortali subiectus
sit; proinde pollicebatur se eis benefacturum, ad quos modo
perdendos pergebat. Vtique, cum iam nec sibi ipsi benefacere poterat 227.
Patientia. Moyses pro Maria, quę contra ipsum oblocuta fuerat, orauit et
mundam a lepra reddidit 21. Insurrexerunt contra eum filii Leui uolentes et ipsi fungi sacerdotio. Eos uoluit Dominus disperdere,
sed ipse et Aaron ceciderunt proni et orauerunt pro eis. Item
Moyses et Aaron illos, a quibus uix effugerant, ab incendio liberarunt 22. Saulem regem despexerunt filii Belial. Ille se audire dissimulabat
et populum uolentem in eos uindicare prohibuit 43.
Dauid in spelunca potuit percutere Saulem persecutorem
suum, et noluit. Tantum pedetentim accedens oram clamidis eius
abscidit, ut ea re testaretur necis quoque potestatem in ipsum
habuisse. Sed et hoc fecisse doluit, quasi parum reuerenter se
habuisset erga regem. Id ubi resciuit Saul, benedicens iniit
pacem cum eo. Iterum cum persequeretur eum et in colle
manentem obsideret, ille noctu tentorium ipsius ingressus ad caput
dormientis cyphum et hastam sustulit atque abiit tam sibi infestum inimicum illesum relinquens. Quo pacto Saul rursum placatus discessit 47. Dauid audita Saulis nece scidit uestimenta sua, et
qui rogatus super illum manum extenderat, eum percuti iussit.
Tantum reuerentię tribuit regię maiesatis 49. Ioab placato rege
Absalonem ab exilio reduxerat. Ille messem eius incendit. Ioab
uero damnum pro beneficio tam patienter tulit, ut suis precibus ei et conspectum regis et osculum impetraret. Semei de
cognatione Saul maledictis et lapidibus impetebat Dauid regem. Ille
uero Abisai uolentem irruere in calumniatorem inhibuit sperans pro maledictis hominum patienter toleratis se impetraturum
benedictionem Dei etc. 53. Propheta manum aridam regis Hieroboam orando sanauit, quam contra se extensam sciebat 58. Ezechias,
cum sibi prędiceretur thesauros Hierusalem et aliquot
BIBLIA 33
327v
de filiis suis traducendos esse Babylonem, ait: Bonus sermo
Domini. Sit tantum pax et ueritas in diebus meis 68. Thobias cęcus
factus non est contristatus, sed gratias egit Deo. Idem iurgante
se uxore ingemuit et orauit in pace recipi a Domino spiritum suum
90. Sara, filia Raguelis, ab ancillis probro iactata quasi ipsa per
emisset uiros suos, ieiunauit et orauit pariterque infamia ac morte
deinde coniugatorum sibi liberata est 91. Thobias: Benedico te,
Domine, quia tu castigasti me, et tu saluasti me 92. Iob: Dominus
dedit, Dominus abstulit etc. Si bona suscipimus1 de manu Domini
etc. 101. Affligens me dolore non parcat, nec contradicam sermonibus
Sancti 102. Constantia contra aduersarios 105. Ignis martyrum. Psalmus XXVIII 110. Paratus ad flagella, tantum ne relinquatur a Domino. Psalmus XXXVII 111. Sperat uitę pręmia pro
persecutionis patientia. Psalmus LI 112. Patiens mala pro bonis.
Psalmus LIIII 113. De martyribus Christi. Psalmus2 LXVIII 114.
De opprobriis eorum. Psalmus LXXXVIII 116. Miseretur iniuriam patientibus. Psalmus CII 118. Calicem salutaris accipiam,
id est martyrium. Psalmus CXV 119. Superbi inique agebant
usquequaque. A lege autem tua non declinaui. Psalmus CXVIII
170. Priusquam humiliarer, ego deliqui. Iniqui persecuti sunt me,
ego autem non dereliqui mandata tua. Psalmo eodem 120. Surgite
qui manducatis panem doloris. Psalmus CXXVI 122. Facit iudicium iniuriam patientibus. Psalmus CXLV 125. Contemnens
aduersa perueniet ad felicitatem 126. / Patiens. Patientia 128. Patiens melior forti. Patientia 130. Patientia et lingua mollis 131. Patiens
134. Dominus Ecclesiam a persecutionum procellis liberandam amplexatur. Etsi coram hominibus tormenta passi
sunt, spes illorum immortalitate plena est. Deus tentauit eos et
inuenit dignos se3 137. Vsque in tempus sustinebit patiens, et
postea redditio iocunditatis 141. Iniurię ne memineris. In omni dato
non des tristitiam uerbi mali 144. Quod ii qui hic angustiantur
propter Dominum, resurgent in gloria 156. Martyrum tormenta permissione diuina. Tauri tui et pulli asinorum, id est
34 BIBLIA
1 pro: suscepimus 2 add. 3 corr. ex diagnosse
328r
martyres 157. Patienter fert Ezechias comminationem Domini
pro delicto, et differtur plaga post obitum ipsěus. Tacui semper,
silui, patiens fui 160. Dabit percutienti se maxillam, saturabitur
opprobriis 182. Confitens se iuste pati ea quę patitur. Filii, patienter
sustinete iram quę superueniet uobis. Cito super ceruices inimici
ascendes 183. Sydrac, Mysac et Abdenago missi in fornacem 197. In
frontibus templi duę columnę: constantia in aduersis, modestia
in prosperis 195. Ruent in gladio, ut conflentur et eligantur et
dealbentur usque ad tempus pręfinitum 200. Iram Domini portabo,
quoniam peccaui ei, donec causam meam iudicet etc. 209. In
quadriga prima equi ruffi, id est martyres 213. Et ducam tertiam
partem per ignem, et uram eos sicut uritur argentum, et
probabo eos sicut probatur aurum. Ipse uocabit nomen meum, et
ego exaudiam eum et dicam: Populus meus es tu. Et ipse dicet:
Dominus meus es 215. Obseruantes legem Dei trucidabantur,
pueros circumcisos deprehendentes suspendebant 217. Iudei
nolentes libare diis necantur. Duę mulieres, quoniam filios circumciderant, appensis ad ubera paruulis pręcipitantur. Sabbatum custodientes flammis torrentur 227. Eleazarus scriba mori
pręoptauit quam contra Legem carnem porcinam manducare.
Ductus ad supplicium libenter se penam1 sustinere dixit propter
Deum et legem eius. Eandem ob causam VII filii simul cum
matre diuersis poenis necati 226.
Pauper. Dominus ad Aaron: In terra eorum nihil possidebitis nec
habebitis partem inter eos. Ego pars et hęreditas tua in medio
filiorum Israel 22. Mulier uidua urgente creditore supplicat Heliseo
prophetę, abundat oleo, satisfacit et de reliquo uixit 62. Transmigrante Iuda in Babylonem remanent pauperes populi 69. Thobias:
Noli timere, fili mi. Pauperem quidem uitam gerimus, sed
multa bona habebimus, si timuerimus2 Deum 91. Eripiet de
angustia sua pauperem et reuelabit in tribulatione aurem eius 107.
Melius est modicum iusto super diuitias peccatorum multas.
Psalmus XXXVI 111. Inopia Dauid Saule persequente. Psalmus
BIBLIA 35
1 pro: poe- 2 corr. ex timurimus
LXXXV 116. Inopes et pauperes a terra errigit et cum angelis collocat.
Psalmus CXII 119. Faciet Dominus iudicium inopis et uindictam pauperum. Psalmus CXXXIX 124. Pauper 127. Pauper
humilis. Pauper gloriosus. Egestas. Pauper quater 128. Pauper
contempor. Pauper supplex. Pauper bis 130. Pauper calumnians
pauperem. Pauper. Pauper sapiens. Salomon expetit a Domino
nec diuitias nec paupertatem, sed tantum necessaria 132. Qui
gloriatur in paupertate, quamto1 magis in substantia. Pauper
humilis abundabit. Paupertas et honestas a Deo sunt. Pauper.
Nequissima paupertas in ore impii 144. Deprecatio pauperis ex
ore usque ad aures perueniet, confusus prę inopia 145. Pauper
superbus 146. Pauper habendi cupidus. Melior est pauper sanus
et fortis quam diues imbecillis et maliciosus. Pauper malus 147.
Melius est mori quam indigere. Mors bona pauperi iusto 149. /
Pauperes fuducialiter requiescent 154. Factus es fortitudo pauperi 156.
Pauperes homines in sancto Israe1exultabunt etc. 157. Ad
quem respiciam nisi ad pauperculum etc. 166. Translatis Iudeis
in Babylonem relicti sunt pauperes agricolationi 178. Non erit
sacerdotibus hereditas nec possessio 194. Derelinquam in medio tui
populum pauperem et egenum et sperabunt in nomine
Domini 211. Egestas propter inobedientiam et duritiam cordia 216.
Prodigus 147. Ephraim actus est subcinericius panis qui non reseruatur:
comederunt alieni robur eius, et ipse nesciuit 202. Iason de tribu
sacerdotali rege quinquenale agmen Tyri spectante CCC didracmas
argenti in sacrificium Herculis misit, quę in fabricam triremium
sunt datę 225.
Peruersus. Cor eorum longe sensi a disciplina. Propterea non exaltabuntur 104. Peruersus bis 130. Qui declinat aures suas, ne audiat legem,
oratio eius erit execrabilis. Peruersus. Correptionem despiciens.
Peruersi difficile corriguntur 132. Incorrigibilis 134. Qui abiicit disciplinam, in uanum sperat, laborat, operatur 137. Qui odit correptionem, minuetur uita. Est processio in malis uiro indisciplinato et
inuentio in detrimentum. Qui odit correptionem. Filius indiscipli-
36 BIBLIA
1 pro: quanto
328v
natus. Qui docet fatuum quasi qui conglutinat testam. Compedes
in pedibus doctrina stulto et quasi uincula manuum super manum
dexteram 145. Equus indomitus euadet durus, et filius remissus euadet
preceps1 147. Ve qui spernis! Non ne et ipse sperneris? 158.
Sciui enim quia durus es et neruus ferreus ceruix tua, et frons tua
ęrea 162. Duritia cordis 164. Verterunt ad me tergum et non faciem, et in tempore afflictionis suę dicent: Surge et libera nos
167. Frustra percussi filios uestros: disciplinam non receperunt
167. Filii insipientes sunt et uecordes: sapientes sunt, ut faciant
mala, bene autem facere nescierunt. Percussisti eos, et non doluerunt; attriuisti eos, et renuerunt accipere disciplinam. Indurauerunt facies suas supra petram etc. Populo autem huic factum
est cor incredulum et exasperans. Sicut frigidam facit cisterna
aquam suam, sic frigidam fecit maliciam suam. Cui loquar? Et
quem contestabor, ut audiat? Ecce incircumcisę aures eorum, et
audire non possunt. Ecce uerbum Domini factum est eis in
opprobrium et non suscipient illud 168. Mane consurgens contestatus sum et dixi: Audite uocem meam. Et non audierunt nec
inclinauerunt aurem suam, sed abierunt unusquisque in
prauitate cordis sui mali. Tu ergo noli orare pro populo hoc 170.
Interfeci et perdidi populum meum, et a uiis suis non sunt
reuersi 171. Nolentes audire sermones Domini 174. Verterunt ad
me terga et non facies, cum docerem eos et erudirem diluculo, et
nollent audire, ut acciperent disciplinam 176. Minante Domino
conuersis ad idola responderunt: Non audiemus etc. 179. Curauimus Babylonem, et non est sanata. Derelinquamus eam etc. 181.
Lapsa est in lacum uita mea, et posuerunt lapidem super me 182.
Filii Israel, gentes apostatrices et indomabili corde 184. Neque
intelligent omnes impii, docti intelligent 200. Quia tu scientiam
repulisti, repellam te etc. 202. Contra Iudam eo quod abiecerint2
legem Domini 205. Odio habuerunt corrigentem in porta, et
loquentem perfecte abominati sunt 205. Non audiuit uocem et
suscepit děsciplinam 211. Iudicium uerum iudicate etc. et noluerunt
BIBLIA 37
1 pro: prę- 2 corr. ex abiie-
attendere, et facta est indignatio magna a Domino exercituum 213. Filius honorat patrem et seruus dominum suum. Si
ergo pater ego sum, / ubi est honor meus? Et si Dominus ego sum, ubi
est timor meus 216.
Partus. In dolore paries 1. Rachel partiendo mortua est 6. Thamar peperit
geminos: Phares prior nascitur , Zara1 prior profert manum 7. Lex
de parientibus masculum uel feminam 16. Gedeon habuit LXX
filios 36, Iair Galadites XXX 37. Abdon Pharatonites XL et ex eis XXX
nepotes 37. Sansonis natiuitatem nunciauit angelus 38. Achab in
Samaria filii LXX 64. Roboam filii XXVIII, filię LX 76. De radice colubri
egredietur regulus et semen eius absorbens uolucrem 154. Da eis
uuluam sine liberis et ubera arentia 203.
Poetę. Thobias piscem adnatantem ad se deuorandum iussu angeli cępit
atque exenterauit, id est de figmentis poetarum ad uoluptatem
animos urgentibus moralem dumtaxat sensum hausit , qui sub
uelamento fabularum interdum latet 91. Mulier stulta, clamosa, delectans, stultos inuitans ad uoluptatem 127. Eruditio. Eruditus 130. Scienti
a sana, scientia peruersa 131. Scientia de rebus transitoriis uana
132. Melior est indoctus timens Deum quam doctus transiliens
Legem 145.
Perfidia. Carnem a bestiis pręgustatam non comedetis, sed proiicietis
canibus 13. Moyse in monte morante populus conuersus ad idola
uitulum conflatilem erigit 14. Nadab et Abiu, filii Aaron, ignem
alienum intulerunt thuribulis, et egressus ignis a Domino deuorauit
eos 16. Qui comederit morticinum uel captum a bestia. Nolite
conuerti ad idola 17. Agrum ne2 seres diuerso semine etc. Qui sacrificabit
deo Moloch, lapidabitur. Alienigena non comedet de sanctificatis.
Sacerdos uxorem repudiatam non recipiat. Pontifex uirginem uxorem ducet 18. Non facietis uobis idolum et sculptile. Externus qui
ad ministrandum accesserit, morietur 20. Increpans Dominus
incredulitatem populi minatur pestilentiam 21. Increduli accedentes
ad tabernaculum moriuntur 22. Initiati sunt Belphegor, et occisa
sunt XXIIII milia hominum 24. Ne adorent sculptile neque cęle-
38 BIBLIA
1 corr. ex Zaram 2 pro: non
329r
stes creaturas, quas creauit Deus in ministerium hominum 26.
Caue, ne offeras holocausta tua in omni loco quem uideris, sed in eo
quem elegerit Dominus. Si prophetes dixerit, ut seruias diis
alienis, interficietur. Poena contra perfidos et idolatras 27,28.
Pręcepta dat in Prouerbiis, ne diuersum dogma misceas legi catholicę
28. Fornicantes in idolis passi sunt aduersa nec resistere potuerunt
inimicis. Mixti sunt gentibus cultu et connubiis, et tradidit eos
Deus in seruitutem VIII annis regi Mesopotamię. Iterum
seruierunt Moab XVIII annis 35. Ciues poscebant Gedeon ad mortem, quia destruxerat aram Baal 36. Adducta archa Domini cecidit
idolum Dagon 41. Ziphei prodiderunt Dauid latentem in deserto
Maon. Iterum in colle Achilę1 47. Ioab amiciciam simulans occidit
Abner.Postea regnante Salomone soluit poenas 49. Seba seditionem
mouit contra Dauid. Israel eum secutus est, sed Iudas mansit in
fide. Ioab amice salutauit Amasam et incautum gladio transfodit 54.
Hieroboam fecit duos uitulos, unum in Bethel, alterum in Dan
etc. Vir Dei prophetauit mala domui eius 58. Peccauit Iudas in
omnibus abominationibus gentium, et Sesac, rex Ęgypti,
despoliauit Hierusalem. Benadab, rex Syrię, precio corruptus
contra Baasam, amicum suum, bellauit. Zambri seruus Helam,
regem Israel, occidit, ut regnaret pro eo, et obsessus in Thersa ab
exercitu/Israel, cum effugere non posset, incendit regiam
eoque incendio consumptus est 59. Ioram regi aquam petenti Heliseus
iratus: Vade, inquit, ad prophetas patris tui, nec respexissem te etc. Tam intrepide regis perfidiam increpauit2 62. Quidam
Heliseo nuncianti in magna fame mox affuturam frugum copiam
non credidit. Ob hoc euentum quidem rei uidit, sed non comedit repente mortuus 63. Ioachan, rex Israel, cum populo sequitur
peccata Hieroboam, et Dominus tradidit eos in manu Azahel3, regis
Syrię, et Benadab4, filii eius 65. Achaz, rex Iuda, prophanus in
omni abomintione gentium. Israel gentium prophanationibus5 polutus6 transfertur in Assyrios. Senacherib7, rex Assyriorum,
pactus ut recederet a Iuda, accepit ab Ezechia CCCC talenta auri nec
BIBLIA 39
1 corr. ex -eę 2 ipse auctor correxit ex increpatus est 3 pro: Hazael 4 pro: Benadad 5 pro: -prof- 6 pro: -ll- 7 pro: Senna-
329v
tamen, ut promiserat, recessit. Cęso autem diuinitus exercitu abiit
in Niniuen, et cum adoraret in templo, a suis occisus est. Manasse
omni perfidia poluto Dominus minatur delere Hierusalem.
Fecerunt phase. Non est tamen auersus furor Domini
propter Manassen. Ioakim factus seruus Nabuchodonosor regis
rebellauit ei. Immisit Dominus latrunculos, ut disperderet Iudam, propter peccata Manassę 69. Roboam dereliquit legem
Domini et omnis Israel cum eo. Venit Sesac, rex Ęgypti, et cępit
ciuitates Iuda 76. Seruierunt idolis et a Syris percussi sunt 79. Amasias
declinauit post idola, et ab inimicis captus et occisus est. Achaz
seruiuit Baalim. A rege Syrię percutitur 81. Ammon1, Manassę
filius, seruiuit idolis et a seruis interfectus est 82. Ioachin, rex Iuda,
fecit malum et translatus est in Babylonem cathenis2
uinctus. Sedechias quoque fecit malum. Sub eo facta est
transmigratio Babylonis. Nam et populus pollutus erat 83. Si
solem et lunam adoraui, quę est iniquitas maxima 106. Doctrinam reprobam damnat 108. Contra idolatriam. Psalmus IIII. De
his qui negant diuinitatem Christi. Psalmus XIII 109. Dixit
iniustus ut delinquat. Psalmus XXXV. Iudę proditio. Psalmus XL
111. Moriendum prius quam idolis seruiendum. Psalmus XLIIII
112. De Antiocho persecutore uel Antichristo. Psalmus LII 113.
Superbia eorum qui te oderunt ascendit semper. Psalmus
LXXIII. Bestię uastantes uineam. Psalmus LXXIX 115. Contra
inimicos Ecclesię. Psalmus LXXXI 116. Perfidia. Idolatrę persecutores
Ecclesię. Psalmus XCI. Omnes dii gentium demonia. Psalmu
s XCV 118. Iniqui persecuti sunt me. Paulominus3 consummauerunt me in terra. Psalmus CXVIII. Spreuisti omnes discedentes a iudiciis tuis. Psalmo eodem 120. Habitantes Cedar. Psalmu
s CXIX 121. Sol urens per diem, id est manifesti persecutores.
Luna per noctem, id est heretici dolose insidiantes. Psalmus CXX
121. Confundantur et fiant sicut fenum etc. omnes qui
oderunt Syon. Psalmus CXXVIII 122. Odio habens inimicos Dei.
Psalmus CXXXVIII. Cyphei1 uolentes tradere Dauid Sauli. Psal-
40 BIBLIA
1 pro: Amon 2 pro: -t- 3 pro: paulo minus 4 pro: Ziph-
mus CXXXIX 124. Gladii ancipites ad uindictam contra perfidos, ad
increpationem contra fideles. Psalmus CXLIX 125. Auersio paruulorum interficiet eos. Errueris2 a uia mala et ab homine qui
peruersa loquitur 126. Meretrix delicata, idolatria uoluptuosa 126.
Homo apostata uitiis plenus. Omnes qui me oderunt, diligunt
mortem. Illusor solus portabit malum. Aquę furtiuę et panis absconditus 127. Perfidia 128. Mulier adultera Iudei 132. Qui dissipat
sepem, id est destruit disciplinam 134. Vos infirmi de populo
ne turbetis Ecclesiam ad errores declinando. Capite, id est occidite
eos qui ad idolatriam populum adduxerunt 135. Excęcauit eos
malicia eorum: nescierunt sacramenta Dei neque mercedem
sperauerunt iustitię nec iudicauerunt honorem animarum
sanctarum 137. Ęgyptiis ea quę pro diis colebant, fuerunt infesta:
ranę, cyniphes, locustę 139. Chananeos idolatras perdere uoluit
Dominus per manum populi tui. Qui creaturas3 pro diis
colunt 139. Idolum quod factum est cum illo qui fecit tormenta patietur. Qui de terra fingunt deos. Ęgyptii ex- / terminati
propter idolatriam Ęgyptii erroribus obscurati densissimas tenebras
passi sunt 140. Si oberrauerit, derelinquet eum sapientia et
tradet eum in manu inimici sui. Proditor 142. Initium superbię
hominis apostatare a Deo. Error et tenebrę peccatoribus concreta
sunt. In synagoga peccantium exardebit ignis, et in gente incredula
exardescet ira 144. Proditio ciuitatis. Conspiratio in principem 146.
Qui derelinquunt Dominum, incident in linguam
nequam 147. Contra perfidos, iustorum persecutores, imprecatio 148.
Hieroboam peccare fecit Israel. Captiuati sunt, postea liberati
sub Cyro 150. Quomodo facta est meretrix ciuitas fidelis. Qui
dereliquerunt Dominum, consumentur 151 . Vos depasti estis
uineam meam. Blasfemia in Deum 152. Incredulis proponit poenam 153. Desolabit Dominus linguam maris Ęgypti, percutiet flumen in VII riuis etc. 154. Puniti prouocantes alios ad idolatriam
155. Cecidit, cecidit Babylon et omnia sculptilia deorum eius contrita sunt in terram. Hierusalem afflicta per Nabuchodonosor
BIBLIA 41
1 pro: Ziph- 2 pro: eruaris 3 corr. ex craturas
330r
propter idolatriam 155. Tumultum alienorum humiliabis 156.
Subuertet grando spem mendacii et protectionem. Et erit sicut
somnium uisionis nocturnę multitudo omnium gentium, quę dimicauerunt contra Ariel. Populus ad iracundiam prouocans, filii
mendaces, filii nolentes audire legem Dei etc. 157. Ve qui descendunt in Ęgyptum. Cogitationes concinnabit ad perdendos mites
in sermone mendacii 158. Arguit idolatras. Babylonii idolatrę 160.
Ve qui dicit patri: Quid generas? Et mulieri: Quid parturis?
Confractus est Bel, contritus est Nabo. Facta sunt simulachra
eorum bestiis et iumentis 161. Venerunt structores tui destruentes
te, et dissipantes a te exibunt. Iniquitatibus uestris uenditi estis
etc. 162. Omne uas quod fictum est contra te, id est contra
Ecclesiam, non dirigetur, et omnem linguam resistentem tibi in
iudicio iudicabis 163. Idolatria Iudeorum. Oua aspidum ruperunt, et
telas araneę texuerunt. Qui comederit de ouis eorum morietur, et
quod confotum est, erumpet in regulum etc. 164. Gens et
regnum, Domine, quod non seruierit tibi, peribit 165. Contra
idolatras. Contra incredulitatem Iudeorum 166. Reliquerunt me
et libauerunt diis alienis. Contra idolatriam Iudeorum. Me dereliquerunt, fontem aquę uiuę, et foderunt sibi cisternas dissipatas, quę
continere non ualent aquas. Et pro pterea facti sunt in prędam
Ęgyptiis et Chaldeis 167. Idolatrę comparantur mulieri adulterę et
fornicarię 167. Confregerunt iugum, ruperunt uincula. Iccirco
percussit eos leo etc. Saturaui eos, et mechati1 sunt 168. Periit fides et
ablata est de ore eorum. Edificauerunt2 excelsa Tophet etc. Iuxta uias
gentium nolite discedere 169. A signis cęli nolite metuere, quę timent
gentes etc. 170. Tu reliquisti me, dicit Dominus. Retrorsum abisti, et
extendam manum meam super te et interficiam te 171. Domine,
omnes qui te derelinquunt, confundentur. Recedentes a te in
terra scribentur, quoniam dereliquerunt uenam aquarum uiuentium, Dominum. Predicit3 afflictionem futuram ad uallem filii
Ennon propter idolatriam. Domus in quarum domatibus sacrificauerunt omni militię cęli, et libauerunt diis alienis 172. Ve qui
42 BIBLIA
1 pro: moe- 2 pro: Ę- 3pro: Prę-
ędificat domum suam in iniustitia et cęnacula sua1 non in iudicio
etc. Polluti sunt. Iccirco uia errorum2 eorum erit quasi lubricum in tenebris. Impellentur enim et corruent in ea etc. 173.
Pręuaricatio Sedechię et populi. Iudei angustiati uouerunt manumittere seruos. Liberati a periculo irritarunt uota. Ob id Dominus
reuocauit Chaldeos, et capta est ciuitas incensaque igni 177. Ismael et X optimates ut amici uenerunt ad Godoliam3 in Masphat. Accepti
conuiuio occiderunt eum et multos alios 178. Omnes uiri qui
posuerunt faciem suam, ut ingrediantur Ęgyptum, ut habitent
ibi, morientur gladio, fame et peste. Iterum. Noluerunt audire /sed ad
idola Ęgypti conuersi sunt. Azarias et Ioanan non credentes uerbis
prophetę perierunt. Quod incredulis operatio, quamuis bona,
non est ad salutem. Ascende in Galaad etc. 179. Maledictus qui
facit opus Dei fraudulenter. Cessabit Moab esse populus, quonia
m contra Dominum gloriatus est. Gladius ad Chaldeos etc.
quia terra sculptilium est et in portentis gloriatur 180. Lubricauerunt
uestigia nostra in itinere platearum nostrarum etc. 182.
Increduli et subuersores sunt tecum et cum scorpionibus habitas
164. Vastatio propter idolatriam. Introduxit me ad hostium4 atrii
et perfosso pariete ingressus uidi pictam reptilium et animalium
abomintionem et idola in pariete etc. 185. Quorum autem cor
post offendicula et abominationes suas ambulat, horum uiam in
capite suo ponam 186. Destruam parietem quem linistis5 absque
temperamento, et adęquabo eum terrę etc. Dominus non fecit
responsum tentantibus eum, sed puniuit eos 187. De idolatria Israel et Iudę. Preuaricatio6 sacerdotum. Falsi prophetę. Peccata
idolorum uestrorum portabitis 189. Omnis alienigena incircumcisus corde etc. non ingredietur sanctuarium meum 194. In
littoribus et in palustribus non sanabuntur, quia in salinas
dabuntur 195. Nabuchodonosor propter idolatriam punitus
conuertitur et in pristinum statum restituitur 197. Balthasar uasis
sanctis bibens idola laudans, Deum non glorificans eadem
nocte interficitur. Regnum occupat Darius Medus 198. Et erit in
BIBLIA 43
1 corr. ex suam 2 ipse auctor delevit 3 corr. ex Goliam 4 Pro: ost- 5 corr. ex liuistis 6 pro: Prę-
330v
templo abominatio desolationis. Desolatio perseuerabit usque in
finem 199. Cor eius aduersus Testamentum sanctum, ueniet ad
austrum et a Romanis percutietur 200. Sume tibi uxorem fornicationum, et fac filios fornicationum, quia fornicabitur terra a
Domino 201. Fornicati sunt a Deo suo. Ideo fornicabuntur filię
uestrę, et sponsę uestrę adulterę erunt. Incidistis in laqueum,
quia idolastrastis.1 Sicut uacca lasciuiens declinauit Israel. Ligauit
eum spiritus in alis suis, et confundentur a sacrificiis suis.
Omnes adulterantes quasi clibanus accensus a coquente. Ve eis,
quoniam recesserunt a me. Vastabuntur, quia pręuaricati sunt
in me 202. Idolatria punita. Noli lętari, Israel, quia fornicatus es a
Deo tuo. Disperdentur excelsa, idoli peccatum, Israel. Comedistis
frugem mendacii. Reuersus est Ephraim in Ęgyptum et in
Assyriis polutum comedit. De perfidia Israel bis. Obliti sunt mei, et ego
ero eis quasi leena2 etc. Samarię maledicitur propter idola 203.
Rectę uię Domini, et iusti ambulabunt in eis. Pręuaricatores uero
corruent in eis. Israel commisit qualia nec gentiles. Idolatrię poena
fames et siccitas etc. 205. Desuper tunicam pallium sustulistis et eos
qui transibant simpliciter, conuertistis in bellum 208. Belial
uniuersus interiit. Propter multitudinem fornicationum meretricis
speciosę et gratę et habentis maleficia, ecce ego ad te, dicit Dominus
exercituum. Et reuelabo pudenda tua in facie tua 209. Quid prodest
sculptile? Ve qui dicit ligno expergiscere, surge lapidi tacenti.
Visitabo super omnes qui induti sunt ueste peregrina 210. Contra
heresim et idolatriam 213. Contra idolatras 214. In die illa
disperdam nomina idolorum de terra et pseudoprophetas et
spiritum immundum. Qui conuerti noluerint, non erit super eos
imber, sed erit ruina etc. 215. Laborare fecistis etc. contra negantes in
Deo iustitiam uel prouidentiam. Vnde dicunt: Vani sunt qui
seruiunt Domino 216. Filii Israel susceperunt ritus gentium inuidentes felicitati eorum. Scripsit Antiochus in omni regno suo, ut
omnes idolis sacrificarent, recusantes uero morerentur. Posuit
idolum desolationis super altare Dei 217. Defecerunt uiri impii ex
44 BIBLIA
1 pro: idolatriastis 2 pro: leę-
Israel duce Alchima1 et coram Nicanore conquesti sunt contra Iudam. Nicanor ascendens in montem Syon irrisit sacerdotes,
spreuit holocausta 220. Alchimus muros interioris templi dirrui2 iusserat
et paralisi3 percussus interiit. In Azoto obsessi Dagon implorabant. Igni consumpti sunt 221. / Demetrius a Ionatha liberatus
multa promiserat, sed e contra uexare coepit 222. Perfidus Triphon
accepta pecunia pro Ionatha non dimisit eum, sed occidit. Antiochum regem comitatus interfecit 223. Ptolomeus, filius Abodi4,
Machabeos conuiuio acceptos, cum inebriati essent, occidit regionemque tradidit innimicis 224. Simon de tribu Beniamin proditor ęrarii sacri. Iason ad gentilem ritum contribules suos reduxit.
Iason Menelaum cum pecuniis ad regem pro impetrando sacerdotio
misit. Ipse autem sibi, non Iasoni impetrauit 225. Andronicus
Oniam sacerdotem euocatum de templo contra iusiurandum
interemit. Antiochus manibus impuris uasa sacra contrectando polluit
226. Iudei compelluntur sacrificare diis; nolentes necantur 226.
Simonis milites perfidię damnati, quod corrupti pecunia quosdam
ex captiuis effugere passi sunt 227. Contaminati rapientes dona idolo
dicata. Menelaus pro his quę in aram Dei commiserat, e turri
pręcipitatus est iacuitque insepultus 228. Alchimus sacerdos gentilitate
inquinatus etc. 229.
Petitio uel deprecatio. Abram orauit pro Sodomitis et Gomorreis.
Oratione Abram uxor et ancillę Abimelech pepererunt ei 3.
Imprecante Moyse flagella ueniebant super pharaonem, orante recedebant 11. Moyses orans cum leuabat manus, uincebat Israel,
cum remittebat, superabat Amalech 12. Orando placauit Dominum
iratum propter uituli adorationem 14. Rogabit pro eo sacerdos, et
dimittetur ei 15. Laudauerunt Dominum ruentes in facies suas
16. Oratio Moysi: Surge, Domine, et dissipentur inimici tui.
Oratione Moysi Maria mundatur a lepra. Dominus placatur,
cum minaretur pestilentiam populo 21. Rogabit sacerdos pro
peccato populi, et dimittetur eis. Dominus ad Moysen et
Aaron: Separamini ab eis, ut disperdam illos. Illi ceciderunt
BIBLIA 45
1 pro: Alcimo 2 pro: -r- 3 pro: -ly- 4 pro: Abobi
331r
proni et orauerunt pro eis. Aaron offerens thymiama et stans
inter mortuos et uiuentes deprecatus est, et cessauit plaga 22.
Moyses orauit et serpente ęneo suspenso sanauit a serpentibus
percussos 23. Quadraginta diebus ieiunus oraui pro te Dominum,
et exaudiuit me. Iratum aduersus Aaron placaui 27. Anna dolens
sterilitatem uentris orauit ardenter, ita ut temulenta putaretur, et
genuit Samuelem 41. Filii Israel petierunt supra se regem constitui,
nescientes malum sibi petere 42. Salomon supplicauit fixis in
terra genibus et manibus ad cęlum tensis. Apparens ei in somnis
Dominus ait : Exaudiui orationem tuam 57. Ad inuocationem
Helię ignis de celo descendit et eos qui ipsum comprehendere
uenerant, deuorauit 62. Orante Heliseo inimici cęcitate percussi
sunt, et ciuitas obsidione liberata 63. Orante Ioachan dedit Domi
nus saluatorem Israeli, et liberatus est de manu regum Syri
ę 65. Orante Ezechia pugnauit pro eo angelus Domini contra
Sennacherib 68. Idem fletu et oratione impetrauit propagationem
uitę XV annorum 68,81. Salomon stetit coram altare Domini,
extendit manus suas in cęlum flexis genibus etc. Maiestas
Domini impleuit domum, filii Israel corruentes proni in terram
adorarunt 75. Circumdatus Iuda exercitu clamauit ad Dominum,
et territus Hieroboam fugit percussitque Iudas Israelem. Asa, rex Iuda, inuocans Dominum fudit fugauitque Ęthiopes 77. Iosaphat
circumdatus multitudine inimicorum clamauit ad Dominum, et
liberatus est. Idem indicto ieiunio orauit, et Dominus pugnauit
pro eis contra inimicos eorum 78. Ezechias orauit pro eis qui
non sanctificati comederant phase, et placatus est Dominus.
Surrexerunt sacerdotes et Leuitę benedicentes populo, et
exaudita est uox eorum peruenitque oratio in habitaculum
sanctum cęli. Orante Ezechia et Isaia ut supra angelus Domini percussit
Assyrios 81. Esdras : Sedi moerens usque ad sacrificium
uespertinum, / surgens curuaui genua, expandi manus ad Domi
num et dixi: Deus meus etc. 85, 90. Oratio Neemię: Memento
mei, Domine, secundum omnia quę feci populo huic 86. Fe-
46 BIBLIA
331v
cerunt orationes recensendo1 beneficia Domini et e contra
transgressiones suas, misericordiam illius et tribulationem suam
propter peccata 87. Pro itinere deprecati sunt Dominum 89.
Oratio Thobię aduersa patientis et orantis in pace recipi spiritum
suum 90. Sara ascendens superius cubiculum triduo orauit neque
manducans neque bibens 91. Thobias et Sara coniugati primis
tribus noctibus orationi tantummodo uacauerunt. Oratio et elemosina commendantur. Prostrati in facie orauerunt horas tres.
Angelus2 dicit se obtuliase coram Deo orationes Thobię et eius
pietatis opera 92. Omnes ex toto corde orabant Deum 94. Conciderunt in facies ad orantes Deum ac precantes cum fletu.
Omnis populus per totam noctem intra ecclesiam orauerunt
petentes auxlium a Domino 94. Ozias et presbiteri Iudith uiduę
dixerunt, ut oraret pro eis. Illa respondit: Orate et uos etc. 95. Iudith
ingressa oratorium induit se cilicio, posuit cinerem super caput
suum et prosternens se clamauit ad Dominum: Nec superbi ab
initio placuerunt tibi, sed humilium et mansuetorum semper
tibi placuit deprecatio 95. Iudith exibat noctibus et orabat escam sumens
in uesperum 96. Hester regem aditura, ut supplicaret pro Iudeis,
mandauit, ut congregati3 orent Dominum et eo triduo ieiunent 98.
Oratio Mardochei et Hester pro Iudeis 100. Si diluculo consurrexeris
ad Deum et Omnipotentem fueris de precatus etc. 102. Clamo
ad te, et non exaudis me, sto, et non respicis me. Mutatus es mihi
in crudelem 106. Dominus corripiens Eliphaz et reliquos non
recte locutos iubet offerre sacrificium et Iob orare pro eis 108. Cum
inuocarem, exaudiuit me. Psalmus IIII 109. Se pene cum desperasset,
dicit exauditum. Psalmus XXX ll0. Iusti exaudientur, mali
punientur. Psalmus XXXIII. Pete, et accipies. Psalmus XXXVI.
Exaudi orationem et lachrymas, ut consoler. Psalmus XXXVIII
111. Carnis fragilitas, peccatorum confessio ac dolor impetrant
ueniam. Psalmus L 112. Iustus exauditur et liberatur. Psalmus
LIIII. Orans in mortis periculo et soluens uota liberatus. Psalmus
LV 113. Exauditus per exercitationem et contemplationem. Psal-
BIBLIA 47
1 corr. ex rensendo 2 corr. ex Agelus 3 corr. ex congati
mus LXXVI. Deprecatio pro se contra inimicos. Psalmus LXXVIII
115. Orandi studium. Psalmus LXXXV 116. Clamabit ad me, et ego
exaudiam eum. Psalmus XC. Deus orandus peccatis. Psalmus XCIIII 117. Oratio pro populo. Psalmus CV. Oratio Christi ad
Patrem contra Iudeos et Iudam. Psalmus CVIII 118. Doce me,
confirma me; uiam iniquitatis ammoue1 a me; noli me confundere. Psalmus CXVIII. Deprecatus sum faciem tuam in toto
corde meo. Psalmo eodem 120. Clamaui in toto corde meo: Exaudi
me etc. Septies in die laudem dixi tibi. Appropinquet deprecatio
mea in conspectu tuo. Psalmo eodem 121. Vanum est uobis
ante lucem surgere nisi gratia comitante. Psalmus CXXVI. De
profundis2 clamaui ad te, Domine. Psalmus CXXIX 122. In noctibus extollite manus uestras et benedicite Dominum. Psalmu
s CXXXII 123. Petit, si aberrauerit, rursum dirigi in uiam iustitię.
Psalmus CXXXVIII 124. Voce mea ad Dominum clamaui. Psalmus
CXLI. Domine, exaudi orationem meam, auribus percipe. Psalmu
s CXLII. Implorat prosperitatem populo in prole, in
frumento, ouibus, bobus et securitate. Psalmus CXLIII 124. Prope
est Dominus omnibus inuocantibus eum in ueritate. Psalmu
s CXLIIII 125. Oratio 128. Custodi pedem tuum ingrediens
domum Dei et appropinqua, ut audias. Pauca et considerate loquere
de Deo 133. Placare, Domine, cito super montem Bethel, id est
domum Dei. In tabernaculo oraui etc, 135. Ecclesia supplicat iustis, ut
pro se deprecentur. Illi ab ea exigunt confessionem ueri Dei 136.
Amplexatur eam Dominus, et tamen illa se adhuc ab eo defendi
postulat. Orat, ut transferatur ad cęlos 137. Inuocaui, et uenit in me
spiritus sapientię 138. Adii Dominum, et deprecatus sum illum, et dixi ex totis pręcordiis meis 138. Chore et multi de Israel
perierunt, sed ad preces Aaron sacerdotis cessauit ira 140. Sta in
sorte propositionis et orationis altissimi Dei 144. Non impediaris
orare semper. Deprecatio pauperis / ex ore usque ad aures perueniet
145. Pauper exauditur contra oppressorem suum. Oratio hum
iliantis se etc. Oratio 148. Orandum pro infirmitate. Cor suum
48 BIBLIA
1 pro: -m- 2 corr. ex Deprofundis
332r
tradet ad uigilandum diluculo et deprecabitur 149. Adhuc iunior
quęsiui sapientiam in oratione mea. Oratio Salomonis in
dedicatione templi. Orandum in templo 151. Ezechias misit ad Isaiam, ut oraret pro reliquis Iuda. Ezechias orauit et a Domino
consolatus est per os Isaię. Ęger orando impetrauit uitę inducias XV
annorum 159. In tempore placito exaudiui te 162. Christus orauit
pro transgressoribus 163. Oratio auari infructuosa1 164. Prop
heta deprecans pro populo 166. Iterum 170. Prope es tu ori
eorum et longe a renibus eorum etc. Si steterint Moyses et Samuel
coram me, non est anima mea ad populum istum etc. 171.
Recordare, quod steterim in conepectu tuo, ut loquerer pro eis
bonum etc., sed quia indurati sunt, da filios eorum in famem etc.
Christus contra Iudeos ingratos 172. Orate pro ciuitate ad Domi
num, quia in pace illius erit pax uobis. Inuocabitis me et uiuetis,
et orabitis me, et ego exaudiam uos 175. Ad Hierusalem: Clama ad me,
et ego exaudiam te et annunciabo tibi grandia et firma quę nescis
176. Leua ad Deum manus tuas pro anima paruulorum tuorum;
quos educaui et enutriui, inimicus meus consumpsit eos. Sed et cum
clamauero et rogauero, excludet orationem meam. Inuocaui nomen
tuum de lacu nouissimo; uocem meam audisti. Appropinquasti2
in die, quando inuocaui te. Leuemus corda nostra cum manibus ad Dominum in cęlos. Opposuisti nubem tibi, ne transeat
oratio 182. Iubentur3 orare pro uita Nabuchodonosor et filii eius
simul, ut inueniant gratiam in conspectu eorum . Item oratio
pro peccatis. Indui me sacco obsecrationis et clamabo ad Altissimum in
diebus meis 183. Cum clamauerint ad aures meas uoce magna, non
exaudiam eos 186. Daniel orans accepit reuelationem somnii regis
196. Daniel orabat apertis fenestris contra Hierusalem ter in die
flectens genua coram Deo suo. Proiectus leonibus manet illesus, et
interdicto cibo a Domino pascitur 198. Daniel: Coepi Dominum
rogare et deprecari inieiuniis, sacco et cinere confitens peccata,
petens misericordiam et recolens beneficia Dei 199. Die primo
quo posuisti cor tuum ad intelligendum, ut te affligeres in con-
BIBLIA 49
1 corr. ex -fuc- 2 ipse auctor correxit ex -gua- 3 corr. ex Iubent
spectu Dei tui, exaudita sunt uerba tua, et ego ueni propter sermones
tuos 199. Susanna iam facta mortis rea exclamauit ad Dominum et
liberatur; maligni testes puniuntur 200. Clamate ad Dominum. Ad
te, Domine, clamabo. Omnes simul orate. Omnis qui inuocauerit nomen Domini, saluus erit 204. Propheta uidit Domi
num paratum emittere locustas. Orauit, et Dominus misertus
est. Vidit uocantem iudicium ad ignem. Orauit, et Dominus
misertus est 206. Ionas clamauit ad Dominum de uentre cethi1,
et piscis euomuit eum in aridam 207. Curuabo genu Deo excelso 209.
Vsque quo, Domine, clamabo, et non exaudies? Vociferabor ad te
uim patiens, et non saluabis 210. Hi qui non acceperunt disciplinam, clamabunt, et non exaudiam etc. 213. Petite a Domino
pluuiam, id est doctrinam. In tempore serotino, id est Noui
Testamenti 214. Qui per patientiam probatus est, inuocabit nomen meum, et ego exaudiam eum et dicam: Populus meus
es 215. Iudas facta oratione committebat pugnam et parua manu
magnas superabat copias 218, 220. Ionathas suis iam fugientibus
orauit et reuersus in pręlium uicit 222. Iudei Ioanne duce cum
Cendebeo conflicturi tubis sacris insonuerunt, ille fugit. Oratio Neemi
ę, cum de captiuitate reuersi sacrificarent 224. Heliodorus
gazophilatium dirrepturus2 cęcidit3 exanimis; oratione Onię sacerdotis
surrexit sanus 225. Rogauerunt Dominum prostrati, ne
amplius mala paterentur 227. Cum Iudas inuocasset Dominum, hostes territi fugerunt. Orauernt pro peccatis occisorum, et XII <milia> / dracmas argenti misit pro eis Iudas in Hierusalem etc.
228. Iudas iussit orationes per triduum fieri cum fletu et ieiunio.
Iudas futurus uictor uidit in quiete Oniam sacerdotem pro
populo deprecantem. Machabeus in procinctu pugnę extendens
manum in cęlum inuocauit Dominum, et superauit nimicos
229.
Potentia. Salomon habuit omnia regna sibi tributaria, a flumine
terrę Philistiim usque ad terminum Ęgypti. Habuit XL milia pręsepia
equorum currilium et XII milia equestrium 56. Heliam
50 BIBLIA
1 pro: -t- 2 pro: direp- 3 pro: ce-
332v
solum et nudum centum armati nequierunt compręhendere,
igne de cęlo omnes coram propheta deuorante. Sed qui ui trahi
non potuit, tertii quinquagenarii humilitate adductus futuram
regis mortem nunciauit 62. Exercitus Syrię obsedit Heliseum in Dothaim1. Ministro perterrito ostendit plures secum esse quam
cum illis. Deinde orauit, et inimici percussi sunt cecitate2 63.
Syrorum innumerabilis exercitus, cum obsidret Samariam,
Domino sonitum in eos excitante relictis castris uersi sunt in fugam 64. Potentia Iosaphat, regis Iuda 78. Assuero, Persarum regi,
omnis terra et insulę tributarię erant 99. Quod potentia et diuitię
non saluant hominem, sed potius contraria. Psalmus XLVIII
112. Non potentes, sed timentes eum placent ei. Psalmus CXLVI
125. Interdum dominatur homo homini in malum suum
134. Potentes potener tormenta patientur 138. Pro eo quod hab
uisti3 fiduciam in munitionibus tuis et in thesauris, tu quoque
capieris 180. Tyri potentia et opulentia et euersio 190. Sicut mane
transit, pertransit rex Israel 203. Ve qui dicitis: Nunquid in
fortitudine nostra non assumpsimus nobis cornua? 206. Ira
magna ego irascor super gentes opulentas 212. Peccatoribus
non proderit potentia 214.
Peccatum. Propter peccatum maledicitur serpenti, mulieri, uiro 1.
Peccatum ignorantię. Leprosus, semine fluens, pollutus super
mortu; hi eiiciuntur extra castra. Qui fuerit immundus super
anima faciat phase mense secundo etc. 20. Peccauerunt Moyses et
Aaron ad Aquas contradictionis. Propterea non introduxerunt
populum in Terram promissionis 23. Quotiens populus Israel Dominum prouocauerit ad iram 27. Obserua diligenter,
ne incurras plagam leprę 29. Maledicitur qui fecerit abominationem et peccatum 29. Maledicitur qui Hierico reędificare uoluerit
31. Spiritus Domini recessit a Saule. Exagitatus a spiritu nequam
refocillatur Dauid citharam percutiente 45. Oza peccauit supponens manum archę, et mortuus est 50. Dominus ad Hieroboam:
Quia male operatus es, inducam mala super domum tuam 58. Naa-
BIBLIA 51
1 pro: Dothan 2 pro: cę- 3 ipse auctor correxit ex habuistis
man leprosus mundatur in Iordane 63. Ioachaz fecit malum, abducitur uinctus in Ęgyptum, ne regnet in Hierusalem. Transmigratio Iudę in Babylonem 69. Heliu1 iratus contra Iob, quod
iustum se diceret coram Deo 107. Peccauit Dauid numerando
populum et patitur suorum pestilentiam 75. Dominus per
prophetam: Vos reliquistis me, et ego reliqui uos in manu Sesac 76.
Peccatum damnat 92. Dirreptiones2 et captiuitates propter peccatum 94. In angelis quoque Deus reperit prauitatem 101. Si iustificare
me uoluero, os meum condemnabit me. Si lotus fuero quasi
aquis niuis, tamen sordibus intinges me 102. Et cęli non sunt
mundi in conspectu eius, quamto3 magis homo? 103. Ecce luna,
etiam non splendet, et stellę non mundę in conspectum illius,
quanto magis homo 105. Homini qui similis tui est nocebit
impietas tua 107. Proni sumus ad culpam, quia in iniquitatibus
concepti. Psalmus L 112. Transgressio populi in deserto. Psalmu
s LXXVII 115. Petit, ne erret in uia Domini. Psalmus LXXXV.
Christi incarnatio dilata propter peccatum. Psalmus LXXXIX
116. Preuaricationes populi. Psalmus CV 118. Funes peccatorum
circumplexi sunt me. Psalmus CXVIII 120. Longe a peccatoribus
salus. Psalmo eodem 121. / Filia Babylonis, anima peccatrix.
Psalmus CXXXVI 123. Imperfectum meum uiderunt oculi tui.
Psalmus CXXXVIII. Orat, ne peccet uel peccatum excuset. Psalmus
CXL 124. Peccans per negligentiam 127. Peccatum bis 128. Peccatorum stultus peccator. Quis potest dicere mundum est cor
meum, purus sum a peccato? Peccator 130. Recidiuans. Regni
diuisio propter peccata 131. Peccatorum multiplicatio 132.
Peccatori dedit Deus afflictionem et curam superfluam, ut uadat et
congreget etc. 133. Nemo qui non peccet. Mala committuntur,
quia poena differtur 134. Qui in uno peccauerit, multa bona
perdet, ut musca in unguento. Peccatum polluit sapientiam et
gloriam. Qui transfert lapides et scindit ligna, id est occasionem
peccati non deuitat. Vitium usitatum cum labore emendatur
134. Peccato turbatur pax Ecclesię. Peccatis subditus 137. Per quę
52 BIBLIA
1 pro: Eliu 2pro: -r- 3 pro: quanto
333r
peccat quis, per hęc et torquetur 139. Timor Domini expellit peccatum. Nam qui sine timore est, non poterit iustificari 141. Ne
dixeris: Peccaui, et quid mihi accidit triste etc. De propiciatu
peccatorum1 noli esse sine metu. Noli facere mala, et non te
apprehendent. In omnibus operibus tuis memorare nouissima tua
etc. 142. Error et tenebrę peccatoribus concreata2 sunt. Nemini
mandauit impie agere, et nemini dedit spacium peccandi 144. Qui
spernit modica, paulatim decidit 145. Peccatum concupitum. Fili,
peccasti, non adiicias iterum. Peccatum. Peccantium synagoga uia
peccantium 145. In uia ruinę non eas 148. Recidiuans 148. Erubescite
de delicto et iniquitate 149. Peccata ob quę Iudei captiuati: auguria,
sodomia, auaritia, pusilanimitas3 et idolatria 152. Contra eos qui
peccatorum impunitatem putant 160. De lapsu a statu innocentię
161. Non adiicias, ut bibas illum ultra, id est ne iterum labaris 162.
Iniquitates uestrę diuiserunt inter uos et Deum uestrum, scilicet
impietas, iniquitas, mendacium, duritia cordis, iniustum iudicium, confidentia uana 164. Puer C annorum morietur et peccator C annorum maledictus erit 166. Si laueris te nitro et multiplicaueris herbam berith, maculata es in iniquitate tua coram me,
dicit Dominus 167. Abstulit ab eis Dominus pacem et miserationes
propter peccata patrum eorum et ipsorum. Peccatum Iuda
scriptum est stilo ferreo in ungue adamantino, exaratum super
latitudinem4 cordis eorum et in cornibus ararum eorum 171.
Reddis iniquitatem patrum in sinum filiorum eorum post eos
176. Subito cecidit Babylon et contrita est. Vlulate super eam, tollite
resinam ad dolorem eius, si forte sanetur etc. 180. Quomodo
obscuratum est aurum, mutatus est color optimus, dispersi
sunt lapides sanctuarii etc. 182. Ve nobis, quia peccauimus 183.
Propter peccata, quę peccastis, abducemini in Babylonem 184. Terra,
cum peccauerit mihi, ut pręuaricetur pręuaricans etc. punietur fame, gladio, pestilentia, bestiis 187. Anima quę peccauerit5
ipsa morietur. Et iustus, si postea fecerit iniustitiam, morietur 188.
Versa est mihi domus Israel in scoriam. Omnes isti ęs et
BIBLIA 53
1 pro: De propitiato peccato 2 corr. ex concreta 3 pro: -ll- 3 pro: -ll- 4 corr. ex latitunem 5 corr. ex peccerit
stamnum1 et ferrum et plumbum etc. 189. Iustitia iusti non liberabit
eum in quacunque die peccauerit2 191. Incircumcisus corde et
carne non ingredietur sanctuarium meum 194. Propter multitudinem iniquitatis et multitudo amentię 203. Super tribus sceleribus Damasci et super quartum non conuertam eum etc. 205.
Nunquid non ut filii Ęthiopum uos estis mihi filii Israel 206.
Sancta a gentibus pollui Deus permittit propter peccata populi sui Israel 226.
Promissum. Promissio Domini ad Abraham 2. Multiplicabo semen tuum
sicut stellas cęli 3. Pharao afflictione pressus promittebat, liberatus promissa non implebat 10. Obab3, filium Raguel Madianita4
/cognatum uolentem recedere Moyses promissis retinuit 21. Promissio
Domini ad Salomonem: Non auferetur de stirpe tua uir
qui non sit princeps in Israel 76. Promissio ad Dauid. Psalmus
LXXXVII. Queritur differri promissa. Psalmus LXXXIX. Item
LXXXVIII 116. Memor esto uerbi tui in quo mihi spem dedisti.
Psalmus CXVIII 120. Promissa Dauid regni successio impletur in
Christo. Psalmus CXXXI 123. Si spoponderis pro amico 127. Promissum 128. Promissa non exequens 131. Non spondeas super
uirtutem tuam 142. Promittens quod nequit implere 145. Promissio
nequissima multos perdidit diligentes 147. Promisum serua
149. Mene1aus, cum promissam pecuniam regio exactori non
soluisset, priuatus est sacerdotio 225. Menelaus promissa pecunia
crimen suum redemit et de innocentibus accusatoribus sumitur
supplicium 226. Nicanoris promissa minacia in Iudeos 227.
Parsimonia. Initium uitę hominis aqua et panis et uestimentum et
domus protegens5 turpitudinem 147. Initium necessarię rei uitę
hominum aqua, ignis et ferrum, sal, lac et panis similagineus et mel et
botrus uuę, et oleum, et uestimentum. Hęc omnia sicut sanctis in
bonum, sic impiis peccatoribus conuertuntur in malum 149.
Peregrinatio. Vbi nubes descendens residebat, eo moti castra metabantur 20.
Annis XL per deserta peregrinantibus nec uestimentum uetustate
defecit, nec pes subtritus est, et cibus fuit manna 26. Triduo ieiu-
54 BIBLIA
1 pro: stannum 2 corr. ex peccerit 3 pro: Hobab 4 pro: -itę 5 corr. ex protege
333v
nauerunt pro itinere et deprecati sunt Dominum 89. Mandauit
angelis, ut custodiant te in omnibus uiis tuis. Psalmus XC 117.
Columnam ignis ducem habuerunt ignotę uię et nubem ab ęstu
solis umbraculum 140. Sapiens in terram alienigenarum gentium
pertransiet 149.
Pudor. Legati Dauid semirasis barbis dimissi a rege Ammonitarum manserunt in Hierico uerecundantes ascendere in Hierusalem,
nisi cum succreuerint pili 51. Confusio duplex, bona et mala 142.
Quibus de rebus erubescere oportet 149.
Perseuerantia. Si in humiliationibus permanseritis, exaudiet uos
Dominus et proteget ab inimicis 94. Perseuerantia in bonis operibus.
Psalmuss XXVI. Perseuerantia per illuminationem intellectus.
Psalmus XXXI 110. A custodia matutina usque ad noctem
speret Israel in Domino. Psalmus CXXIX 122. In mandatis Dei
perseuera. Cognosce iustitias et iudicia Dei, et sta in sorte propositionis et orationis altissimi Dei 144. Iudas pugnauit a mane usque ad
uesperam et tandem superauit 220.
Prouidentia. Vitam et misericordiam tribuisti mihi, et uisitatio tua custodiuit
spiritum meum. Ipse prouidet et gubernat omnia 103. An
cogitas, quod Deus nostra non considerat, et tantum circa
cardines cęli perambulat 105. Aurum, ferrum, ęs, tempus et
uniuersorum finem ipse consyderat etc. 106. Oculi eius super uias
hominum, et omnes gressus eorum considerat. Subter omnes
cęlos ipse considerat, et lumen illius super terminos terre 107.
Insipiens negat prouidentiam uidens malos prosperari et bonos
affligi. Psalmus XCI. Item Psalmus XCIII 117. Quę creauit, hęc et
gubernat. Psalmus CIII 118. Omnia cognoscit, formauit hominem et
sustentat, ubique pręsens est. Psalmus CXXXVIII 123. Prouidentia Dei. Dominus omnia considerat 128. Prouidentiam
confitere 133. Diligis omnia quę fecisti, in uoluntate tua permanent, in uocatione tua conseuantur 139. Dixerunt: Dereliqiuit
Dominus terram, et: Dominus non uidet 186. Iuxta uoluntatem suam facit tam in uirtutibus cęli quam in habitato-
BIBLIA 55
ribus terrę 197. Contra eos qui dicunt: Non faciet bene
Dominus, et non faciet male 211. Negantes in Deo iustitiam uel
prouidentiam 216./
Predestinatio.1 Nescit homo, utrum amore an odio dignus sit 134. Verbum Domini in ęternum manet 160. Consilium meum stabit et
uoluntas mea fiet 161.
Purgatorium. Ipse enim quasi ignis conflans et quasi herba fulonum2. Et sedebit conflans et emundans argentum et purgabit filios
Leui. Et collabit3 eos quasi aurum et quasi argentum, et erunt
Domino offerentes etc. 216.
PASSIO DOMINI IESV CHRISTI. Primi mensis agnus immolatus,
cuius sanguine tincti postes et subliminare. Alienigena et incircumcisus
non edet de agno 11. Moyses aquas amaras Marath misso ligno
conuertit in dulces. Man comederunt in deserto 12. Moyses serpentem ęneum suspendit in ligno 23. Profugi in urbe maneant,
donec pontifex magnus moriatur 25, 33. Dauid in baculo et funda
superauit Goliath, quinque lapidibus electis de torrente primo
frontem eius percussit, mox arrepto iacentis gladio abscidit caput
45. Gezi baculum Helisei posuit super mortuum, et non suscitauit.
Heliseus insuper se extendit; mortuus surrexit et redditus est matri
suę. Ferrum securis cecidit in aquam. Heliseus misit lignum, et ferrum enatauit 63. Aperuerunt super me ora sua, et exprobrantes
percusserunt maxillam meam, et saciati sunt pęnis4 meis 104.
Item Psalmus II, III 108. Passio et resurrrectio. Psalmus XV 109.
Item Psalmus XXI. Ingressus in Hierusalem. Psalmus XXIII
110. Falsi testes, insidię et doli. Psalmus XXXIIII. Passiones Domini.
Psalmus XXXIX, XL 111. Item Psalmus XLIIII, XLVI, XLVII.
Myrrha et gutta etc. de mulieribus, quę unxerunt Iesum. Psalmus XLIIII 112. Mysteria passionis. Psalmus LXVIII 114. Contra eos qui humilem et pauperem Christum condemnarunt morte. Psalmu
s LXXXI 116. Loquitur in persona Domini de passione.
Fsalmus LXXXVIII. Iniqui captabunt in animam iusti. Psalmus XCIII 117. Angustię quas passus est. Psalmus CVIII. De torrente in
56 BIBLIA
1 pro: Prę - 2 pro: - ll - 3 pro: - l - 4 pro: poe -
334r
uia bibit. Psalmus CIX 118. Redemptionem misit Dominus. Psalmu
s CX 119. De Christo et Iudeorum persecutione. Psalmus
CXVIIII 121. Hęreditas Domini, filii merces, fructus uentris. Psalmus
CIIVI 122. Sapientia immolauit uictimas suas, id est se ipsum obtulit
in cruce 127. Circumueniamus iustum, contumelia et
tormento interrogemus eum 137. Benedictum est lignum, per
quod fit iustitia. Per manus autem quod fit idolum maledictum
est ipsum et qui fecit illud 140. Tunc crucifixum gentes
deprecabuntur, et erit sepulchrum eius gloriosum 154. Cum
eleuatum fuerit signum in montibus et clangorem tubę audietis,
id est prędicationem crucis. Figam illum paxillum in loco fideli 155.
Falsum testimonium contra Dominum 156. Seruire me fecisti
in peccatis tuis. Nescierunt qui leuant lignum sculpturę; mihi
curuabitur omne genu et iurabit omnis lingua 161. De adoratione crucis
162. Inglorius erit inter uiros aspectus eius. Vere langores
nostros ipse tulit 163. Iustus perit et non est qui recogitet in
corde suo. Et uiri misericordię colliguntur , et non est, qui
intelligat 164 . Rugiemus quasi ursi etc., quia corruit in platea
ueritas et ęquitas non potuit ingredi, et facta est ueritas in
obliuione, et qui recessit a malo, prędę patuit . Eleuate signum ad
populos 165. Expandi manus meas tota die ad populum incredulum 166. Ego quasi agnus mansuetus qui portatur ad uictimam, et non cognoui, quia cogitauerunt super me consilia
dicentes: Mittamus lignum in panem eius etc. 170. Quare
factus est dolor meus perpetuus, et plaga mea desperabilis renuit
curari? Facta est mihi / quasi inundatio aquarum infidelium 171.
Venite, percutiamus eum in lingua et non attendamus ad
uniuersos sermones eius etc. Foderunt foueam animę meę. Seduxisti
me, Domine, et seductus sum: fortior me fuisti et inualuisti, factus
sum in derisum tota die, omnes subsannant me, quia iam olim
loquor1 uociferans etc. 172. O uos omnes qui transitis per uiam
etc. 181. De passionibus Christi. Spiritus oris nostri, Christus
Dominus, captus est in peccatis nostris, cui diximus: In umbra
BIBLIA 57
1 Ipse auctor correxit ex loquors
334v
tui uiuemus in gentibus 182. Ingredere domum. Ecce ligabunt te, et
eris mutus. Deinde aperiam os tuum, et loqueris ad eos etc. 184.
Signa thau super frontes eorum qui dolent super abominationibus quę fiunt 186. Sume lignum et lignum, et iunge ligna. Et
erunt in unionem in manu tua 192. Post hebdomadas LXII
occidetur Christus, et non erit eius populus qui eum negaturus est 199. Ego redemi eos, et ipsi locuti sunt contra me mendacia
202. Nolite timere animalia regionis, quia germinauerunt
speciosa deserti, quia lignum attulit fructum suum 204. Super Israel: Pro eo quod uendiderit pro argento iustum et pauperem pro calciamentis 205. Et erit in die illa, dicit Dominus:
occidet sol meridie, et tenebrescere faciam terram in die luminis
206. Cornua in manibus eius, id est crux. Ibi abscondita est fortitudo
eius. Ante faciem eius ibit mors etc. 210. Auferam iniquitatem terrę illius in die una, id est die passionis 212. Extendi
mihi Iudam quasi arcum, id est Christum in cruce. Et appenderunt mercedem meam XXX argenteis etc. 214. Et aspicient
ad me quem confixerunt; et plangent eum planctu quasi super
unigenitum etc. Et dicetur ei: Quid sunt plagę istę in medio manuum
tuarum. Et dicet: His plagatus sum in domo eorum qui diligebant
me 215.
MATTHEVS
Pax. Beati pacifici, quoniam filii Dei uocabuntur. Si offers munus
tuum, prius reconciliare fratri tuo. Esto consentiens uel benignus
aduersario tuo cito dum es in uia cum eo V. Intrantes in
domum dicite: Pax huic domui. Non ueni pacem mittere, scilicet
malam, sed gladium bonum, quos separentur fideles ab infidelibus X. Si duo ex uobis consenserint super terram, de omni
re quamcunque petierint, fiet illis a Patre meo qui in cęlis est
58 BIBLIA / MATTHEVS
XVIII. Reddite quę sunt Cęsaris Cęsari, id est corpori necessaria, et
quę Dei Deo, id est fidem et iustitiam XXII.
Pudicicia. Centesimus fructus uirginibus, sexagesimus uiduis et
continentibus deputatur XIII. Non omnes capiunt uerbum
istud, sed quibus datum est etc. Sunt eunuchi qui se ipsos
castrauerunt propter regnum cęlorum. Qui potest capere, capiat XIX. Neque nubent neque nubentur, sed erunt sicut angeli Dei in
cęlis XXII. Isti ungunt caput Domini XXVI.
Pietas. Misericordia Dei. Matheum1 uocat de theloneo.2 Discumbit
cum publicanis. Misericordiam uolo, et non sacrificium. Non
ueni uocare iustos, sed peccatores. Videns turbas misertus est eis VIIII. Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam uos XI. Exiens de domo sedebat secus mare, id est de cęlo
ad terram uenit mitigare fluctus errorum XIII. Non sum missus
nisi ad oues quę perierunt domus Israel XV. Venit Filius hominis
saluare quod perierat. Non est uoluntas ante Patrem uest
rum qui in cęlis est, ut pereat unus de pusillis istis. Dominus
plus gaudet super oue inuenta quę aberrauerat quam super XCIX
in monte relictis. Dimitti penitenti iubet usque septuagesiessepties.
Dilationem petenti et debitum dimittit XVIII. Filius hominis
uenit dare animam suam, redemptionem pro multis XX. / Quotiens uolui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat
pullos suos sub alas, et noluisti XXIII. Carnem suam
manducandum, sanguinem ad bibendum fidelibus dedit XXVI. Et
ecce ego uobiscum sum omnibus diebus, usque ad consummationem
sęculi XXVIII.
Pietas hominis erga proximum. Beati misericordes V. Omnia
quęcunque uultis, ut faciant uobis homines, et uos facite illis.
Hęc est enim Lex et prophetę VII. Misericordiam uolo, et non
sacrificium XII. Caritas mundana non sapit quę Dei sunt, sed quę
hominum XVI. Dilige proximum tuum sicut te ipsum XIX.
Vestis nuptialis, id est caritas. Diliges proximum XXII. Ei qui
non habet, scilicet caritatem, et quod uidetur habere auferetur
MATTHEVS 59
1 pro: -tt- 2 pro: te-
335r
ab eo, idest meritum reliquarum uirtutum non proficiet ei ad salutem. Habenti autem dabitur et abundabit XXV. Hi dicuntur
ungere pedes Domini XXVI. Ioseph petiit corpus Domini et sepeliit XXVII.
Penitentia. Magi ad Herodem diuertunt et stellam amittunt. Sic recedentes ab innocentia perdunt iumen gratię. Discedentibus ab
Herode rursum apparuit stella, id est penitentibus restituitur
gratia. Monentur, ne redeant ad Herodem, id est post penitenti
am ne iterent peccatum. Igitur per aliam uiam reuersi sunt
in regionem suam, id est per gradus uirtutum ascenderunt in
cęlestem patriam II. Ioannes Baptista in deserto: Penitentiam
agite. Apropinquabit enim regnum cęlorum. Habebat uestimentu
m de pilis camellorum1, zonam pelliceam; esca eius locustę et
mel siluestre. Facite fructum dignum penitentię, ut fugiatis a uentura
ira III. Iesus: Penitentiam agite. Appropinquabit etc.IIII. Beati qui
lugent, quoniam ipsi consolabuntur V. Intrate per angustam
portam VII. Leprosus adorabat Dominum dicens: Domine, si uis,
potes me mundare. Et mundatus est. Multi ab oriente et occidente
uenient, id est conuertentur alii in iuuenta, alii in senecta VIII.
Dominus socrum Petri tactu fimbrię febri liberauit. Pccator
concupiscentię igne ęstuans tactus manu misericordię conuertitur et Domino incipit ministrare VIII. Paraliticus iacet in lecto,
id est peccator marcet ocio. Sanatus lectum tollit. Penitens incipit
operari leuans desiderium suum de terra ad cęlum. Et uadit
in domum suam, qui prius erat in domo uitiorum. Mattheus
relinquit theloneum et sequitur2 Dominum. Iairus rogat pro
filia, et mortua suscitatur.Emoroissa XII annos infirma tactu fimbrię
curatur. Principis filia eiecta turba suscitatur, quia non resurgit
peccator nisi auersus a turba et seclusus a uulgi consortio IX. A
diebus Ioannis Baptistę, quia penitentiam prędicauit, regnum
cęlorum uim patitur et uiolenti rapiunt illud XI. Niniuitę surgent
in iudicio cum generatione ista et condemnabunt eam, quia
penitentiam egerunt XII. Chananea clamans post Dominum
60 MATTHEVS
1 pro: -l- 2 corr. ex sequiur
misericordiam inuenit XV. Abneget se metipsum et tollat crucem
suam. Qui perdiderit animam suam propter me, inueniet eam XVI. Piscis hamo Petri captus, est penitens qui de mari sęcularium
turbinum ascendit ad religionis quietem, ferens in ore staterem,
id est imaginem Dei et eloquia eius XVII. Si manus, pes, oculus
scandalizat te, abscide ea. Magis gaudet Dominus super una oue
inuenta XVIII. Ecce reliquimus omnia. Multi erunt primi nouissimi et e contra XIX. Nouissimis datur denarius sicut et primis.
Tetigit oculos eorum et confestim uiderunt. Et secuti sunt eum XX. Sternunt uestimenta sua sub pedibus Domini. Iussus operari
in uinea se ire nolle dixit, et penitentia ductus abiit XXI. Cum
iam ramus fici tener fuerit et folia nata, scitis, quia propre est ęstas XXIIII. /Recordatus Petrus flet amare, sed egressus foras de consortio
impiorum XXVI. Penituit et Iudas, sed ueniam desperauit, et
proiectis argenteis laqueo se suspendit. Symon Cyreneus angariatur ferre crucem Domini. Latro pendens ad dexteram. De monumentis surgentes uenerunt in sanctam ciuitatem XXVII. In
Galilea uidendus Dominus, id est in transmigratione de uitiis
ad uirtutem XXVIII.
Patientia iniurię. Deus tentatoris improbitatem tollerauit1, ut autem
se adorandum dixit: Vade, inquit, Sathana. Scriptum est enim:
Dominum Deum adorabis etc. Et nos igitur nostras iniurias feramus, Dei non dissimulemus IIII. Beati qui persecutionem
patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum
cęlorum. Beati estis, cum maledixerint uobis homines etc. mentientes propter me. Siquis te percusserit in dexteram maxillam.
Qui uult tunicam tuam tollere, da ei et palium2. Et qui te angariauerit mille passus, uade et alia. Diligite inimicos uestros, benefacite
iis qui oderunt uos. Orate pro persequentibus et calumniantibus V. Dimitte nobis debita nostra sicut etc. VI. Si dimiseritis,
dimittetur uobis; si non, non VI. Non est propheta sine honore
nisi in patria sua XIII. Nolite timere eos qui occidunt corpus X. Channanea se repelli et canem dici non indignata in humilitate
MATTHEVS 61
1 pro: -l- 2 pro:-ll-
335v
perseuerat XV. Seruus1, quia conseruo dimittere noluit, et ipse
debitum rursum reddere domino cogitur, quod dudum sibi fuerat
dimissum; insuper tortoribus traditur XVIII. Calicem quidem
meum bibetis XX. Tunc tradent uos in tribulationem XXIIII.
Accipiens calicem Dominus gratias egit, ut nos erudiret, quicquid patimur, cum gratiarum actione ferre XXVI. Conuerte gladium tuum2 in locum suum. Omnes enim qui acceperint
gladium etc. Contra falsos testes Iesus tacebat docens nos nihil respo
ndere calumniantibus, quando scimus responsionem nullum profectum habituram XXVI. Principibus, sacerdotibus et
senioribus accusantibus nihil respondit XXVII.
Paupertas. Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum
cęlorum. Ne solliciti sitis quid etc. Nolite solliciti esse in crastinum, id est in futurum VI. Nolite possidere aurum etc. X. Filius
hominis non habet, ubi caput reclinet VIII. Non habuit Domi
nus, unde didracmam solueret XVII. Quamdiu fecistis uni de
his fratribus meis minimis. Fratres suos uocat pauperes XXV.
Domino non fuisse domum neque tugurium, neque discipulis
patet, quia interrogant: Vbi uis paremus tibi comedere pasca3? XXVI. Dominus in alieno monumento sepelitur, nec tamen
composito ad superbiam diuitum, sed simplici ad modestiam pauperum, nec sericis, sed syndone inuoluitur XXVII.
Perfidia hereticorum. Cum dormirent homines, inimicus superseminauit zizania in medio tritici. Cum creuisset herba et fructum
fecisset, tunc apparruerunt et zizania XIII. Omnis plantatio, quam
non plantauit Pater meus cęlestis, eradicabitur. Sinite illos: cęci
sunt et duces cęcorum. Cęcus autem cęco etc. XV. Cauete a fermento phariseorum et sadduceorum, id est a doctrina hereticorum XVI. Qui non est mecum, contra me est. Et qui non congregat
mecum, spargit XII. Veh Corozain, ueh Bethsaida. In eos qui nec
miraculis credunt XI. Qui scandalizauerit unum de pusillis XVIII
Stantes in foro, id est extra Ecclesiam, tota die ociosi XX. Quęrentes eum tenere timuerunt turbas XXI. Ligatis manibus et pedibus
62 MATTHEVS
1 corr. ex seruuus 2 ipse auctor correxit ex suum 3 pro: -sch-
mittuntur in tenebras exteriores XXII. Multi enim uenient in
nomine meo dicentes: Ego sum Christus, et seducent multos.
Abominatio desolationis stans in loco sancto XXIIII. Veh homini illi per quem / filius hominis tradetur. Osculo tradunt Iesum dicentes: Aue, rabbi, dum fingunt se et amare et cnfiteri
eum. Sinistra aure Scripturas audiunt, dexteram amputatam
habent Petri gladio, id est a ueritate auersam. Falsi testes contra Iesum. Trina Petri negatio sunt tria hereticorum genera: alii
errant circa diuinitatem, alii circa humanitatem, alii circa utrumque XXVI. Peregrinus, id est alienus a ueritate. In agro sepelitur figuli
lutum operantis et in agro sanguinis. Calamo caput Christi
percutiunt, qui diuinitati eius contradicunt. Exuunt eum ueste
propria et fucata operiunt qui negant eum habuisse corpus
uerum. Vinum cum felle mixtum dant ei bibere. Diuidunt uestimenta scismatum1 auctores. Prętereuntes, id est a uia ueritatis
aberrantes blasphemant. Sententias Christi deprauantes spongiam
aceti calamo Scripturarum imponentes offerunt ori eius XXVII.
Veh uobis qui clauditis regnum cęlorum ante homines, scilicet
doctrina peruersa et exemplo malo XXIII. Qui intingit mecum
manum in parapside2, hic me tradet XXVI. Custodes pecunia
corrupti XXVII.
Perfidia dubitantium. Magister, uolumus a te signum uidere. Generatio mala et adultera signum quęrit, et non dabitur ei nisi etc. XII. In Nazareth non fecit uirtutes multas propter incredulitatem
eorum XIII. Petrus dubitans coepit mergi XIIII. Pharisei et sadducei
quęrunt signum de cęlo. Relictis illis abiit XVI. O generatio incredula
et peruersa, quousque ero uobiscum XVII. Apostoli non
potuerunt eiicecere demonium, quia dubitarunt XVII. Stantes in
foro ociosi XX. Malos male perdet etc. Lapidem quem reprobauerunt. Qui ceciderit super lapidem. Super quem lapis ceciderit XXI. Nuptię paratę, inuitati non fuerunt digni XXII. Sequitur Iesum a longe ue1 relicto eo fugit. Intrat in atrium Caiphę, id est
infidelitatis, et tandem negat XXVI. Si rex Israel est, descendat
MATTHEVS 63
1 pro: sch- 2 pro: paro-
336r
nunc de cruce, et credimus ei. Sed quia resurgentem negauerunt,
etiam descendentem non credidissent XXXVII.
Petitio. Ora in abscondito, non sicut hypocritę. Intra in cubiculum,
id est in cordis intentionem. Clauso ostio, id est non admittendo cogitationes uanas. Orantes autem nolite multum loqui, id
est sine orandi affectu uerba fundere sicut ethnici. Sic orabitis:
Pater noster etc. VI. Petite, quęrite, pulsate. Quis, si petierit filius panem uel piscem, dabit ei lapidem uel serpentem? Lucas addit:
ouum et scorpionem. Sunt autem caritas, fides, spes, odium,
perfidia, desperatio VII. Iesus dimissa turba ascendit in montem
solus orare XIIII. Hic populus labiis me honorat, cor autem eorum
longe est a me. Channanea docet nos perseueranter orare. Rogant
pro ea discipuli, ut scias necessarias esse sanctorum preces pro
nobis ad impetrandum XV. Hoc genus non eiicitur nisi per
orationem et ieiunium XVII. Omne debitum dimisi tibi, quoniam
rogasti me. Procidens enim orasse dicitur XVIII. Omnia quęcunque petieritis in oratione credentes, accipietis XXI. Veh
uobis qui comeditis domos uiduarum orationes longas orantes XXIII. Orate, ut non fiat fuga uestra hyeme uel sabbato XXIIII. Orati
o ad laudem Dei unguentum effusum super caput Domini. Solitudo
requiritur orationi, unde dicitur: Sedete hic, donec
uadam illuc et orem. In monte orauit, ut oremus pro cęlestibus. / In uilla orauit, ut orando humilitatem seruemus. Procidit in
faciem suam orans. Non sicut ego uolo, sed sicut tu. Vigilate et
orate, ut non intretis in tentationem XXVI. Orauit tertio eundem
sermonem. Vigilate et orate. Vigilat qui bonum operatur et a fide
nusquam discedit. Sic orans exauditur XXVI.
Potentia. Potestatem dat discipulis eiiciendi spiritus et langores curandi X. Apostolis dat potestatem ligandi et soluendi XVIII.
Perueraus . Quicunque non receperint uos etc. Tollerabilius1 erit terrę
Sodomorum et Gomorreorum in die Iudicii quam illi ciuitati.
Qui recipit uos, me recipit X. Cui similem extimabo2 generationem
istam; similis est pueris clamantibus coęqualibus: Cecinimus
64 MATTHEVS
1 pro: -l- 2 pro: ęsti-
336v
uobis, et non saltastis; lamentauimus, et non planxistis XI.
Semen cecidit secus uiam uel in petrosa uel in spinis XIII.
Domum orationis faciunt speluncam latronum XXI. Neglexerunt uenire ad nuptias abeuntes alius in uillam suam, alius ad
negociacionem1 suam, reliqui seruos contumeliis affectos occiderunt XXII. Qui nolunt congregari sub alis suis, comminatus
eis dicens: Ecce relinquetur uobis domus uestra deserta, id
est anima et corpus, donec dicatis: Benedictus qui uenit; donec
penitentiam egeritis, non me uidebitis XXIII Egresso Iesu de templo
non relinquitur lapis super lapidem qui non destruitur XXIIII. Veh homini per quem Filius hominis tradetur XXVI. Christu
m crucifigi optant et dimitti Barabam2 XXVII.
Patria. Non est propheta sine honore nisi in patria XIII.
Prouidentia. Nonne duo passeres asse ueneunt, et unus ex illis non
cadet super terram sine Partre uestro. Vestri autem et capilli
capitis omnes mumerati sunt X.
Perseuerantia. Qui perseuerauerit usque in finem, hic saluus erit X. Channanea semel et iterum repulsa petere non destitit. Ideo
quod petebat tandem meruit obtinere XV. Misereor turbę, quia
iam triduo perseuerant mecum XV. Qui perseuerauerit usque
in finem, ut supra XXIIII. Mulieres primę uiderunt Dominum
post resurrectionem, quia perseuerauerunt ad monumentum XXVIII.
Passio Domini et humanitas. Nascitur in Bethlem II. Herodes quęrit
animam pueri II. A Ioanne baptizatur III. A diabolo tentatur.
Cum ieiunasset, postea esuriit IIII. Mane reuertens in ciuitatem esuriit XXI. Coepit tristari et moestus esse. Orauit tertio XXVI. Vincula,
uerbera et mortem patitur XXVII.
Peccatum. Verbum contra Spiritum Sanctum non remittetur XII.
Qui soluerit unum de mandatis istis minimis, minimus uocabitur
in regno cęlorum V. Demones intrant in porcos et grex mergitur VIII. Ratio reddenda de uerbo ocioso XII. Quę procedunt
de ore, de corde exeunt, et ea coinquinant hominem etc. XV.
MATTHEVS 65
1 pro: -tiatio- 2 pro: Barabbam
Abscondens telentum in terra mittitur in tenebras. Qui non
fecerunt misericordiam pauperibus, damnantur XXV.
MARCVS
Pax. Sortiti sunt tunicam indiuisam, quę est pax et unitas XV.
Pietas. Misertus est Iesus super turbam, quia erant sicut oues non
habentes pastorem. Et coepit illos docere multa VI. Iesus mutum
et surdum sanans suspiciens in cęlum ingemuit, docens nos
compati malis aliorum VII.
Penitentia. Alligat fortem et uasa eius diripit, quia penitens carnalem
aff'ectum compescens sensus suos perniciosis uoluptatibus subducit
et spiritui seruire compellit III. Talitha, cumi1 id est puella, tibi /
dico, surge V. Non prorsus penitens est cęcus, non plene uidens.
Sed rursum compunctus tangente eum Domino clare uidet, id
est perfecte penitet VIII. Sequitur inferius.
Patientia Channaneę VII. Qui patiens est, ipse abnegat se ipsum et
Christum sequitur. Qui perdiderit animam suam propter me
et Euangelium VIII. Predicit2 Dominus apostolis martyrium
eorum. Nolite pręcogitare, quid loquamini etc. Qui autem sustinuerit in finem, hic saluus erit XIII.
Perfidia. Sanato demoniaco, id est credente gentium populo demones
intrant in porcos, id est in eos qui credere noluerunt V. Iesus
despicitur in patria, id est in populo Iudeorum VI. Pharisei
increduli quęrunt signum de cęlo tentantes. Videte et cauete a
fermento phariseorum et Herodis VIII. Quis quis scandalizauerit
unum ex his pusillis credentibus in me IX. Iesu egresso denunciatur
templum ruiturum, quoniam sine fide impossibile est placere Deo.
Videte, nequis uos seducat. Multi enim uenient in nomine meo
etc. Abominationem desolationis stare,. ubi non debet, id est hereses
regnare in Ecclesia XIII. Vnus ex uobis tradet me, qui manducat mecum. Veh homini illi per quem Flius hominis tradetur.
66 MATTHEVS / MARCVS
1 corr. ex Thabita cumi 2 pro: Prę-
337r
Iudas osculo tradens Dominum est hereticus profitens se Christianum. Falsi testes contra Iesum. Conspuunt Dominum qui
blasfemant. Velant faciem qui diuinitatem eius negant. Colaphis
percutiunt qui iniustitiam operantur XIIII. Caput harundine
percutiunt, qui contra diuinitatem eius scribunt uel humanitatem. Calamo enim notantur litterę XV.
Paupertas. Pręcepit eis, nequid tollerent in uia nisi uirgam tantum VI.
Petitio. Diluculo ualde surgens abiit in desertum locum ibique orabat,
id est abiit in montem orare VI. Isaias: Hic populus labiis me
honorat, cor autem eorum longe est a me. Channanea exemplu
m est perseuerandi in oratione VII. Omnia quęcunque
orantes petitis, credite quia accipietis et euenient uobis. Et cum stabitis
ad orandum, dimittite etc. XI. Dominus seorsum procedens
procidit super terram et orabat XIIII. Trina Domini uigilia docet nos
orando de pręteritis, de pręsentibus, de futuris ueniam rogare XIIII.
Peruersus. Qui non receperint uos neque audierint VI. Surdus et mutus
est qui nec audire uerba Dei uult nec proloqui VII. Surdus et mutus
qui nec discere nec docere uult IX.
Perseuerantia. Dominus miseretur super turbam, ieiunos satiat;
infirmos curant, qui expectantes perseuerant VIII. Cęco clamanti
comminabantur, ut taceret. Ille magis clamabat: Iesu, fili Dei, miserere mei X.
Peccatum. Iudas inter apostolos computatur, quoniam Deus non
repellit aliquem propter futuram maliciam, sed propter
pręsentem uirtutem dignum facit haberi III. Blasfemia in Spiritum
Sanctum III. Puella in domo, iuuenis extra portam, Lazarus in
sepulchro suscitatur, quia conuertitur peccator uel occultus uel
manifestus uel iam longo peccandi usu tabescens V. Peccatum
minus aliquando causa est maioris, ut in Herode libido causa
fuit homicidii, cum decollauit Ioannem VI. Quę de homine procedunt, coinquinant hominem. Filia Channaneę est anima
peccatrix VII. Peccatum non est ens. Est enim res absque essentia
MARCVS 67
et hypostasi peccatum X. Circa negationem Petri prima ancilla titubatio est, secunda consensio, tertius uir actus est XIIII. Hieronymus: Peccata pręterita non nocent, quando non placent XVI.
Purgatorium. Omnis enim igne salietur et omnis uictima sale
salietur. Apostolus: Vniuscuiusque opus quale sit, ignis probabit.
Hieronymus: Victima Domini est genus humanum, quod hic
ratione sapientię salitur et illic purgatorio igne examinabitur IX. /
Passio Domini. Cum exirent a Bethania, esuriit XI. Coepit pauere et
tedere1, et ait illis: Tristis est anima mea usque ad mortem. In
domo Caiphę patitur opprobria XIIII. Flagellatur, spinis coronatur,
crucifigitur, sepelitur XV. Figura: Educitur Abel in agrum a frat
re, ut perimatur; Isaac cum lignis et Abraham cum ariete uepribus hęrente; Ioseph cum fasce somniato et tunica talari sanguine
lita; Moyses cum uirga et serpente suspenso in ligno; botrus in ligno
portatus; Heliseus cum ligno ad quęrendam securim, quę in imo
demersa est et natauit ad lignum, id est genus humanum quod a
ligno uetito in infernum decidit, per lignum crucis Christi et
per baptismum aquę ad paradisum natauit; Ionas de ligno sortito
in mare uentremque ceti triduo missus; inuentum est mel in ore
leonis mortui, id est in morte Christi nostra resurrectio et salus nostra XV.
Penitentia. Cęcus sedens iuxta uiam mendicans misericordiam Dei implorat;
uocatus proiecto uestimento uenit ad Iesum, credidit et uidit X. Qui agit penitentiam uendentes et ementes eiicit de templo
Domini, quod est ipse. Fitque domus orationis qui fuerat
spelunca latronum XI. Gallus, lucis nuncius, quis est nisi Spiritus
Sanctus, cuius uoce et in prophetia et in apostolis nos de
trina negatione excitamur ad amarissimos post lapsum fletus, qui
male cogitauimus de Deo, male locuti sumus ad proximos, male
fecimus ad nos metipsos. Hieronymus XIIII. Petrus coepit flere et
meruit ueniam. Contra Nouatianos qui dicunt post baptismum
delinquentibus non esee locum uenię XIIII. Dominus post re-
68 MARCVS
1 pro: tę-
337v
surrectionem uidendus in Galilea dicitur, id est in transmigratione de uitiis ad uirtutem, de morte ad uitam XVI.
LVCAS
Pax. Ad dirigendos pedes nostros in uiam pacis I. Christus nasci uoluit,
cum totus terrarum orbis pacem ageret, ut pacem et concordiam sibi gratissimam esse denotaret. Gloria in altissimis Deo
et in terra pax hominibus bonę uoluntatis II. In quamcunque
domum intraueritis, primum dicite: Pax huic domui X. Pax
quandoque damnosa XII. Adueniente Iesu turbę clamant: Benedictus qui uenit rex in nomine Domini. Pax in cęlo et gloria
in excelsis XIX. Herodes et Pilatus concordes ad malum XXIII. Pax
uobis, ego sum, nolite timere. Pax Dei. Deus pacis. Ipse est pax
nostra XXIIII.
Prouerbium. Medice, cura te ipsum IIII.
Pudicicia. Angelus ad Virginem mittitur, quia semper est angelis
cognata uirginitas. Profecto, in carne pręter carnem uiuere non
terrena uita est, sed cęlestis I. Turturem et columbam offerunt
Domino, qui pudiciciam seruant ut turtur, simplicitatem ut
columba II. Sint lumbi uestri pręcincti XII. Duę erunt molentes
in unum:1 una assumetur, et altera relinquetur XVII.
Pietas. Maria abiit in montana et uisitauit Helizabet2. Misericordia eius a
progenie in progenies timentibus eum. Benedictus Domi
nus Israel, quia uisitauit et fecit redemptionem plebis suę. In
remissione peccatorum per uiscera misericordię in quibus uisitauit
nos oriens ex alto, illuminare his etc. I. Non ueni uocare iustos,
sed peccatores ad penitentiam V. Estote misericordes, sicut et
Pater uester misericors est VI. Misericordia motus flenti
uiduę suscitat filium VII. Samaritanus, id est Christus sauciati
iacentis in uia alligauit uulnera infundens oleum et uinum etc. X.
Hinc patet nullum excipi, cui denegatur misericordię officium X.
MARCVS / LVCAS 69
1 pro: mola 2 pro: Elizabeth
Iubente Domino succidi ficum cultor ait: Domine, dimitte illam et
hoc anno, usque dum fodiam circa illam / et mittam stercora etc. XIII. Dominus ouem, quę perierat, inuentam reportat in humeris
et gaudet XV. Pater filium, qui abierat et substantiam turpiter
consumauerat1, reuersum suscipit, immo reuertenti, cum adhuc
longe esset, occurrit et osculatus est eum XV. Venit enim Filius
hominis quęrere et saluum facere quod perierat XIX.
Penitentia. Facite fructus dignos penitentię, id est quamto2 quis
grauius offenderit, tanto magis affligat corpus III. Beati qui nunc
fletis, quoniam ridebitis VI. Viduę filius effertur mortuus. Iacet
anima lapsi, et dum cupit surgere, plorat. Filius ergo suscitatus
redditur matri, et penitens restituitur Ecclesię. Mulier peccatrix
stans retro lachrimis coepit rigare pedes Iesu, capillis tergere, osculari
et unguento ungere. Et Iesus ad illam: Remittuntur tibi peccat
a. Fides tua te saluam fecit. Vade in pace VII. Quare in cilicio
et cinere agitur penitentia X. Ignem ueni mittere in terram,
id est compunctionem cordis, et quid uolo, nisi ut [ardeat]3
accendatur XII. Nisi penitentiam egeritis, omnes similiter per
ibitis sicut Galilei a Pilato cęsi et illi super quos cecidit turris
in Siloa4. Inclinatam mulierem uocauit Dominus ad se et imponens ei manus errexit. Errecta glorificat Deum XIII. Sequitur
inferius.
Patientia. Qui te percutit in maxillam, qui aufert tibi uestimentum,
qui aufert quę tua sunt. Domus ędificata supra petram VI. Ite, ecce
ego mitto uos sicut agnos inter lupos X. Ne terreamini ab his qui
occidunt corpus etc. Cum autem inducent uos etc. Nolite solliciti
esse, qualiter aut quid respondeatis XII. Qui non baiulat crucem
suam et uenit post me, non potest meus esse discipulus XIIII. Qui
perdiderit animam suam, uiuificabit illam XVII. Iniicient uobis
manus suas etc. propter nomen meum. Trademini autem5 a
parentibus et fratribus etc. Eritis odio omnibus hominibus. In
patientia uestra possidebitis animas uestras XXI. Vende tunicam
et eme gladium, id est exuas corpus et immolatę carnis exuuiis
70 LVCAS
1 pro: -mm- 2 pro: quanto 3 ipse auctor delevit 4 pro: Siloe
5 corr. ex aut
338r
ematur tibi sacra corona martyrii XXII. Latro a dextris patientiam
penitentium signat. Latro a sinistris patientiam hypocritę designat XXIII.
Pauper. Esurientes impleuit bonis I. Peperit Virgo filium, et pannis
eum inuoluit, et reclinauit in pręsepio, quia non erat ei locus in
diuersorio. Par turturum uel duo pulli columbarum oblatio
pauperum erat. Cum hac oblatione Iesus pręsentatur in templum pro nobis pauper factus, ut nos diuitiarum glorię suę
faceret participes II. Apostoli reficiunt retia, quia non habent,
unde noua parare possent V. Beati pauperres, quia1 uestrum est
regnum Dei VI. Pauperes euangelizantur VII. Nihil tuleritis in uia,
neque uirgam, peram, panem, pecuniam, duas tunicas IX. Nolite
portare sacculum, neque peram, neque calciamenta2 X. Nolite solliciti
esse etc. Quęrite primum regnum Dei et iustitiam eius,
et hęc omnia adiicientur uobis XII. Lazarus mendicus XVI.
Quando misi uos sine saculo3 et pera et calciamentis4, nunquid
aliquid defuit uobis? At illi dixerunt: Nihil XXII.
Peruersus. Qui audit pręcepta Dei et non facit, ędificat supra terram VI. Qui non susceperint uos, exeuntes in plateas eorum dicite:
Etiam puluerem qui adhęsit nobis de ciuitate uestra, extergimus in uos. Sodomis in die illa remissius erit quam illi ciuitati.
Qui uos spernit, me spernit. Qui autem me spernit, spernit eum qui
misit me X. Cum hęc ad illos diceret, coeperunt / pharisei et
legisperiti grauiter insistere et os eius opprimere XI. Malchus
absque aure dextera XXII. De doctore iustitię iniqui dixerunt: Hunc
inuenimus subuertentem gentem nostram etc. Commouit populum docens per uniuersam Iudeam XXIII.
Poetę. Facta est fames, id est egestas uerbi Dei, in regione illa, ubi pascens
porcos cupit implere uentrem de siliquis turpium fabularum,
quas porci manducant. Et nemo dat ei, scilicet ad sacietatem, quia
quo magis se uoluptatibus obruit, eo magis concupiscit XV.
Perfidia. Zacharias fít mutus, quod non statim credidit uerbis angeli.
Illuminare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent I. Vti-
LVCAS 71
1 corr. ex qui 2 pro: calcea- 3 pro: -cc- 4 pro: calcea-
338v
tur et diabolus testimoniis Scripturarum, non ut doceat, sed ut fallat; sic
et hereticus IIII. Semen cecidit secus uiam etc. Geraseni rogant Iesum, ut discederet a finibus eorum. Signant Iudeos incredulos VIII. Qui me erubuerit et meos sermones, hunc Filius hominis erubescet,
cum uenerit in maiestate sua et Patris et sanctorum angelorum IX. Hereticus porrigit pro pane lapidem, pro pisce
serpentem, pro ouo scorpionem. Tentantes signum de cęlo
quęrunt. Qui non est mecum, contra me est; et qui non colligit
mecum, dispergit XI. Villam emit et cęnam1 Domini refutauit, id
est alienum dogma secutus est XIIII. Veh illi per quem ueniunt
scandala XVII. Ciues eius oderant eum, et miserunt legationem post illum dicentes: Nolumus hunc regnare super nos.
Verum tamen inimicos meos illos qui noluerunt me regnare
super se adducite huc2 et interficite ante me XIX. Pendente Domi
no in cruce tenebrę factę sunt. et sol obscuratus; his scilicet
quibus crux est scandalum XXIII.
Petitio. Zacharias sacerdos ponit incensum in templo Domino, et omnis
multitudo populi erat orans foris. Angelus ad eum: Ne timeas,
Zacharia, quoniam exaudita est oratio tua I. Iesu baptizato et
orante: ut perpendas, quod suscepto baptismate oportuna3 sit iugis
oratio III. Vir plenus lepra uiso Iesu procidit in faciem et rogauit
eum, et mundatus est . Paraliticus propter fidem illorum, a
quibus illatus est ante Iesum, tum ab infirmitate, tum a peccatis
liberatus est. Sic tu adhibe tibi precatores, quorum merito
gratiam consequi ualeas V. Dominus exiit in montem orare, et
orat pernoctans in oratione Dei. Oratio nocturna quam sit efficax VI. Ascendit in montem, ut oraret, docens nos solitarios et
ascendentes orare ad nihil terrenorum declinantes IX. Duo modi
orationis, alter laudis, alter petitionis. Quis uestrum habebit amicum
et ibit ad illum media nocte. Si perseuerauerit pulsans, surget et
dabit illi. Petite, quęrite, pulsate. Si uos, cum sitis mali, nostis bona
data dare filiis uestris, quamto4 magis Pater uester cęlestis
de cęlo dabit spiritum bonum petentibus se? XI. Parabola de iudi-
72 LVCAS
1 pro: -ce- 2 ipse auctor correxit ex hunc 3 pro: -pp- 4 pro: quanto
ce et uidua, quoniam oportet semper orare et non deficere. Pharisei
oratio superba, publicani humilis XVIII. Vigilate itaque omni
tempore orantes, ut digni habeamini fugere ista omnia quę
futura sunt et stare ante Filium hominis XXI. Orate, ne intretis in
tentationem. Et ipse auulsus est ab eis, quantum iactus est
lapidis, et positis genibus orabat. Verum tamen non mea uoluntas,
sed tua fiat. Apparuit autem illi angelus de cęlo confortans eum, et
factus in agonia prolixius orabat XXII.
Potentia. Deposuit potentes de sede et exaltauit humiles I. / Cornu,
id est potentia, gloria et fama. Diabolus sciens facilem hominis
lapsum in cupidine dominandi promittit regna mundi se daturum
adoranti se. Non est potestas mala, sed is qui male utitur potestate IIII.
Peccatum. Et prędicare captiuis remissionem, id est peccatoribus IIII.
Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata.
Dum enim sumus in terra, peccata nostra delere possumus.
Postquam uero a terra tollimur, non ualebimus confiteri. Clauditur enim ianua V. Qui peccatum cogitat, domi mortuus iacet
cum filia [Arg]1 archisinagogi2. Qui committit, effertur cum filio
uiduę. Qui assuescit, sepelitur cum Lazaro VIII. Homo incidit in
latrones, qui despoliauerunt eum et plagis impositis abierunt
semiuiuo relicto X. Qui dicit uerbum in Filium hominis, remittetur illi. Ei autem qui in Spiritum, non remittetur XII. Peccator
perit, ut alius corrigatur XIII. Mulier amittit drachmam, cum
anima per peccatum amittit imaginem Dei. Filius discedens a
patre abiit in regionem longinquam et dissipauit substantiam
suam etc. XV.
Perseuerantia. Seruiamus illi in sanctitate et iustitia coram ipso
omnibus diebus nostris I. Cęcus etiam increpatus clamare non
destitit post Iesum, donec uisum recuperauit, et secutus est eum XVIII. Vos estis qui permansistis mecum in tentationibus meis. Et
ego dispono uobis regnum etc. XXII. Et erant semper in templo
laudantes et benedicentes Deum. Amen expectantes, donec
induantur uirtute ex alto XXIIII.
LVCAS 73
1 ipse auctor delevit 2 pro: -sy-
339r
Prouidentia. Nonne quinque passeres ueneunt dipondio, et unus
ex illis non est in obliuione coram Deo. Sed et capilli capitis
uestri omnes numerati sunt XII. Capillus de capite uestro non
peribit XXI.
Passio Domini. Ecce positus est hic in ruinam et in resurrectionem
multorum in Israel, et in signum cui contra dicetur: et tuam
ipsius animam pertransibit gladius etc. II. Ducitur ad supercilium montis, ut pręcipitetur IIII. In nauicula crucis obdormiuit. Fit
tempestas in cordibus discipulorum. Sed excitatus fugat
procellam, quia resurgens increpat eorum timorem, et ipsi uiso
illo credunt et gaudent VIII. Baptismo autem habeo baptizari, et
quomodo coarctor usque dum perficiatur XII. Iudeus hedum
requirit, Christianus agnum. Illis Barrabas soluitur, nobis agnus
immolatur XV. Camellus1 transiens per foramen acus, Christus
per passionis angustias et tormentorum punctiones XVIII. Hic est
hęres, occidamus illum. Eiectum extra uineam occiderunt XX. Et
factus est sudor eius sicut guttę sanguinis decurrentis in terram. Illudebant ei cędentes, et uelauerunt eum, et percutiebant
faciem dicentes: Prophetiza, quis te percussit XXII. Hunc
inuenimus subuertentem gentem nostram. Commouit populum
docens per uniuersam Iudeam. Quid signat crucis latitudo, altitudo
et profundum XXIII. Nonne hęc oportuit pati Christum et ita
intrare in gloriam suam. Quare Dominus reseruauit cicatrices
uulnerum. Obtulerunt ei partem piscis assi et fauum mellis. In pisce
assato exprimitur passionis Dominicę afflictio, in melle resurrectionis consolatio XXIIII.
Penitentia. Contendite intrare per angustam portam XIII. Gaudium erit in cęlo super uno peccatore penitentiam agente
quam supra XCVIIII iustis qui non indigent penitentia. Accensa
lucerna, id est mente illuminata, et euersa domo, id est discussa
conscientia; didrachma amissa inuenitur, id est gratia reparatur,
qua imago Dei conseruatur XV. / Filius luxuriosus, cum prodegisset
substantiam, penitens rediit et humiliatus exaltatur a patre XV.
74 LVCAS
1 pro: -l-
339v
Decem leprosi clamant: Iesu pręceptor, miserere nostri XVII.
Cęcus secus uiam mendicans clemat: Iesu, fili Dauid, miserere
mei. Iussus tacere intentius clamabat XVIII. Conuersus Dominus
respexit Petrum, et egressus foras Petrus fleuit amare XXII.
IOANNES
Pax. Pacem relinquo uobis, pacem meam do uobis. Non quomodo
mundus dat ego do uobis. Augustinus: Est autem pax serenitas
mentis, tranquillitas animi, simplicitas cordis, amoris uinculum, consortium caritatis etc. XIIII. Pater sancte, serua eos etc., ut
sint1 unum sicut et nos. Rogo pro eis etc., ut omnes unum sint,
sicut tu, Pater, in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint.
Vt sint unum, sicut et nos unum sumus, ego in eis et tu in me, ut
sint consumati in unum [in unum]2 XVII. Apparens post resurrectionem apostolis ait: Pax uobis. Et iterum dicit: Pax uobis.
Et tertio Thoma pręsente inquit: Pax uobis XX. Rhete plenum piscibus non est scissum. Signat nulla fore scismata inter electos
Dei, sed concordiam perpetuam XXI.
Prouerbium. Alii laborauerunt, et uos in labores eorum introistis IIII.
Pudicicia. Loquitur Dominus cum Samaritana, discipuli mirantur.
Nemo tamen dixit: Quid loqueris cum ea. Non enim sinistrum quid de magistro cogitabant, sed illam eius affatu indignam iudicant, quę quinque uiros habuit et sextum adulterum IIII. Circumcisio in uirili membro suscipiebatur, ut castitatem
mentis et corporis custodiendam significaret VII.
Pietas. Sic enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum
daret III. Omne quod dat mihi Pater, ad me ueniet, et eum qui
uenit ad me non eiiciam foras. Hec est enim uoluntas eius qui
misit me, Patris, ut omne quod dedit mihi non perdam ex eo,
sed resuscitem illud in nouissimo die. Hęc est autem uoluntas
Patris etc., ut omnis qui uidet Filium et credit in eum, habeat
LVCAS / IOANNES 75
1 corr. ex sin 2 om.
uitam ęternam, et ego resuscitabo eum in nouissimo die VI. Nemo te
condemnauit? Nemo, Domine. Nec ego te condemnabo. Vade, et
iam amplius noli peccare VIII. Cęcus a natiuitate fuit genus humanum. Spuit Dominus in terram, de saliua sua lutum fecit, quia Verbum caro factum est. Inunxit oculos cęci, id est cathetizauit.
Misit ad Syloe, ubi baptizatus in Christo uenit uidens. Syloa1
interpretatur: Missus. Nisi enim ille fuisset missus, nemo nost
rum esset ab iniquitate dimissus IX. Ego ueni, ut uitam habeant et
abundantius habeant. Ego sum pastor bonus. Bonus pastor
animam suam dat pro ouibus suis. Animam meam pono pro
ouibus meis. Et alias oues habeo, et illas oportet me adducere etc. X.
Non enim ueni, ut iudicem mundum, sed ut saluificem mundum XII. Cum dilexisset suos qui erant in mundo, in finem dilexit
eos XIII. Non relinquam uos orphanos, ueniam ad uos XIIII. Sicut
dilexit me Pater, et ego dilexi uos. Manete in dilectione mea XV.
Pater sancte, serua eos in nomine tuo quos dedisti mihi, ut
sint unum sicut et nos etc. Quos dedisti mihi, ego custodiui, et
nemo ex eis periit nisi filius perditionis etc. Hęc loquor in
mundo, ut habeant gaudium meum impletum in se metipsis. Pro
eis ego sanctifico me ipsum, ut sint et ipsi sanctificati in ueritate.
Pater, dilexisti eos, sicut et me dilexisti. Et notum feci eis nomen
tuum et notum faciam, ut dilectio, qua dilexisti me, in ipssis sit et
ego in ipsis XVII. Si ergo me quęritis, sinite hos abire ut impleretur sermo quem dixit, quia quos dedisti mihi, non perdidi
ex eis quenquam. Pietas erga Matrem Domini pendentis in cruce XVIII. Dominus etiam pro anima / unius Thomę ostendit se
ipsum uulnera habentem, et accedit, ut saluet unum etc. XX.
Penitentia. Regulus rogat Iesum, ut descenderet et sanaret filium
suum febri laborantem. Mens febricitat in concupiscentiis;
conuersa inuocat Iesum, rogat ueniam. Ait Iesus: Vade , id est
in bono proposito perseuera, et tunc filius tuus uiuet IIII. Turbat
se metipsum Christus, ut te doceat, quomodo turbari debeas, cum
mole peccati premeris. Fides enim hominis sibi displicentis
76 IOANNES
1 pro: Siloe
340r
fremere debet in accusatione malorum operum, ut uiolentię penitentis cędat1 consuetudo peccandi etc. Lazarus exiit de monumento, anima a uitiis discessit. Institis autem obuolutus, quia
in corpore constituti a molestiis carnis alieni esse non possumus XI. Amen, amen dico uobis, quia plorabitis et flebitis uos, mundus
autem gaudebit. Vos autem comtristabimini, sed tristitia uestra
uertetur in gaudium. Mulier, cum parit etc. XVI.
Patientia. Tolle grabatum tuum et ambula. Porta eum cum quo
ambulas, ut ad eum peruenias, cum quo manere desideras V.
Iesus nolebat in Iudeam ambulare, quia quęrebant eum Iudei
interficere, docens nos declinare persecutores, cum non sit necesse
manere. Quotiens nobis ab aliquibus falsa obiiciuntur conuitia,
patienter toleremus, et uera, quę possumus, non obiiciamus,
sed salutaria monita prędicemus. Sic Iesus, cum dixissent ei:
Demonium habes etc., docet, cum in sabbato fit circumcisio, non
solui Legem VII. Attendendum quod Dominus in corrigenda Iudeorum superbia asper erat, mansuetus uero in contumelia sibi
illata, erudiens nos errata in Deum uindicare, in nos uero
despicere. Iram furentium etiam, cum resistere possumus,
declinare Dominus docet. Iudeis enim lapidare parantibus abscondit se et exiuit de templo VIII. Cęcus illuminatus confitens be nefactorem suum ab inuidis eiicitur foras, sed inuenitur
a Iesu et in fide Filii Dei solidatur IX. Si mundus uos odit etc. Sed hęc
omnia facient uobis propter nomen meum, quia nesciunt
eum qui misit me XV. Absque synagogis facient uos. Sed uenit
hora, ut omnis qui interficit uos arbitretur obsequium se pręstare
Deo. Et hęc facient uobis, quia non nouerunt Patrem neque
me XVI. Mitte gladium tuum in uaginam XVIII. Percussus Iesus
alapa a seruo, humiliter factum redarguit, non iudicat XVIII. Quod
martyrum cicatrices apparebunt in corpore glorificato ad decorem XX. Petri martyrium prędicitur a Domino. Augustinus: Si nulla
esset mortis uel parua molestia, non esset tam magna martyrii
gloria XXI.
IOANNES 77
1 pro: ce-
Pauper. Putabant Dominum dixisse Iudę: Eme ea quę opus sunt nobis
etc. Ergo Dominus loculos habebat a fidelibus oblata conser
uans suorum necessitatibus et aliis indigentibus. Hinc primum ecclesiaeticę pecunię forma est instituta XIII. Iesus domum in
uita non habuit; post mortem alieno sepulchro reconditur et nudus
existens a Ioseph operitur XVIII.
Peruersus. Multi ergo audientes ex discipulis eius dixerunt: Durus est
hic sermo, et quis potest eum audire VI. Quęritis me interficere,
quia sermo meus non capit in uobis. Quare loquellam
meam non cognoscitis? Quia non potestis audire sermonem
meum. Qui ex Deo est, uerba Dei audit. Propterea uos non auditis,
quia ex Deo non estis VIII.
Perfidia. Medius uestrum stetit, quem uos nescitis I. Quod scimus,
loquimur, et quod uidimus, testamur, et testimonium nostrum
non accipitis. Lux uenit in mundum, et dilexerunt homines
magis tenebras quam lucem etc. III. Verbum eius non habetis in
uobis manens, quia quem misit ille, huic uos non creditis. / Non
uultis uenire ad me, ut uitam habeatis. Ego ueni in nomine
Patris mei, et non accepistis me. Si alius uenerit in nomine suo,
illum accipietis. Si crederetis Moysi, crederetis forsitan et mihi. De
me enim ille scripsit etc. V. Ex hoc multi discipulorum eius abierunt retro, et iam non cum illo ambulabant. Nonne ego uos XII
elegi, et unus ex uobis diabolus est VI. Quęretis me et non inuenietis,
et ubi ego sum, uos non potestis uenire VII. Ego uado et quęritis me, et
in peccato uestro moriemini. Quo ego uado, uos non potestis
uenire. Vos deorsum estis, ego de supernis1 sum. Vos de mundo hoc
estis, ego non sum de hoc mundo. Si non credideritis, quia ego
sum, moriemini in peccato uestro. Si Deus pater uester esset,
diligeretis utique me. Ego enim ex Deo processi et ueni. Vos ex
patre diabolo estis et desideria patris uestri uultis facere etc. Si ueritatem dico, quare non creditis mihi? VIII. Qui non intrat per
hostium2 in ouile ouium, sed ascendit aliunde, ille fur est et
latro. Fur non uenit, nisi ut furetur, et mactet, et perdat. Loquor
78 IOANNES
1 corr. ex desuperius 2 pro: ost-
340v
uobis, et non creditis. Opera quę ego facio in nomine Patris
mei, hęc testimonium perhibent de me. Sed uos non creditis, quia
non estis de ouibus meis. Sustulerunt lapides Iudei etc. tollunt
heretici uerborum lapides iactantes in eum, ut, si possent, de
throno eum suo in crucem detraherent. Si mihi non uultis credere,
operibus credite X. De cęcitate et perfidia Iudeorum Isaias XII.
Qui manducat mecum panem, leuabit contra me calcaneum
suum XIII. Siquis in me non manserit, mittetur foras sicut palmes
et arescet, et colligent eum et in ignem mittent, et ardet. Si
non uenissem et locutus fuissem eis, peccatum non haberent.
Nunc autem excusationem non habent de peccato suo. Qui
me odit, et Patrem meum odit etc. XV. Pater iuste, mundus te non
cognouit XVII. Vt ergo dixit eis: Ego sum, abierunt retrorsum et ceciderunt
in terram XVIII.
Petitio. Tu forsan petisses ab eo, et dedisset tibi etc. Nam quasi dogma
quoddam est, neminem accipere diuinum donum ex non
quęrentibus illud. Ipsum autem Saluatorem iubet Pater poscere, ut det illi. Secundum illud: Postula a me, et dabo tibi gentes
hęreditatem tuam. Sed uenit hora et nunc est, quando ueri adoratores
adorabunt Patrem in spiritu et ueritate. Nam et Pater tales
quęrit, qui adorent eum. Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu et ueritate oportet adorare. Samaritani
rogauerunt eum, ut ibi maneret, et mansit ibi duos dies. Manet
nanque Iesus penes deprecantes. Et pręsertim quotiens qui
precantur exeunt ciuitatem et uersus eum ueniunt IIII. Iesus
autem eleuatis sursum oculis dixit etc. Necesse est uolentem ad
exemplum Christi orare eleuare oculos cordis sursum ac errigere
illos a pręsentibus rebus memoria, cogitationibus atque intentionibus etc. XI. Quidam gentiles rogauerunt Philippum dicentes: Volumus uidere Iesum; Philippus dicit Andreę, uterque Iesu. Sicque per intercessores usque ad Iesum peruenit oratio XII. Quodcunque petieritis Patrem in nomine meo, hoc faciam, ut glorificetur Pater in Filio. Siquid petieritis in nomine
IOANNES 79
meo, hoc faciam, ut glorificetur Pater in Filio XIIII. Si manseritis
in me et uerba mea in uobis manserint, quodcunque uolueritis,
petetis, et fiet uobis. Non uos me elegistis, sed ego elegi uos etc., ut
quodcunque petieritis Patrem in nomine meo, det uobis XV.
Amen, amen dico uobis, siquid petieritis Patrem in nomine
meo, dabit uobis. Petite, et accipietis, ut gaudium uestrum sit plenum XVI. Hęc locutus est Iesus et subleuatis oculis in cęlum
dixit: Pater, uenit hora etc. XVII. /
Peccatum. Venialia, si negligantur, multiplicata occidunt III. Iam noli amplius peccare, ne deterius tíbi aliquid contingat V. Amen, amen
dico uobis, quia omnis qui facit peccatum, seruus est peccati.
Seruus autem non manet in domo in ęternum, filius autem
manet in ęternum. Si ergo uos filius liberauerit, uere liberi eritís VIII. Peccatores Deus non audit, sed siquis Dei cultor est et uoluntatem eius facit, hunc exaudit IX. Si cęci essetis, non haberetis
peccatum. Nunc uero dicitis quia uidemus, peccatum uestrum manet IX. Inuenit eum quattuor dies iam in monumento
habentem, id est transgressum legem originis: naturalem,
scriptam, euangelicam. Vel primum peccatum in corde, secundum in consensu, tertium in actu, quartum in consuetudine.
Erat autem spelunca et lapis superpositus ei. Mortuus sub
lapide, reus sub Lege. Remouete lapidem, remouete Legis pondus.
Prędicate gratiam euangelii XI. Iudei intrare in prętorium peccatum putabant, condemnare innocentem sollicitabant. Hi sunt
qui a minimis abstinent et grauia delicta committere non cessant XVIII.
Passio Domini. Soluite templum hoc, et in triduo excitabo illud II. Et
sicut Moyses exaltauit serpentem in deserto, ita exaltari oportet
Filius hominis, ut omnis qui credit in ipso non pereat, sed
habeat uitam ęternam III. Iesus fatigatus ex itinere sedebat sic
supra fontem IIII. Murmur multus erat in turba de eo. Quidam
enim dicebant, quia bonus est, alii autem dicebant non, sed
seducit turbas. Quid me quęritis interficere? Respondit turba et
80 IOANNES
341r
dixit: Demonium habes, quis te quęrit interficere. Quęrebant ergo
eum apprehendere, et nemo misit in illum manus, quia nondum
uenerat hora eius. Miserunt principes et pharisei ministros, ut
apprehenderent Iesum. Dixit ergo eis Iesus: Adhuc modicum
tempus uobiscum sum etc. VII. Et nemo apprehendit cum,
quia nondum uenerat hora eius. Cum exaltaueritis Filium hominis,
tunc cognoscetis quia ego sum etc. Non ne bene dicimus
nos, quia Samaritanus es tu et demonium habes? Tulerunt lapides, ut
iacerent in eum. Iesus autem abscondit se et exiuit de templo VIII. Conspirauerant Iudei, ut, siquis eum confiteretur esse
Christum, extra synagogam fieret IX. Ego pono animam meam,
ut iterum sumam eam. Nemo tollit eam a me, sed ego pono eam a
me ipso. Potestatem habeo ponendi ipsam et potestatem habeo
iterum sumendi eam. Dicebant multi ex ipsis: Demonium
habet et insanit; quid eum auditis? Circumdederunt eum Iudei et
dixerunt ei: Quousque animam nostram tollis? Si tu es
Christus, dic nobis palam. Sustulerunt lapides, ut lapidarent
eum X. Quid facimus, quia hic homo multa signa facit etc. Expedit
uobis ut unus homo moriatur pro populo etc. Ab illo ergo die
cogitauerunt, ut interficerent eum. Caiphas prophetauit, quia Iesus moriturus erat pro gente; et non tantum pro gente, sed ut
filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. Proximum
erat pasca Iudeorum; quęritur in templo, ut apprehendatur XI.
Ante sex dies pascę uenit Bethaniam, quia ille qui sex diebus
omnia fecerat et sexto die hominem creauerat, ipse sexta mundi
ętate, sexta feria, sexta hora redimere mundum uenerat. Nisi granum
frumenti cadens in terra etc. Ipse est granum mortificandum
in infidelitate Iudeorum, multiplicandum in fide populorum.
Nunc anima mea turbata est. Et ego, si exaltatus fuero a terra etc.
Nunc iudicium est mundi, nunc princeps huius1 mundi eiicietur foras. Iesus abiit et abscondit se ab eis XII. Si diligeretis me,
gauderetis utique quia uado ad Patrem, quia Pater maior me
est. Venit enim princeps mundi huius1, et in me non habet
IOANNES 81
1 corr. ex hius
quicquam. Sed ut cognoscat mundus, quia diligo Patrem, et
sicut mandatum / dedit mihi Pater, sic facio XIIII. Capiendus Iesus introiuit in hortum, ut peccatum, quod in horto commissum fuerat, in horto deleret. Paradisus enim hortus deliciarum
interpretatur. Vt ergo dixit eis: Ego sum, abierunt retrorsum et
ceciderunt in terram etc. Primum ducitur ad Annam. Vnus
ministrorum dedit alapam Iesu. Misit eum Annas ligatum ad
Caipham. Si non esset hic malefactor, non tibi tradidissemus
eum. Pilatus: Gens tua et pontifices tui tradiderunt te mihi. Quid
fecisti? Respodit Iesus: Regnum meum non est de hoc mundo
etc. Ego in hoc natus sum et ad hoc ueni in mundum, ut testimonium perhibeam ueritati. Quia sexta die homo est factus et in
septima sequiescit Deus. Ideo sexta die pro homine patitur,
sabbato quiescit in sepulchro. Baiulans sibi crucem exiuit in
eum qui dicitur Caluarię locum, Hebraice autem Golgotha, ubi
crucifixerunt eum. Titulus I. N. R. I. Diuidunt uestimenta. Mulieres
stant iuxta crucem. Matrem Ioanni commendauit, et accepit
eam discipulus in suam. Crux quid significet. De latere Domini
fluxit sanguis et aqua. Latronum fregerunt crura. Figura: Iesus in
latere transfixus ostium in latere archę Noe, mulier de costa
Adam dormientis. Sepeliunt Iesum Ioseph et Nicodemus XVIII.
Intrat ad discipulos ianuis clausis XX. Piscis super prunas. Decies apparuisse
Dominum post resurrectionem colligitur XXI.
Perseuerantiam in longitudine temporis signat crucis longitudo a
trauerso usque ad terram XVIII.
Prouidentia. Pater meus usque modo operatur, et ego operor V.
Prędestinatio. Nemo potest uenire ad me, nisi Pater qui misit me,
traxerit eum. Et ego suscitabo eum in nouissimo die. Quare
illum trahat et illum non trahat, noli uelle iudicare, si non uis
errare. Semel accipe et intellige, si non traheris, ora ut traharis. Iterum
idem dicit VI. Proprias oues uocat nominatim. Nouit enim
nomina prędestinatorum etc. Oues meę uocem meam audiunt
etc. non peribunt in ęternum, et non rapiet eas quisque de
82 IOANNES
341v
manu mea. Nemo potest rapere de manu Patris mei X. Ego uos elegi
etc. Electi sunt ante mundi constitutionem ea prędestinatione,
in qua Deus sua futura facta pręsciuit; electi autem de mundo
ea uocatione, qua Deus id quod prędestinauit, impleuit. Quos
enim prędestinauit, hos et uocauit XV. Et nunc clarifica me tu,
Pater, apud te metipsum ea claritate, quam habui prius quam
mundus fieret apud te, scilicet in prędestinatione diuina XVII.
Purgatorium. Si non lauero te, non habebis partem mecum XIII. Palmitem ferentem fructum agricola purgabit, ut fructus plus afferat XV.
PAVLVS AD ROMANOS
Pax. Pacem habentes, non uos metipsos defendentes, sed date locum
irę XII. Deus pacis cum omnibus uobis. Amen XV. AD CORINTHIOS I: Obsecro uos, fratres, ut id ipsum dicatis omnes, ut
non sint in uobis scismata I. Omnes nos in unum corpus baptizati
sumus siue Iudei siue gentiles etc. et omnes in uno spiritu potati
sumus. Siquid patitur unum membrum, compatiuntur omnia
membra XII. II: Pacem habete, et Deus pacis erit uobiscum. Salutate
inuicem cum osculo sancto XIII. AD PHILIPPENSES: Ad caritatem et concordiam hortatur II. Pax Dei quę exuperat omnem
sensum etc. IIII. AD HEBREOS: Pacem sequimini cum
omnibus et sanctimoniam sine qua nemo uidebit Deum XII. IACOBI:
Fructus autem iustitię in pace seminatur facientibus pacem III.
AD CORINTHIOS I:
Pudicicia. Bonum est homini mulierem non tangere. Propter
fornicationem autem unusquisque suam uxorem habeat.
Non nuptis et uiduis bonum est, si sic permaneant. Quod si non
IOANNES / PAVLVS AD ROMANOS / AD CORINTHIOS I 83
se continent, nubant. Precio empti estis, / nolite fieri serui hominum. De uirginibus pręceptum non habeo, consilium autem
do etc. Solutus non quęrat uxorem. Qui sine uxore est, sollicitus
est quę Dominí sunt, quomodo placeat Deo. Qui matrimonio iungit
uirginem suam bene facit1, et qui non iungit melius facit.
Mulier soluta, cui uult, nubat. Beatior autem erit, si sic permanserit VII. AD THESSALONICENSES I: Hęc est uoluntas Dei sanctificatio uestra, ut abstineatis uos a fornicatione, ut sciat unusquisque
uestrum uas suum possidere in sanctificatione et honore, non
in passione desiderii, sicut gentes, quę ignorant Deum IIII. AD
THIMOTEVM I: Vidua eligatur non minus LX annorum etc.
adolescentiores autem uiduas deuita etc. Volo autem iuniores nubere,
filios procreare etc. V. ACTVVM: Murmur Gręcorum aduersus
Hebreos, quod non admitterentur in ministerio mulieres eorum VI. APOCALYPSIS: Cantabant canticum nouum. Nemo poterat
dicere canticum nisi illi qui empti sunt de terra; uirgines sunt.
Hi sequuntur Agnum, quocunque ierit etc. XIIII.
Pietas. AD ROMANOS: Iustificati gratis per gratiam ipsius et ridemptionem, quę est in Christo Iesu etc. III. Deus iustificat [impios
]2 mortuos et uocat ea quę non sunt IIII. Sed plus contulit
gratia quam abstulerat delictum. Vbi abundauit delictum, superabundauit et gratia V. Proprio filio suo non pepercit pro
nobis VIII. Optabam ego ipse anathema esse a Christo pro
fratribus meis. Quod si Deus sustinuit in multa patientia uasa
irę, apta in interitum IX. Bonitas Dei in eos qui permanent in
bonitate XI. AD CORINTHIOS I: Cum liber essem ex omnibus
omnium me seruum feci, ut plures lucrificarem. Omnibus
omnia factus sum, ut omnes facerem saluos IX. Nemo quod
suum est quęrat, sed quod alterius. Sicut et ego omnibus per
omnia placeo non quęrens quod3 mihi utile est, sed quod multis,
ut salui fiant X. Siquid patitur unum membrum, compatiuntur omnia membra XII. Nulla opera proficere ad salutem
sine caritate etc. de laudibus caritatis XIII. Quotidie morior propter
84 AD CORINTHIOS I
1 corr. ex benefacit 2 ipse auctor delevit 3 corr. ex quid
342r
gloriam uestram, fratres XV. II: Pater misericordiarum et Deus
totius consolationis, id est Deo gratias, qui semper triumphat
nos in Christo Iesu II. Quis infirmatur, et ego non infirmor? Quis
scandalizatur, et ego non uror? XI. Non quęro quę uestra sunt,
sed uos. Ego libentissime impendam, et superimpendar pro
animibus uestris XII. AD GALATAS: Alter alterius onera
portate etc. Dum tempus habemus, operemur bonum
omnes, maxime autem ad domesticos fidei VI. AD EPHESIOS:
Estote autem inuicem benigni, misericordes, donantes inuicem,
sicut et Deus in Christo donauit uobis IIII. AD COLOSSENSES:
Induite ergo uos sicut electi Dei, sancti et dilecti, uiscera misericordię
etc. supportantes inuicem, super omnia caritatem habete III. AD
THESSALONICENSES I: Quoniam non posuit nos Deus in
iram, sed in acquisitionem salutis per Dominum Iesum Christu
m qui mortuus est pro nobis, ut siue uigilemus siue dormiamus
simul cum illo uiuamus. Suscipite infírmos V. AD THIMOTEVM I: [Suscipite]1 Christus Iesus uenit in hunc mundum peccatores
saluos facere I. Saluator noster Deus, qui omnes homines
uult saluos fieri, et ad agnitionem ueritatis uenire II. Et manifeste
magnum est pietatis sacramentum; quod manifestatum est in
carne, iustificatum est in spiritu, apparuit angelis, creditum est in2
mundo, assumptum est in gloria III. Exerce te ad pietatem.
Nam corporalis exercitatio ad modicum utilis est, pietas autem ad
omnia utilis est, promissionem habens uitę quę nunc est et futurę
IIII. AD TITVM: Cum autem benignitas et humanitas apparuit
Saluatoris nostri Dei, non ex operibus iustitię, quę fecimus nos,
sed secundum misericordiam suam saluos nos fecit per lauacrum
regenerationis et renouationis Spiritus Sancti, quem effudit in nos
per Iesum / Christum, saluatorem nostrum, ut iustificati gratia
ipsius, hęredes simus secundum spem uitę ęternę III. AD HEBREOS:
Non enim habemus pontificem, qui non possit compati infirmitatibus nostris; tentatum autem per omnia pro similitudine, absque peccato etc. de eius misericordia IIII. Omnis
AD CORINTHIOS I 85
1 ipse auctor delevit 2 add.
342v
nanque pontifex, qui condolere possit his1 qui ignorant et
errant, quoniam et ipse circumdatus est infirmitate etc. V. Mementote
uinctorum tanquam simul uincti, et laborantium tanquam et
ipsi in corpore morantes XIII. ACTVVM: Barnabas discessit a Paulo,
ne dimitteret Marcum XV. PETRI I: Vnusquisque, sicut accepit
gratiam in alterutrum illam administrantes IIII. II: Nouit Deus
pios de tentatione erripere, iniquos uero in die Iudicii reseruare
cruciandos II. Non tardat Deus promissionem suam, sed patienter agit propter uos, nolens aliquos perire, sed omnes ad
penitentiam reuerti III. IOANNIS I: Videte qualem caritatem dedit
nobis Pater, ut filii Dei nominemur et simus. Deus animam
suam pro nobis posuit. Et nos debemus animas pro fratr
ibus ponere III. APOCALYPSIS: Ecce sto ad ostium et pulso:
siquis audierit uocem meam et aperuerit mihi ianuam, introibo ad
illum et cenabo cum illo, et ipse mecum III.
Penitentia. AD ROMANOS: Hora est iam nos de somno surgere.
Abiiciamus ergo opera tenebrarum etc. XIII. AD CORINTHIOS I:
Expurgate uetus fermentum etc. Epulemur, non in fermento ueteri,
sed in azimis etc. V. Castigo corpus meum et in seruitutem redigo,
ne forte, cum aliis prędicauerim, ipse reprobus efficiar IX. II:
Sufficít illi qui eiusmodi est obiurgatio hęc quę fit a pluribus, ita ut e
contrario magis donetis et consolemini, ne forte abundantiori tristitia
absorbeatur qui eiusmodi est II. Gaudeo, non quia, contristati
estis, sed quia contristati estis ad penitentiam. Quę enim secundum Deum tristitia est, penitentiam in salutem stabilem
operatur. Sęculi autem tristitia mortem operatur VII. AD
GALATAS: Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis V. Per Christum mihi
mundus crucifixus est et ego mundo. Ego enim stigmata Domini Iesu in corpore meo porto VI. AD EPHESIOS: Deponite ueterem
hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris.
Renouamini autem spiritu mentis uestrę et induite nouum
hominem etc. IIII. Surge qui dormis et exurge a mortuis, et
86 AD CORINTHIOS I
1 pro: iis
iluminabit te Christus V. AD COLOSSENSES: Mortificate ergo
membra uestra quę sunt super terram, fornicationem, immundiciam etc. III. AD PHILEMONEM: Emendationem Onesimi laudat,
qui aliquando inutilis fuit, nunc autem utilis. Tu autem illum ut
mea uiscera suscipe I. AD HEBREOS: Deponentes omne pondus et
circumstans nos peccatum per patientiam curramus ad propositum nobis certamen, aspicientes in auctorem fidei et consummatorem Iesum etc. XII. IACOBI: Emundate manus, purificate
corda, miseri estote, lugete et plorate. Humiliamini in conspectu
Domini, et exaltabit uos IIII. APOCALYPSIS: Siquis audierit uocem
meam et aperuerit mihi ianuam, introibo ad illum et cenabo
cum illo III. Memor esto itaque, unde excideris, et age penitenti
am, et prima opera fac. Sin autem, uenio tibi et mouebo candelabrum
tuum de loco suo, nisi penitentiam egeris II. Hi qui amicti
sunt stolis albis uenerunt de tribulatione magna et lauerunt
stolas suas, et dealbauerunt eas in sanguine Agni etc. Beatus et
sanctus qui habet partem in resurrectione prima. In his secunda mors non habet potestatem, sed erunt sacerdotes Dei et
Christi, et regnabunt cum illo etc. XX. Beati qui lauant stolas
suas in sanguine Agni, ut ait potestas eorum in ligno uitę et per
portas intrent in1 ciuitatem XXII.
Patientia. AD ROMANOS: Sumus filii Dei et heredęs, et Christi cohęredes;
si tamen compatimur, ut conglorificemur. Existimo enim,
quod non sint condignę passiones huius2 temporis ad futuram
gloriam quę reuelabitur in nobis VIII. Benedicite persequentibus uos, benedicite et nolite maledicere. Nulli malum pro malo
reddentes. Pacem habentes, non uos metipsos defendentes, sed
date locum irę. Noli uinci a malo, sed uince in bono malum XII. AD
CORINTHIOS I: Nos stulti propter Christum, infirmi, ignobiles.
Esurimus, sitimus, nudi sumus, colaphis cędimur, instabiles
sumus, laboramus operantes manibus nostris, maledicimur et
benedicimus etc. / tanquam purgamenta huius mundi facti
sumus, omnium peripsima3 usque adhuc IIII. II : Sicut abun-
AD CORINTHIOS I 87
1 add. 2 corr. ex hius 3 pro: -psema
343r
dant passiones Christi in nobis, ita et per Christum abundat
consolatio nostra. Sicut socii passionis1 estis, sic eritis et consolationis I. De patientia in aduersis et persecutione. Semper mortificatiom Iesu Christi in corpore nostro circumferentes, ut et uita Iesu manifestetur in corporibus nostris. Licet is qui foris est,
noster homo corrumpatur, tamen is qui intus est renouatur
de die in die. Id enim quod in pręsenti est momentaneum
et leue tribulationis nostrę supramodum in sublimitate ęternum
glorię pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis
quę uidentur, sed quę non uidentur, id est non temporalia, sed
ęterna IIII. Libenter suffertis insipientes, cum sitis ipsi sapientes.
Sustinetis enim etc. iniurias, pericula, labores, afflictiones carnis etc.
XI. AD EPHESIOS: Peto, ne deficiatis in tribulationibus etc. huius2
rei gratis flecto genua etc. III. AD PHILIPPENSES: Et satiari, et esurire,
et abundare, et penuriam pati, omnia possum in eo qui me
confortat IIII. AD COLOSSENSES: Nunc gaudeo in passionibus
pro uobis, et adimpleo ea quę desunt passionum Christi in carne
mea pro corpore eius, quod est Ecclesia I. AD THESSALONICENSES I: Excipientes uerbum in tribulatione multa, cum gaudio
Spiritus Sancti I. Sed ante passi et contumeliis affecti, sicut scitis,
in Philippis, fiduciam habuimus in Deo nostro loqui ad uos euangelium Dei in multa sollicitudine II. Nemo moueatur in tribulationibus istis. Ipsi enim scitis, quod in hoc positi sumus III.
Patientes estote ad omnes V. AD THIMOTEVM II: Exhortatio ad martyrium. Noli itaque erubescere testimonium Domini nostri Iesu
Christi neque me uinctum eius, sed collabora Euangelio etc. I. Hęc
patior, sed non confundor I. Nam si commortui sumus, et conuiuemus; si sustinebimus, et conregnabimus II. Explicat quas
passiones perpessus sit. Et omnes qui pie uolunt uiuere in Christo Iesu, persecutionem patientur III. AD HEBREOS: Patientia nobis necessaria est, ut uoluntatem Dei facientes reportetis promissionem X. ACTVVM: Apostoli a sacerdotibus positi in custodia IIII. Apostoli ponuntur in carcere, sed ab angelo liberati prędicant
88 AD CORINTHIOS I
1 pro: -onum 2 corr. ex hius
in templo. Cęsi gaudent in contumelia pro Iesu habita et prędicationi
instant V. Patientia Stephani et martyrium VI,VII. Fideles
propter persecutionem disperguntur, dispersi euangelizant VIII. Paulus insidias patitur, per murum in sporta demittitur XII.
Iacobus maior capite truncatus, Petrus in carcerem mittitur XII. Fideles contumeliis lapidationibusque confecti perfugerunt
euangelizantes et conuertentes multos. Per multas tribulationes
oportet nos intrare in regnum Dei XIIII. Paulus et Sylas1 uirgis cęsi mittuntur in carcerem pedes ligno stricti. Nocte media Deum laudant.
Fit terre motus2; aperiuntur ostia, soluuntur uincula, carceris custos
conuertitur, ipsi a magistratu dimittuntur XVI. Paulus it Hierosolimam uincula et tribulationes passurus XX. Paratus est non solum
alligari, sed etiam mori pro nomine Iesu XXI. Flagellis cęditur XXII. Iussu Ananię sacerdotis in ore percutitur, et conuersus ad
illum ait: Percutiet te Deus, paries dealbate. Deinde dictum excusauit
etc. XXIII. Nocte confortans eum Dominus sit: Constans
esto. Sic et Romę oportet de me testificeris XXIII. IACOBI: Omne gaudium existimate, fratres, cum in tentationes uarias incideritis etc.
hortatur ad patientiam I. Patientes igitur estote, fratres, usque
in aduentum Domini. Sicut agricola patienter expectat maturitatem fructuum V. / Nolite ingemiscere in alterutrum. Exemplum
accipite exitus mali, longanimitatis, laboris, patientię prophetarum, sufferentię Iob et finis Domini V. PETRI I: Et quis est qui
uobis noceat, si boni emulatores3 fueritis? Sed et siquid patimini
propter iustitiam beati. Melius est benefacientes pati quam
malefacientes etc. III. Communicantes Christi passionibus gaudete,
ut reuelatione glorię eius gaudeatis exultantes IIII. Itaque et hi qui
patiuntur secundum uoluntatem Dei, fideli Creatori commendent
animas suas in benefactis IIII. APOCALYPSIS: Ecclesię
Ephesi labor et patientia laudatur. Smyrnę dicitur: Habebis tribulationem diebus decem II. Aperuit terra os suum, id est fideles
orando pro Ecclesia, et absorbuit flumen quod misit draco de ore
suo, id est persecutiones sustinuit XII.
AD CORINTHIOS I 89
1 pro: Si- 2 pro: terrę motus 3 pro: ęm-
343v
Pauper. AD THIMOTEVM I: Est autem quęstus magnus pietas cum
sufficientia. Nihil enim intulimus in hunc mundum. Haud
dubium, quia nec auferre quid possumus. Habentes autem
alimenta et quibus tegamur, his contenti simus VI. IACOBI: Pauper
diues in fide hęres erit regni II. APOCALYPSIS: Scio tribulationem
tuam et paupertatem tuam II.
Peruersus. AD PHILIPPENSES: Omnes quę sua sunt quęrunt, non
quę Iesu Christi II. AD THIMOTEVM II: Erit enim tempus,
cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coaceruabuntur sibi magistros prurientes auribus; et a ueritate quidem
auditum auertent; ad fabulas autem conuertentur IIII.
ACTVVM: Iudeis non admittentibus Verbum Paulus et Barnabas
dixerunt: Vobis oportebat loqui primum uerbum Dei etc. XIII.
Paulus prędicat, Iudei blasfemant. Ille excutiens uestimenta dixit:
Sanguis uester super caput uestrum. Mundus ego ex hoc ad gentes
uadam XVIII. Disputante Paulo indurati maledicunt XIX.
Poetę. AD CORINTHIOS I: Scientia inflat, caritas uero ędificat VIII. AD
THIMOTEVM I: Siquis aliter docet etc. contra sophistas VI. II: Magistri
prurientes auribus IIII. AD HEBREOS: Doctrinis uariis et
peregrinis nolite abduci VI.
Perfidia. AD ROMANOS: Tradidit illos Deus in desideria cordis eorum.
Et sicut1 non probauerunt Deum habere in notitia etc. non
solum qui faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus I.
Offenderunt in lapidem offensionis IX. Emulationem quidem Dei
habent, sed non secundum scientiam. Quomodo ergo inuocabunt in quem non crediderunt X. Conclusit enim Deus
omnia in incredulitate, ut omnium misereatur XI. Omne quod
non est ex fide, peccatum est XIIII. Obseruetis eos qui dissensiones et
offendicula pręter doctrinam, quam uos didicistis, faciunt, et declinate
ab illis XVI. AD CORINTHOS I: Verbum enim crucis
pereuntibus quidem stultitia est I. Nihil est idolum in mundo VIII. Oportet et hęreses esse, ut et qui probati sunt manifesti fiant
in uobis XI. II: Ambulantes in astutia, adulterantes uerbum Dei.
90 AD CORINTHIOS I
1 corr. ex sic
Deus huius1 sęculi excęcauit mentes infidelium, ut non fulgeat illuminatio euangelii glorię Christi, qui est imago Dei IIII. AD
THIMOTEVM I: Spiritus autem manifeste dicit, quia in nouissimis temporibus discedent quidam a fide attendentes spiritibus
erroris etc. IIII. Si negabimus, et ille negabit nos. Si non credimus,
ille fidelis permanet, negare se ipsum non potest II. Quemadmodum autem Iamnes2 et Iambres3 restiterunt Moysi, ita et hi resistunt
ueritati etc. III. AD TITVM: Hęreticum hominem post unam et
secundam correptionem deuita etc. III. AD HEBREOS: Qui
propter incredulitatem non introierunt in Terram promissionis III. ACTVVM: Elymam magum Paulus a fide auertentem
cęcitate damnauit XIII. Dicit pseudoapostolos post obitum suum
surrecturos XX. / PETRI I: Qui non credunt his, lapis offensionis
et petra scandali II. II: Et in uobis erunt magistri mendaces qui
introducent sectas perditionis etc. contra hereticos II. Venient in
neuissimis diebus in deceptione illusores iuxta proprias conscientias
ambulantes dicentes: Vbi est promissio aut aduentus eius etc. III.
IOANNIS I: Quis est mendax, nisi is qui negat, quoniam Iesus
non est Christus? Hic est Antichristus qui negat Patrem et
Filium II. II: Multi seductores exierunt in mundum. Qui non
confitetur Iesum Christum uenisse in carne, hic est seductor et
Antichristus. Omnis qui pręcedit4 et non permanet in doctrina
Christi, Deum non habet. Qui permanet in doctrina, hic
Patrem et Filium habet. Siquis uenit ad uos et hanc doctrinam
non affert, nolite communicare illi etc. 1. IVDĘ : Subintrauerunt5
enim quidam homines etc. de hęreticorum prauitate I.
APOCALYPSIS: Habeo aduersus te pauca, quia permittis mulierem Iezabel, quę se dicit prophetem6 docere et seducere seruos
meos, fornicari et manducare de idolaticis7 II. Equus niger signat persecutionem hereticorum contra fideles occultam. Equus uero pallidus
persecutionem falsorum fratrum occultam simul et
manifestam VI. Equus ruffus signat effundentes sanguinem
martyrum VI. Aperuit puteum abyssi, id est doctrinam perfidię,
AD CORINTHIOS I 91
1 corr. ex hius 2 pro: Iannes 3 pro: Mambres 4 pro: recedit 5 pro: -introierunt 6 pro: -en 7 pro: idolothytis
344r
et ascendit fumus etc. Et exierunt locustę, id est eorum discipuli.
Pręceptum est eis, ne lederent1 quenquam, nisi tantum
homines qui non habent signum Dei in frontibus suis IX.
Adorauerunt bestiam omnes qui inhabitabant terram, quorum
non sunt scripta nomina in libro uitę Agni qui occisus est ab
origine mundi XIII. Factum est uulnus sęuissimuum2 et pessimum
in homines qui habebant caracterem3 bestię etc. Ciuitates gentium ceciderunt, et Babylon magna uenit in memoriam ante
Deum, dare illi calicem uini indignationis irę eius XVI. Meretrix
magna habens capita VII et cornua decem etc. XVII. Cecidit, cecidit
Babylon magna, et facta est habitatio demoniorum et custodia
omnis spiritus immundi etc. XVIII. Incredulis et execratis et idolatris
pars erit in stagno ardenti XXI.
Petitio. AD ROMANOS: Nunquid4 oremus, sicut oportet, nescimus VIII. AD CORINTHIOS I: Coniugati debitum reddant, nisi ex consensu
ut uacent orationi VII. Vir orans aut prophetans non uelet
caput, mulier autem uelet XI. Orabo spirítu, orabo et mente; psallam spiritu, psallam et mente XIII. AD EPHESIOS: Implemini
Spiritu Sancto loquentes uobis metipssis in psalmis, hymnis et
canticis spiritalibus etc. V. Orantes omni tempore in spiritu et
in ipso uigilantes in omni iustitia et obsecratione pro omnibus
sanctis et pro me, ut detur mihi sermo etc. VI. AD PHILIPPENSES:
Nihil solliciti sitis, sed in omni oratione et obsecratione cum
gratiarum actione petitiones uestrę innotescant apud Deum IIII. AD COLOSSENSES: Orationi instate uigilantes in ea in
gratiarum actione orantes simul et pro nobis IIII. AD THESSALONICENSES I: Sine intermissione orate V. AD THIMOTEVM I:
Obsecro igitur primum omnium fieri obsecrationes, orationes,
postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus etc.
Volo ergo uiros orare in omni loco leuantes puras manus sine ira et
disceptatione II. AD HEBREOS: Christus in passione sua orauit pro
nobis cum clamore et lachrimis V. ACTVVM: Apostoli in
oratione perseuerant simul cum mulieribus et Maria, matre
92 AD CORINTHIOS I
1 pro: lę- 2 pro: sęuum 3 pro: ch- 4 pro: Nam quid
Iesu I. Petrus et Ioannes ascendebant in templum ad horam
orationis nonam III. Orante ecclesia Petrus ab angelo de carcere liberatur XII. Paulus positis genibus simul cum cęteris orauit XX. Positis in littore genibus orauimus XXI. IACOBI: Petitis, et
non accipitis, eo quod / male petatis IIII. Orate pro inuicem, ut
saluemini. Multum ualet deprecatio iusti assidua. Helias orauit, et non
pluit; iterum orauit, et pluit V. PETRI I: Estote prudentes et uigilate
in orationibus IIII. IOANNIS I: Qui scit fratrem suum peccare
peccatum non ad mortem, petat, et dabitur ei uita peccanti non ad
mortem. Est peccatum ad mortem; non pro illo dico, ut roget
quis V. APOCALYPSIS: Seniores ceciderunt coram Agno
habentes singuli citharas et phyalas1 aureas plenas odoramentorum, quę
sunt orationes sanctorum laudes dicentes Redemptori V. Et
ascendit2 fumus incensorum de orationibus sanctorum coram Deo VIII.
Potentia. AD ROMANOS: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. Non est enim potestas, nisi a Deo. Vis autem non
timere potestatem? Fac bonum. Si autem malum feceris, time.
Non enim sine causa gladium portat etc. XIII. AD TITVM:
Admone illos principibus et potestatibus subditos esse III.
Patria. AD HEBREOS: Non habemus hic manentem ciuitatem, sed futuram inquirimus XIII.
Peccatum. AD ROMANOS: Causati sumus Iudeos et Gręcos omnes sub
peccato esse. Omnes enim peccauerunt et egent gratia3 Dei III. Per
unum hominem peccatum, et per peccatum mors, in quo omnes
peccauerunt. Vsque ad Legem peccatum, mors ab Adam usque
ad Moysen V. Stipendia peccati mors VI. Peccatum non cognoui,
nisi per Legem VII. AD CORINTHIOS I: Sic autem peccantes
in fratres etc. in Christum peccatis VIII. Stimulus autem mortis
peccatum est, uirtus uero peccati lex XV. AD THIMOTEVM I:
Quorundam hominum peccata manifesta sunt, pręcedentia ad
iudicium, quorundam autem etc. V. AD HEBREOS: Impossibile
dicit esse eos qui semel illuminati sunt, si prolapsi fuerint,
AD CORINTHIOS I 93
1 pro: phi- 2 corr. ex -is 3 pro: gloria
344v
rursus reuocari ad penitentiam etc. VI. Voluntarie peccantibus
post acceptam notitiam ueritatis, iam non relinquitur pro peccatis
hostia X. IACOBI: Qui totam legem seruauerit, offendat autem in
uno, factus est omnium reus II. IOANNIS I: Si dixerimus, quonia
m peccatum non habemus, ipsi nos seducimus. Si dixerimus, quia non peccauimus, mendacem facimus eum, et uerbum eius non est in nobis I. Omnis qui in eo manet, non peccat,
et omnis qui peccat, non uidet eum nec cognouit eum. Qui
facit peccatum, ex diabolo est, quoniam ab initio diabolus peccat.
Omnis qui natus est ex Deo, peccatum non facit, quoniam semen ipsius in eo manet; et non potest peccare, quoniam ex Deo
natus est III. Qui scit fratrem suum peccare peccatum non ad
mortem etc. Est peccatum ad mortem; non pro illo dico, ut roget
quis. Scimus quoniam omnis qui natus est ex Deo, non peccat,
sed generatio Dei conseruat eum, et malignus non tanget1 eum.
Mundus totus in maligno positus est V.
Promissum. PETRI II: Non tardat Dominus promissionem suam,
sed patienter agit propter uos etc. III. [Io. II.]2
Passio Domini. AD ROMANOS: Christus pro impiis mortuus est etc. V.
Si autem mortui sumus cum Christo, credimus quia simul
etiam uiuemus cum illo VI. Nam quod impossibile erat Legi etc.
Deus Filium suum mittens in similitudinem carnis peccati, et
de peccato damnauit peccatum in carne VIII. Christus minister
fuit Iudeis ex promissione Dei, gentibus ex misericordia etc. XV.
AD CORINTHIOS I: Verbum enim crucis pereuntibus quidem
stultitia est. His3 autem qui salui fiunt, id est nobis, Dei uirtus
est. Nos autem prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem
scandalum, gentibus autem stultitiam, ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum, Dei uirtutem et Dei sapientiam I. Si
cognouissent, nunquam Dominum glorię crucifixissent II. Pasca
nostrum immolatus est Christus V. Christus mortuus est pro
peccatis nostris; sepultus est, resurrexit, apparuit. Nouissime
autem omnium tanquam abortiuo uisus est et mihi etc. Christus
94 AD CORINTHIOS I
1 pro: tangit 2 ipse auctor delevit 3 pro: Iis
resurrexit a mortuis primitię dormientium etc. Item de Adam et
de Christo XV. / AD CORINTHIOS II: Pro omnibus mortuus est
Christus, ut qui uiuunt, iam non sibi uiuant, sed ei qui pro
ipsis mortuus est et resurrexit V. Omnia autem ex Deo qui nos
reconciliauit sibi per Christum, et dedit nobis ministerium reconcialiationis. Quoniam quidem Deus erat in Christo mundum
reconcilians sibi etc. Deus eum qui non nouerat peccatum, pro
nobis peccatum fecit, ut nos efficeremur iustitia Dei in Christo V.
Scitis enim gratiam Domini nostri Iesu Christi, quoniam
propter uos egenus factus est, cum esset diues, ut illius inopia
uos diuites essetis VIII. Nam etsi crucifixus est ex infirmitate, sed
uiuit ex uirtute Dei. Nam et nos infirmi sumus in illo, sed uiuemus
cum eo ex uirtute Dei in nobis XIII. AD GALATAS: Qui dedit
semetipsum pro [nobis]1 peccatis nostris, ut eriperet nos de pręsenti sęculo nequam secundum uoluntatem Dei et Patris nostri,
cui est gloria in sęcula sęculorm. Amen. I. Christus nos redemit
de maledicto Legis factus pro nobis maledictum III. Misit
Deus Filium suum, factum ex muliere, factum sub Lege, ut eos
qui sub Lege erant redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus IIII. AD EPHESIOS: Per crucem interficiens inimicicias
in se metipso et ueniens euangelizauit pacem etc. II. Tradidit
se metipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem
suauitatis V. AD COLOSSENSES: Et uos, cum mortui essetis in
delictis, in prępucio carnis uestrę conuiuificauit cum illo, donans
uobis omnia delicta, delens quod aduersus uos2 erat chirographum
decreti, quod erat contrarium nobis, et ipsum tulit de medio affigens illud cruci et expolians principatus et potestates traduxit confidenter,
palam triumphans illos in se metipso II. AD TITVM: Qui
dedit se metipsum pro nobis, ut nos redimeret ab omni iniquitate
et mundaret sibi populum acceptabilem, sectatorem bonorum
operum II. AD HEBREOS: Eum autem qui in3 modico3
quam angeli minoratus est, uidemus Iesum, propter passionem mortis, gloria et honore coronatum, ut gratia Dei pro om-
AD CORINTHIOS I 95
1 om. 2 pro: nos 3 pro: modico
345r
nibus gustaret mortem. Decebat enim etc. Participauit carni et
sanguini, ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis
imperium etc. Nusquam enim angelos apprehendit, sed semen
Abrahę etc. In eo enim in quo passus est ipse et tentatus, potens
est et eis qui tentantur auxiliari II. Si enim sanguis hyrcorum etc.
inquinatos sanctificat ad emundationem carnis, quamto1 magis
sanguis Christi? etc. Omnia pene in sanguine secundum Legem
mundantur etc. Quemadmodum statutum est hominibus semel
mori, post hoc autem iudicium, sic et Christus semel oblatus est ad
multorum exhaurienda peccata; secundo sine peccato apparebit
omnibus expectantibus se in salutem IX. Quorum animalium infertur sanguis pro peccato in sancta per pontificem,
horum corpora cremantur extra castra. Propter quod et Iesus, ut
sanctificaret per suum sanguinem populum, extra portam passus
est XIII. PETRI I: Qui peccata nostra ipse pertulit in corpore
suo super lignum, ut peccatis mortui iustitię uiuamus; cuius liuore sanati
estis II. Et Christus semel pro peccaris nostris mortuus est, qui et
his qui in carcere erant, id est in lymbo, spiritu ueniens
prędicauit III. Qui passus est in carne, desiit a peccatis IIII.
Perseuerantia. AD GALATAS: Bonum facientes non deficiamus VI. AD THESSALONICENSES II: Vos autem, fratres, nolite deficere benefacientes III. AD THIMOTEVM II: Bonum certamen
certaui, cursum consumaui2, fidem seruaui etc. IIII. AD HEBREOS:
Christi domus sumus nos, si fiduciam et gloriam spei usque ad
finem firmam retineamus. Participes enim Christi effecti
sumus, si tamen initium substantię eius usque ad finem firmum3
retineamus III. Bonum agendum sine cessatione X. Recogitate
enim Iesum etc. ut non fatigemini animis uestris deficientes XII. / ACTVVM: Erant perseuerantes in doctrina, in commun
icatione panis et in orationibus II. IOANNIS I: Si in uobis
permanserit quod audistis ab initio, et uos in filio et Patre manebitis.
Manete in eo, ut, cum apparuerit, habeamus fiduciam. II. APOCALYPSIS: Vincenti dabo etc. Esto fidelis usque ad mortem. Qui
96 AD CORINTHIOS I
1 pro: quanto 2 pro: -mm- 3 corr. ex firmus
345v
uicerit etc. Vincenti dabo etc. Qui uicerit et custodierit usque in
finem etc. III. Item III. Qui uicerit, possidebit hęc, et ero illi Deus, et
ille erit mihi filius XXI.
Prouidentia. PETRI I: Quoniam ipsi cura est de uobis V.
Prędestinatio. Quos pręsciuit et prędestinauit, uocauit, iustificauit,
magnificauit VIII. Non ex operibus, sed ex uocante dictum est ei:
Quia maior seruiet minori. Iacob dilexi, Esau odio habui. Miserebor,
cui misertus sum. Igitur non uolentis neque currentis, sed miserentis est Dei. Cuius uult miseretur, et quem uult indurat. Tu quis es, qui
respondeas Deo etc. VIIII.
Purgatorium. AD CORINTHIOS I: Sicuius opus arserit, detrimentum
patietur; ipse autem saluus erit, sic tamen quasi per ignem III.
METHAMORPHOSES
Pudicicia. Daphne, Penei filia, nec prece nec precio corrupta. Vt uim
Apollinis effugeret, in laurum est conuersa deorum auxilio;
Syringa uirgo, ne a Pane uitiaretur, in arundinem I. Calisto1 Iouis
precibus non cessit; ui et astu uicta est. Cornix, ne a Neptunno
uitiaretur, in auem sui nominis uersa uirginitatem non amisit II. Diana uitę illius non pepercit qui casu tantum nudam uidit, ne
eloqui posset. Narcysus2 Echo nympham contempsit, suapte forma
captus extabuit III. Diana et Proserpina connubia spernentes.
Arethusa Alpheum fugiens Dianę implorauit auxilium V. Diana3
urgente Nesso inclamauit suum Herculem. Caunus illicitos sororis
Byblis stimulos non ferens patriam deseruit atque illa ubique
sequente multa peragrauit loca IX. Pygmaleon4 statuit cęlebs
permanere; postea captus est forma simulachri eburnei X. Iuppiter
Thetim quidem amauit, sed ab ea abstinuit, quia natum paritura erat
patre fortiorem XI. Picus, ut fidem Cannenti5 uxori seruaret, Circem6
contempsit. Pomona Vertumnum fugiens, Anaxarates7
Iphim XIIII. Hypollitus8 uirginitatis custos, a morte ab Esculapio
AD CORINTHIOS I / METHAMORPHOSES 97
1 pro: -ll- 2 pro: -issus 3 pro: Deianira 4 pro: -lion 5 pro: Canenti6 pro: -en 7 pro: Anaxarete 8 pro: Hippolytus
suscitatus, a Diana in ętatem grandiorem statim promotus
dictusque Virbius et in ualle Ericina1 collocatus XV.
Pietas. Mestra, ut patrem Eristonem2 alere posset, in seruitutem se
redigebat et in uarias formas mutata eludebat dominos VIII. Theletusa3
Lygdo marito iubente, si puellam peperisset, necaret, Iphim filiam
pro filio nutriuit. Propterea, ne fallax in uirum argueretur, Isis
dea illam4 in puerum mutauit et Ianthis5 nuptiis copulauit IX. Dedalion in Chiones filię rogo se iacere non permissus de Parnaso se
pręcipitauit XI. Orionis filię pro populo Thebano immolari passę
sunt XIII.
Pauper. Iuppiter et Mercurius Philemonis et Baucidis hospitiollo6 delectati
beneficia in illos contulere. Mestra famem patitur; pro ancilla
uenit VIII.
Partus. Bacchus Semeles mortuę utero exemptus Iouisque femori
[exemptus]6a insertus expletis mensibus nutriendus traditur
nymphis Nysam, montem Indię, frequentantibus III. Celinus7, Adamas, Curetes ex imbribus creati IIII./ Hermaphroditus ex
Mercurio et Venere. Ex sanguine capitis Medusei in Affrica8 serpentes
nati. Ex utero Medusę Pegasus cum pennis exiuit IIII. Amphion
ex Niobe septem filios et totidem filias habuit. Latonę partus difficillis9
ira Iunonis VI. Archidamanta 10 uidit columbam ex filia procreatam VII. Alcumenę partus difficilis. Mustella ore parit. Lucina
uel Elicia 11 parientium dea. Ciane 12 Mileto genuit Biblim et Caunum IX.
Poetę. Ex Medusa, Phorci filia, Pegasus equus. Inde Helicon unda Phorcinidos,
id est Medusę IIII. Musę uim Pyrenei euaserunt in uolucres
uersę. Cantu superarunt Pyeri filias et eas uerterunt in picas V.
Apollo tibiis Marsiam VI. Caput Orphei Apollo tutatus a morsu serpentis.
Pana fistulę cantu uicit iudice monte Thmolo 13. Mydam dissentientem auriculis asini damnauit XI. Pythagorę Samii opiniones et
sententię XV.
Perfidia. Arne patriam Athenas prodidit. Scylla patriam et patrem
Nysum 14 VIII. Nessus Deianiram ab Hercule sibi commissam
98 METHAMORPHOSES
1 pro: Ar- 2 pro: Erysichthonem 3 pro: Teleth- 4 corr. ex illum 5 pro: Ianthe 6 pro: -olo 6a ipse auctor delevit 7 pro: Celmis 8 pro: -f- 9 pro: -ilis 10 pro: Alcidamas 11 pro: Eileithyia 12 pro: Cy-13 pro: Tm- 14 pro: Ni-
346r
comprimere uoluit VIIII. Polinestor1 Polidorum a Priamo sibi
creditum occidit XIII. Tarpeia uirgo patriam prodere uoluit Sabinis XIIII.
Promissum. Laomedon Ilio condita Apollini et Neptunno conditoribus aurum promissum denegauit. Ob hoc Neptunnus agros
eius undis obruit, Hesionen filiam marinę belluę obiicere coegit.
Ipse autem liberatori fílię Herculi equos pollicitos dare noluit, sed ille
expugnata Ilio raptam Hesionen Thelamoni2 socio tradidit XI.
Peregrinatio. Io in uaccam [uersa]3 terras peragrauit Furiis agitata I.
Fratres missi quęsitum sororem Europam diuersas regiones per
agrant4 III. Item Ceres quęrens Proserpinam. Eandem Syrenes,
cum in terra non inuenissent, impetrarunt, ut in aues uersę quęrerent eam et in mari V. Latonam errantem nulla recepit regio. In
Lydia sitienti aqua fuit interdictum VI. Biblis5 fratrem fugientem
sequens Venere illicita ardens multa peragrauit IX.
Perseuerantia. Agenor fílios misit quesitum Europam filiam, hac lege,
ne redirent nisi inuenta III.
SENECA
Pax. Liber de tranquillitate uitę 71. De tranquillitate animi 72.
Secundum Democritum qui tranquille uolet uiuere 74. Vítę
quietis appetítio, quam frustra in multis fuisse, ut in diuo Augusto,
in Cicerone 78. Hortatur ad quietem uitę priuatę 81. Auxilia debilia
firma consensus facit 85. Pacem cum omnibus habebis, bellum
cum uitiis. Semper dissensio ab alio incipiat, a te reconciliatio 87.
Quomodo tuti simus a uulgo 6.
Prouerbium. Vetus prouerbium est: Gladiatorem in arena capere consilium. Hoc ad eas res pertinet, quibus uisis melius consulitur quam
auditis 8. Subula leonem excipis; ut illud: Contra gladiatorem ferula 34.
Pudicicia. Quę uiolatorem occidit 5. Quędam uirgo a pyratis capta ei
prostituta uim inferentem occidit, absoluta petit sacerdotium;
METHAMORPHOSES / SENECA 99
1 pro: Polym- 2 pro: Te- 3 add. 4 corr. ex .antur 5 pro: By-
contradicitur 118, 119. Catone sedente puduit / populum postulare
sibi Florales iocos nudandarum meretricum 98.
Pietas. Nihil est uenali misericordia turpius 11. Centurio Luculli Mithridatem non potuit occidere 14. Allatum ad se Pompei caput Cęsar
fleuit 18. Liber ad Neronem de clementia. Non omnibus ignoscendum 19. Cęsaris clementia in ignoscendo 20. Nero: Vellem,
inquit, nescire litteras etc. 22. Clementię diffinitio. Quod misericordi
a uitium sit, non uirtus. Stoici negant sapientis esse misereri.
Clementia liberum arbitrium habet 23. Clementia est temperantia
animi in potestate ulciscendi 85. Misericordia non causam, sed
fortunam spectat 86. Pietas in patruum pauperem, deinde in
patrem 116. Croesi filius mutus in periculo patris naturalia uocis
impedimenta rupit, qui plusquam quinquennio tacuerat 135. Allatum ad se Cęsar Pompei caput fleuit. Hoc ille propter filiam
pręstitit 145. Pietatis pręcepta 47.
Penitentia. Aquę quę omnia immunda a se eiiciunt 99. De emendando
animo 2. Intelligo non emendari me tantum, sed transfigurari.
Argumentum est in melius translati animi, quod uitia sua, quę
adhuc ignorabat, uidet 3. De corrigendis et non inueterandis uitiis
10.
Patientia. Iniurias despiciens 20. Iniurię patiens 22. Patientia. Catonis
patientia percussi ab imprudente. Magni animi est iniurias despicere. Interrogatus quidam, quomodo in aula consenuerit:
Iniurias, inquit, accipiendo et gratias agendo de ipsis etc. de
dissimulanda iniuria. Pastoris parientia. Patientia contra iratum
52. Socratem aiunt colapho percussum nihil amplius dixisse quam
molestum esse quod nescirent homines, quando cum galea
prodire deberent 54. Patientia Philostrati tyranni erga conuitiatorem ebrium 54. Antigonus in eos qui de se obloquebantur,
Philippus in Democratem, diuus Augustus in Timagenem 55.
Comparatio parientis ad feram immanem, quę lenta latratum
canum respexit et ad scopulum, cui irritus fluctus assultat 56. Diogenes
erga se conspuentem. Alius a Lentulo pingui saliua resputus:
100 SENECA
346v
Affirmabo omnibus, Lentule, falli eos qui te negant os habere 57.
Patientia in aduersis. Patientia Mutii, Fabricii, Rutilii, Reguli, Socratis
58. Lacedemonii pueros flagellis ad patientiam durant. Demetrius
omnia quę euenire possunt se libenter offerens tanquam deo,
quocunque duxerit, obtemperaturus. Contemnite paupertatem, dolorem, fortunam 59. Fortis et patiens omnem temporum
difficultatem sciet legem esse naturę 61. Fortis animi 62. Conuitiorum patiens. Patiens rupi in mari comparatur 63. Patientia
Marcelli in exilio 96. De aduersitate ferenda. De patientia uel
fortitudine. Nunciato naufragio Zeno noster, cum omnia sua audiret
submersa: Iubet, inquit, me fortuna expeditius philosophari 74.
Patientia sapientis comparatur lapidi quem ferrum non cedit, et
materię quam ignis non consummit1, et scopulis mare frangentibus. Stilphon2 philosophus, cum rem familiamque hostis
rapuisset, nihil se perdidisse dixit, quod omnia sua cum ipso
essent 71. / Patiens iniuriarum 76, 77. Cato colaphis percussus 77.
Socratis patientia. Libertas est animum supponere iniuriis 78.
Feras difficilia, ut facilia leuius feras 86. Tormentorum patientia 128.
Stilbon amissis omnibus nihil se amisisse putauit: Omnia, inquit,
bona mea mecum sunt 4. Patientia Rutilii, Marcelli, Socratis, Mutii,
Catonis 9. Ad omnia aduersa sapiens intrepidus 21. Sapiens in
tormentis ridet 23. Epicurus in dolore uesicę et uentris patiens,
et Mutius in manu urenda 24. Non sunt optanda mala, sed in
malis patientia 24. Patiens iniurias nihil patitur, si cum illo est
uirtus. Cato. Socrates. Regulus. Academici. Vri, uulnerari, occidi, alligari
iuuat, aliquando etiam libet 26, 27. Patiens in aduersis 29.
Patientię pręparatio. Patientia morbi 30. Patientia doloris 31.
Patientia morbi, doloris, paupertatis3, exilii, mortis. Ista per se nec
bona nec mala, sed materia boni sunt 33. Sapiens artifex est
domandi mala 36. Quomodo ad omne quod euenire potest
firmandus est animus 41. Patientia Epicuri in dolore uentris et
uesicę 42. Vicit ignem Mutius, crucem Regulus, uenenum Socrates,
exilium Rutilius, mortem ferro adactam Cato 48. Aduersa si
SENECA 101
1 pro: -m- 2 pro: -pon 3 corr. ex puper-
347r
pręcogitentur, leuiora erunt. Optimum est pati quod emendare1
non possis, et Deum, quo autore cuncta proueniunt, sine murmuratione
comitari 53.
Paupertas 3. Socrates. Diogenes diuitias contempsit. Diogenes maior
Alexandro, ut pote cui nec dare quicquam nec eripere potuit 36. Vnus
est sapiens cui omnia sunt nec ex difficili tuenda 43. Socrates
amicis audientibus: Emissem, inquit, pallium, si nummos
haberem 46. Fabricius paupertatis amator 58. Contemnite
paupertatem, dolorem, fortunam 59. Demetrius Cynicus
omnium pauperrimus, qui cum sibi interdixisset habere,
interdixit et poscere 61. Id egit rerum natura, ut ad beneuiuendum non magno apparatu opus esset 86. Corporis exigua desideria
sunt: frigus submouere uult, alimentis famem ac sitim extinguere. Quicquid extra concupiscitur, uitiis, non usibus laboratur 69. Dictator pauper Samnitum aurum contempsit.
Cupiditati nihil est satis, naturę etiam satis est paruum. Paupertatem nemo grauem sentit, nisi qui putat 70. Vnum fuisse Homero
seruum, tres Platoni, nullum Zenoni, a quo coepit Stoicorum
rigida ac uirilis sapientia, satis constat. Pauper Agrippa, Attilius
Regulus, Scipio 10. Paupertas eo minorum tormentorum, quo minorum damnorum est materia. Diogenes effecit, nequid sibi eripi
posset 73. Domus sapientis angusta etc. 77. Bonorum crimen est
officiosus miser 85. Scipionis filię ob paupertatem a senatu dotatę 92.
Elius Tubero et Fabricius. Paupertatis ignotum bonum. Phocion,
Aristides, Coruncanius2 124. Pauper a diuite accusatur, defendit se
143. Non puto pauperem, cui, quantulumcunque superest, sat
est. Laudat pauper- / tatem. Magnę diuitię sunt lege naturę composita
paupertas 2. Pauper tutus. Epicurus inquit: Si ad naturam uiues,
nunquam eris pauper; si ad opiniones, nunquam eris diues 6.
Quomodo paupertas expediat ad philosophiam tendenti. Paupertatem suadet 7. Paupertas ostendit amicum 8. Diuitię sunt ad
legem naturę composita paupertas 11. Pecuniam minorem
habebis, nempe et modestiam 14. Demetrii paupertatem laudat 21.
102 SENECA
1 corr. ex -ari 2 corr. ex Coruncanus
347v
Paupertas non timenda 32. Quid sit paupertas 37. Fabricius diuitias
imperator reiecit, censor notauit. Tubero paupertatem se
dignam et Capitolio iudicauit etc. 48. Is minimo eget mortalis qui minimum cupit. Quod uult habet, qui uelle quod satis est potest 53.
Verę diuitię sunt paruo esse contentum 55. Quantulumcunque
est satis erit, si quicquid deerit, id a nobis petierimus. Pauper
expers periculorum. Nunquam parum est, quod satis est;
nunquam satis est, quod multum est 59. Fabricius aurum oblatum recusauit, hostem a ueneno tutatus est, ut esset quem armis
uinceret 60. Multa quam superuacua essent, non intelleximus,
nisi cum deesse coeperunt. Paupertas nulli malum est, nisi repugnanti 62. Liber de paupertate. Paupertas lęta non est paupertas. Paupertas expedita est, cum secura est. Si uis uacare
animo, ut pauper sis, optes, aut pauperi similis. Aude opes contemnere et te quoque dignum finge Deo. Nemo alius dignus Deo est,
nisi qui opes contempsit. Si uis scire quod nihil mali sit in paupertate, compara inter se multum pauperes et diuites etc. 63.
Peruersus. Volunt homines ita pręceptum esse, ut uiuunt, non ita
uiuere, ut preceptum est 87. Cęco similis qui errat et non admittit
ducem 16. In eos qui in auditorium ueniunt non discendi, sed
uoluptatis et otii causa 53.
Partus. Aqua Nilotica foecundiores foeminas facit 99. Natalium inquisitio
uana per sydera 113.
Poetę. Cato. Cicero. Latronis Portii1 assiduitas in legendo scribendoque
4. Ouidius de mutando uersu admonitus aiebat deteriorem esse
faciem, in qua aliquis neuus2 non esset 5. Vinicius orator
extemporaneus. Cuique suum dicendi genus 7. Magna et uaria res
est eloquentia 8. Salustii laus in dicendo 17. Demetrium egregie
laudat in moribus, in dicendo, in philosophia 44. Liberalia studia
71. Studia 72. Satis est paucis te auditoribus tradere quam errare
per multos. XL milia librorum Alexandrię arserunt 73. Publius
tragicis comicisque uehementior ingeniis 74. Gręcus poeta ait:
Aliquando et insanire iucundum est. Plato ait: Frustra poeticas fores
SENECA 103
1 pro: -cii 2 pro: nę-
compos sui pepulit. Aristoteles: Nullum magnum ingenium sine
mixtura dementię fuit. Stoicos cęteris philosophis pręfert 75.
Quęstionum inutilium cura. Quantum boni effecerunt qui sapienti
ę et uirtutis exempla litterarum monumentis commendarunt.
Disputare cum Socrate licet, dubitare cum Carneade, cum Epicuro
quiescere. Hominis naturam cum Stoicis uincere, cum Cynicis
excedere 80. Homerus. Virgilius 82. Transferendi / studium et
translatoris ingenium laudat. Studia in eo litterarum commendat 83. Liber de studiis1 liberalibus. Quare sic dicta.
Grammatici officium. De Homero ait, cum omnium philosoph
orum sententias sequatur, non esse philosophum, cum
ille inter se dissideant. Quid prosint artes liberales. Philosophia
naturalis 84. Plus scire uelle quam sit satis intemperantię genus
est. Nimia subtilitas infesta ueritati. IIII milia librorum Didymus
grammaticus scripsit, in his multa superuacua. Aristarcus2.
Apion grammaticus. Philosophorm diuersitas 85. Inter moralem et diuinam philosophiam 88. Studium litterarum. Philosoph
orum sectę 110. Deliberat Cicero, an permittente salutem
Antonio orationes suas comburet 114, 115. Mors Ciceronis 115.
Naso rogatus, ut quosdam uersus inconcinnos tolleret, respondit
decentiorem esse faciem, in qua aliquis neuus esset 125.
Lucius Vinicius ex tempore causas agebat. De hoc eleganter
dixit diuus Augustus: Ingenium in numerato habet 128. Libri
combusti in poenam autoris Scauri 143. Vricanus homo rusticulus,
cum sibi duo uiri apparuissent in agro Reatino, qui Castor et
Pollux sunt nominati, satis instructus euasit 1. Philosophię dignitas.
Philosophia non in uerbis, sed in operibus 6. Ad philosophiam
hortatur, ita ut uerba probemus rebus. Magni uiri perirent, nisi
eos docti extulissent. Sic Epicurus Idomeneum, Cicero Atticum. Virgilius: Fortunati ambo, siquid mea carmina possunt 8. Stoicorum
philosophiam laudat 12. Captiosę disputationes superuacuę 15. Notat
eos qui in tanta temporis egestate sophismatibus intendunt.
Quid promittat philosophia? Consilium. Quid te torques et maceras
104 SENECA
1 corr. ex studii 2 pro: -chus
348r
in ea quęstione, quam utilius est contempsisse quam soluere 16. Ad
philosophiam hortatur 18. Verborum inopia circa res exprimendas
in philosophia. Genus ut animal, species ut homo. Rursum
homo genus est, Romanus species. Genus generale supra se
nihil habet, hoc est ens. Genus speciale corporalia et incorporalia
etc. Idea. Idos 19. Quale dicendi genus pertinet ad philosophum.
Non qui scit, sed qui facit bonum beatus est 20. Quinti Sextii
philosophi sermonem et dicendi uim com- mendat 22. Studendum philosophię sine intermissione, dimissis aliis 27.
Discendum et in senectute 19. Queritur, quod multi corpora
exerceant, ingenia pauci 32. Philosophia circumdata inexpugnabili
muro. Ad leges dialecticę et ad illos artificii ueternosissimi nodos 33.
Acuta sunt ista quę dicis. Nihil est acutius arista. Quędam inutilia et
inefficacia ipsa subtilitas reddit 34. Quęstio inter Stoicos et Peripateticos,
utrum sit aliquid bonum, quod non faciat hominem bonum. Nodus Herculaneus 37. Quod artes liberales non perducant
ad uirtutem, sed pręparent. Grammatica etc. Quod Homerus
non sit philosophus. Philosophia, scientia bo- norum et malorum, consummat ac perficit animum. Didymus grammaticus IIII milia librorum scripsit 38. Apionis grammatici in
Homerum curiositas. Philosophii degenerantes. Quantum mali faciat
nimia subtilitas. Omnia in utramque partem disputari posse ex
ęquo aiunt. Inter sapientiam et philosophiam. / Philosophię partes
tres: moralis, naturalis, rationalis 39. Philosophię opus 40. Disputat
superflua esse pręcepta philosophię cuiusque personę
propria, sed ea tantum satis esse quę hominem in uniuersum
componunt 43. Decreta philosophię generalia sunt, pręcepta
specialia 44. Philosophię officia 45. Fuit aliquando simplicior
philosophia, ut pote inter minus peccantes 46. Ad philosophiam
hortatur 51. Auditionem philosophorum lectionemque ad
propositum beate uite trahendam 54. Sophismata, Latinę cauillationes, philosophum pręstare non possunt 55. Philosophia pręstabit, ut te nunquam peniteat tui 57.
SENECA 105
348v
Pictor. Parrhasius Olynthium senem torsit Prometheum expicturus
19. Picturam et statuariam non ponit inter liberales 84. Zeusis1
uuam et puerum pinxit, et aduolarunt aues etc. 147.
Piscator. Pisces de terra erruti2. Geruli qui pisces uenales gerunt 98.
Pugna inter delphinos et crocodrillos3. Natura crocodrilli 101.
Petitio. Sic uiue cum hominibus tanquam Deus uideat, sic loquere
cum Deo, tanquam homines audiant 4. Precibus et uotis non
esse opus ait. Fac te, inquit, ipse felicem 12.
Potentia 3. Confusam uitam et perturbatam potentes agunt; tantum
metuunt, quantum nocent 52.
Patria. Calistratus4, cum exularet, abominatus est uotum optantis,
ut Atheniensibus necessitas restituendi exules esset. Item Rutilius
43. Ciuis bonus 73. Lex a sexagesimo anno senatorem non citat 81.
Patria mea totus hic est mundus 10. Magnanimi patria cęlo circumscribitur
51.
Peccatum. Peccati pudorem tollit peccantium multitudo 30. Multa sęculi
flagitia enumerat 50. Vitiorum circa nos infestatio 78. In eos qui
deorum uitia confingunt. Quid aliud est, inquit, uitia intendere
quam autores illis inscribere deos et dare morbo exemplo dignitatis
excusatam licentiam? 80. Consuetudo peccandi multitudinem
facit peccantium 85. Nihil interest, quo animo facias, quod fecisse
uitiosum est. Nam facta cernuntur, animus non uidetur 86. Peccandi duo sunt genera: alud ex proposito, aliud ex negligentia
87. Magna pars peccatorum tollitur, si peccatori testis assistit 4. Peiores
morimur quam nascimur 9. Epicurus: Initium est salutis notitia peccati
11. De falsa excusatione peccantium 16. Duo sunt propter quę
delinquimus: praua opinio et ad falsa procliuitas 43. Nulla ętas uacauit
culpa 42. Quibus crimen uoluptati est. Omnes peccata dissimulant.
Sceleris in scelere supplicium est 48.
Promissum quando non soluendum 35. Zeno pecuniam mutuo
etiam indigno dedit, quia promiserat 36. Priusquam promittas,
deliberes, et cum promiseris, facias. Prius si negaueris, fecisse postea
fallere est 87.
106 SENECA
1 pro: -xis 2 pro: -r- 3 pro: crocodil- 4 pro: -l-
Parsimoniam uitę sibi placuisse refert 71. Parsimonię pręcepta 73. Sera
parsimonia in fundo est 2. Tuberonis frugalitas commendatur 47.
Vita austerior non tantum superuacua, sed etiam necessaria
contemnens 55. De parsimonia uictus 59.
Peregrinatio multa hospitia habet, nullas amicicias 2. Non locorum
mutatio, sed animi emendat hominem 11. / Non multum
peregrinatio eripit, quando amicos et absentes animo amplectimur,
quoties uolumus 18. Peregrinatio nocet sine animi curatione.
Socrates querenti cuidam, quod nihil sibi peregrinationes profuissent,
respondisse ferunt: non immerito hoc tibi euenit. Tecum
enim peregrinabaris 51. Quid sit ambulatio, inter Cleantem1 et
Chrysippum non conuenit 56.
Passio animi. Peripatetici non tollunt sapienti affectus, sed
temperant. Hoc Stoici confutant 35. Vtrum satius sit modicos
habere affectus an nullos. Stoici illos expellunt, Peripatetici temper
ant 57.
Pudor. Turpia ne dixeris. Paulatim enim pudor rerum per uerba discutitur 87. Verecundia etiam senes tangit 4. Sylla ex uerecundia in
iram prorumpebat, Pompeius mitior efficiebatur. Signa uerecundię 4.
Perseuerantia. Plus operis est in eo ut proposita custodias quam ut
honesta proponas. Perseuerandum est et assiduo studio robur addendum, donec bona mens sit, quod bona uoluntas est 6.
Prouidentia. Quare indigni regnent 35. Liber de prouidentia 59.
Quis sit artifex mundi etc. 23.
Prodigus. Acilio Butę prętorio post patrimonium ingens consumptum Tyberius paupertatem confitenti; Sero, inquit, experrectus
es 61.
PLATO
Pax. Qui cęteris modestia pręstant, uitę tranquillitati student, pacis auidi
etc. Huius autem amoris excessus eneruat animos et effeminat.
SENECA / PLATO 107
1 pro: -th-
349r
Fortitudinis item excessus belli cupidos reddit 78, 79. Omnia commun
ia 189, 204. Apud quos omnia communia fuere 208. Nihil in
ciuitate concordia melius neque discordia peius 211. Disciplina studio
dignissima, qua instituti uitam in pace agant 297.
Prouerbium. Quę pulchra sunt, et bis et ter repetenda esse 36. Ad
bonorum hominum coenas boni homines et non inuitati proficiscuntur 150. Vinum et cum pueritia et sine pueritia ueridicum
est 157. Pares cum paribus ueteri prouerbio iocundissime congregantur 160. Quę pulchra sunt, et bis et ter recte dici possunt 321.
Colophonium suffragium 331; apud Strabonem in libro XIIII.
Pudicicia. Apud Sophoclem poetam quidam interrogatus, quo nam
pacto in Venereis se haberet, recte respondit: Libentissime ista
tanquam furiosum agrestemque dominum aufugi 190. Iccus
Tarentinus Olympico pręstans certamine nullam Venerem
cognouit. Item Chrison Astylus et Diopompus. Felix qui uoluptatem
uincit, contra qui uincitur. Greges ante tempus procreandi caste
uiuunt 302. Lex contra adulteros uel concubinarios 302.
Pietas. Zoroaster grammaticus: Si mentem ardentem ad opus pietatis
intenderis, labile corpus seruabis 405.
Penitentia. Aristodemus quidam Cydathenus exiguo corpore nudis
semper pedibus ibat, qui maxime Socratem amabat 150. Socrates
per hyemem nihil uestium adiungens nudis pedibus / per glaciem
facilius incędebat1 quam cum calceis alii 157. Penitentia ad Tartarum damnatorum efficax, si exorauerint eos, quos iniuria affecerunt 185. Miles nudo capite et pedibus incedęre assuescat 319.
Palemon2, quo die audiuit Xenocratem de pudicicia disputantem,
subtraxit se uoluptatibus. Diogenes quoque, cum audiret Antistenem3 disserentem de libertate 401.
Patientia uulnerum. Patientia frigoris 269. Diogenes hyeme niues et
glaciem, ęstate feruentes harenas calcabat ridens ac iocans. Palemon
Academicus rabidissimos canum morsus, dum sentiret, ne expalluit
quidem. Anaxarcus4 Abderites tunsus maleis, linguam etiam ipse
mordicus pręcisam expuit in tyrannum 401.
108 PLATO
1 pro: -ce- 2 pro: -lę- 3pro: -sthe- 4 pro: -chus 349v
Paupertas. Vbi in coetu hominum nec inopia nec diuitię sunt, ibi
iustissimi mores aderunt 276. Paupertatem non in diminutione
pecuniarum, sed in acquirendi insatiabili cupiditate consistere
286. Ne in ciuitate mendicus sit 318.
Partus. Quales oporteat esse obstetrices 49. Quare motu curandi pueri
293. De puerorum educatione. Sint nutrices robustę et plures 295.
Grauidę tranquillam uitam agant nec uoluptatibus multis nec
doloribus distrahantur 295.
Poetę et philosophi. Hipparcus, Pisistrati Philedonici filius, primus
Homeri libros Athenas inuexit et Anacreonta Teium missa naui
quinquaginta remorum in urbem accersiuit. Simonidem Chium
apud se semper habuit in magno honore. Idem sapientię
pręcepta ciuibus dedit 1. Philosophi officium. Quid sit philosoph
ari? 2. Quę oportet philosophum discere 2. In sophistas 9.
Tragedia1 unde sumpsit initium 19. Parmenides2 de uno rerum
omnium principio 22. Poetici, id est diuini furoris species IIII.
Rhapsodus, id est recitator interpresque et cantor carminum 59.
Poetę a Musis afflati. Ion de furore poetico 60. Quod poetę insignes
non arte, sed diuino afflatu canunt 60, 61. Sophos, id est sapiens,
solus Deus. Inter philosophum et sophistam 62. Sophista qui mores
mercede tradit, uel sophista est artifex quęstus gratia contentiosus
63, 64. Sophistę 79. Dialectica 89. Poetę uel expellendi uel cogendi,
ut de Deo honeste loquantur 118. Gorgias de rhetorica 119. Rhetoricam peritiam esse, non artem 122. Socrates qualis fuerit 157.
Furor poeticus 161. Orator fit natura, doctrina, exercitatione 165. Ars
dicendi 166. Poetę non sapientia faciunt quod faciunt, sed
natura quadam ex diuina animi concitatione 168. Nolebat Socrates
capitali iudicio absolui ea conditione, ne diuina inquirendo philosoph
etur 170. Quod philosophus pręter cęteros animum a
commercio corporis segregat. Fabulę poetarum abiiciendę, pręter
eas quę ad uirtutem informant 197. Quis nuncupandus philosophu
s? Quis uerus philosophus dicendus 213. Philosophi proprium esse perpetuum ueritatis ipsius circa res ęternas amorem
PLATO 109
1 pro: -goe- 2 ipse auctor correxit ex .dens
214. Theologiam omnibus anteponit 220. Qualiter affectus esse
debeat ad philosophię studium accessurus 224. Iam XXX annos nati
dialecticas argumentationes degustent 224. Philosophi ad reipublicę
gubernacula apti 224. Philosophi in studiis oblectatio, qua cętera /
contemnit 231. Quod poetę nequaquam sint in omnibus artibus eruditi et quod uirtutem magis laudare quam exercere studeant 237. Poetę pictoribus similes. Voluptuosa Musa non acceptanda in ciuitate. Inter poesim philosophiamque dissensio 238.
Disciplina magis amplectenda, quę bonum a malo plenius discernat
240. Attica reqio ingeniis maxime accommodata 263. Qui rem aliquam statim in disputatione propositam uituperant aut laudant, delinquere mihi uidentur 269. Diuinum poetarum genus
est, diis agitur et sacros concinit hymnos 276. Poetam, quando
in Musę tripode sedet, non esse mentis compotem 283. Poeta ne
pręter honesta et iusta fingat 296. Poetas multos ediscendi studium
iuuenibus periculosum assero 298. Poetas tragedos admittit, sed sine
scena 298. Bonorum uirorum poemata etiam si minus musica sint,
decantentur, cęterorum Musa prohibeatur in ciuitate, etiam si
Thamirę1 Orpheique hymnis suauior sit 308. Poetę comico uel iambic
ę musicęue melodię autori detrahere 318. Philosophi officium 328.
Recta philosophia tam in republica quam priuata quid iustum
sit, quid non, discernit 332. Firmitatem, fidem, sinceritatem
ueram esse philosophiam existimo 337. Platonici actionem, quę ad
terminum quendam per media transit, motum nominant. Si
tempore transit, temporalem motum, si momento, motum
appellant ęternum 355. Inter essentiam et esse 357. Orpheus Musas
esse dicit Iouis et Memorię filias 392. De philosophis, de poetis
401.
Pictor. Quid sit color 6. Quid sint colores. Purpureum ex rubro, albo nigroque 259.
Perfidia. Proditio 305.
Petitio. Petendum bonum 16. Poetę cuiusdam orationem laudat
dicentis: Iuppiter rex, optima quidem nobis et uouentibus et non
110 PLATO
1 pro: -my-
350r
uouentibus tribue, mala autem poscentibus quoque abesse iube
17. De precibus et adoratione 241. Non esse precandum; ut
uoluntatem nostram cuncta sequantur, sed ut prudentiam nost
ram uoluntas, et ut mentem habeamus 277. Cauendum, ne mala
quasi bona postulemus 296. Imprecatio parentum in filios 317.
Omnibus in rebus et dicendis et cogitandia principium semper
a diis est faciendum 336.
Potentia. Nempe arduum est ingentique laude dignum ut quis in
magna peccandi licentia constitutus, iustam transigat uitam 132.
Magna potentia magnam affectat sapientiam 327, 330.
Patria. Themistocles Seriphio cuidam sibi per conttumeliam obiicienti,
quod non propter se ipsum, sed suam patriam tantam esset
gloriam consecutus, íta respondit: Et quidem, si ipse Seriphius
essem, in eadem gloria uiuerem, tu uero, si Atheniensis,
minime 190. Herus Pamphilus pro salute patrię in pręlio mortuus resurrexit 234. Quis erga ciuitatem et ciues optime se geret
285. Patriam ciues magis colant quam filii matrem 286. Pro pat
ria, si necesse sit, mori paratus sis 291. Qui patrię ministrant,
munera ne recipiant 321. Ei uiro, qui pręclarissima sibi patrięque
affectat, nihil unquam nisi rectum pulchrumque potest accidere
333.
Peccatum. Primo cauendum est, nequid in Deum aut uerbo aut
opere aliquando peccemus, deinde nequid aduersus diuinos
homines 19. Nemo sine peccato 85. Peccanti, si lateat, nihil prodest,
et si impune peccet, etiam obest 232. Peccatum hominis est, non
fati 236. Inscitia maxima, quando quis sciens peccat 277. Qui peccati
sui in / alium causam refert. Peccatorum causa nimius amor
sui 285. Causę tres peccati: fragilitas, demon, usus. Tria remedia:
penitentia, oratio, mali consortii declinatio. Neminem fieri
sponte malum 304. De his quę committuntur in rempublicam
305. Qui restitutus ab exilio iterum similiter peccauerit, perpetuo
exulet 306.
Promissum. Fideiussor palam coram tribus testibus fideiubeat 321.
PLATO 111
350v
Peregrinari non liceat priuato, priusquam XL annos natus fuerit 320.
Quattuor peregrinorum genera: qui per mare negociantur, qui
ad spectaculum ueniunt, qui alio spectatum abeunt, qui publici alicuius negocii causa commeant 321.
Passiones animi. Passiones qui superauerit, iuste uicturum, iniuste
uero, qui ab his fuerit superatus 255. Voluptas et dolor 258. Voluptas,
dolor, audacia, metus, iracundia, spes, amor 259. Voluptas
dolorque uehemens morbus animę grauissimus est 262. Sunt
natura maxime humana uoluptates, dolores, cupiditates 285. Sępe nobiscum irascimur, dolemus, gestimus nulla causa prouocati. Vnde hoc?
402.
Pudor. Vbicunque pudor, ibi et timor 21. Pudor uel timor infamię
271. Pudore coguntur ciues recto uti, cum principem uiderint
promptum in uoluptatibus superandis legibusque obseruandis
334.
Prouidentia. Vniuersum agi et gubernari ordine quodam mentis et
sapientię mirabilis 32. Prouidentia diuina 309, 310. Deus amat et
prouidet. Contra Lucretium prouidentiam negantem 349.
Purgatorium. Ad Acherontem purgantur poenis et, cum purificati
sunt, absoluuntur. Et tunc pro merito benefactorum pręmia reportant 185. Lymbus, purgatorium 234. Nitrum purgatorium 258.
Animam dicit redire in corpus ad purganda delicta 304 . De his
qui in purgatoriis suppliciis sunt 442.
DIONYSIVS HALICARNASEVS
Pax. Hersilia, pacis inter Romanos et Sabinos autrix 44. Pręclara reconciliatio
fit iniuriarum obliuione etc. 56.
Pudicicia. Virginibus Vestalibus ignis perpetui in tempio custodia
commissa 50. Emilia1, cum fasciam arę iniecisset, Vestam precata
ignem amissum recuperauit. Tucia2 accusata cribro aquam e
fluminę haustam attulit et hoc argumento se purgauit 51. Pinaria
112 PLATO / DIONYSIVS
1 pro: Ę- 2 pro: -cc
deprehensa non casta 78. De Lucretia 102. Popinia Vestalis uiua
defossa, corruptores occisi 223. Item Vrbinia 240.
Paupertas. Publius Valerius Publicola consul modico contentus et
publica pecunia elatus 122. Quintius1 Cincinatus2 ab aratro uocatus ad
consulatum 259. Iterum ad dictaturam, et talibus functus officiis
ad solitam uitę tenuitatem rediit, diuitias contemnens, cum ultro
offerrentur 262.
Partus. Sua triginta porcos enixa. Vergilius : Triginta capitum foetus enixa
iacebit 19.
Perfidia. Seruorum coniuratio Cassio Vulscellino et Verginio Ostricato
consulibus 123.
Pudor. Qui nudabant corpora in ludis et quibus id pudori fuit 188.
PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI
Partus. Cur infantes editi quamprimum uagiunt 14. Cur grauidę citissant
24.
Pudor. Cur pudore offusi axillis sudorem / emittunt et uultu rubescunt 11.
Cur pudore suffusi oculos in terram demittunt 15.
PROBLEMATA ARISTOTELIS
Prouerbium. Mentam belli tempore neque edito neque serito 54.
Auster desinere coepit de illo dicitur qui per momenta magis
iritatur, quoniam auster ad postremum solet excrescere. Vt cecias3
nubes, sic ille opes ad se trahens de auaro dicitur. Solus enim
uentorum cecias nubes ad se trahit 63.
Pudicicia. Nuditas pedum confert ad coercendam Venerem. Siccat
enim atque refrigerat 34. Spadones, quia Venere abstinent, calui
effici nequeunt 42.
Pietas. Iustius habetur mortuis quam uiuis opem ferre 66.
DIONYSIVS / ALEXANDER / ARISTOTELES 113
1 pro: -nct- 2 pro: -cinna- 3 pro: cę-
351r
Paupertas. Cur apud bonos potius esse quam apud prauos consueuit
paupertas 66.
Poeta. Maracus, ciuis Syracusanus, poeta, etiam pręstantior erat, dum
mente alienaretur 68. Cur philosophum differre ab oratore putamus 69.
Pudor. Cur aures, quę omnium partíum nostrę faciei maxime exangues
sunt, rubore magis afficiuntur, ubi nos pudor apprehenderit 70.
Quam ob causam pudefactis aures summę rubescant, iratis oculi 71.
PROBLEMATA PLVTARCHI
Pax. Cur Termino deo nihil animatum immolant? Quia pacis custodem ab omni sanguine incontaminatum esse oporteat 75.
Pudicicia. Liberos coram parentibus nudari nefas putant 77. Cur moris
est, ut qui castimoniam colunt, leguminibus abstineant 81.
Secundas nuptias improbat. Capellam tangere uel nominare
sacerdoti nefas erat, eo quod luxuriosum animal et olidum esset 82.
Partus. Ęgyptii fabulantur uultures omnes foeminas esse, et quemadmodum Zephiro1 arbores, sic uultures euro grauidas effici 81.
Poeta. Herculi et Musis ara communis 79.
Patria. Qui in Cassopea2 bouem abigunt, a uiginibus comitantibus ad
ipsos usque fines continenter audiunt: Nunquam redeatis in
patriam terram 84.
AVLVS GELIVS
Prouerbium. Mala ad se trahens ut cecias nubes 16. Inter os et offam 78.
In lente fabulam 82. Prandium caninum 83. Vetus adagium est:
Nihil cum fidibus graculo, nihil cum amaricino3 sui 121.
Pudicicia. Caia Taratia uel Suffecia4, uirgo Vestalis, in honore habita 40.
Alexander mulierem pulchram, hostis uxorem, uetuit in conspec-
114 ARISTOTELES / PLVTARCHVS / AVLVS GELIVS
1 pro: -phy- 2 pro: Cassio- 3 pro: amra- 4 pro: Fufetia
tum suum adduci, ut eam ne oculis quidem contingeert.
Publius Affricanus1 Superior egregia forma uirginem captam
productam ad se patri inuiolatam reddidit. Quęri potest, uter
fuerit continentior? 40. Flamen Dialis tunicam intimam nisi
in locis tectis non exuit, ne sub cęlo tanquam sub oculis Iouis nudus
sit 58. Virgines Milesię, cum suspendio uoluntario se perimerent, cessarunt id agere, edicto deterritę, ut cum laqueo nudę efferantur; nuditatem, non mortem timuerunt 90. Gracchi pudicicia
90.
Pietas. Croesi filius diu mutus, cum hostis urbem cępisset2, rupit uocem
clamans, ne rex Croesus occideretur 34. /
Patientia Socratis contra iurgia Xantippę uxoris 8. Palma arbor, si oneretur, aduersus pondus resurgit et sursum nititur 23. Patientia doloris
in ęgrotante 70, 71. Fortitudo non penitus naturę repugnans,
sed moderata 71. Panetii3 sententia, qua monet ad omnem casum
nos paratos intentosque esse oportere 82. Susque deque fers, id
est equo animo 97. Feras, non culpes, quod uitari non potest
104. Furor fit lęsa sępius patientia 104. Patere et abstine 105.
Paupertas. Fabricius pauper aurum Samnitum contempsit 7. Pauperrimi4
Plautus et Neuius5 22. Platonem tenui admodum pecunia familiari
fuisse 26. Classici dicebantur primę tantum classis qui CXXV milibus
ęris amplius ue censi erant. Infra classem, secundę classis et
cęterarum, qui minore summa ęris quam primi censebantur
47. Minus habendum esse, ut minus desit 52. Cato consularis et
censorius: Vitio, inquit, mihi uertunt, qui a multa egeo; at ego illis,
quia nequeunt egere 80. In plebe Romana proletarii dicti qui
pauperrimi erant, pauperiores capitecensi sic ! 97.
Partus. Qualiter semen in utero ad hominem formandum coalescit
24. Temporis uarietas in puerperiis mulierum, id est mense VIII, IX,
X, XI 26. Mater Affricani6 diu sterilis; cum ingentem anguem iuxta se
cubantem uidisset, non multo post concepisse dicitur et peperisse
Publium Scipionem Affricanum 43. Vno partu quinque pueros
enixa 56. Suadetur matri, ut suo non nutricum lacte natum alat.
AVLVS GELIVS 115
1 pro: -f- 2 pro: ce- 3 pro: -nę- 4 corr. ex Pauperimi 5 pro: Ne-6 pro: -f-
351v
Contra eas quę abortum procurant 68. Agrippę ab ęgro partu dicti.
Huius periculi deprecandí gratia arę statutę duabus Carmentibus: Postuertę ac Prosę. Item deus Vaticanus, penes quem uocis
humanę initia, a uagitu dictus 98. Quot filii Niobę 120.
Poetę. Neuii, Plauti, Pacuuii epitaphia 10. Siquid uerbum demas de
oratione Platonis mutesue, de elegantia detraxeris, si de Lysię,
de sententia 12. Apud Vergilium uexasse et illaudatus 12. De
Plauti comediis1 cognoscendis. Plautus in pistrino, Neuius in
carcere fabulas scriptitarunt 22. Vtrum Hesiodus Homero antiquior.
De patria Homeri 24. Demosthenes Callistratum orantem cum
audisset, Platonem reliquit 25. Plato tris Philolai Pithagorici2 libros
decem milibus denarium mercatus est. Aristoteles libros pauculos
Speusippi philosophi post mortem eius emit talentis Atticis tribus 26.
Argumentum uitiosum, quod reciprocum est, Gręce dicitur
ŕntistrejonta sic !. Exemplum Prothagore3 et Euathli discipuli 34.
Neoptolemus Ennianus degustandum ex philosophia censet,
non in eam ingurgitandum 37. Quantum differt historia ab annalibus 37. Soloecismus, imparilitas, stribiligo, soloecus idem est 38.
Pisistratus tyrannus primus Athenis libros publice legendos
prębuit. Xerxes Athenis potitus omnem librorum copiam asportauit
in Persas 42. In malos philosophos, et quantum operę in
philosophia conterendum sit , / maxime in ea quę non pertinet
ad ueritatem 61. Philosophi Pyrrrhonii4 uel Scheptici5 semper
incerti. Item Academici 64. Seneca male notans Ennium et
Tullium circa uocabuli usum 69. Poetę qui primum duri et acerbi,
postea sunt mites et iocundi 74. Aristoteles per uini significationem
Menedemum6 et Theophrastum sibi successores delegit 74. Humanitas
bonarum artium scientia. Humanus, id est eruditus 78. Senatus
consultum de exigendis urbe philosophis et rhetoribus 90. De uita
Euripidis poetę 92. De ętatibus historicorum Hellanici, Herodoti et
Thucydidis. De comicis Latinis Vulcacii7 Sedigiti iudicium 92. Cicero
tres et uiginti annos natus causam pro Sexto Roscio8 dixit. Itidem de Demosthene 93. Contra eos qui Ciceronem improprie
116 AVLVS GELIVS
1 pro: -moe- 2 pro: Py- 3 pro: Prota- 4 corr. ex -oni 5 pro: Sce-6 pro: Eudemum 7 pro: Volcatii 8 corr. ex Rosio
352r
locutum ausi sunt dicere 99. Poetę nobiles ab ignobilibus in certamine comediarum1 uicti indigne 100. Quibus temporibus fuerint
Solon, Homerus, Hesiodus, Pythagoras, Archilochus, Aeshilus, Fabii,
Empedocles, XII tabulę, Sophocles, Euripides, Hippocrates, Democritus,
Socrates, a Gallis Roma capta, Eudoxus, Aristoteles, Philippus rex, Plato,
Demosthenes, Epicurus, Zeno; item poetę Callimacus, Lucius Liuius,
Quintus Ennius, Caius Neuius, Porcius Licinius, Marcus Cato,
Plautus, Diogenes, Carneades, Critolaus, Cecilius2, Terentius, Pacuuius,
Accius, Lucillius3 106. Diatriba, id est secta uel collegium disciplinę 111.
Pictor. Demetrius Rhodiis, cum eos obsideret, propter Prothogenis4 tabulam pepercit 94.
Perfidia. Thimocares5, uel ut Quadrigarius ait Nicias, regem Pyrrhum
promisit uenenis necare 23. Malicia 47. Metii Suffecii6 Albani perfidi
ę erga populum Romanum poena 118.
Petitio. Deprecor non solum precor signat, sed etiam detestor uel
execror uel depello uel abominor. Item abigo et amolior, uel
prece adhibita uel quo alio modo. Catullus: Quibus seruitutem
meam miseria deprecor. Cicero: Claudii inuidiam Gracchi charitas
deprecabatur. Item: Auaritię ne crimina frugalitatis laude
deprecetur 42. Pars beneficii est, quod petitur, si belle neges 104.
Potentia. Cui plus licet quam par est, plus uult quam licet 104.
Peccatum. Puniendis peccatis tres rationes attribuunt 41. Peccatum
punitur primo castigandi atque emendandi gratia, tum ne
contemnatur dignitas eius qui lęsus est, tertio propter exemplum, ut cęteri deterreantur. Plato duas tantum rationes assignat,
primam scilicet et postremam 42. Peccatorem non excusari aliorum delicto similiter peccantium 60. Virum sapientem non
peccaturum, etiam si peccasse eum dii atque homines ignoraturi
forent 72.
Parsimonia antiquorum et leges sumptuarię 18. Parsimonia Gracchi in
uictu 90.
Passiones animi moderandas esse, contra eos qui apathi, id est
impassibiles esse uideri uolunt 116.
AVLVS GELIVS 117
1 pro: -moe- 2 pro: Cę- 3 pro: -ilius 4 pro: Proto-5 pro: Timochares 6 pro: Metti Fufetii
Pudor sanguinem ab extra effudit, timor uero / contrahit 113. In quadam
parum pudica oratione Socratem operuisse palio caput aiunt 115.
Prouidentia. Chrisippus contra eos qui prouidentiam negauerunt 38.
Quęstiones sophisticę et captiosę 108. Item 111.
VITĘ PLVTARCHI
Pax. Feciales, pacis custodes, controuersias uerbo sedabant 17. Perpennam peremit Pompeius, ne dissidium pareret in urbe; accusata
multorum perfidia 33. Inter trancquillam uitam et gloriosam 61. Mars tyrannus, lex rex 101.
Prouerbium. Non sine Theseo de illis dicitur qui rem aliquam conficiunt non sine ope aliorum 4. Apii coronas sepulchris imponere mos
fuit. Inde natum est prouerbium de illo qui grauiter ęgrotat,
ipsum apio indigere, id est morti proximum esse 99. Pedes, ut
Pindarus inquit, Lydium currum sequi uidetur 13. Quis patrem
laudabit nisi probi uel improbi liberi 116.
Pudicicia. Quod Spartę1 nemo esset adulter Geradas testatur 13. Vestalibus post XXX annum nubere licet. Sed quę id egerunt, aduersis
rebus conflictatę in moerore uixerunt. Viua defodiebatur, quę
uirginitatem prodiderat 17. Tarquinię Vestali concessum ius ferendi testimonii, quod nulli foeminarum, et cum nubendi potestas
sibi oblata esset, maluit in uirginitate perseuerare 25. Sophocle
uisi pueri formam laudante, Pericles, eius in prętura collega, ad
illum ait prętorem decere non solum manus, sed etiam oculos
continentes habere 51. Scipionis continentia erga captiuam 75.
Manlium Cato senatu mouit, quod pręsente filia osculatus esset
uxorem, affirmans se nunquam a sua, nisi cum aliquando tonaret,
complexum 93. Cornelia uiduitatem colere quam Ptolomeo regi
nubere maluit 113. Veronica et Monima, uxores Mithridatis
pudicissinę 7. Agesilaus repressit osculum adoleecentis 29. Pompeius
ex pellicibus Mithridatis nulli se miscuit 35. Tymoclia2 captiua stuprato-
118 AVLVS GELIVS / VITĘ PLVTARCHI
1 pro: -e 2 pro: Ti-
352v
rem dominum interemit 42. Alexander maiorem erga Persarum
mulieres continentiam quam in uiros fortitudinem declarauit 45.
Cęsar suam uxorem ne suspitioni quidem obnoxiam oportere
esse dixit 52. Portia1 audita Bruti, uiri sui, nece prunis haustis uitę
finem fecit 84. Antigonus, cum audisset Philippum filium hospitio
susceptum, ubi tres uirgines erant, permutato domicilio occasionem sustulit inferendę iniurię 97. Democles morte uim Demetrii
effugit 97. Apud Persas, qui currui appropinquat, in quo pellex
regis uehitur, capite punitur 116.
Pietas. Caius Martius Coriolanus sola matris pietate motus, ut patrię
parceret 39. Cęsar interfectores Pompei iugulauit. Viso eius capite
oculos auertit et lachrymatus est 40. Iulię sororis pietas Lucium
Cęsarem seruauit 105.
Penitentia. Phocion pedibus nudis incedens 59. Item Cato prętor
nudis pedibus et sine toga ad rostra ueniens 69. /
Patientia. Lycurgus ei qui sibi oculum erruerat, ad supplicium tradito
nihil mali fecit, sed ministro usus est 12. Puer a leonis catulo sub ueste
cęlato2, ne furtum proderet, laniari se sustinuit usque ad necem
13. Scęuola dexteram deusit3 27. Pericles conuitiatorem tacite tulit, et
cum uesperi domum abiret, ille maledicendo sequebatur. Vt
uero domum se recępit4, seruum iussit hominem cum lumine
deducere, quo ipse uellet 51. Dionysius Sicilia eiectus, cum
interrogaretur, quid ex philosophia Platonis cępisset: Fortunę,
inquit, mutationem ęquo animo tolerare 98. Patientia doloris in
Mario 133. In remittenda iniuria facilis Agesilaus 30. Regium est,
inquit Alexander, a quibus male audias, eis magis benefacere
46. Phocion filio mandat, ne illatę sibi ab Atheniensibus iniurię
reminiscatur 64. Artoxerxis5 patientia in calumniatorem 112.
Platonis responsum, quo confudit calumnię delatorem 136.
Pauperas. Spartę seruari diuitiarum deum et cęcum et iacentem, ut
picturam inanimatam atque immobilem 12. Rogatus Lycurgus a
ciuibus, quo pacto hostium impetum repellerent: Si pauperes
manseritis, inquit, et a contentionibus abesse studueritis 13.
VITĘ PLVTARCHI 119
1 pro: -cia 2 pro: ce- 3 pro: -ss- 4 pro: -ce- 5 pro: Arta-
353r
Themistocles Andrum appulsus argentum petiturus: Duos, inquit, ad
uos deos affero uim atque suasionem. At illi contra duos quoque
apud se esse permagnos deos responderunt paupertatem et
impossibilitatem, a quibus se prohiberi illi pecuniam dare 43. Aristides
se magis inopia gloriari posse dixit quam Callias opibus 90.
Manius1 Curius paruo agello contentus 91. Inter inuite et sponte
pauperem 96. Paulus Emilius, uir triumphalis, diuitias contempsit
101. Tubero uir magnę autoritatis, sed tenui patrimonio, ita ut XVI uiri ex
eius familia cum coniugibus et liberis unicas ędes habitarent, et
eas quidem modicas humilesque 101. Lysandri, Lacedemonis
regis, paupertas in morte patuit 121. Alexander philosophus inter
Crassi familiares paupertatem coluit 19. Diogenes ab Alexandro
interrogatus, siqua re egeret, a sole sibi, ut secederet, iussit 42.
Phocion pauper aurum contempsit 61. Dona noluit accipere, et
cum, ut accipiendo ea filio prospiceret, suaderent: Si bonus erit,
inouit, satis illi erit agellus qui et mihi, sin malus, ne dona quidem
ista, satis erunt 63.
Prodigus. Cato in eum qui maternum fundum ad mare uendiderat, se
mirari dixit, quod ipse plus quam mare potuisset. Nam quem uix
pontus alluebat, iste, inquit, agrum facile absorbuit 92. Demades
diues et prodigus 63.
Partus. Mulieres, ut foecundę fierent, cultro Lupercis feriendę occurrebant 8. In secundo 57.
Poetę. Lysander Cherilum2 poetam a suo latere non dimisit, res suas gestas
ab ipso describi uolens. Antilocho pro paucis uersibus pyleum3
impleuit argento. Antimachus et Niceratus certatim de illo carmina ediderunt, sed cum ille Nicerato coronam donasset, Antimachus suam poesim deleuit dolore percitus 119. Aristotelis et
Theophrasti opera 125. Eumenes apud Alexandrum / archigrammateus,
id est scribarum princeps 139. Homerus Chii natus, Smirnę4
defunctus 142. Quid seruandum in historia 1. Vicit Sophocles
poeta. Eschilus uictus relictis Athenis in Siciliam concessit 2.
Philosophi ob scientiam male accepti 18. Alexander malle se discipli-
120 VITĘ PLVTARCHI
1 corr. ex Marcus 2 pro: Choe- 3pro: pille- 4 pro: Smy-
353v
na singulari pręstare dixit quam potestate 41. Arculam Darii preciosissimam custodię Illiadis1 Homeri deputauit 44. Demades prępositus
Demostheni in dicendo 85. Plato poeticę quoque studiosus. Sed ubi
Socratem audiuit, philosophiam secutus, carmina quę ędiderat, combussit 135. Aristoteles octo 135. Plato Aristoteli pręlatus 137. De Theophrasto
et Menedemo iudicium Aristotelis 139.
Pictor. Agatharchi celebritatem in pingendo Zeuzis2 non probauit,
quod se longum tempus in opere pingendo insumere diceret
52. Polignotus gratis porticum pinxit 1. Agesilaus neque pingi neque
fingi uoluit 30. Picturę Prothogenis pepercit Demetrius, cum Rhodum
obsideret 97. Apelles, Melantus3 118. Plato pinxit 135.
Perfidia. Antigonus inquit se proditores, dum produnt, amare, ubi
prodiderunt, odisse 7. Faleriorum ludi magister proditionis reus, a
pueris quos prodiderat, poenam tulit 46. Andromachus, perfidissimus dux itineris Crasso apud Parthos 24. Terentii perfidia in Pompeium, et Pompei industria ad cauendum 30. Proditores in uenenda
patria se ipsos prius uenumdare 87.
Petitio. Bochoris4 iudicium: Teognides meretrix adolescentem cui somniauerat
cum ipsa rem se habere pecuniam petebat. Bochoris iussit
afferri, quantum peteret. Ea pecunia ostensa tantum mulieri et iuueni
restituta: Tu, inquit, mulier, imaginem tecum refer pecunię,
sicut iste somniando amplexus est tui imaginem 98.
Potentia. Tres Romę potentissimi: Cesar, Pompeius, Crassus 20, 22.
Patrię tyrannidem affectantem fratrem Thimophanem5 Timoleon
interfici fecit, quem prius capitis sui periculo ex hostibus eripuerat 97.
Sertorius malle se Romę ignobilissimum ciuem quam exulem,
omnium aliarum ciuitatum imperatorem nuncupari 144. Agesilaus
nullum periculum neque laborem pro patria recusans 29. Cato
pro republica adiuturum Pompeium publice, etiam si nolit, priuatim, si uelit 69. Tullius primus pater patrię 88.
Parsimonia. Ex lege Lycurgi Lacedemone non licebat culmen domus
nisi securi et ianuas serra laboratis habere 12. Parsimonia ueterum
96.
VITĘ PLVTARCHI 121
1 pro: -l- 2 pro: -xis 3 pro: -anthius 4 pro: -cch- 5 pro: Timo-
Pudor. Cato se magis adolescentibus delectari dixit, quorum uultus rubore
prius quam pallore perfunderetur 92. Athenienses litteras ad
Philippum missas interceperunt, aliis epistulis lectis eam quę Olympiadis uxoris erat illibatam atque obsignatam ad eum miserunt 97.
Periculum. Trium rerum se penitere dixit Cato, inter quas, quod
aliquo naui transmisisset, quo pedestri itinere sibi proficisci licuisset
92. Periculum absque causa subire temerarium esse 27.
Alexander ad Hamonem pergens per arenas, quibus Cambysis
exercitus / quinquaginta milium hominum obrutus periit 44.
Senex periculi intrepidus 52.
LACTANTIVS FIRMIANVS
Pudicicia. Foeminarum pudicissima Fauna 25. Quis sit continentię uel
incontinentię fructus 143. Pudicicia 144.
Pietas. Contra Zenonem qui misericordiam inter uitia et morbos ponit
69. Vbi sit uera pietas 107. Quod philosophi uera caruerunt humanitate,
eam inter morbos animi ponentes 134. Quę materia sit in
Deo miserationis, gratię uel irę 180. Deus patientissimus 182.
Penitentia per circumcisionem et per carnis suillę interdictum
significata 80. Agere penitentiam nihil aliud est quam profiteri
et affirmare se ulterius non peccaturum 134. De penitentia et fructu
eius et conscientię stimulis 145.
Patientia. Sapiens et in tormentis beatus 72. Malorum sęuitia in
seruos Christi 106. Quibus tormentis martyres1 affecti et quare
108. Patientia martyrum 109, 110. Cur Deus cultores suos non
tuetur a persecutoribus 118. Patientia 138. Patientia uirtus 139.
Paupertatis commendatio 133.
Prodigus quomodo non peccet, sed meretur 137.
Partus. Quod homo non sit hominis genitor, sed minister gener
ationis 114. De membris conceptionis et ipsius conceptus
physica ratione 196.
122 VITĘ PLVTARCHI / LACTANTIVS FIRMIANVS
354r
1 corr. ex martyes
Poetę officium 11. Stoici.figmenta poetarum ad physicam transferunt
rationem 14. Contra philosophos quod nescierunt ueritatem 49.
Inanis gentiliter philosophantium occupatio 50. Ex quibus
rebus philosophia con stet. Autor Achademię1. Solam opinionem
esse in philosophia gentilium 50. Zeno et Socrates philosophiam
sustulerunt de medio 51. Assistatum2 philosophię genus, id est
inconstans 52. De philosophia morali 53. Logicam philosophi
amque non desiderat diuina traditio, sed ethicam etc. contra
philosophiam 59. Contra philosophiam. Pythagoras primus se
philosophum nominauit. Thales primus de rerum natura disputauit
60. In philosophos et quę uera philosophia sit 61. Quando
coepit philosophia 62. Doctrina Epicuri 63. Pithagorici et Stoici contrario
errore dessipiunt3 65. De minoribus philosophis circa rerum
contemptum 69. Contra philosophiam. Qui ex seruis philosoph
i 70. Quod philosophi sępe recte pręcipiunt. Quomodo
autem suis inuicem gladiis pereunt 71. Contra philosophos 74.
De falsa diffinitione philosophię 124. Scientia 124. Quę causa
errorum philosophis fuit 148.
Perfidia. Eductus Israel ex Ęgypto ingratus bouis caput formauit in
memoriam Apis, dei Ęgyptiorum 79. Contra eos qui Christum
magum esse dixerunt 101. Quod Lactantius perfidorum
impietate motus ad scribendum de uera religione se contulerit
102. Omnia mala ex eo proueniunt, quod plures dii coluntur 105.
De impia iniquorum pietate, et quod cultores deorum boni et iusti
esse non possunt 107. Quod stultum sit simulachra ut Deum
colere 110. Quod ignoratio ueri Dei multorum errorum causa
sit 114. In eos qui deos colunt et non audent ratione contendere 115. Quod hostes suos adorant, quorum cultum philosoph
i destruunt 117. In uia erroris species sapientię et uirtutis 126.
Quam inanis cultus deorum 153.
Petitio. Quomodo laudandus et orandus Deus 147. /
Potentia 148.
Patria. Patrię commoda 126.
LACTANTIVS FIRMIANVS 123
354v
1 pro: Aca- 2 pro: Asys- 3 pro: -s-
Peccatum. De primorum parentum culpa et poena 43. Vnde ad
hominem peccata perueniant 179.
Parsimonia qualiter uitium esse possit 137.
Passio Christi 81. De eadem quomodo summam uirtutem contineat
et ueram sapientiam et ueritatem 86. Dixerunt eum esse Legis
destructorem 86. Quę causa et quis ordo passionis. Quibus pręnunciata oraculis 88. A regno Dauid usque ad crucem Christi
mille anni 90. De miraculis in passione. De sepultura et resurrectione 90. Quare expers culpę subire uoluit poenam 93. De
mysterio crucis et significatione eorum quę geseit aut pertulit.
Christus pręfiguratus in immolatione agni 94. De potentia signi
crucis et inuocationis Crucifixi 96.
Prouidentia contra philosophos 2. Mundum Dei prodentia gubernari
149, 150. Quod omnis res, etiam que uidetur mala, ad aliquem
usum facta est 150. Quod Deus administrat mundum et regit
hominum actus 180. De prouidentia circa hominis fabricam 191.
LAERTIVS
Pax. Heraclitus dicebat iniuriam extinguere oportet magis quam ardentem rogum plebemque pro lege non secus ac pro muro pugnare
89. Vita nostra neque stultitia neque glorię uanitate opus habet,
sed solum tranquille ac secure uiuere 105.
Pudicia. Xenocratem Phyrne1 cum frustra tentasset in eodem decubans
lecto, discedens percunctantibus se non a uiro, sed a statua exire
dixit 39.
Pietas. Aristoteles, cum sibi probro daretur, quod nequam homini
misericorditer tulisset opem: Non, ínquit, mores miseratus sum,
sed hominem 46. Xenophanes Pythagoram sugillat dicens, cum
uidisset aliquando canem cędi, miseratus ait: Desine hunc
cędere. Est enim chari sodalis anima, quam eius ex uerbis agnoui
84.
124 LACTANTIVS FIRMIANVS / LAERTIVS
1 pro: Phryne
Penitentia. Cleantes sępe, cum foderet se ipsum, increpabat. Quem
audiens Aristoteles: Quem, inquit, obiurgas? Et ille ridens
inquit: Senem canum, excordem, amentem 78.
Patientia. Chilo indignanti fratri, quod ephorus ipse non fieret, cum
ille fuisset: Ego, inquit, pati iniurias scio, non tu 9. Difficile esse
dixit iniurias tolerare 10. Bias interrogatus, quid nam esset difficile:
Ferre, inquit, fortiter mutationem rerum in deterius 11.
Socrates, cum fuisset a quodam calce percussus, admirantibus
illius tolerantiam dixit: Quid enim, si me asinus calce impetisset,
num illi diem dixissem 18. Aristippus consputus a Dionysio
modice tulit eam iniuriam, cum quidam ęgre ferret. Piscatores,
inquit, ut gobium capiant, mari patiuntur aspergi, et ego, ut balenum accipiam, non patiar excreatione aspergi 22. Polemon a
cane lacessitus, dum ille suram discerperet, ne expalluit quidem
40. Diogenes ęstate se in feruida arena uolutabat, hyeme uero statuas
niue perfusas complectebatur se ipsum ad laborum tolerantiam /
exercens 55. Nudis pedibus calcabat niues 56. Ad eum qui se trabe
concusserat ac postmodum dicebat .caue.: Num, inquit, iterum
me ferire uis 57. Colaphum a quopiam accipiens: Hercules, inquit,
cuiusmodi me latebat res, quod aperto pergerem capite 57. Interrogatus, quidnam uellet, ut colaphum acciperet: Galeam, inquit
58. Rogatus, quid ex philosophia lucratus esset: Etsi nihil aliud,
inquit, uel hoc ipsum quod ad omnem fortunam pręparatus
sum 59. Zeno interrogatus, quo nam esset animo aduersus
maledicta, dixit ueluti legatus absque responso remittatur. Erat
patientissimus et simplicissimi uictus, nec frigore nec morbo uictus
65. Cleantes, cum a condiscipulis obiurgaretur, tolerabat, et cum
di[Sosisteo poeta]1 ceretur asinus, non abnuebat dicens solum se
ferre posse Zenonis sarcinas. A Sositheo poeta lacessitus patienter
tulit dicens indecens esse Liberum patrem atque Herculem a
poetis illudi nec irasci, se autem leui maledicto indignari 78. Zeno Eleates
a tyranno comprehensus ciues palam in eum exhortatus est,
deinde pręcisa dentibus lingua illum conspuit, mox ciues facto
LAERTIVS 125
355r
1 ipse auctor delevit
impetu lapidibus obruerunt 91. Anaxarchus a Nicocreonte, Cypri tyranno, comprehensus et in saxum concauum coniectus, cum
maleis1 cederetur: Tunde, tunde, inquit, Anaxarchi uasculum.
Nam Anaxarcum2 nihil teris. Iubente illo pręcidi linguam, fama
est pręcisam mordicus in eius faciem conspuisse 94. Pyrrho, cum se inuadentem canem repulisset, incusanti cuidam:
Perdifficile, inquit, est hominem penitus exuere 95. Idem
sectiones et cauteria sibi ulceris cuiusdam causa adhibita tam
constanter tulisse, ut ora, ne contraxerit quidem 95. Praylus a
Troade tam constanti animo fuit, ut pateretur se iniuste ueluti
proditorem cruciari, ciues ne uerbo quidem supplici exorans 98.
Sapiens et in tormentis felix 108.
Pauper. Socrates, cum eorum quę publice uenduntur multitudinem
intueretur, secum ista uoluebat: Quam multis ipse non egeo.
Argentum et purpuram et cętera id genus tragedis3 potius quam
usui uitę necessaria dicebat. Eum diis maxime propinquum qui
minimis egeat 18. Ęschines ad Socratem: Pauper sum, inquit, et
aliud habeo nihil. Me ipsum autem tibi do. An uero, respondit, non
animaduertis, quam mihi maxima tradis? 19. Cum disruptam
pallii sui partem uertisset Antisthenes et spectandam omnibus dedisset:
Aspicio, inquit, per scissuram pallii tuam uanitatem 19.
Aiunt Eschini dixisse Socratem, cum premeretur inopia, ut a se
ipso usuras exigeret, sibi subducendo cibaria 22. Paupertas Diogenis
ab assentatione aliena contra Aristippum 22. Xenocrates missa
sibi ab Alexandro pecuniarum copia minimum quid accepit,
reliqua remisit. Ab Antipatro missam noluit accipere. Corona aurea
donatus / eam ante Mercurium deposuit. Philippi munera spreuit 39.
Diogenes se ad uictum simplicem contulit, conspecto mure
discurrente qui neque cubiculum inquireret neque tenebras
uereretur neque aliquid ad uescendum appeteret etc. 55. Ferunnt
Alexandrum dixisse: Si Alexander non fuissem, Diogenes esse uellem 56. Diogenes intuitus puerum concaua bibentem manu cotylam pera productam abiecit dicens: Puer me uilitate superauit.
126 LAERTIVS
355v
1 pro: -ll- 2 pro: -chum 3 pro: -goe
Proiecit
et catinum, cum uidisset puerum uasculo perfracto
concauo pane lenticulam suscipientem. Solebat dicere imprecationes
tragicas sibi occurrisse; esse enim sine domo, sine civitate,
priuatum patria, pauperem, pallantem, uictum in dies habe
ntem 57. Muribus ad ipsius mensam surrepentibus: Ecce,
inquit, et Diogenes parasitos nutrit 57. Consulentibus, ut fugitiuum requireret seruum: Ridiculum, inquit, est, si Manes
absque Diogene uiuat, Diogenes absque Mane non possit. Intuitus
illum Plato lauantem olera, accedens silenter illi dixit: Si Dionysio
obsecutus esses, olera profecto non lauisses; illumque ad aurem item respondisse: Et tu, si lauares olera, Dionysio non esses
obsecutus 58. Crates: Hęc habeo, inquit, quę didici et quę curaui,
et quę me diuę docuerunt munera Musę; quodque ex philosophia
fuisset adeptus lupinorum chenicem1 et nullius rei curam 61. Placet
Cynicis simplex uictus etc. 63. Quid sit indigentia 73. Cleantes
pauper noctu operam locabat hauriendę ad hortos irrigandos
aquę. Inerdiu autem studiis litterarum incumbebat 77. Cleantes
gaudens in paupertate coactam aliquando stipem in medium
intulit dicens: Cleantes Cleantem alium posset nutrire, si uellet.
Suam inopiam diuitum opibus pręferens dicebat: Dum illi pila2
ludunt, ego duram humum exerceo 78. Aiunt illum, quę a Zenone
audierat, testę boumque ossibus inscribere solitum, cum pecuniis
careret, quibus chartas emere posset 78. Eudoxus inter paupertatis
angustias discendi studio flagrans 87. Democritus in summa inopia
uixit 92.
Prodigus. Bion ad eum qui fundos uorauerat: Terra, inquit, Amphiaraum absorbuit, sed terram tu 43.
Peruersus. Diogenes, qui recta dicerent nec facerent, eos cytharę
similes esse aíebat; et hanc enim nihil audire neque sentire.
Intuens insipientem aptare psalterium: Non erubescis, inquit, qui
sonos ligno aptes, animum ad uitam non componas. Dicenti sibi
cuipiam: Idoneus ad philosophiam non sum. Quid ergo, inquit, uiuis, si, ut bene uiuas, nulla tibi cura est 59.
LAERTIVS 127
1 pro: choe- 1 corr. ex pilam
Partus. Hominis semen, quod emittit homo, una cum humido animę
commisceri. Foeminę semen infoecundum esse 77. Semen esse
cerebri stillam etc. 83. Quędam animalia absque coitu gigni 96.
Poeta. Philosophię origo. Gymnosophistę. Druidę. Chaldei. Magi 3, 4. Qui
nihil / scripsere 4. Chilo peritos ab imperitis bona spe differre dixit
10. Socrates dicebat et unicum bonum esse scientiam et malum
inscitiam 19. Rogatus Aristippus, quo differant docti ab indoctis:
Quo, inquit, domiti equi ab indomitis. Melius esse dicebat mendicum euadere quam imperitum. Non qui plurima, sed qui
utilia legerunt eruditi habendi 22. Qui liberalibus imbuti philosophiam negligunt, similes sunt procis Penelopes uel Vlixi ad inferna
descendenti 23. Physicen omittunt, ut quę comprehendi non
possit 24. Menedemus aspernatur dialecticę legem, cum liceat uti
certioribus argumentis 28. Plato exusit1 poemata, cum audisset
Socratem 30. Idem tres libros Pythagorę sibi emi iussit centum minis
30. Dialogi a quibus primum scripti 33. Dogmatista 34. Argumentu
m quod dicitur inductio 34. Eorum quę sunt diuidua et indiuidua.
Similia et dissimilia. Item alia per se, alia ad aliquid 38.
Xenocrates hebes et tardus ingenio. De illo et Aristotelle2 Plato alterum
calcaribus, alterum freno egere dixit. Item: Cui equo quem asinum
iungo. Xenocrates ad eum qui neque musica neque geometria
neque astronomia instructus ludum suum frequentare cupiebat:
Perge, inquit; adminiculis enim philosophię cares. Alii sic
dixisse ferunt: Apud me enim uellus non mollitur 39. Arcesilaus
adeo Homeri studiosus fuit, ut semper ante somnum de illo aliquid
legeret, et mane cum surgeret 41. Pindarus implens uocem et uerborum exuberans 41. Aristoteles discipulis dicere solebat: Aspectus
quidem a continenti aere lumen accipit, animus autem a disciplinis
liberalibus. Studiorum liberalium amaras radices, fructus
autem dulces esse asserebat 46. Ferunt Diogenem ita statuisse, ut
Aristotelem appellaret donum formę, Socratem modici temporis
tyrannidem, Platonem naturę priuilegium, Theophrastum tacitam deceptionem, Theocritum eburneum detrimentum, Carnea-
128 LAERTIVS
356r
1 pro: -s- 2 pro: -l-
dem regnum solitarium. Aristoteles rogatus, quo differrent
docti ab indoctis: Quo, inquit, uiuentes a mortuis. Disciplinam
optimum dicebat esse uiaticum ad senectutem. Eruditionem
inter prospera esse ornamentum, inter aduersa refugium. Rogatus, quid ex philosophia lucratus fuisset: Hoc, inquit, ut iniussus
ea faciam, quę plerique per legum metum operantur 47.
Philosophię ratio duplex: practîce et theoretice 47. Speculatiuum
genus semper prętulit. Liberales disciplinas ad apprehensionem
uirtutis multum conferre sensit 48. Antisthenes Cynicam prior
sectam incohauit princepsque in ea fuit 54. Rogatus, quid nam
ex philosophia lucratus esset: Mecum, ait, colloqui posse 54.
Habitus philosophi 55. Diogenes disciplinam iuuenibue quidem
sobrietatem, senioribus solatium, pauperibus diuitiae, diuitibus
ornatum esse dixit 50. Musicę et geometrię et astronomię cęterorumque1 similium fuisse negligentem2, / ueluti inutilium et quę
minime fuissent necessaria 60. Crates dicebat tam diu philosophandum, quo ad uideantur duces nobiles esse asinarii 61. Metrocles
libros suos combussit 62. Cynici moralem dumtaxat philosophiam
recipiunt 62. Societas quędam est inter Cynicos et Stoicos, et cynismum dixere breuem uiam. Zenon, cum oraculum consuluisset,
quo pacto optime uiuere posset, respondisse deum: Si
mortuis colore concors esset. Quod ille cum intellexisset, se ad
legendos antiquorum libros magno contulisse studio 63. Stoici
unde dicti 63. Zeno: Liberali ac nobili ingenio si adiiciatur modica
exercitatio neque desit pręceptoris copia, mature ad perfectam
euadit uirtutis frugem 64. Dicebat ad perceptionem disciplinarum
nihil esse alienius poetica nulliusque nos rei maiorem inopiam
perpeti quam temporis. Tanto discendi studio tenebatur, ut
pręceptori poscenti centum ducenta dederit 65. Dogmata Stoicorum.
Philosophię ratio tripartita. Philosophiam animanti
similem dicunt: ossibus ac neruis logicen, carnibus ethicen,
animę physicen assimulantes 66. Philosophię partes duę, rhetoric
ę partes III. Silogismi3. Dialectica. Dogmata Stoicorum 67.
LAERTIVS 129
356v
1 corr. ex ceterumque 2 corr. ex .emm 3 pro: Syllo
Philosophię moralis diuisio 70. Disciplinę liberales 74. Aristo
naturalem ac rationalem locum sustulit dicens, alium quidem
esse supra nos, alium nihil ad nos; solam moralem ad nos pertinere. Similes autem dicebat rationes dialecticas araneorum telis,
quę et siquid artificiosum iudicare uideantur, inutiles sunt 77.
Cleantes dicebat Peripateticos idem fere pati quod lyrę, quę cum
bene sonent, se ipsas tamen non audiunt 78. Comprehensibilem phantasiam differre a probabili 78. Chrysippus dialectica insignis
79. Siquis tollat de Chrysippi libris quę aliena sunt apposita,
uacua illi charta relinqueretur 79. Eius sophismata 79. Pyrthagoram
ideo sic appellatum, quod uera Pythio non minus loqueretur
82. Dialecticę inuentor Zeno 84. Heraclitus de industria librum
obscurius scripsit, ut solum eruditi illum legerent, ne passim lectus
contemptui esset 89. Philosophia duplex: alia secundum ueritatem, alia secundum opinionem 91. Zenonem Eleatem inuentorem dialecticę fuisse Aristoteles autor est 91. Philosophum
quinque certaminum uictori esse similem 92. Democritus, Diocosmum1 suum cum legisset, quingentis talentis honoratus
est 93. Timon ab Arato rogatus, quo pacto quispiam Homeri
poema sine menda consequi posset, respondit, si antiqua legat
exemplaria, non ea, quę nuper emendata sunt 98. Philosophis
singulis ab Epicuro cognomina indita 99. Epicurum philosophari
coepisse anno ętatis XII2 scholam habere XXXII 100. Chrysippus
parasitus librorum dictus. Nam siquid Epicurus scriberet, tantundem scribere et ipse contendebat 104. Philosophię partes III: canonica, physica, ethica 104. Scientię beatitudinem ex cęlestibus corporibus huc cecidisse 105. Et iuueni et seni philosophandum 108. /
Pictor. Plato picturę studiosus 30.
Petitio. Bias nauigabat cum impiis aliquando, et cum orta tempestate
nauis quateretur fluctibus illique deos inuocarent: Silete, inquit,
ne uos hinc illi nauigare sentiant 11. Aristippus orans pro amico
Dionysium cum repelleretur, ad pedes corruit. Id factum cum
130 LAERTIVS
357r
1 pro: Dia- 2 pro: XIV
argueret quispiam: Non ego, inquit, in culpa sum, sed Dionysius
qui aures habet in pedibus 23. Bion orante se uerboso
quodam ut sibi opem fer ret : Satis, inquit, tibi faciam, si qui
precentur pro te ad me miseris, ipse autem non ueneris 43.
Pythagoras non permittit quenquam pro se orare, quod ignoret,
quid sibi expediat 81.
Potentia. Fortem mansuetum esse oportere, ut proximi non tam
metuant quam reuereantur 10. Principatum uiros declarare 10.
Potentia in IIII species diuiditur: prima constat animo, secunda corpore, tertia exercitu et pecuniis, quarta in faciendo ac
patiendo 37.
Patria. Anacharsis exprobranti sibi Attico, quod Scita1 esset: At mihi
quidem, ait, probro est patria, sed patrię tu 14. Anaxagoras sibi
maxime patriam curę esse, digitum tollens et cęlum sibi
patriam esse designans 16. Theodorus probabile decebat prudentem uirum non se ipsum pro patria periculis exponere;
neque enim pro insipientium commodis amittendam esse
prudentiam esseque patriam mundum 25. Ferunt Menedemum ad Antigonum profectum, et cum, ut patriam e seruitute
eriperet, illum inducere non posset, septem dies totos cibo abstinuisse
atque ex animi dolore uita excessisse 29. Aristoteles glorianti cuidam, quod magnę esset urbis ciuis: Noli, inquit, hoc
attendere, sed an dignus sis magna et illustri patria, inspice 47.
Antisthenes Atheniensibus, quod indigenę essent, gloriantibus
exprobrans dicebat illos cocleis nihilo nobiliores 54. Crates Thebanus
Alexandro rogante, num uellet restitui ac refici patriam suam:
Quid, ait, opus est? Rursus enim fortassis Alexander eam alius
diruet 62. Xenophilus Pythagoricus interrogatus, quo pacto optime filii erudirentur, ait: si ex bene instituta ciuitate nati essent
82. Pythagoras: Pręstat interdum ad patriam curas cogitationesque
conuertere 84.
Peccatum. Cyrenaici eorum peccata ueniam dicunt promereri, qui
irrationabiliter agere cuncta uiderentur. Neque enim
LAERTIVS 131
1 pro: Scytha
sponte peccare, sed aliqua perturbatione coactos 24. Nihil turpe
natura esse, sed opinione 25. Possibile non esse inueniri, qui
lapsus non sit, sed uelut in malo Punico granum aliquid putidum
esse 61. Menedemus sumpto Furię habitu circuibat dicens speculatorem se ex inferno uenisse peccantium, ut iterato descendens hęc
renuntiaret quę uidisset 62. Peccata paria existimant Stoici 73.
Promissum. Chilo dixit sponsioni non deesse iacturam 10. Sponsioni
adiacet damnum 95.
Peregrinatio. Quę loca adiuit Plato discendi gratia 30, 31. Democritus
eadem de causa peregrinatus 92. /
Passio animi. Passiones duas ponunt Cyrenaici, id est dolorem et
uoluptatem 25. Aristoteles asserit sapientem etiam perturbationi
modice cędere1 48. Stoici sapientem perturbationibus uacuum
dicunt 72. Quid sit perturbatio secundum Zenonem. Eius genera IIII 72. Cum aliquando Anaxarchus in scrobem incidisset,
Pyrrho pertransiit; laudatur, quod sine affectu se haberet 94. Perturbationes duas esse, uoluntatem et dolorem 102. Perturbatio animi in quo sit 105.
Pudor. Diogences uidens adolescentulum rubore perfusum: Confide,
ait, fili, huiusmodi2 est uirtutis color 58.
Perseuerantia Diogenis nollentis3 ab Antisthene recedere, prius cędi et
occidi paratus 55.
Prouidentia. Plato arbitratur deos esse et humana curare 36. Stoicis placet
mundum regi ac disponi secundum mentem ac prouidentiam 75.
Prouidentia Dei 105.
Purgatorium. Pythagoras ait animas puras atque purgatas in excelsum ferri, impuras uero uinciri a Furiis 83.
QVINTVS CVRTIVS
Patientia. Optime miserias ferunt qui abscondunt 23.
132 LAERTIVS / QVINTVS CVRTIVS
357v
1 pro: ce- 2 corr. ex hius- 3 pro: -l-
Paupertas. Abdolominus1 hortos ob paupertatem exigua stipe colebat,
cum rex Sydonę2 constituitur. Nihil habenti, inquit, nihil defuit 8.
Perfidia. Proditor Damasci interficitur 7. Arabs clypeo gladium tegens
quasi transfuga genibus Alexandri aduoluitur, et assurgere
iussus ceruicem appetiit regis 12. Nabarzanis et Bessi consilium
prodendi Darii Alexandro 25. Coniuratio in Alexandrum 31.
Lex in regis3 insidiatores, ut propinqui quoque cum ipsis
necentur 35. Sed nullis meritis mitigari perfidia potest. Bessus ab iis
quos magis coluerat uinctus traditur Alexandro 39. Memaceni L
mililites Alexandri hospitio exceptos, cum epulis uinoque onerassent,
interfecere 40. Spitamenes ab uxore occiditur 46. Coniurati in
Alexandrum 48. Philippus in acie tutior quam in theatro fuit:
hostium manus sępe uitauit, suorum effugere non ualuit 58. Perdic
ę perfidia in amicum suum Meleagrum 66.
Potentia. Nihil tam firmum est, cui non sit periculum etiam ab inualido
42. Potentiam scelere quesitam nulli esse diuturnam 61.
Bagoas spado tantum potuit apud Alexandrum, ut in eius grati
am Alexander Orsinen satrapem bene de se meritum in uincula traderet et occidi iuberet. Tunc Orsines: Audieram, inquit,
in Asia olim regnasse foeminas, hoc uero nouum est regnare
castratum 62.
Passio animi. Ad omnes affectus impetu rapimur 36.
Pudor. Sępe minus est constantię in rubore quam in culpa. Dioxippus furti insimulatus se ipsum interemit 59.
Periculum. Alexander intrans Ciliciam ad fauces uenit, quę Pilę4 dicu
ntur. Obrui potuisse saxis confitebatur, si fuissent qui subeuntes
propellerent 3. Periclitati Macedones in ascensu Petrę 43.
Pudicus. Alexander pręstans continentia et clementia in matrem uxoremque et filias Darii 7. Semel eam uidit quo die capta
est 15. Ochi neptis forma / excellens, et formam pudor honestabat
28.
QVINTVS CVRTIVS 133
358r
1 pro: -nymus 2 pro: Sidone 3 corr. ex legis 4 pro: Py-
POLIBIVS
Pax. Foedus post longissimum bellum inter Romanos et Carthaginienses
16. Legati 20. In sinu bellum pacemque portantes 44. Pax illa
dumtaxat optima, quę iusta et honesta 68. Pacis bonum commendat 77.
Perfidia. Campani Messanam intra moenia amice recepti capiunt. Item
Romani in Rheginos 2. Contra Hannonem milites conspirant
et eum cruci affigunt 20. Gallorum perfidia in Romanos apud
Placentiam 52. Philippus in deos impius 74. Dorimacus1 in Iouem
Dodoneum 75.
Patriam defendere nulla ui deterreri decet 30. Aratus Sycionius pat
riam tyrannide liberauit 32.
Periculum. Classis Romana capta in portu 6.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Pax inter Romanos et Sabinos mulierum intercessione 72. Medorum ac
Lydorum mos in foedere sanctiendo brachia circa humeros ferire et
mutuo sanguinem lambere 82. Foederis ratio apud Arabas 96.
Demonax oraculo arbiter constitutus componendę pacis inter Cyreneos
107. Nycias2 pacis semper suasor, Pericles belli 168. Qualis pax
esse debeat 276. Triplex foederum ratio 310. Pompeius litteras
cremauit, ne lectis dissensio fieret 359. Dacorum feritas non nouit
pacem 406. Pax ingens 406. Gordianus puer humeris cuiusdam
in medium illatus tumultum sedauit 444.
Prouerbium. Non sine Theseo 35. In incurabilem ualitudinem dicitur:
Apio indiget, quod apio se pulchra coronabantur 201. Cum in re
aliqua laboratur dicitur: Res ad triarios rediit 207. Cauterium in
fossa 282.
Pudicicia. Castus Ioseph 9. Dido, ne iterum nuberet, mori pręoptauit 55. Ilię
uterus uiro suspectus 67. Candaulis uxor, cum se cuidam in cubicu-
134 POLIBIVS / MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
1 pro: Dorymachus 2 pro: Nilo
latenti nudam ostensam resciuisset, adeo indigne tulit, ut uiri,
qui id fecerat, mortem procurarit 73. Virgines Vestales 76. Thales
ostendit non esse ducendam uxorem, ne in filiorum obitu
dolore afficiamur 86. Lucretia 97. Thraces uxorum pudiciciam asseruant, uirginum negligunt 111. Verginius filiam transfigit, ne
rapta uiolaretur 144. Alexander Darii uxorem captam semel tantu
m uidit 217. Pudicicię ara 239. Dimocles puer infanda a Demetrio passus
in feruentis aquę lacum desiliit atque ita extinctus est 243.
Heraclitarum uiduę, cum a tyranno satellitibus traderentur, pler
ęque sibi ultro mortem eonsciuerunt 245. Scipionis continentia 292. Claudia Vestalis incestus suspicionem diluit, cingulo naui
tracta, quam Tyberino uado hęrentem multitudo uirorum remoliri
non poterat 300. Orisgontis uxor in stupratorem 317. Cornelia
Graccho uiro defuncto ne regi quidem nubere uoluit 335. Mira in
foeminis Germanorum pudicicia 347. Parthi nullum grauius
flagicium1 quam adulterium uendicant 376. Zenobia mirę castitatis
448. Sephronia / a Maxentio serupri appellata, cum suum corpus ab
ea labe tueri non posset, sibi manum intulit 453.
Pietas. Ioseph in fratres 10. Dauidis in Saulem 48, 49. Dauidis in Absalonem 52. Cleobys2 et Bythonis3 fratrum inter se pietas et amborum
pręcipua erga matrem. Ob hoc feliciores Croeso 86. Pietas mulierum
erga maritos 107. Coriolani pietas in matrem 120. Cymonis4 in patrem 136. Alcybiadis in sacerdotes 176. Artoxerxes5 Cyrum fratrem priuasset uita, nisi mater intercessisset 183. Alexandri pietas in
militem 227. Perollę in patrem 279. Cluuia captiuis Romanis furtim alimenta suggessit. Appia quotidie pro uictoria populi Romani
sacrificauit 291. Scipionis pietas in fratrem 314. Scipionis lachrymę
in excidio Carthaginis 332. Hircani6 pietas in matrem et fratres
337. Filii pietas in Metellum exulem 349. Sertorius matris morte
audita prę dolore pene7 extinctus 359. Piso fratrem ab hostibus
circumuentum liberat et cadit, liberatus conuersus, ut cadenti
opem ferat, irruit et similiter periit 373. Pietas Iulię erga Pompeium 375. Pietas Bruti in matrem pro filio se morti offerentem 394.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS 135
358v
1 pro: -iti- 2 pro: -bis 3 pro: Bito- 4 pro: Ci- 5 pro: Arta-6 pro: Hy- 7 pro: pę-
Fleuit Octauius Antonii interitum 405. Aphricanus1 malle se, inquit,
ciuem unum seruare quam mille hostes perdere 421. Traianus
uestes concidit ad obligandas militi plagas, cum fascię desyderarentur
428.
Penitentia. Manasses mutat uitam 76. Caius Valerius 293. Flaccus flamen, postquam inauguratus est, uitia cum uirtute mutauit 334.
Milites emendati.
Patientia Lycurgi in eum qui sibi oculum expunxerat 62. Patientia
Laconum in tolerando 63. Persę discunt pati ęstum et frigus etc.
91. Cymon ab exilio reuocatus suis fuit auxilio 137. Zenonis Eleatis,
cum torqueretur 142. Philippi regis patientia excusso sagitta oculo
205. Gymnosophistę nudi agunt in feruida arena iacentes aut cautibus sedentes 232. Anaxarcus sibi linguam pręcidit 233. In Cornelia
generositas animi ad dolorem moderate perferendum 339.
Marius uarices sibi extrahi passus 344. Sylla patienter tulit adolescentis conuitium 357. Offensarum obliuio 389. Octauius ad
oblitterandas [ophen]2 offensarum memoriam suspectorum episto
las concremauit 402. Martyres. Ioannes Baptista 411. Stephanus.
Iacobus 413. Iacobi Minoris sanctitas 414. Martyria 427. Cyprianus
martyrium passus 441, Diocleciani3 persecutio 451. Catherina
uirgo 451.
Paupertas. Valerius publico sumptu funeratur 108. Item Menenius
117. Andriorum dii inopia et impossibilitas 132. Aristides tam
pauper, ut domestico sumptu efferri non potuit 116. Cincinato
non fuit dedecori paupertas 140, 141. Lamachus, dux Atheniensium,
pauper 168. Lysandri / inopię argumentum 193. Epaminundę4
sumptus funeri defuit 196. Diogenes nihili indigus et tamen
pauper 210. Abdolominus5 ex paupere rex factus, ut, inquit, sic
regnum ferre possim, ut inopiam pertulerim 213. Philopemenis6
paupertas cauillio7 iactata 311. Paulus Aemilius 326. Cassius Seuerus
orator uix uerenda panno tegi[t] 413.
Prodigus. Quantum auri Antonius profuderit 396. Immoderatus
sumptus in Nerone 418.
136 MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
359r
1 pro: Afr- 2 ipse auctor delevit 3 pro: -tia- 4 pro: -non-5 pro: Abdalonymus 6 pro: -poe- 7 pro: -illo
Peruersus. Aegyptii panem pedibus, lutum manibus subigebant 14. Syllę
ingenium peruersum 352.
Partus. Ex Lamech LXX liberi 1. Aegyptus, Beli filius, quinquaginta
filios habuit 28. Tespio quinquaginta filię 36. Abimalecho1 LXX
fratres 37. Iairo XXX liberi; Abesano LX, Abdoni XL 37. Roboam XXVIII filios habbuit, LX filias. Abias XXXVIII filios2 58. Lupercis
matronę palmas feriendas prębebant, ratę eam rem foecunditatem facere 68. Trigemini. Septeni uno partu ęditi 77. Lex trium
natorum 78. Ante quartum annum filius non uenit in conspectum patris apud Persas 91. Pariturę e Delo in Rheniam3
transferebantur 161. Mira Gallicarum foeminarum foecunditas
185. Alexander Iouis se filium esse mentitus est 215. Quę de Scipionis
genesi sunt prodita 290. Masimissa4 nonagegenarius quadrimum filium reliquit 330. Herotimus rex sexcentum filios habuit
355. Cornelia LXII annos nata enixa est 356.
Poetę. Exametri carminis apparatus, quo usus Moyses 16. Liuius. Amphion 25. Origo heroici carminis. Orithia5. Zethus. Calais. Phryxus.
Helle. Ganimedis6 raptus 25. Belerophon7. Nysa. Bacchus. Cadmus.
Amphion 26. Theseus. Hercules 26. Labores Herculis. De Iasone 27.
Castor et Pollux. Phineus. Hylas puer 28. Aureum uellus 29. Quid
historia a fabula distet 30. Achademia8 35. Homeri ortus 45. Ex Homero
multa in ciuilem usum uertit Lycurgus 62. Medeę et Iasonis gesta
65. Poetę illustres 67. Clistenes9 odio Argiuorum Homeri carmina tollere uoluit 112. Poetarum certamen, in quo Ęschilus a Sophocle
uictus 136. Cyrtheus poeta uehemens in persuadendo 137.
Pindari ędibus parci iussit Alexander, cum Thebas dirrueret 137.
Philosophi Empedocles, Parmenides, Zeno, Pherecides. Poeta Cratinus comicus, Aristarcus tragicus 142. Lysander Cherilum 10 poetam
penes se omnibus suis expeditionibus habuit 181. Sophoclem
funerari permisit Lysander, cum obsideret [Thebas]11 Athenas 184.
Phiilosophi. Plato 192. Epaminundas et litterarum et rei militaris
scientia pręstans. Athenienses a re militari ad poetarum gymnasia
studium transtulerunt 196. Plato ingenti honore a Dionysio exci-
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS 137
1 pro: Abime- 2 pro: XXII filios et XVI filias 3 pro: Rhenam 4 pro: Masini- 5 pro: -thyia 6 pro: Gany- 7 pro: Belle- 8 pro: Aca-9 pro: -sthe- 10 pro: Choe- 11 ipse auctor delevit
pitur 199. Clarissimi oratores: Demosthenes, Ęschines, Hyperides,
Demades 202. Alexander Homeri Iliadem rei militaris uiaticum uocabat
209. Pindari poetę stirpem uetuit uiolari Alexander. Statua Orphei.
Alexander ad statuam Achillis sacrificans, felicem / illum dixit,
qui sibi Homerum sortitus esset uatem 210. Aristoteles 233. Metrocles
libros suos combusisse1 fertur, fassus somniorum fantasmata
illa esse. Menander et Philemon socco clari et inter se emuli 251. Homerus Chii natus, Smyrnę mortuus 292. Catonis eloquentia et mores
320. Cato Gręcas litteras insectatus, postremo tamen didicit 320.
Plautus. Neuius. Ennius. Critolaus. Diogenes. Carneades. Cecilius
322. Ennii mors 326. Aristarcus grammaticus analogię perpetuus
assertor 327. Pacuuius. Lucillius2. Polybius 332. Accius. Pacuuius
335. Sylla Aristotelis et Theophrasti uolumina Romam deportauit 354.
Lucretius poeta per insanię interualla scripsit 355. Pompeii studium
in liberalium artium pręceptores 364. Ciceronis eloquentia 380.
Cęsar. Oratores. Philosophi. Grammatici 381. Bibliotheca concrematur 386. Varro 393. Vergilius. Horatius. Ouidius 395. Octauius
Alexandrię pepercit propter Arrium philosophum. Docti doctos
seruabunt 405. Poetę clari 405. Latini oratores illustres 406. Aiax
spongię incubuisse dictus 411. Certamen eloquentię 414. Caligula de
Seneca: arenam sine calce esse dixit 414. Quale dicendi genus in Seneca
419. Viri ingenio clari sub Domitiano 427. Origenes 430. Origenis
uelox ingenium 441. Numerario Cęsari oratorum sui temporis potentissimo
451.
Pictor. Phidię Olympius Iuppiter. Minerua altera ex ebore, altera ex ęre
150. Zeuzis et Parrhasii certamen 192. Prothogenis tabula 243.
Perfidia mulierum in maritos 28. Vxoris in Sansonem 38. In Amphiaraum 39. Serui dominos opprimunt 54. Perfidia erga regem 66.
Tarpei filia ab his quibus arcem prodidit, scutis obruta 72. Perfidia
uxoris in Candaulem 73. Senacheribus interficitur a filiis 74. Veneni
genus quo Alexander sublatus 74. Metii3 perfidię supplicium 79.
Filii Bruti 102. Seruilis coniuratio 109. Exules et serui Capitolium
occupant 139. Seruorum coniuratio 164. Litterator prodidit Phali-
138 MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
359v
1 pro: -bussi- 2 pro: -l- 3 pro: -ii-
scorum1 filios 184. Perfidia coniugis et fratrum in Alexandrum,
Phereorum regem 195. Philippus a duobus Thracię regibus arbiter
accersitus, ambos regno expulit 205. Mulieres in uirorum perniciem coquentes uenena 208. Amynthas2 ab Alexandro ad Darium
transfugit 213. Nabarzanis pe rfidia in Darium 220. In Alexandru
m domestici coniurant 222. Mimacenorum perfidia 223. Mulier
maritum obtruncat 227. Lucerinorum defectio 234. Vincitur a suis
Eumenes 237. Timochares, Pyrrhi medicus 247. Ptolomei fraus in sororem 248. Agatocli3 perfidia in Offellam amicum 249. Celtiberorum defectio 288. Numidę per speciem transfugii in castra
uenerunt suo deiceps tempore ad Poenum abituri 290. Publia et
Licinia, quia ueneno uiros sustulerant, publice necatę 327. Bocchus
dubius, Syllam ne Iugurtę traderet an Iugurtam / Syllę 346. Laodice uirum suum Mitridatem4 tollere conata. Mitridates Ariaracte5 351. Sulpicius
a seruo proditus et interfectus 351. Prodita Damascus 355. Qui
amiciciam simulatus Lucullum uoluit occidere 361. Metrodorus a
Tygrane6 proditus, cum sibi recte consuluisset 361. Filius, regni
consors, occidit patrem 370. Parthorum dictis promissisque fides
nulla, nisi quatenus expedit 376. Seruus domini proditor damnatur
394. Caracallę perfidia in Artabanum per simulationem connubii 437.
Petitio. Deprecatio matronarum, cum aduentantem Hannibalem timerent 249.
Potentia. Semiramidis potentię argumenta 5. Quis potentior, uinum an
rex, an mulier, an ueritas 102. Phauorinus7, cum argueretur, quod
Adriano contra se disputanti cessisset: Cur, inquit, ei non cędam qui XXX habet legiones 429.
Patria. Acriter inter Argiuos et Spartanos pro patrię finibus pugnatum.
Lex Arigiuorum, ne prius capillum alerent nec mulieres aurum gestarent quam Tyriam recuperlassent 75. Trigemini pro patria
78. Spartanis et Bulis8 se pro patria ultro morti deuouerunt 128.
Themistocles, ne patriam uiolare cogeretur, sibi ipsi mortem
consciuit 136. Camillus pro patria sibi imprecatur 179. Seniores se
pro patria deuouent 106. Curtius se deuouit 198. Item Decius 207.
Fabius consul priuatum odium publîco commodo pręferens
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS 139
360r
1 pro: Fa- 2 pro: -tas 3 pro: -thoclis 4 pro: -thr- 5 pro: -atem 6 pro: Ti- 7 pro: Fa- 8 pro: -ll-
Papyrium1 dictatorem dixit 235. Decius se deuouet 240. Phileni
fratres, ut patrię fines promouerent, uiuos se ibi obrui passi sunt
345. Sertorius malle se dixit Romę ignobilem haberi quam
procul a patrię conspectu multarum gentium principatum
tenere 358. Cato pro patria 367.
Peccatum. Apud Persas, qui semel deliquerit, ne regi quidem licuit
occidere. Quicquid nefas esset facere, idem et dicere nefarium
arbitrari 91.
Promissum Demetrii irritum odium populi in se accendit 244. Antigonus Doso, ab eo quod omnia poscentibus polliceretur, id
cognomen adeptus 145.
Pudor filiorum Noe in patrem et Chami impudentia 2. Puduit Catonem
liberiore uerbo uti coram uxore ac liberis 320. Qui scuti amissi pudore
laqueo uitam finierunt 347.
Prouidentiam sustulit Diagoras negans deos esse 137.
Periculum. Scytharum dona: rana, mus. auis et sagittę; quo perimendos sagittis hostes significabant, nisi aquas subiissent ut ranę, aut
terram ut mures, aut aera ut uolucres 106. Egesistratus2 coniectus in
ligneas soleas sibi, ut euaderet, calcaneum amputare est coactus
133. Lucii Lentuli et Romanorum periculum intra Caudinas furcas
225. Pyrrhi infantis discrimina 246. Ingressus hostium castra ad
regem interimendum 278. Metellus, nisi pręsto filius affuisset, e
Tarpeia rupe pręcipitaretur 337. /
Peregrinatio. Ciues ne peregrinentur, ne alienos mores urbi importent
lex Lycurgi 63.
Parsimonia. Lex: Nequa mulier semunciam haberet auri 308. Alexander
uniones Memię uxori donatos Veneri dedicauit, quod immensi precii
essent 441.
VALERIVS MAXIMVS
Pax. Conuiuium solenne charistia, in quo necessarii inter se dissiden-
140 MARCVS ANTONIVS SABELLICVS / VALERIVS MAXIMVS
360v
1 pro: Papi- 2 pro: Hetes
ad concordiam redibant. Liber II, caput I. Pax bona perpetua,
mala non diuturna. Liber VI, caput II. Valerius plebem tumultuantem sermonis inductione senatui subiecit. Marcus Antonius gladios
in se uibratos loquendo inhibuit. Liber VIII, caput IX.
Pudicicia. Liber VI, caput I. Pudicicię corona donatę, quę uno uiro contentę fuissent. Liber II, caput I. Tucia1 Vestalis cribro aquam
ferens castam se probauit. Liber VIII, caput I. Sulpicia cunctis
castitate pręlata. Caput XVI.
Pietas erga parentes. Liber V, caput IIII. Erga fratres, caput VI. Sergius Galba damnatus, cum fílios commendaret, misericordia,
non ęquitate liberatus est. Liber VIII, caput I.
Patientia. Liber III, cap. III. Legati Romani Tarentum missi, unus urina
respersus non est quęstus2 de iniuria neque ulterius ac mandatum esset loqueretur. Líber II, caput I.
Paupertas. Liber IIII, caput IIII. Democritus patrimonium patrię
donauit, quo expeditius uacaret studiis. Anaxagoras, cum diutina paragrinatione patriam repetisset possessionesque desertas uidisset:
Non essem, inquit, saluus, nisi istę perissent. Cleantes noctu
hauriendę aquę operam conducebat, die Crisippum3 audiebat.
Liber VIII, caput VII.
Partus. Misinissa4 post septimum et octogesimum annum filium genuit.
Liber VIII, caput XIIII.
Poeta. Cato sextum et octogesimum annum agens capitali crimine
accusatus intrepide se defendit; iam senex litteras Gręcas didicit.
Cato filius etiam in curia libros Gręcos lectitauit. Liber VIII, caput VII. Carneades cum Chrisippo disputaturus heleboro ante se purgabit.
Hisocrates5 quartum et nonagesimum annum agens composuit
librum, qui Gręce PanaJhnaďkóV6 inscribitur. Eodem. Crisippus
undequadragesimo coeptum Euchiam uolumen octuagesimo7 anno reliquit. Sophocles centenarius Edippodem8 scripsit.
Simonides octogenarius et docuit carmina et in eorum certamen
descendit. Solon testatur se quotidie aliquid addiscentem senescere. Eodem. Accius Iulio Cęsare in collegium poetarum
VALERIVS MAXIMVS 141
1 pro: -cc- 2 pro: que- 3 pro: Chry- 4 pro: Ma- 5 pro: Iso-6 add. 7 pro: pro: octo- 8 pro: Oedipo-
uenienti non assurexit1. Euripides se in scenam progredi dixit, ut
populum doceret, non ut ab eo disceret. Idem quęstus2 est,
quod eo triduo non ultra tres uersus deducere potuisset etc. Zeuzis
Helenam pinxit, Phidias Iouem finxit ad exemplar Homericę
descriptionis. Liber IIII, caput VII.
Pudor. Liber IIII, caput V. Nec pater cum filio pubere aliquandiu nec
socer eum genero lauabatur. Liber II, caput I. /
Pictor. Alexander ab Apelle tantum pingi, a Lysippo fingi uoluit etc. Liber VIII, caput II. Zeuzis Helenam pinxit, Phidias Iouem finxit ad exemplar
Homericę descriptionis. Liber III, caput VII.
Patrię charitas. Liber V, caput V. Taceant quibus Italia nouerca est.
Liber VI, caput II.
Perfidia. Liser IX, caput VI. Perfidia mulierm in uiros, quos ueneno
tollere uolebant. Liber II, caput I. Perfidia Metii Suffecii3, Albanorum ducis. Liber VII, caput IIII. Exclamatio in quendam
qui in Tiberium Cęsarem conspirauerat. Liber IX, caput XI.
Potentia Pompei comparauit sibi inuidiam apud populum. Liber VI, caput II. Aristophanis comici dictum: Non oportere in
urbe nutrire leonem; sin autem sit alitus, obsequi ei conuenire.
Liber VII, caput II. Sertorius obiecto oculis exemplo Lusitanis
persuasit, ne cum Romanis uniuersa acie confligere uellent,
caput III.
Petitio. Socrates nihil ultra petendum a diis quam ut bona tribuerent, arbitrabatur. Liber VII, caput II. Lanpsacum4 euertere decreuerat
Alexander et Anaximeni intercessuro iurauit non facturum se quod
petisset. Tunc ipse: Peto, inquit, ut Lampsacum diruas. Eodem.
Periculum. Quomodo Marcus Volusius proscriptus sub humili hab
itu latuerit. Item Saturninus Vitelio5 Asinarius pro se Alexandr
o asinum immolandum obtulit, ut qui prior occurrisset. Liber VII, caput III. Tullus Hostilius dissimulata Metii perfidia suos ad
pugnam audaciores fecit, caput IIII.
Poeta. Terentius Varro iam centenarius libros scriptitauit. Lucius
Drusus iam senex et cęcus ius ciuile interpretatus est. Crassus in
142 VALERIVS MAXIMVS
361r
1 pro: -r- 2 pro: que- 3 Pro: Fufetii 4 pro: Lam 5 pro: Vetulo
Asiam consul missus Gręcam linguam didicit. Roscius nunquam
in scenam prodiit, nisi ante domi meditatus. Demosthenis industria
mira; Pythagorę, Platonis, Democriti et aliorum philosophorum.
Liber VIII, caput VII.
CICERONIS OPVSCVLA
Pax. Paci semper consulendum 79. Hosti dediti qui iniussu senatus pacem
fecerant 163. Pax est tranquilla libertas 193.
Patrię amatores in cęlo collocat 56. Charitas erga patriam 85. Qui
reipublicę profuturi sunt, non suum, sed ipsius commodum
quęrant, deinde totum corpus reipublicę curent 92. Patrię charitaas 109. Omnilbus qui patriam conseruarint, adiuuerint
certum esse in cęlo ac deffinitum1 locum, ubi beati sempiterno
euo fruantur 194.
Poeta. Sophoclis studium 34. Potius est doctum esse quam pecunię
confidentem 70. Decorum poeticum 95. Sapientię dediti ad
hominum utilitatem suam doctrinam conferant 110. Philosophi
a de officiis fructuosior 136.
Pauper. Caius Fabricius. Marcus Curius 175. Marcus Curius 181.
Manius Manilius 184
Promissum quando seruandum 78. Quando eo non standum 79.
Facta et promissa semper ne seruanda sint. Sol Phoeton2 159.
Pericula quomodo adeunda 91.
Patientes, ut, quod uelint, consequantur 98. Vlixis patientia 99. /
Pudor. Decorum circa uerecundiam contra Cynicos et Stoicos 102.
Cynicorum ratio inimica uerecundię 108.
Peccatum. A paruis delictis diligentius declinandum 107. Quę ne
conseruandę quidem patrię gratia facienda sunt 110. Animi
uitium, grauius quam fortunę aut corporis 141. Peccata paria 176.
Peccatum 178. Nihil magis arcebit homines ab improbitate quam
VALERIVS MAXIMVS / CICERONIS OPVSCVLA 143
361v
1 pro: -f- 2 pro: Phaë-
si senserint nullum in delictis esse discrimen 193. Quid magis uituperandum quam id facere quod non liceat 194.
Prodigus Alexander 125. Prodigi 126.
Parsimonia. O dii immortales, non intelligunt homines quam
magnum uectiga1 sit parsimonia 184.
Passionibus animi qui non potest imperare 180.
THYCIDIDES
Pax. Quiescendum, si non es lacessitus iniuria; sin es, pacem bello
mutandam. Re bene gesta rursum ad concordiam redeundum
13. Foederis uiolatores l5.
Poeta. Laus Thucididis 1.
Peccatum. Delictis non uoluntariis refugium esse aras 55.
Patrię amator, qui iniuste amissam non inuadere, sed recuperare nititur 83.
PANEGYRICVS PLINII
Prouidentia. Benefacta hominum ad Deum referenda 30.
PHALARIS
Pacem promittit, simodo permittant noxios ulcisci 12.
Poeta. Animi magis quam corporis exercitationi opera danda 11.
Pythagorę disciplinis tyrannidem suam moderari optat 14. Ad eum
qui scripta intelligere dissimulat 14. Poete Sthesicoro1 capto pepercit
50. Eidem munera mittit 50,51. Fidem dat ei. In malum poetam sibi
calumniantem 53. Gratias agit Sthesicoro1 et eius poema laudat 56.
De Sthesicori1 obitu 57. Quam gratus sit in poetam etiam mortuum 58. De Sthesicoro1 59.
144 CICERONIS OPVSCVLA / THYCIDIDES / PLINIVS / PHALARIS
1 pro: Stesich-
Patria exul ad eam subleuandam mittit munera 36.
Petitio. Quod uis ad me optato, quod non in aliena, sed in mea potestate sit 56.
Penitentia. Malus est non qui peccat, sed quem peccati non penitet 33.
ORATIVS IN EPISTOLIS
Poeta. Titium poetam laudat 4. Qui aliorum scripta sibi uendicant 4.
Ingenium Iulii laudat 4. Phisicę propositiones 11. Dat carmina ad
Augustum ferenda 12. Poetę uinosi 19. Sapho. Alceus 19. Ad 1ibrum
apostropha 20. Poetarum antiquitas. Ennius 21. Neuius. Pacuuius. Accius. Plautus. Cecilius. Terentius. Liuius. Mirator ueterum poetarum 22. Scribendi studio ardentes 23. Poetam non
uacare uitiis, sed carminibus oportet. Poeta quam utilis. Lex, /
nequis in alium scribat. Gręcia artes intulit Latio 23. Tragicum spirat.
Plautus 24. Edictum Alexandri, nequis se pręter Apellen
pingeret 25. Vergilius. Varus. Fatetur se indignum, qui scribat de
Cęsare 25. Scripta inepta 26. Philosophia. Quod in urbe non
potest scribere 27. Bionei sermones 27. Scriptores amant nemus.
Quam diu litteris student, taciturni efficiuntur. Musarum opus
27. Adulatio de poetis. Poetę mali et boni. Vocabula prisca et noua
28.
Pauper. Qui pauperiem timet, libertate caret. Poeta pauper liber 16.
Paruo contentus 19. Paupertas impulit, ut uersus facerem 27.
Parsimoniam laudat 11.
Peccatum. Oderunt peccare boni uirtutis amore. Oderunt peccare mali
formidine poenę 15.
Passionibus obnoxius non est liber 15. Cupido. Timor. Spes 19.
TERTVLLIANVS
Pax. Foedus sanguine singulorum inter se degustato 3.
PHALARIS / ORATIVS IN EPISTOLIS / TERTVLLIANVS 145
362r
Patientia. Martyrum uictoria. Patientia quorundam gentilium 16.
Perfidia. Quod Deus spernitur et statuę adorantur. Qui Christianis
detrahunt 13.
VERGILIVS
Poeta. Tu deinde iubeto certet Amintas1. Lenta salix quantum, tantum
tibi cędit2 Amintas 7. Tale tuum carmen nobis, diuine poeta,
quale sopor fessis 7. Nam neque me tantum uenientis sibilus
Austri etc. 8. Nec tantum Phoebo gaudet Parnasia rupes etc. 9. Proxima
Phoebi uersibus ille facit 10. Quorum stupefactę carmine lynces. Sola
Sophocleo tua carmina digna coturno 11. Et me fecere poetam
Pyerides, sunt et mihi carmina 13. Galli poetę mors 14. Me uero
primum dulces ante omnia Musę, quarum sacra fero ingenti
perculsus amore. Accipiant cęlique uias et sydera monstrent 33. Et
amicum Cretea3 Musis, Cretea Musarum comitem, cui carmina,
semper et citharę cordi numerosque intendere neruis: semper
equos atque arma uirum pugnasque canebat 177.
Perfidia. Metius quadrigis distractus 162.
Pudicicia. Sed non ulla magis uires industria firmat quam Venerem et cęci
stimulos auertere amoris 37. Apum castitas 47.
Pauper. Cui pauca relicti iugera ruris erant 96. Aude hospes contemnere
opes et te quoque dignum finge Deo rebusque ueni non asper egenis
157.
Partus. Sus foecunda 89, 152.
Periculum. Dextrum Sylla4 latus, leuum5 implacata Caribdis6 obsidet 89.
PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Pax post bella 102. Pax quę superat / omnem sensum 148. Iudicium pacis
164. Pax quando Christus natus 193. Et multitudo pacis, donec aufe-
146 TERTVLLIANVS / VERGILIVS / HIERONYMVS
1 pro: -myn- 2 pro: ce- 3 pro: -th- 4 pro: Scy- 5 pro: lę-6 pro: Chary-
362v
ratur luna 211. Seruabis pacem, quia in te sparauimus 248. Pax 251.
Non est pax impiis 286. Christus pacem prędicat 294. Veniat pax,
requiescat in cubili suo 304. Pacem super pacem 307.
Pudicus. Egredietur
1 sponsus de cubili suo et sponsa de thalamo suo
43. Accingite lumbos uestros in ueritate 114. Qui se eunuchauerat
propter regnum cęlorum 134. Vinum germinans uirgines 163.
Qui prius equus ad libidinem pronus, deinde ad castitatem
conuersus audit: Surge, eamus hinc etc. 178. Eunuchi 303. Lumbi
accincti 334. Virgines stultę 343.
Pietatis opera faciat, qui a malo recedit 191.
Penitentia. Conuertere, Israel, ad Dominum, Deum tuum 38.
Conuertimini ad me in toto corde uestro 43. Post peccatum
penitentia 43. Post penitentiam ubertatem Deus pollicetur 44.
Restituetur Sodoma in antiquum 52, 68. Planctus super penitentes,
carmen super innocentes 52. Mortificatio membrorum 68.
Tempus penitentię 71. Penitentia in Deo 75. Niniuitę 79.
Niniue postea subuersa 87. Sacrificium Deo spiritus contribulatus
89, 240. Saccus et ieiunium arma penitentię 91. Corruptio salutaris
98. Anima penitens 103. Penitentis humilitas 106. Curatus
caueat, ne iterum peccet 110. Si steterit lepra, mundatur 115. Filii
excussorum 115. Emurasmos, emurasmata 115. Castiga corpus l18. Et
assumptio eius egressa est ab eo 121. Pro ignoratione 127. Penitentię
fructus. In comminatione imminues terram 131. Misisti in caput
impiorum mortem 132. Penitentiam agite, antequam ueniat ira
138. Ęthiopibus ad meliora conuersis spes erit. Nullum, qui
agere uoluerit penitentiam, a salute alienum fore 141. Nigra
sum, sed formosa 141. Datur locus penitentię 148. Fletus et ieiunium sanctificatio est 161. Ad penitentem reuertitur Dominus 162. Penitentię locus est etiam blasphemis 164. Christi gladio
uulnerati 167. Asinus prius immundus, deinde ferens Dominum
178. Herba fulonum
2 185. Quamuis graue peccatum posse sanari
204. Diabolus nequit penitere 233. Segor, hoc est parua penitentia
234. Quomodo per gradus penitentię de Moabitis Israelitę fiant
PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI 147
1 pro: -atur 2 pro: -ll-
235.
Beati lugentes 236. Omnem gemitum cessare feci 241. Et
uocabit Deus Dominus exercituum in die illa ad fletum 243. Exite
de Tyro et Sydone
1 244. Carmen meretricum uertens in laudem
Dei. Septenarius et septuagesimus numerus signat perfectam
penitentiam 248. Possederunt nos domini absque te 249. Si reuertamini
et quiescatis, salui eritis 259. Ezechias inuolutus sacco 268. Hortatur animam peccatricem ad penitentiam 292. Ne / in furore tuo
arguas me 293, 294. Penitens uidebit semen longęuum, id est
Christum 297. Querite
2 Dominum, dum inueniri potest 301.
Pro saliunca ascendit abies 302. Non quęrit Deus afflictionem
solam, sed etiam opera charitatis 308. Qui omnem emollit de
credentium corde duritiam 318. Filii non peribunt in perpetuum 319. Qui suam culpam in Deum referunt, dicunt: Quare
errare nos fecisti etc. non quo Deus erroris causa sit et duritię,
sed quo illius patientia nostram expectaintis salutem; dum non
corripit delinquentem, causa erroris duritięque uideatur. Vnde:
Non uisitabo super filias uestras etc. 320. Vallis Achor 320. Peccatum meum notum feci et iniquitatem meam non abscondi
321. Erudiet te preuaricatio tua 335. Nitrum nostrum et herba fulonum penitentia est 335. Grandis offensa nolle placare quem offenderis. Reuertere tamen ad me 336. Saltem amodo uoca me,
Pater meus. Reuertere, auersatrix Israel. Conuertimini, filii reuertentes, et sanabo auersiones uestras 337. Ecce uenimus ad te. Veh
nobis, quoniam uastati sumus. Laua a malicia cor tuum 338. Dolor
fugiet 344. Resina Galaad pro penitentia 345. Date gloriam Deo,
antequam contenebrescat 351. Doletis peccata aliorum 352. Si
penitentiam egerint, et ego penitentiam agam etc. 358. Cathartica
potio 367, 368. Domini sententia mutatur, cum uita nostra
corrigitur 369. Conuerte me, Domine, et conuertar 376. Cinerem
quasi panem manducabam 378.
Patientia. Martyrum sanguis 59. Patientia aduersitatum seculi 98.
Martyrum constantia 102. Cognouisti mala, id est passiones l02.
Iram Dei sustinebo, quoniam peccaui ei 110. Gaudens in laboribus
148
363r
1 pro: Si- 2 pro: Quę-
120. Arma quibus tyrannorum potentia superata et deiecta 121.
Iniurię ne memineris 161. Si reddidi retribuentibus mihi mala 192.
Tradet martyres passionibus 240. Domine, in angustia requisierunt te 249. Martyres 250. Martyrium 291. Ne metuantur persecutores.
Dabitur uobis quid loquamini 292. Esaias serratus 304.
Fortitudo gentium triumphus est martyrum 316. Qui intelligit
iuste sustinere quę patitur 319. Ne timeas a facie eorum 333. Castigatio
purgat 345. Sustinui propter te obprobrium
1 354. Nec maior est
ille qui cędit, sed fortior iste qui cęditur 359.
Pauper iustus 63. Pauperes primi crediderunt in Christo 101.
Pauperes fiducialiter requiescent 234. Pauper Christus et
apostoli 248. Diuitię et paupertas ad probationem 285. Probaui te
in camino paupertatis 306. Iob pauper, diues purpuratus 326. Liberauit
animam pauperis de manu pessimorum 360.
Peruersus. Odio habuerunt in porta corripientem 59, 70. Fames
audiendi uerbum Dei 57. / Torpens ad penitentiam 88. Qui audire
nolunt uocem incantantis sapienter 111. Nolite contristare
Spiritum Sanctum Dei 142. In pertusum saculum
2 pecuniam
congregauit 146. Benedictionem Domini mutant in maledictionem 182. Quomodo facta es meretrix ciuitas fidelis 191. Fames
audiendi sermonis Domini 195. Alienati sunt a uulua 196. Aquilo
uentus durus 234. Quadrupedes 258.
Partus. Defensa est quę Ęthiopem peperit, cui maritus non erat Ęthiops
8. In dolore paries 103. Non primogeniti accipiunt hęreditatem
3, sed
secundi 189. Salicum semina qui biberit, liberis carebit 235.
Poeta. De Vergilio traditum est, quod libros suos quasi ursorum
foetus lingua composuerit et lamsendo fecerit esse meliores 169.
Qui nec argentum quęrat nec aurum uelit, id est nec eloquii pulchritudinem nec ingenii acumen 230. Leo ut bos comedet paleas 327.
Perfidia. Veh eis qui recesserunt a me 24. Beelphegor. Pryapus 28. Vituli
aurei 30. Postquam sponsa a sponso fuerit separata 41. Colentes
idola 45. Prophetis mandabatis: Ne prophetetis 50. Christiani
iudaizantes 63. Qui non sunt 81. Qui de gentibus credere no-
PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI 149
363v
1 corr. ex obro- 2 pro: -cc- 3 pro: hel-
uerunt 105. Quare impii pręualent 120. Quid est quod uia
impiorum prosperatur 121. Statua Nabuchodonosor. Sperant in
figmento suo. Veh cui dicit 1igno: Vigila 126. De Iuliani interitu
133. Indutus ueste aliena 136. Mu1ier cui nomen Impietas l58. Massa
plumsi idolatria 159. Acharon. Philistim 166. Iudei passi pro impietate
in Christum 175. Qui Ęgyptius est, non ascendet in Hierusalem 178. Nec gentiles nec Iudei Scripturas intelligunt 188. Statua
Hadriani 193. Fames super incredulos 210. Quia oblita es Dei, saluatoris
tui 222. Sobna pontifex prodidit ciuitatem Assyriis 227. Incredulus
agit rem congruam suę credulitati 240. Leuioris poenę est qui
sponte ad hereticos transit quam qui coactus 242. Relinquetur uobis
domus uestra deserta 263. Samaria capta propter idolatriam
268. Ad incredulos. Idola uana quę Christum non potuerunt prędicere
276. Contra idolatras 280. Veh incredulis. Ęgyptus plus idolis dedita
quam alii 282. Bel. Saturnus. Naso. Dagon 283. Ad idolatras 284.
Non est pax impiis 286. Beta cruda 293. Nomen meum blasfematur
1 294. Achab et Manasses immolarunt filios. In idolatras. Tutelę
simulachrorum. Idolum in templo Moloch 305. Solue fasciculos
deprimentes 308. Conceperunt laborem et pepererunt iniquitatem 311. Qui non sunt 323. Idolatria 334. Confregisti
iugum meum et dixisti: Non seruiam 335. Verterunt ad me
terga et non faciem 336. Mechata
2 es cum lapide et ligno 337. Cito
muri et propugnacula dissipantur eorum qui non habent / fidem
340. Sicut seruisti diis alienis in terra uestra, sic seruietis in
terra aliena 340. Idolorum descriptio 346. Qui obliuiscitur Dei 358.
Vallis filii Ennon, usi templum Baal 359. Qui me persequuntur,
cadent 360. Impii traduntur gladio sempiterno 368. Traditi ob perfidiam 370. Ędificauerunt excelsa Baal, ut initiarent filios suos Moloch
381.
Petitio. Vituli labiorum 38. Clamor cordis 90. Petens ueniam 111.
Victimę spiritales 181. Oratio eius non exauditur, cuius manus
sanguine plenę sunt 191. Ad uuocem clamoris tui, statim ut audierit,
respondebit tibi 259. Ezechię contra Senacherib oratio 268, 269.
150
364r
1 pro: -ph- 2 pro: Moe
Audiui
orationem tuam et uidi lachrimam tuam 270. Vt audiatur
in excelso clamor uester 308. Aurum, incensum et thus 314. Tota
die et tota nocte non tacebunt 317. Mane orandum 343. Orationis
uirtus 343. Oratio sine operibus 345. Oratio in aduersis 348. Etiamsi
Dominus non exaudierit, non est cessandum. Frustra aliquis
rogat pro eo qui non meretur accipere 348. Oratio in tempore tribulationis. Nolite orare pro populo isto 352. Dicunt prophani posse Domino precibus resistere 371. Oratio pro omnibus
372.
Potentia. Cornu 74. Assyrii et Basylonii longe lateque dominati 81, 85.
Potentes luxui dediti l18. Manus pro potentia 329.
Peccatum. Grandis offensa est, postquam peccaueris, iram Domini
non mereri 19. Inter iniquitatem et peccatum 26. Libenter uitiis
nostris applaudimus 29. Peccatum mors animę 35. Cogitatio,
assensus, operatio, perseuerantia 48, 61. Seruus peccati 49.
Conscientię compunctio 71. Equi et quadrigę animi uitia 105.
Funes 106. Volumen uolans, in quo peccata 158. Captiuitas 160.
Proiecti de terra confessionis 161. Camelli
1 178. Peccator 182.
Grauitas peccati 186, 189. Vincula, funiculi 201. Cogitatio, consensus,
operatio 233. Nemo absque peccato 234. Peccatum blasfemię
maius cęteris 138. Vespera initium peccati. Media nox. Summum mane. Penitentia. Veh peccatoribus qui pręuaricantur
246. Portę mortis 248. Peccatorem et impium 255. Patrum peccata: Asraham, Moysi, Aaron 279. Oblatio iniquitatis. Excusatio
peccatorum. Dissipata sunt ossa secus infernum 309. Peccata
scripta coram Deo 323. Cogitationes etiam iudicandę 330. Impietas
negat Deum, iniquitas atque peccatum; si confiteatur errorem,
facile ad misericordiam flectit Deum 340. Malicia frigida 341. Deus
non lęditur peccatis, sed peccator 343.
Passiones animi quattuor 39. Quadrigę l16, 168. Ebrietas animę perturbatio appellatur 200. Perturbationes 201. Anima pro affectu
340. /
PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI 151
364v
1 pro: -l
Passio
Christi. Passus resurrexit. Alligauit ad uitem Sorech, id est ad
uitem electam, pullum suum 11. Moriens occidit inimicos 11.
Christus 14. Vt intingatur pes tuus in sanguine 45. 0ccidet sol meridie
57, 77. Christus despectus 76. Passus, calamo percussus l03. Achitophel
aduersus Dauid, Iudas aduersus Christum l08. Et cornua in
manibus eius 129. Signa tempore passionis 148. Vir ascendens
super equum ruffum 152. XXX argentei 171. Planctus in passione
Christi 173. Aspersio sanguinis Domini signat 174. Quare adh
ęres patibulo? 174, 175. De passione 186. Verbera, plagę, uulnera 190.
De passione 195, 197. Sermones sancti Israel blasphemauerunt
202. Pater, si fieri potest, transeat calix iste a me --- quem sensum
habeat 210. Principatus super humerum eius 211. Christus a
Patre percussus 215. Signum crucis in uniuersas nationes 217. Passio
Christi ad penitentiam prouocans 227. Super montem caliginosum siue campestrem leuate signum 229. Signum crucis 240.
Maria Magdalena et alię 252. Iudas 252, 253. Christus. Iudas. Aposto
li. Scribę et pharisei 253. Captiuus populus passione Domini
liberatus est 259. Sanctificate eum qui despicit animam. Tempus placitum et dies salutis 207, 209. Si leuabo signum meum 288.
Obediens usque ad mortem. Vos me flagellastis 290. Sepulchrum
291. Christus despectus et inclitus, uir dolorum, percussus a Deo,
sublatus de iudicio 296. Iesus mortuus pro gente 303. Super
quem dilatastis os et eiecistis linguam 304. Leuate signum in gentes.
Vt intingatur pes tuus in sanguine. Quare rursum est indumentum tuum. Solus Christus saluator 318. Ipse redemit eos et portauit
eos 319, 322. Tu autem, Domine, demonstrasti mihi etc. Christu
s ad Patrem 349. Fratres tui et domus Patris tui pugnauerunt
aduersum te et clamauerunt post te 349. Quare futurus es quasi
colonus in terra 352. Vrbs subuersa propter necem Christi 358.
Cruci traditus 363. Cum exaltatus fuero a terra 375. Quos terruit
crux, lętificauit resurrectio 376.
Pudor. Agnitioque uultus eorum respondebit eis. Frons mulieris meretricis
facta est tibi 337.
152
Perseuerantia. Lignum imputribile ansuccham 273.
Purgatorium. Mundabit triticum 192. Ordo purgationis, ut, qui minus
deliquerit, prius purgetur 231.
Prouidentia. Cura Deo uniuersarum gentium 62. Absurdum est ad hoc
Dei deducere maiestatem, ut sciat per momenta singula, quot
nascantur culices etc. 122. Deus uarie genus dispensat humanum
255. Negauerunt Dominum et dixerunt: Non est ipse 340. Ego
sum Dominus 346. Nihil esse quod fugiat prouidentiam et
scientiam Dei 380.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Pax Christi 89, 93. Beati pacifici 146. Pax et securitas, et mox repentinus
interitus 175. / Pax Christi 214. Pacem his qui longe et his qui
prope 214. Seruate unitatem spiritus in uinculo pacis 228. Pax
241. Pax cum paupertate, diuitię cum iurgio 272. Tempus belli et
tempus pacis 294. Inquire pacem et persequere eam 345. Pax
nascente Domino 356. Et factus est in pace locus eius 374. Misericordi
a ipsum1 est quidem pax 385. Pax multa diligentisus
legem tuam 419. Rogate quę ad pacem sunt Hierusalem. Fiat pax
in uirtute tua 420. Pax super Israel 421. Pax cum Christo, bellum
cum mundo habeamus 433. Christi amor animę pax est 438.
Prouerbium. Malo arboris nodo malus clauus uel cuneus infigendus
est 169. Durum est aduersus stimulum calcitrare 169. Excollantes2 culicem et camellum glutientes 172. Vnius pecudis scabies
totum commaculat gregem 210. Equi dentes noli inspicere donati
218. Prouerbia non hoc sonant quod scriptum est 307.
Pudicicia. State succincti lumbos uestros 46. Vxorem proximi
non uiolauerit 54. Virgini aufert puritatem cuiuslibet uiri contactus l12. Virginitas l16. Populus triduo abstinet ab uxoribus, ut
ad montem possit accedere l17. Triplex genus eunuchorum: duo
carnalia et tertium spiritale 166. Castitas 237. Accincti lumbos 240.
PRIMA / SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 153
365r
1 pro: ipsius <?> 2 pro: -l
Sacerdos pudicus 244. Castitas 247. Iuuenes exhortare, ut pudici sint.
Castitas absque uirginitate. Incorruptio. Virginitas 247. Accincti
lumbos 285. Byssus et purpura 286. Virgines fatuę 307. Memor fui tui
super stratum meum 366. Ioseph castus 400. Zona castitatis 423.
Penitentia. Quomodo sedet sola ciuitas. Plangit animę de uirtute in
uitia lapsum 8. Deduc quasi torrentem lachrymas 13. Scrutemur
uias nostras 16. Dolor de peccatis alienis 17. Casus fidelium deploratur 19. Lamenta penitentium, carmen iustorum, ueh damnatorum 25. Secunda post naufragium tabula 50, 51. Samaria reuertitur
in antiquum statum 51. Penitens non iudicatur. Conuertimini
et agite penitentiam 56. In puluere et cinere 74. Nolo mortem peccatoris
86. Cor nouum et spiritus nouus. Per penitentiam reducimur
in terram Ecclesię 91. Salomonis penitentia 107. Vestis munda
111. Per penitentiam mutatur Dei sententia 127. Leuat oculos ad
cęlum et sensum pristinum accipit 128. Zona pellicea mortificationis symbolum est 145. Via arcta 148. Ablato sponso ieiunandum
et lugendum 150. Lamentatur hortator penitentię 153. Munda
cor tuum, ut de spelunca latronum templum facias orationis
169. Petri penitentia 178. Terra mota, petrę scissę, monumenta
aperta, exeuntes de sepulchris ueniunt in sanctam ciuitatem
181. Parate uiam Domini 183. Penitemini et credite Euangelio 184.
Ianua regni penitentia est 184. Audimus, clamamus, uocamur, surgimus 187. Petri penitentia 189. / Peccata pręterita non nocent
quę non placent 190. Nouatiani auferunt penitentiam 206. Qui
sunt Christi, carnem crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis
214. Solus potest in cruce Christi gloriari, qui tollit eam et
suquitur Saluatorem 217. Stigmata Iesu portans 218. Quotidie
Christus resurgit a mortuis, quotidie in penitentibus suscitatur
221. Deponite ueterem hominem 231. Cum reuertitur quis, non
sibi tribuat 259. Relinquite infantiam et uiuite et ambulate per uias
prudentię 265. Penitentia humiliat et lętificat 268. Cor quod nouit
amaritudinem animę suę, in gaudio eius non miscebitur extraneus
270. Qui se ipsum diiudicat, uitia extirpat 274. Qui rectus est,
154
365v
corrigit uiam suam 276. Iustus cadit et resurgit 278. Qui corpus non
castigat 282. Date uinum his qui amaro corde sunt 284. Penitenti
a Salomonis 290. Non possumus ędificare bona, nisi prius destruxerimus mala 293. Semel peccasse sufficiat 299. Ne permaneas
in malo. Penitentiam expectat Dominus 301. Bea- tus uir qui
in uia peccatorum non stetit 320. Compungimini 321.
Domine, ne in furore tuo. Anima mea turbata est. Lachrymę 323.
Nisi conuersi fueritis 324. Anima quęrens Deum 327.
Propter uerba labiorum tuorum ego custodiui uias duras 330.
Commota est et contremuit terra. Carbones succensi sunt ab eo.
Fulgura multiplicabit et conturbabit eos 331. Factum est cor meum
tanquam cera liquescens 335. Tollite portas, id est uitia, et introibit
rex glorię 337. Lauabo inter innocentes manus meas 338.
Vox Domini concutientis desertum 340. Conscidisti saccum
meum. Cilicium 341. Diuerte a malo et fac bonum. Iuxta est
Dominus his qui tribulato sunt corde 345. Ego autem, cum
mihi molesti essent, induebar cilicio 346. Cum ceciderit iustus,
non collidetur 349. Domine, ne in furore tuo arguas me 349.
Incuruatus sum et humiliatus sum. Tota die contristatus ingrediebar.
Et in meditatione mea exardescet ignis 350. Ad me ipsum
anima mea conturbata est 354. Quoniam humiliata est in
puluere anima nostra 355. Commoti sunt 357. Penitens misericordi
am implorat. Lauamur per penitentiam et baptismum 359.
Posuisti lachrymas meas in conspectu tuo 362. Commouisti terram, potasti nos uino compunctionis 364. Effundite coram illo
corda uestra 366. Locutum est os meum in tribulatione mea
367. Qui educit uinctos in fortitudine 369. Terra mota est 369.
Posui uestimentum meum cilicium 371. Exultent et lętentur qui
quęrunt te 372. Excitatus est tanquam dormiens Dominus.
Cibabis nos pane lachymarum 379. Nisi caro mortua fuerit, spiritus
uiuificari non potest 383. Qui conuertntur ad cor 384. Faciamus in corde nostro uiam Domino, quia ponet in uia / gressus
suos 385. Quia repleta est malis anima mea et uita mea inferno
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 155
Salomon
366r
appropinquauit 387. Penitentiam sequitur consolatio. Qui
fingit laborem in pręcepto. Floremus coram Domino. Penitentis
domus reędificatur. Age penitentiam, et saluus eris 393. Commoueatur a facie eius uniuersa terra 396. A uoce gemitus mei.
Quia cinerem 397. 0rtus est sol, et congregati sunt 399. Penitenti
a non est nisi in hoc sęculo 400. Increpuit mare Rubrum, et exsiccatum est. Et uidit, cum tribularentur, et audiuit orationem eorum
401. Da nobis auxilium de tribulatione 404. Compunctio Domi
ni 405. Tribulationem et dolorem inueni. Oculos meos a lachrymis
410. Dolens pro peccatis alienis. Priusquam humiliarem, ego deliqui 416. Exitus aquarum deduxerunt oculi mei, quia non
custodierunt legem tuam 418. Qui seminat in lachrymis, in
gaudio, metet 420. Surgite, postquam sederitis, qui manducatis panem
doloris 421. De ualle ad campum, de campo ad collem, de
colle ad montem 423. Peccator lugeat, non cantet 426. Penitentia
Achab 427. Et anxiatus est super me spiritus meus 428. Erigit
omnes elisos 430.
Patientia. Posuit me quasi signum ad sagittam 14. Patientia derisionis
14. Dabit percutienti se maxillam 16. Si ob peccatum eiicimur, ęquo
animo est ferendum 53. Vasa martyres 10l . Patientia in aduersis
126. Nolite cogitare, quid loquamini. Non ueni pacem mittere,
sed gladium. Qui non accipit crucem suam quotidie 152. Audita
nece Ioannis Iesus secessit, in hoc arguens temeritatem ultro se offerentium 159. Calix martyrium 167. Martyres mortem affectantes
190. Iudei persequuntur Christianos, et carnales infensi sunt spiritalibus 208. Stygmata1 Domini Iesu Christi portans 218. Vicisisse
est aduersarios in angustiis non cessisse 227. Sufferentes inuicem
in charitate 228. In periculis et miseriis Deo gratię referantur
236. Patientia in tentationibus comprobatur 247. Vinctus Iesu
Christi Paulus 251. Patientia in aduersis 260. Immolauit uictimas
suas 265. Iustus de angustia liberatus est 267. Si iustus in terra recipit,
quanto magis impius 267. Melior est patiens uiro forti 272.
Doctrina uiri per patientiam monstratur 273. Martyrium 276. Ne
156
1 pro: Sti
respondeas stulto. Responde stulto 280. Persecutio martyrum 282.
Martyrum fortitudo 286. Patientia et in prosperis necessaria 298.
Oportet stultum uideri propter patientiam 304. Patientia Christi
nobis imitanda 323. Si reddidi retribuentibus mihi mala 324. Patientia pauperum non peribit finem 325. Igne me examinasti
330. Multę tribulationes iustorum 345. Gladium euaginauerunt peccatores
348. Ego autem tanquam surdus non audiens et sicut / mutus
non aperiens os suum. Cum consisteret aduersum me peccator, obmutui 350. Dum confringuntur ossa mea in martyrio 354.
Qui oderunt nos, diripiebant sibi. Hęc omnia uenerunt super nos,
nec obliti sumus te. Ęstimaati sumus inter oues occisionis 355. Igne
nos examinasti martyrii 367. Martyrium. Ego sum pauper et
dolens; salus tua, Deus, suscepit me 371. Quoniam tu es patientia
mea, Domine 372. In die tribulationis meę Deum exquisiui 375.
Martyrium et baptisma --- de latere Christi sanguis et aqua 378. Innocentes martyres. Sanguis seruorum tuorum qui effusus est 379.
Cogitauerunt contra sanctos tuos 382. Memor esto opprobrii
seruorum tuorum 388. Percutienti prębe alteram maxillam
392. Maledicent illi, et tu benedices 406. De torrente in uia
bibit 407. Calicem salutaris accipiam 411. Martyr securus uadit ad
Dominum 411. Non moriar, sed uiuam 412. Sederunt principes
et aduersum me loquebantur. Seruus autem tuus exercebatur
in iustificationibus tuis 415. Paratus sum et non sum turbatus.
Multiplicata est super me iniquitas superborum 416. Super
inimicos meos prudentem me fecisti mandato tuo 417. Patientia erga
tribulantes 418. Persecuti sunt me gratis, et a uerbis tuis formidauit
cor meum. Erraui sicut ouis quę perierat. Require seruum tuum
419. Cum his qui oderunt pacem eram pacificus 419. Multum
repleta est anima nostra opprobrio abundantibus et despectione superbis. Martyrium 420. Faciet iudicium iniuriam patientibus. Martyrium 431.
Paupertas mediocris, ne1 uel diuitiis superbia uel nuditate surrepat
impatientia 73. Habentes uictum et uestitum contenti sitis 117.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 157
366v
1 Corr. ex nen
Nolite possidere aurum. Philosophi bactroperitę 151. Pauper
Christus 164, 169. Pauperum cura Paulo et Barnabę demandatur
196. Qui altario seruiunt, de altario uiuant. Viuant, inquit,
non diuites fiant 244. Melius est paruum cum timore Domini.
Melius est parum cum iustitia 271. Pauper iustus 274. Puperum
cura est Domino 277. Tribue tantum uictui meo necessaria 283.
Melius est modicum cum iustitia 295. Pauper sapiens melior
rege stulto 296. Pauper sapiens 303. Nihil deest fideli et iusto 345.
Christus pauper 346. Melius est modicum iusto super diuitias
peccatorum multas 348. Quoniam exaudiuit pauperres Deus 371.
Iudicabit pauperes populi 372. Animas pauperum saluas faciet
373. Pauper et inops laudabunt nomen tuum 374. Et adiuuit
pauperem de inopia 403. Christus pauper 405.
Peruersus. Filius pestilens 55. Audiunt, et non faciunt 87. Fames
audiendi uerbi Dei 91. Neque audiet quis in plateis uocem eius
155. Sapientiam atque disciplinam despiciunt 256. / Exosam
habuerunt disciplinam 258. Lętantur cum malefecerint 259. Vita
peruersi 276. Incorrigibilis 282. Peruersi dicuntur qui de recto
declinant 332. Peruersi difficile corriguntur 390. Ecclesię dogmata
contemnens mordetur a diabolo 304. Nolite fieri sicut equus et
mulus 343. Dixit iniustus, ut delinquat sibi 347.
Partus. Foetus in utero formandi ratio 206. Calor et humor generant 435.
Poeta. Pythagoras. Zeno a quo Stoici. Indorum Brachmanes, Ęthiopum
gymnosophistę, qui ob uictus continentiam miraculum suis gentibus
tribuunt 43. Dialeticorum1 argutię et philosophorum strophę 80.
Quid de poetis secularibus usurparit Apostolus 207. Vergilius
libros suos in modum ursoum foetuum lambendo figurauit 209.
Versus in Paulo Epimenidis et Arati et Menandri 245. Dialetici2 solent
argumentationum retia tendere 250. Mulier pulchra et fatua 267.
Philosophi non potuerunt comprehendere ueritatem 305, 307.
Platonici. Cinici3. Poetę 378. Compediti corde in sapientia erant
philosophi 389. Philosophi dicunt, quod f'ulgura ex nubium collisione
generentur 395. Et dedit terra eorum ranas, id est poetas a
158
367r
1 pro: -lecti- 2 pro: -lecti 3 pro: Cy
religione discrepantes 400. Sciniphes in omnibus finibus eorum,
id est stimulus artis dialeticę 400. Narrauerunt mihi iniqui fabulationes
417. Nisi Dominus ędificauerit domum etc. 420.
Pictor. Per imaginem et picturam et scemata1 corporea 40.
Perfidia. Fornicatio fidei 49. Idolum Baal siue Be1 Assyriorum est 64.
Theodotio incredulus 123. Laodice maritum ueneno sustulit 137. Dimitte
mortuos sepelire mortuos 149. In uiam gentium ne abieritis 151.
Iudę 177, 178. Aceto et felle potant Iesum. Terrentur custodes increduli
181. Crux Iudeis scandalum, gentibus stultitia 210. Idolatria 231.
Factis negant. Quędam bona negatio, ut abnegantes impietatem 246.
Plurima exempla sunt quęrentium Deum non recte 249. Impii
et iniqui 259. Scismaticus2. Apostata 263. Domus impiorum delebitur 270. Mulier. Idolatria 300. Inter impium et peccatorem 320.
Qui non credit, iam iudicatus est 320. Portę mortis idolatria
325. Dixit insipiens in corde suo: Non est Deus 328. Demones
Deo, Iudei Christo, heretici Ecclesię inimici 330. Ne perdas cum
impiis animam meam 338. Puluis qui omni uento mouetur 341.
Erubescant impii, etiam deducantur in infernum 342. Qui
non credit, iam iudicatus est 364. Mentientur tibi inimici tui 367.
Confundantur et deficiant detrahentes animę meę 372.
Perdidisti omnem qui fornicatur abs te 373. Conturbati sunt
omnes insipientes corde 375. Quia / non crediderunt in Deum, et
electos Israel impediuit 378. Effunde iram tuam in gentes, quę te
non nouerunt 379. Quibus iuraui in ira mea, si introibunt in
requiem meam 393. Dominus regnauit; irascantur populi
396. Impius. Et non crediderunt uerbis eius 401. Simulachra gentium 409. Spreuisti omnes discedentes 418. Idola 425.
Petitio. Sed et cum clamauero et rogauero, exclusit orationem meam 14.
Leuemus corda nostra cum manibus ad Dominum in cęlis.
Opposuisti nubem tibi, ne transeat oratio16. Perseuerantia
orationis 17. Contra templum conuersi adorent. Fiat uoluntas
tua 36. Dei sententia sanctorum precibus frangitur 42. In atrio
altare ante faciem templi 101. Vt oremus sine cessatione 103.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 159
367v
1 pro: sch- 2 pro: sch
Conuersi ad templum orabant. Tria orandi tempora: tertia, sexta,
nona 129. In cinere et sacco postulat Daniel 133. Oratio Susanę1
142. Ora in abscondito 147. Petite, et dabitur uobis 148. Si duo
consenserint, id est spiritus et corpus, quodcunque petierint, fiet eis 165. In tentationem intrat qui orare negligit 189. Clamor
204. Geniculationes in oratione 227. Confidentia ad Deum 241.
Victimę impiorum abominabiles Domino, uota iustorum placabilia
270. Oratio humilis 273. Verba mea auribus percipe, Domine 321.
Clamor cordis, clamor oculorum 322. Mane exaudies, id est tenebris
abeuntibus peccati 322. Non est oblitus clamorem pauperis
325. Inter orationem et deprecationem 330. Petite, et dabitur
uobis 331. Impiorum oratio non exauditur 332. Orat ueniam 333.
Exaudi, Domine, uocem meam qua clamaui ad te. Dum extollo
manus meas ad templum sanctum tuum 339. Bene psallite ei
in uociferatione 344. Oculi Domini super iustos et aures eius in
preces eorum. Clamauerunt iusti, et Dominus exaudiuit eos 345.
Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui 348. Auribus
percipe lachrimas meas 351. Exurge! Quare dormis, Domine
355. Nisi pura conscientia depreceris a Deo, non exaudieris 361.
Vespere, mane, meridie clamaui 362. Clamor cordis 365. In orati
one tentamenta 366. Incensum. Prima deprecatio pro misericordi
a, secunda pro benedictione. Clamor cordis 368.
Benedictus Dominus quotidie 370. In me psalebant etc. Ego
uero orationem meam ad te, Domine 371. Inclina ad me aurem
tuam et salua me 372. Anticipent nos misericordię tuę 379. In die
clamaui et nocte coram te 286. Et mane oratio mea pręueniet te 387.
Quattuor psalmi oratione pręnotantur 388. Qui corde mundo
orat 397. Quęrite faciem eius semper 399. Humilis oratio 401. Et
oratio eius fiat in peccatum 405. In diebus meis inuocabo te 410.
Vota mea Domino reddam in conspectu omnis populi eius
411. In tribulatione inuocaui Dominum, et exau- / diuit me 412.
Clamaui in toto corde: Exaudi me, Domine 418. Septies in die
laudem dixi tibi. Oratio non in uocis elatione, sed in humilitate
160
368r
1 pro: -nncordis
exauditur 419. De profundis clamaui ad te, Domine 421. In
noctibus extollite manus uestras. Merces iusti 424. Oratio cum
lachrymis. Incensum 427. Eleuatio manuum, extensio manuum 427. Qui docet manus meas ad pręlium et digitos meos ad bellum 428. Prope est Dominus omnibus inuocantibus eum
in ueritate 430. Sine causa orat, qui inimicicias habet contra fratrem
437.
Potentia. Nabuchodonosor aquila grandis. Pharao aquila altera 52.
Chaldei. Persę. Macedones. Romani 130. Darius. Cyrus. Alexander.
Antiochus. Machabei 132. Dormitauerunt qui ascenderunt equos 375.
Patria. Incola ego sum interra 415.
Peccata non esse paria, contra Stoicos 37. Inter peccatorem et pręuaricatorem 45. Nemo absque peccato 53, 82, 118, 299. Ęs, ferrum,
plumbum 63. Tria peccatorum genera 109. Peccatum ignorantię 117. Peccatum mors 142. Peccati onera grauia 154. Blasfemia
in Spiritum Sanctum 155. Portę inferi 162. Peccans in hominem. Peccans in Deum 165. Turbę uitia 185. Onus bonum et
malum 210. Peccata quę excludunt a regno Dei 213. Onus peccatum est 215. Non iustificabitur in conspectu tuo omnis uiuens
219. Paraptomata, id est delicta, differunt a peccato 222. Inter
peccatum carnis et mentium 223. Serui peccati 227. Corruptio
241. Qui peccati causam in Conditorem naturę referunt 273.
Qui iterat peccatum 280. Peccator ante peccat quam committit
peccatum 301. Peccati grauitas 303. Vnum peccatum multas perdit
uirtutes 304. Ciuitates peccatorum uitia 325. Peccatum mortale
uel minutum 328. Murus peccata 332. Vespera. Adam 341.
Multa flagella peccatorum 343. Peccata grauant 349. Peccatum
Christi nostra sunt delicta 350. Insanię falsę opera carnis 351.
Multiplicati sunt super numerum. Cor meum dereliquit me 351.
Iniquitas calcanei peccatum originale 358. Solus sine peccato 359.
Pccatum originale 359. Sanguis 360. Sic pereant peccatores a facie
Dei 369. Lapides in uia sunt peccata 385. Superior infernus 385.
Babylon 386. Quot peccata, tot animę infirmitates 398. Tenebrę.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 161
ę
Nox 399. Peccator. Vallis 423. Primogenita Ęgypti principalia uitia.
Reges magni et reges fortes 425. Nemo absque peccato 428.
Promissum. Affligetur malo, qui fidem facit pro extraneo 267. Est qui
promittit et quasi gladio pungitur conscientia 268. Sponsor 277.
Peregrini sumus in hoc sęculo 351.
Passiones IIII animalia in Ezechiele 23. Ratio, ira, desiderium 157.
Septem affectus 188. /
Passio Christi. Lapsa est in lacum uita mea; posuerunt lapidem
super me 17. Inundauerunt aquę super caput meum. Descendit
ad inferos. Omnes cogitationes eorum aduersum me. Ego sum
psalmus eorum 17. Spiritus oris nostri Chistus Dominus captus
est in peccatis nostris 20. Sanguis Christi.Vulneratus propter
peccata nostra l19. Ioseph non XXX argennteis uenditus, sed
XX. Percute pastorem, et dispergentur oues 177. Christus contristatur non propter se 178. Mysteria passionis. Gustauit mortem, et
noluit bibere, quia cito resurrexit 180. Immolatio Agni 188. Crux
Christi. Figurę passionis 190. Christus a Patre, a se ipso et ab
inimicis traditus 198. Christus nos redemit de maledicto Legis factus
pro nobis maledictum 201. Nemo propinquat Deo absque
cruore Domini Iesu. Pacem faciens per sanguinem crucis suę 224.
Crux Christi non solum nobis, sed etiam angelis profuit 226.
229. Crux Christi 228. Aries sentibus coronatus 252. Crux 300. Astiterunt reges terrę aduersus 321. Quem tu perfecisti, destruxerunt
326. De passione Christi 327. Auertit captiuitatem ple1 plebis suę
328. Orat ad Patrem in passione 329. Susceperunt me sicut leo
paratus ad prędam. Sanguis eius super nos 330. Erexit nobis
cornu salutis. Chiristus inuocauit Patrem. Terra tremuit 331. Iudas:
Quem osculatus fuero 333. Redemptio 334. Gustauit, et noluit
bibere. Cogitauerunt consilium 334. Christus in cruce opprobrium hominum etc. 335. Tribulationes cordis mei multiplicatę
sunt 338. Insurrexerunt in me testes iniqui 339. Ad uesperum
demorabitur fletus et ad matutinum lętitia 341. Animam commendat Patri. Deridetur 342. Apostolorum timor et horror
162
368v
1 ipse auctor delevit
de passione 342. Iudica, Domine., nocentes me. Superuacue
exprobauerunt animam meam. Falsi testes. Sitis. Esuries. Fleuit
in cruce 346. Flagellatus, delusus, crucifixus 347. Amici mei et
proximi mei aduersum me appropinquauerunt. In flagella paratus
sum 350. Inimici mei1 dixerunt mala mihi: Quando morietur et
peribit nomen eius. Congregauerunt iniquitatem sibi. Iudas
352. Confusio faciei meę cooperuit me 355. De Iuda: 0s tuum
abundauit malicia 359. Quoniam alieni insurrexerunt aduersum
me et fortes quęsierunt animam meam. Voluntarie se obtulit pro
nobis. Tristis est anima mea 361. Iudas 362. Vespere, mane, meridie.
Passio, resurrectio, ascensio. Conculcauit me homo tota die; uerba
mea execrabantur 362. I. N. R. I. Mors. Iudei in Iesum 363. Christus
ad Patrem 364. Ad Patrem: Quod non rapui, tunc exoluebam.
Sustinui opprobrium. Operuit confusio faciem meam. Scribę et
pharisei 371. Tu scis improperium meum. Dederunt in escam
meam fel, potauerunt me aceto. Quem tu percussisti, ipsi persecuti
sunt. Vitulus.Ego sum pauper et dolens 371. Queritur de
Iudeis. Christus pauper. Tanquam prodigium factus sum multis.
Comprehenditur 372. Et fui flagellatus tota die 373. Exurge,
Domine, iudica causam meam 374. / Christus uenditus 380. Heliseus
irridetur 384. Christus ad Patrem de passione 385. Iniqui
insurrexerunt aduersum me. Fac mecum signum in bonum 385.
In me transierunt irę tuę. Apostolorum fuga. Posuerunt me
abominationem sibi. Pauper sum ego et in laboribus a
iuuentute mea. Exaltatus autem humiliatus sum. Elongasti a me
amicum et proximum 387. Apostoli de resurrecturo dubitant
388. Scapulis suis obumbrabit tibi. Christus clamauit 390. Crux 391.
Infelix Iudas 393. Crux. Passio 394. Crucifixus 395. Adorate scabellum pedum eius, id est crucem 396. Dirupit petram et fluxerunt
aquę 400. Exaltabor, ut diuidam Sicimam 403. Iudas. Christus accusatur. Pater, ignosce eis 404. Iudas. Iesus. Sanguis Domini pro
nobis 405. Persecuti sunt me 405. Factus2 sum opprobrium illis
406. De torrente in uia bibit 407. Crux 422. Oratio ad Patrem. A
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 163
369r
1 corr. ex me 2 corr. ex Factum
Iudeis passus persecutiones. Prędicat, orat, patitur. Apostoli expectant Domini resurrectionem 428.
Perseuerantia.Adolescens iuxta uiam suam 276. Perseuerantia boni.
Non extinguetur in nocte lucerna eius 285. Custodi innocentiam,
et uidebis ęquitatem 349. Exiuit1 homo ad opus suum et ad operationem
suam usque ad uesperam2 399. Beati qui custodiunt
iudicium, et faciunt iustitiam in omni tempore 401. Concupiuit
anima mea desiderare iustificationes tuas in omni tempore
415. Et custodiam legem tuam semper in sęculum sęculi
415.
Prouidentia. In eos qui negant prouidentiam 16 . Ne dicas: Non est
prouidentia 296. Cuncta iudicio Dei sunt 302. Prouidentia Dei
Ioseph uenditus 400.
Prędestinatio. Pręscientia Dei, qua alios ante quam nascantur, amat,
alios odit 194. Inter prędestinationem et propositum 220. Prędestinatio
occulta 273. Electi ante constitutionem mundi 290. Prędestinatio incerta 302. Christus exauditus pro prędestinatis 335.
Multi sunt uocati 358. Pręsciti ante natiuitatem damnantur 363.
Beatus quem elegisti et assumpsisti 367. Liber nocentium. Liber
iustorum 371.
Purgatorius ignis uel poenalis 38. Cathartica, id est purgatoria 65.
Carbones desolatorii 419. Ignis purgans 428.
Periculum ubique 410. Impulsus euersus sum, ut caderem, et Domi
nus suscepit me 412.
Penitentia. Pupillum et uiduam suscipiet 431. Qui sanat contritos
corde. Penitentia Dauid 432. Pruinam sicut cinerem spargit.
Contritio 434. Tribulatio penitentię 437.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Pietas. Saul peccauit, dum miseretur 48. Achab similiter 76. Hircani pietas
in matrem, quam torqueri uidens supra murum soluit obsi-
164
1 pro: -ibit 2 pro: -um
dionem castelli quod opugnabat1 115. Iozatus, Adiabenorum rex,
miseratus Artabanum, Parthorum regem, in regnum restituit
177.
Prodigus. Prodigalitas compulit ad rapinam 142.
Partus. Moyses natus mirabiliter educatur 15. /
Poeta. Canticum Moysi exametro compositum 18. Exametrum a
Moyse factum 34. Psalmi Dauid metro compositi 63.
Perfidia. Tryphon perfidus 115.
Petitio. Onia orante pluit 120.
Pudor. Quidam pudenda sua detegens cędis multorum causa fuit 178.
Prouidentiam negant Epicurei 92.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Potentia Romanorum 27.
Petitio. Orandi mos per dies XXX his qui morbo aliquo laborarent 26.
Poeta. Inuentum litterarum 79. Homerus. Primi philosophi 79. Historia.
Ęgyptii et Chaldei. Triginta duo libri apud Iudeos 80. Philosophi
multati, quod unum tantum Deum esse dicerent 91.
Perfidia. Idolatria. Caput asini in templo Iudeorum fuisse Appion2
mentitus est 86.
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE
Poeta. Sido primus hymnos composuit 6. Musę nouem. Apollo. Poetę
petulantissimi 32. Aliena scripta sibi uendicans 63. Gręcorum
disciplina a barbaris 63. Philosophi 64. Cadmus primus litteras
dedit. Hebreorum littere. Elementorum sensus 64. Scriptorum
inter se pugna 65. Philosophi 66. Tripartita philosophię diuisio
secundum Platonem 69. Carmina Dauid 70. Poetę recte dicere
cogendi 82. De uero philosopho 82, 83. Poetę eiiciendi 85. Philosophi
IOSEPHVS / EVSEBIVS 165
369v
1 pro: -pp- 2 pro: -p
inter se pugnant 91. Platonici 92. Dissensio 93. Quod mathematicę
disciplinę nihil conferant ad pietatem 94.
Petitio. Deos cogi precibus 28. Eaco orante pluuia data. Item Samuele
63.
Patientia martyrum 35. Non est referenda iniuria. Pro ueritate moriendum 87.
Peccatorum quę committuntur, anima est causa 82.
Paupertatem amplexi 55.
Prędestinatio. Pręscientia 40.
Purgatorium 78. Purgantur quicunque curabiliter peccarunt 79.
Prouidentia 54. De prouidentia 84.
Passio Christi. Iudas 40.
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI
Pax sub Numa 18. Ędes Concordię 23. Promissiones pacis 135. Pacem
omnia appetunt 157. Pacis genera 157. Pax animę rationalis.
Pax ordinata 158. De pace popu1i a Deo alieni. De pace seruientium
Deo 162.
Pudicicia. De Lucretia 5. An primi sęculi uiri usque ad eam ętatem,
qua filios generasse referuntur, a concubitu continuerint 112.
Gymnosophistę 114. Sarę pudicicia 123. Virgo Vestalis cribro
aquam haurit 191.
Pietas. Frater fratrem occidit in bello. Cum agnouisset, se ipsum prę
dolore transfixit 15.
Patientia Iob. Regulus pręfertur Catoni 6. Nam iustis, quicquid malorum ab iniustis dominis irrogatur, non est poena criminis, sed
uirtutis examen 25. Martyres 72, 76. Martyrum mors secundę /
mortis abolitio est 93. Patientia iniuri l09. Persecutiones decem,
undecima Antichristi 151. Martyrum constantia et fides 187. Martyres
190.
Pauper ex diuite Paulinus Nolensis 3. Pauper beatus 25.
166
370r
Partus. Abrahę et Sarę in senecta filii dati 125.
Poeta. Inutilia esse philosophica inuenta 10. Plato obscenis poetis locum
in ciuitate negauit 12. Claudianus 39. Duo philosophorum genera, Italicum et Ionicum. Philosophorum nomina. Socratica
disciplina 53. Platonis philosophia 54. Aristoteles Platoni impar 56.
Poetę theologi 141. De Hebraicis litteris 147. Scientia. Ęgyptiorum
centum milium annorum. Philosophorum dissensio 147, 148.
Philosophi de finibus bonorum et malorum 152. Causa philosophandi
boni finis 153.
Perfidia. Quare Deus Romanum auxit imperium, cum idola colerent? 35. Merces temporalis pro meritis infidelium 36. In eos qui
dicunt deos a se non propter pręsentem uitam, sed ęternam
coli 40. Quid de idolatria senserit Hermes 59, Religio paganorum mortua
60.
Peccatum per peccatum declinari non debet. An spontanea mors appetenda, ut uitetur peccatum 7. Romanorum uitia 12, 13. Vitium
malitię non naturam esse, sed contra naturam 80. Causa peccati
ex anima, non ex carne 100. De lapsu primi hominis 103.
Quale eius peccatum 103, 104. Homo rectus a Deo, a se malus 107.
De magntudine pręuaricationis primę 179.
Promissiones Dei ad Abraham 122, 123. Abrahę Chanaan terra promissa 123,
129.
Passio animi. De perturbationibus animi Peripateticorum
sententia 62. Quando passiones non ad uitium, sed ad uirtutem
trahunt 62. Non ex carne tantum afficitur anima, sed etiam ex
se ipsa. Affectiones animi ex uoluntate 100. Tres perturbationes
animi et totidem constantię. Passiones rectę sanctorum 101. An
primi homines in paradiso perturbationibus caruerint 102.
Passio Christi. Mors. Corpus. Quod pugnat et renouat 73. Abel Christus,
Cayn Iudei 109. Abel et Seth --- mors et resurrectio Christi 114. Noe
nudatus, uino ebrius 118. Isaac immolandus 126. Preualuit Iacob
luctatori, Iudeě Christo sic uolenti 127. Recumbens dormisti ut leo.
Agnus pascalis1 128. Psalmus XXI 136. Mors et resurrectio 136.
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI 167
1 pro: -sch
Pudor.
Impudens obscenitas ludorum 16.
Prouidentia Dei. 35. Angeli prouidentię Dei seruiunt 70. Peccatorum
peruersitas non perturbat prouidentiam Dei 107.
Prędestinatio. De pręscientia Dei et libera hominum uoluntate 34.
De pręscientia Dei 91, 92. Prędestinati ad uitam 168.
Purgatorium 179. Salus quasi per ignem 183.
Pax. Oleum de oliuis 85. Pax quam dat Deus 91. Pacem dedit Iesus
Christus 93. Pax 139, 154. Pax carnis et spiritus 161. Pax nostra
Christus 169. Pax multa diligentibus legem tuam 174.
Pudicicia Rebecę1 18. Castias 45. Ne accesseris ad mulierem hodie 48. / Foemoralibus utitnr 59. Foemoralia linea. Zona pellicea 76. Primogeniti
primitię. Decimę 107.
Pietas Dei oleum 53. Misericors Deo similis 58. Christus aduocatus 101.
Penitentia. Mortificatio membrorum 9. Primus homo de terra
terrenus, secundus de cęlo cęlestis 16. Via angusta salutis 17. Mortificatio corporis 19. Moralis 27. Si conuersus ingemueris 37. Penitens
42. Penitentiam exigit Deus 42. Carnis castigatio 51. Sacrificia moraliter 53. Penitentia 63. Achab penitentia 82. Penitentia 88.
Mortificatio membrorum. Petrus 91. Penitentia 98, 101. Penitentia placat Deum 102. Sanctus penitens 105. Bonorum recordatio
mala displicere facit l17. Penitentia mutat Dei sententiam
119. Qui perdit animam, amat 126. Nec parua peccata contemnenda. Azima 134. Regnum Dei intra uos est 136. Penitentia uincit
inimicos 137. Transit de malo ad bonum 140. Monumenta concupiscentię 144. Penitentia non prodest, si peccata non cessant.
Secunda circumcisio 148. Fuge Gai uitia 156. Subneruantur equi,
quando corpus affligitur 163. Caro mortificata. Ferezeos eiicere
oportet 170. Emundemus siluam quę in nobis est 170. Penitentia
pręuenias uindictam Dei 176. Penitens interficit Sysaram 178.
168
370v
1 pro: -cc
Patientia Iob 16, 38. Patientia iniurię in Moyse 99. Vitilitas persecutionum 107. Martyr 105. Necesse est malos esse per quos exercentur boni 115. In Christianos persecutio 158. Martyres orent, ut
possint sustinere. Martyrium nomen habet baptismi 180.
Pauper. Negat Christus suum esse discipulum qui aliquid possidet 26.
Christus pauper elegit matrem pauperrem 73. Sadoch tabernacula l43.
Partus. Nemo sanctorum diem nata1em suum uel suorum celebrasse
dicitur 72. Foetus quantum moratur in utero 95. Aborsus bonus et
malus 99.
Poeta. Philosophię partes: logica, physica, ethica 23. Aquę Ęgypti philosophorum dogmata. Ranę poetę. Cyniphes1 dialectica. Cynomia2 Epicurei
33. Quidam excoluerunt uirtutes 108. Philosophi 129. Poetę lingua
aurea 155.
Perfidia. Pecudum nex in Ęgypto idolatrię finem signat 33. Ex eorum
manna uermes ebulliunt 40. Idolum nihil est, similitudo aliquid 41.
Spiritalia nequitię in cęlestibus. Duplex corde 41. Animalia immunda 56. Capitis peccata 75. Amorrei3. Persecutores 112. Esebon4
ciuitas in regno regis Seon5 113. Demissę manus Moysi 147. Idolorum cultus 153. Humilitas inanis 169. /
Petitio. Sine intermissione 17. Clamor cordis 35. Orationi instantes.
Manus opera 47. Incensum compositionis 78. Thus oratio 86.
Altare. Propiciatorium 97. Oratio cordis et oris, duo altaria 105.
Immolatio 109. Oratio pro armis 113, 114. Sacrificium indesinens
133. Plus ualet unus sanctus orando quam peccatores innumeri
pręliando 137. Altare 157. Cum clamarent ad Dominum, suscitauit
eis saluatorem 176, 177.
Peccata uincenda sunt quibus nos ligat diabolus 17. Seruus peccati 25.
Grauitas peccati 34. Triplex peccandi uia: dicto, facto, cogitatione.
Grauitas 36. Peccatum diaboli pecunia 37. Qui ex Deo est, non
peccat. Socii peccati 42. Peccatum ad mortem et non ad mortem
non facile discerni potest 46. Nemo tutus a peccato 54. Peccatum
in hominem, peccatum in Deum 59. Delictum et peccatum
62. Peccator lugendus 63. Leprę species sex 73. Pili abradi debent 75.
ORIGENES 169
371r
1 pro: scinif- 2 pro: -myia 3 pro: Amorhęi 4 pro: Hese-
5 pro: Sehon
Hyrcus 76. Mors peccati 82. Aaron et Moyses pecauerunt 83. Peccata
diuersa 87. Prophetę peccauerunt 98. Animę uulnera difficulter
curantur 101. Peccata sanctorum 105. Peccauit Dauid populum
numerando 119. Peccatum 127. Peccata filii adulterii et fornicationum
128. Moysi peccatum [198]1 131. Peccatum contristat Deum et angelos
132, 133. Grauius peccat qui alios facit peccare quam qui solus peccat
136. Maius peccatum in Euangelio quam in Lege 152. Peccato
nihil amarius 162. Peccati regnum 163. Peccatum occultum 168.
Perseuerantia. Hodie ualeo, sicut ualebam tunc 167.
Passio animi. Concupiscentia et ira 7. Ramesse 143. Equi et currus 163.
Passio Christi. Isaac baiulat ligna 15, 22. Virga Aaron crux Christi 33.
Crucem Christi timent demones 37. Lignum uitę 38. Petra percussa,
fluxerunt aquę 46. Posuit manum suam super caput uituli 52.
Iesus pro nobis oblatus propter peccata, pro angelis propter
munus 54. Passio 54, 57. Sine ligno crucis non purgantur peccata
74. Coccus cum hysopo 74. Recumbens quieuit ut leo 124. Salus in
sanguine Christi 150. Crux Domini confixit diabolum 155.
Duplex ratio crucis 155, 156. Crux lignum scientię boni et mali 156.
Crucifixvus ex infirmitate uiuit ex uirtute Dei 156.
Prouidentia. Nihil ociosum, nihil inane est apud Deum 116.
Prędestinato. Pręscientia Dei 105. Scientia futurorum 120. Benedicti
aut maledicti antequam geniti 128.
Purgatorium. Ignis de altari 78. Purgatorium 146.
Periculum tempore profectus 143. /
HIGINVS
Pax. Caduceus insigne pacis 1.
Perfidia. Rex Triptolemo insidiatur 2.
Pudicicia. Amphitrite uirgo. Bellorophon2 3.
Poeta. Pegasus 3.
Piscis. Cetus cui exposita Ariadna 5.
170
371v
1 ipse auctor delevit 2 pro: Belle
Partus.
Lepus alios pariens, alios gerens 5. Circulus lacteus in cęlo 6.
HOMERVS
Pax inter Aiacem et Hectorem.
Pudicicia Penelopes.
Pauper. Vlisses mendicat. Irus.
Penitentia. De bestiali forma in pristinam restituti.
Periculum. Vlisses uitat Maleam Circes monitu.
HERODOTVS
Pudicicia. Candaulis uxor uirum suum peremit, indignata, quod alteri
nudam ostendisset 2.
BASILIVS MAGNVS
Quęre alphabetum in fine eius operis.
Religio. Rhadata, oppidum Ęthiopum, in quo felis aurea pro deo colebabatur 71. Hirpię super ignem ambulantes non comburuntur
75. Gymnosophistę immotis oculis solem contuentes. De Api boue.
Caput LIIII 94. Miluus nihil esculenti rapit ex funerum ferculis 107. In
edę Herculis Romę in foro boario nec muscę nec canes intrant 109.
Hominis genibus inest quędam religio. Item dextra manu atque
etiam aure eius 127. De religione Druidum 164. Ne degustabant quidem
nouas fruges aut uina antequam sacerdotes primitias libassent
HIGINVS / HOMERVS / HERODOTVS / B. MAGNVS / PLINIVS 171
373r
177. Cępas inter deos iureiurando habet Ęgyptus 197. Publius
Mutianus demptam Marsię coronam capiti suo imposuit; ob id in
uincula coniectus 213. Marmaritide herba utuntur magi, cum uolunt
deos euocare 245. Tullus Hostilius fulmine ictus, quia parum rite
sacrificauerat 269. Flamini sacrorum equum tangere non licet 275.
De Mose Iudeo, quem magum fuisse putant 289. Ęgypti pars scarabeos
inter numina colit 293.
Rex. Tonemphoę Ęthiopes canem pro rege habent, motu eius imperia augurantes 72. Regem pro delicto morte mulctari in Taprobane 67.
Risus. Risisse eodem die, quo genitus esset, unum accepimus hominem
Zoroastrem 77. Crassus in Parthis interemptus nunquam risit 78.
Mortem cum risu traiecta pręcordia attulerunt 125. Intemperantia,
risus iocique constare lienis magnitudine. Gelotophylida herba, si
bibatur, ridendi finem non fieri 245.
STRABO
Religio. Scipio1 aduersis iactatus casibus, quod pecuniam sacram tangere ausus fuerit 78. Foronię2 sacrificantes supra prunas nudis pedibus
illesi3 incedunt 87. Iuppiter a capra nutritus 155. Io, Pean, unde dici
coeptum 169. Massagetę solem deum putant atque illi equum
mactant 203. Qui tellurem uenerantur 205. Qui foemininum nec ędunt4
nec sacrificant. Mulieres sacrę nudis pedibus supra prunas 211.
Sacerdos secundus post regem 218. Apud Pedasios sacerdos foemina, cui barba increuerit 237. Vbi die solenni simię saltant 243. Veneris
Acreę5 templum nec adire nec uidere mulieribus licet 262. Victimam non iugulant, sed pręfocant, / ut integrum deo offerant 271. De
Mose et quid de Deo senserit 289. In Osyridis6 templo nec cantor nec
tibicen nec psaltes canit 308. Deum putant alterum mortalem, alterum immortalem 310. Sacerdos pręcedit regem 311.
Rex. Quibus artibus creuerunt Romani 115. Apud Arabes Chartanotitas,
qui primus ex nobiliorum familia post constitutum regem natus
172
ę
373v
1 pro: Cępio 2 pro: Fer- 3 pro: illę- 4 pro: edunt 5 pro: -ęę
6 pro: -si
fuerit, succedit in regno 292. Persę ex eadem familia regem creant
297. Ptolomeus Auletes, quod coraulem1 exerceret, eiectus ab
Alexandrinis est 301.Qui forma aut uiribus pręstat, rex fit 310. Rex
Ęthiopum, siqua corporis parte orbatur, idem patiuntur familiares
et cum mortuo mori coguntur. Ideo custodia circa eum maxima 311.
Risus. Araneorum morsu alios ridendo, alios flendo mori 199.
VALERIVS MAXIMVS
Rex. Aut sapiens regnet aut rex sapiat 65. Regum miseranda conditio. Cum
rege uel rarissime uel iocundissime loquendum. Tyranni legibus dominantur 66.
Reus. Damnatus insons minus tristari debet 65.
EMILIVS PROBVS
Religio. Sacerdotes donis promissisque corrumpi non potuertunt 12. In domo
mysteria fieri nefas esse 13. Qui id fecit damnatus 14. Deuotus primum, deinde resacratus 15. Violare eos uetuit qui in templum
confugerunt 37. Cum laudaretur, diis agebat gratias 45.
Rex.Imperatori quędam cum militibus, quędam cum fortuna comunia217.
Imperandi cupido insatiabilis 39. Imperator prudentissimus 48.
Reges aduersos casus ducibus tribuunt, secundos fortunę suę 27. Reges
Persarum, Macedonię, Epirotarum et Sicilię 46. Rempublicam
bene geri non posse multorum imperiis 22.
PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Religio. Numa Pompilius populum ferum religione molliuit 2. Scipio Africanus
nihil prius coepit quam in cęlla3 Iouis diutissime sedisset 20.
STRABO / VALERIVS MAXIMUS / EMILIVS PROBVS / PLINIVS 173
1 pro: ch- 2 pro: -mm- 3 pro: cc
Rex.
Mithridates per seditionem popularem a Pharnace filio in turri
obsessus uenenum sumpsit. Quo cum consummi1 non posset,
admisit percussorem Gallum pauentemque adiuuit 31.
APOPHTHEGMATA PLVTARCHI
Ratio. Rationem, quomodo non reddas, non quomodo / reddas, cogita
23. Ratione propulsatur malum 45. Qui ratione utitur, fortunam
non timet 56.
Religio. Diis confiteri, non sacerdoti uoluit 75. Idem 84. Idem 95. Dii a
Lacone contempti 93. Deo suplicandum, ut benefacere possis 97.
Rex et imperator qualis eligendus 4. Princeps erga subditos. Rex bonus 6.
Imperator erga subiectos 7. Imperium uiolentum. Imperium odiosum 9.
Regem qualia decent 17. Imperator sciens ěmperare 23. Imperatoris
officium. Duce leone ceruorum exercitus 24. Rex iustus 28. Imperator et
militis officium impleat 46. Regnum mortis metu non deserendum
7. Ducis prudentia pręstat uirtuti militum 33. Pastor bonus ouium salus
43. Tuto regnat qui ciues habet loco filiorum 53. Rex inhonesta
non concedat nec ciues petant, quod siquando annuerit, mutet
propositum 54. Imperatoris officium 55. Imperatoris mores 56. Princeps
in quo pręcellere debet priuatos. Debet esse uirtutis exemplum.
Imperator prior aggrediatur opus quod fieri a suis promptius cupit 57.
Princeps obtemperet legibus 57. Idem 58. Militum, inquit, pernicie
totam capere Thessaliam nollem. Parta uictoria doluit militum
necem. Princeps magistratibus obediat 59. Imperandi et patiendi
imperium disciplina. Imperandi et parendi doctis prospera
cędunt2. Imperatoris propria audacia et benignitas3 61. Imperium
conseruatur, si lex obseruatur 64. Regem eatenus mitem esse oportet,
quatenus non sit contemptui 67. Principatus popularis execrabilis 73.
Respublica laude digna 75. Idem 79. Imperium scire gerere et ferre 81.
Regnum quomodo optime conseruatur 83. Regem decet amicis
benefacere et cum inimicis inire gratiam 84. Dux militum salutem
174
374r
1 pro: -m- 2 pro: ce 3 corr. ex benegnitas
pręferat suę 86. Regnum qua ratione tuendurn 90. Regis amicorum fortuna
instabilis 5. Dominandi cupido suis quoque molitur insidias 37.
Risus continentia 24. Ridiculi non probantur 40. Iocis non nimis indulgendum 77. /
EMILIVS PROBVS
Rex. Tyrannidem deponere persuasus uoluit, mox dissuasus crudelior euasit
21. Dionysius a filio soporatus moritur 20. Qui dicuntur tyranni 4.
APOPHTHEGMATA
Rex. Tyrannus munere tantum placere potest 8. Tyranno dominante
etiam qui liberę conditionis sunt, seruiunt 47. Tyrannum extinxi;
cremari permisisses 84.
FABIVS QVINTILIANVS IN DECLAMATIONIBVS
Religio. Cuncta regi Dei prouidentia 19. Dii timentes magorum carmina 49. Idem 51 .
Rex. Qui pręsunt magis exemplo sunt. Quicquid enim faciunt,
uidentur pręcipere 14.
Reus. Qui confessum defendit, non absolutionem sceleris petit, sed
licentiam 63.
TVLLIVS IN TVSCVLANIS
Religio. Deum esse probat 93. Quomodo a nobis Deus intelligitur 98.
Quod ex operibus agnoscimus Deum. Ęgyptiorum religio 154.
PLVTARCHVS / PROBVS / APOPHTHEG. / QVINTIL. / TVLLIVS 175
374v
Rex. Dionysius tyrannus Corinthi pueros docuit 120. Idem nulli se credebat
propter iniustum dominatum 150. Idem argumento ostendit
Demadi se esse in dominatu miserrimo 151. Reipublicę tuitio 153.
Risus. Marcus Crassus semel risit in uita 121.
Ratio. Fortes enim non modo fortuna adiuuat, ut est in uetere prouerbio,
sed multo magis ratio 109. Ratio coherceat temeritatem 113.
Bene adhibita ratio cernit, quid optimum sit 137.
TVLLIVS DE FINIBVS
Religio. Cognitio rerum cęlestium quid conferat homini 55. Cognitio
rerum cęlestium actio maxima 78.
Risus. Marcus Crassus cognominatus Agelastus, quod semel tantum
riserit in uita 85.
POMPONIVS MELLA IN GEOGRAPHIA
Religio. Athlantes1 solem execrantur 9. Tauri aduenas pro uictimis cędunt 23. Talge2 insulę uicini genita non contingunt dicentes diis parta
52.
Rex. Mossini in regem delinquentem seueri 20. In Meroe regnat qui
specie ac uiribus pręstat 56.
Risus. In Insulis Fortunatis fontes alter bibentibus risum mortiferum pręstat, alter remedium 59. Taberenis in risu lusuque summum bonum est 19.
BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA
Religio. Qualiter uiuant milites Christi 21. Lapis saphirus3 sunt angeli,
cęlum serenum Eccesia 23. / Arca Noe Ecclesia 31. Sampson4
176
375r
1 pro: Atl 2 pro: -ę 3 pro: -pph- 4 pro: Samson
typus Saluatoris 32. Sponsa et sponsus in Canticis Christus et
Ecclesia in Euangelio 34. Turtur1, auis pudicissima, typus est
Saluatoris 35. Item Salomon typum gerit Christi. Fructus spiritus 38.
Sacerdotes Ęgypti continentissimi 46. Terrę Iudeę tribuumque
descriptio typus futurę in cęlis Ęcclesię 53. Monachi officium 61.
Arca Noe Ecclesię typus fuit 65. Perfectio est se nosse imperfectum
68. Sanctorum reliquię uenerandę contra Vigilantitum 61. Duę
perfectiones 73. In quo perfectus et in quo imperfectus 74. Oblatio
uictimarum ideo offerri Deo iussa, ne offerretur demoniis 85.
Ecclesia persecutionibus creuit 106. Ministrorum Dei officia 135.
Quomodo bigamia non obstet episcopo ordinando et de officio
episcopi 160. Episcopi et pręsbiteri2 idem fuerunt olim. Siquis episcopatum desiderat etc. 162. Quę uitia uitanda sacerdotibus. Figura:
Isaac, Rebecca, Esau, Iacob 172. Figura Saluatoris in patribus 176.
Circumcisio uera. Simeon iustus. Nunc dimittis, ut qui Christum
uiderit, iam sit sęculo moriturus 181. Magorum munera oblata
Domino quid signant. De iudicio Salomonis. Duę meretrices: Sinagoga3
et Ecclesia. Sinagoga4 extinxit filium 183. Gladium ueni
mittere in terram. De uestibus sacerdotalibus, uasis, cibis et primitiis,
et quę conueniant sacerdoti 187. Non satis sacerdoti sola innocentia
190. Qanta requiritur scientia in pontifice. De interpretatione
ephod. De mansionibus filiorum Israel per desertum 191.
Quomodo quis possit esse perfectus 201. Quomodo se ipsum negat
qui sequitur Saluatorem 208.
Ratio. Animi imperio, corporis seruitio magis utimur 45.
Resurrectio mortuorum qualiter impugnatur ab hereticis et defenditur a
catholicis 8. De resurrectione 100. Idem 110. Idem 220.
IDEM IN PARTE SECVNDA
Religio. Homo Dei. Vir Dei 1. Qui diuinę philosophię student 19. Leuitę eminentiores
filiis Israel, Leuitis autem sacerdotes 20. Ecclesię typus in Scrip-
HIERONYMVS / IN PARTE PRIMA / SECVNDA 177
1 corr. ex Tur 2 pro: prsby- 3 pro: Sy- 4 pro: Sy-
turis 26. Ecclesię membra ut hominis 33. Qualis fuit primitiua Ecclesia 83.
Hortatur, ut relictis omnibus sequatur Dominum 113. Si uis ad uitam
ingredi, serua etc. 123. Oportes per multas tribulationes introire
in regnum cęlorum 124. Anna, postquam obtulit Deo filium,
in tabernaculo nunquam postea recępit1 129. Clericorum institutio
130. Clericis ius hęreditatis2 interdicitur 131. De clericis quibus
exemplo esse debet episcopus 133. Eundem esse episcopum
atque presbiterum apud ueteres 134. Diaconus minoris dignitatis est
quam presbiter. De institutione episcopi et VII gradibus clericorum 135. De ueris falsisque pastoribus. Augustinus 139. Qui
Euangelium annunciant, de Euangelio uiuant 140. De regimine
abbatissę 149. Nihil honorabilius quam seruitus Christi 150. De
officio et potestate abbatissę. De ordine operum abbatissę 151. De
regimine episcopi circa sorores et presbitero pręposito 152. Exire
limites monasterii nefas est sororibus 153. / De his quę seruiunt
sororibus quęrentes necessaria 153. Religiosus ne respiciat post se
exemplo uxoris Loth 154. Clerici pompis et uanitati studentes 166. Qui
captandi causa sanctitatem simulant. Tria monachorum genera:
cenobitę3, anachoritę, remeboth. His improbat 167. Vitę austeritas Demetriadis
uirginis 170. Siuis sic ! esse perfectus etc. 172. Non initia
queruntur4 in Christianis, sed finis 191. Mulieres sanctę Saluatoris
comites 199. Ad Heliodorum, ut heremum5 petat, exhortatio 200.
Omnia relinquenda et soli Domino seruiendum suadet. Perfectus
seruus Christi nihil pręter Christum habet 201. Monachum
perfectum in patria sua esse non posse. Officium episcopi
quam sit periculosum. Licinium laudat, quod Christum sit secutus
utque in sancta conuersatione permaneat, hortatur 202. Ad Exuperantium exhortatoria 203. De intemperantia monachorum urbanorum 204. Bonosum laudat, quod relicto sęculo deserta penetrarit 206. Militem, ut Deo incipiat militare, hortatur 207. Non
esse ius adeundę hęreditatis nec aliquid postulandi a iudice
sęculi iis qui sęculo renunciarunt 208. Officium episcopi diuersum ab officio monachi 212. De monastica conuersatione 213. Religio-
178
375v
ę
1 pro: -ce- 2 pro: he- 3 pro: quę- 4 pro: quę- 5 pro: ersi
sęculariter uiuentes 215. Ad uitam monasticham1 capescendam2
exhortatio 218. Tria monachorum genera in Ęgypto 219. Diem
solennem non tam ciborum abundantia quam spiritus exultatione
celebrare debemus 227, 244. Monachus non doctoris, sed
plangentis habet officium 228. De laude religionis et ad eam
exhortatio 229. Quicquid habent clerici, pauperum est 235. Nepotianus sollicitus circa Ecclesię nitorem. Vende omnia quę habes
263. Si uis esse perfectus 265. De ordine monasterii uirginum 273.
Quare crines tondentur monialibus 281. De celebratione paschę
288. Officium episcopi periculosum 303. Sacerdos malus 305, 308. Qui
nisi terrenis relictis cęlestia nequiuerunt apprrehendere 202.
De cereo paschali 204. Ad uitam solitariam hortatur contempto
seculo.
Resurrectio. De resurrectione Dominica 52. De iis qui cum
Domino resurrexerunt; incertum, utrum redierint in puluerem
terrę 54. Imperfectum meum uidebunt oculi tui 61. Quidam
dixerunt Dominum post sanctorum resurrectionem in carne
cum eis regnaturum annos mille 84. Resurrectio corporum futura
117. Vnusquisque resurget in ordine suo. Apostolus 126. Erunt
sicut angeli in cęlis 269. Resurrectionem approbat 274.
Risus. Cato Censorinus et Marcus Crassus semel in uita riserunt, ut
scribit Lucilius 172. Delicias, lepores, risu digas urbanitates detestamur
220. Risus in crimine et risus sine crimine 255.
BIBLIA
Religio. Dicitur ad Abraham: Egredere de terra tua 2. Moyses iussus
est educere populum de Ęgypto in terram lacte et melle
manantem 10. Primogenita sanctificata Domino 11. Primogenitum
dabis Deo. Sanctuarium, propiciatorium, mensa, candelabrum,
lucernę. Item tabernaculum, uelum, archa, altare, uasa, tentoria etc.
Expiatio altaris. Omnis qui tetigerit illud, sanctificabitur. Quę
IDEM IN PARTE SECVNDA / BIBLIA 179
1 pro: -cam 2 pro: capess-
facienda super altari. Oblatio 13. Oleum unctionis. Caro omnis
non unguetur ex eo 14. Omnia unctionis oleo consecrabis 15. Primogenita nemo uouere poterit, quia Domini sunt. Quod
Domino consecratum est, non ueniet 19. Vir et mulier cum se
consecrabunt Domino, a quibus rebus debeant se abstinere
20. Transeuntes Iordanem in terra Chanaan / disperdite habitatores
etc. mundantes terram. Siquos reliqueritis, infesti uobis erunt
25. Cum quęsieris ibi Dominum Deum tuum, inuenies eum, si
tamen toto corde quęsieris, et tota tribulatione animę tuę. Cum
introieris etc. VII gentes percuties ad internitionem, nec foedus nec
coniugia inibis cum eis etc. 26. Ad Iosue diicitur: Solue calciamentum de pedibus. Locus enim in quo stas sanctus est
31. Samuel propheta fidelis in Israel 41. Hiram mittebat Salomoni ligna cedrina et abiegna pro structura templi 56. Helias
reperit Heliseum arantem et uocauit.Ille surgens secutus est eum
60. Asa edíxit: Siquis non quęsierít Dominum Deum Israel,
moriatur. Tunc iurauerunt Domino, et ipse pręstitit eis
requiem 77. Confortauit eos, ne timerent, quia Dominus
pugnabit pro eis 78. Congregata multitudine in area quę est ab
oriente portę sacrę etc. 90. Thobię posteritas omnis in conuersatione sancta permansit 93. Hortatur ad seruiendum Deo cum
timore. Psalmus II 108. De fideli ad religionem conuerso. Psalmus
XV l09. Regimen Ecclesię, Psalmus XXII. Orat dirigi in uia
Domini. Psalmus XXIIII. Diligentia cultus diuini. Qui diluuium
inhabitare facit. Psalmus XXVI 110. Mihi adhęrere Deo bonum
est. Psalmus LXXII 114. Elegi abiectus esse in domo Domini
etc. Psalmus LXXXIII 116. Plantati in domo Domini multiplicabuntur. Psalmus XCI 117. Custodit Dominus animas sanctorum suorum. Psalmus XCVII 117. Dirupisti uincula mea etc.
quibus tenebar alligatus1 sęculo. Tibi sacrificabo, iam fungens
officio sacerdotis. Psalmus CXV. Exaltauit me. Viuam et narrabo
opera Dornini. Psalmus CXVII 119. Nazarei qui sint. Psalmus
CXXXI 123. Confortauit seras portarum tuarum, id est uirtu-
180
376r
1 Ipse auctor correxit ex -ur
tem sacramentorum per quę intratur in Ecclesiam. Psalmus
CXLVII 125. Via, Domini 127. Turris fortissima nomen Domini.
Ad ipsam currit iustus et exaltabitur 130. Dum esset Deus in
propiciatorio, obtulimus thimiama in altari, corde meditabimur eum
etc. Amica mea, ueni, iam hiems transiit 135. Egredimini de sęculo,
ut uideatis regem uestrum 136. Vani sunt autem omnes homines quibus non subest scientia Dei 139. Nosse te, Domine,
consumata1 iustitia est, et scire iustitiam et uirtutem tuam radix
est immortalitatis 140. Religiositas custodiet et iustificabit cor. Fili, accedens ad seruitutem Dei, sta, in iustitia et timore et prępara
animam tuam ad tentationem 141. Time Deum, cogita, loquere
144. Salus animę in sanctitate iustitię 147. Domus Iacob, uenite,
ambulamus in lumine Dei nostri 152. Quęrite Dominum,
dum inueniri potest 163. Qui elegerint quę ego uolui et tenuerint
foedus meum, dabo eis in domo mea, in muris meis locum et
nomen melius a filiis et filiabus; nomen sempiternum dabo eis,
quod non peribit etc. 164. De episcopis futuris ex gentibus 165.
Patrem uocabis me, et post me ingredi non cessabis168. Non sum
turbatus te pastorem sequens, et diem hominis non desideraui
172. Vię Syon lugent, eo quod non sint qui ueniant ad solemnitatem 181. Bonum est uiro, cum portauerit iugum ab adolescentia sua 182. Nam si in uia Dei ambulasses, habitasses utique
in pace super terram. Disce, ubi sit prudentia, ubi sit uirtus, ubi
sit intellectus etc. 183. Ecce circumdedi te uinculis, donec compleas 184. Perfode parietem, et egredieris per eum; in humeris portaberis,
in caligine effereris, faciem uelabis et non uidebis terram,
quia portentum dedi te domui Israel 186. Ingredientur portas atrii
interioris uestiti lineis; uittę lineę in capitibus eorum etc. 194. Et ero
eis quas exaltans iugum super maxillas eorum. Post Dominum
ambulabunt 203. Vocate2 coetum, / congregate senes, omnes hab
itatores terrę in domum Dei uestri etc. 204. Et derelinquam in
medio tui populum pauperem et egenum, id est fideles renunciantes diuitiis sęculi, et sperabunt in nomine Domini. In-
BIBLIA 181
376v
1 pro: -mm- 2 corr. ex Votate
crepat Dominus populum de negligentia templi reędificandi,
propter quod eos pati rerum penuria asserit 211. Circumdabo domum meam ex his qui militant mihi 214.
Rex. Moyses dat leges regnaturo super Israel 28. Samuele sacerdote filii
Israel petierunt sibi constitui regem. Et obtinuerunt nescientes id
uerti in ipsorum perniciem 42. Samuel exposuit legem regni
43. Dauid persecutoris sui Saulis honori uitęque pepercit nollens1
extendere manum suam super christum Domini 47. Ipsum
qui extenderat occidi iussit 49. Absalon dominandi cupiditate incensus
patrem regno uitaque priuare molitus est 52. Regem Dauid,
quod iam senuisset, milites iurauerunt non permissuros ultra
eum secum ad bella egredi 54. Adonias, cum Salomonem in regno
successurum timeret, seditionem mouit; a suis derelictus confugit
ad tabernaculum 55. Regis fortitudo 88. Deus regnare facit
hominem hypocritam propter peccata populi 107. Dauid disponit
se ad uirtutes regias. Psalmus C 117. Gubernator 127. Rex bis. Regis
ira et facilitas 128. Regis ira et benignitas. Ira regis. Rex iustus. Rex
sapiens. Rex iustus. Cor regis in manu Domini 130. Time Dominum
et regem. Cor regum inscrutabile. Gloria regum inuestigare sermonem. Rex iustus. Rector. Rector negligens. Rector 131. Rex iustus.
Rex impius. Princeps impius. Impiorum dominatus et dispersio,
bis. Rex iustus. Princeps audiens uerba mendacii. Seruus dominans 132. Melior est seruus pauper et sanus rege sene et stulto,
qui nescit prouidere in posterum 133. Impii domini laudantur
uiui; mortuis detrahitur 134. Ve rex puer et principes mane comedentes
134. Audite reges, quoniam data est a Domino potestas uobis et uirtus
ab Altissimo. Rex sapiens populi stabilimentum 138. Magnato humilia
caput tuum 141. Longe abesto a tyranno. Rex insipiens. Regnum a gente in gentem transfertur propter iniustitias. Sępe insuspicabilis
portauit diadema. In unamquamque gentem pręposuit rectorem 144. Rectorem te posuerunt, noli extolli. Esto illis
quasi unus ex ipsis. Sceptra iniquorum contribulet Deus 148. Ezechias
rex 151. Deus creauit terram et quę in ea sunt, et dat eam cui
182
1 pro: -l-
uult.
Et nunc regnum Iuda dat in manu Nabuchodonosor 174. De frugibus pars LX, de animalibus CC dabitur principi. Super
eum autem erunt holocausta etc. Item qualiter adorabit et offeret
in sabbatis et Calendis 194. Quę ad principem spectant: iustus, suo
contentus, adeuntibus se facilis 196. Dominatur excelsus in regno hominum, et cuicunque uoluerit, dabit illud 197. Ipse, id
est diabolus de regibus triumphabit, et tyranni ridiculi eius erunt
210. Subuertam solium regnorum et conteram fortitudinem
regni gentium 212. Tarsenses et Malotę dedignantur seruire concubin
ę Antiochi regis 225.
Risus. Sarra post ostium risit; reprehenditur a Domino 3. Melior est
ira risu 134. Sicut sonitus spinarum sub olla, sic risus stulti 134. Risus
fatui. Risus sapientis 145. Non corrideas filio, ne condoleas 147.
Reus. De damnatis 155, 156. Cor tuum meditabitur timorem; ubi est
litteratus, ubi legis uerba ponderans, ubi est doctor paruulorum? 158. De damnandis in iudicio167. Non habitabunt in
terra Domini 203. /
Refugium. Domine, factus es nobis refugium. Psalmus LXXXIX l16.
Et post rixam est regressus ad amicum 146.
Resurrectio. Helias filium uiduę suscitat 60. Heliseus mulieris Sunamitidis
filium 62. Cadauer mortui, cum in sepulchro ossa Helisei tetigisset,
reuixit 66. Iob: Scio enim, quod Redemptor meus uiuit et in
nouissimo die de terra surrecturus sum etc. 104. In tempore illo
eiicient ossa regum et cęterorum de sepulchris. Et eligent magis
mortem quam uitam qui ressidui1 erunt 169. Propheta educitur
in campum ossibus plenum etc. Hęc dicit Dominus: Ecce ego
aperiam tumulos uestros et educam uos de sepulchris uestris etc.
192. Multi de terrę puluere euigilabunt, alii in uitam ęternam,
alii in opprobrium, ut uideant semper 200. Viuificabit nos post duos
dies; in die tertia suscitabit nos 202. De generali resurrectione: De
manu mortis liberabo eos 203. Rasias moriens proiecit intestina et
inuocauit Deum, dominatorem uitę ac spiritus, ut hęc illi rursum
redderet resurrecturo in nouissimis 229.
BIBLIA 183
377r
1 pro: -s
MATTHEVS
Religio. Relictis retibus et patre secuti sunt eum; retibus, id est
actibus carnalibus; naui, id est substantia mundiali; patre, id
est parentibus IIII. Quęrite primum regnum Dei et iustitiam
eius, et hęc omnia adiicientur uobis VI. Sequere me, et dimitte
mortuos sepelire mortuos suos VIII. Non ueni pacem mittere, sed
gladium, separare hominem aduersus patrem. Inimici
hominis domestici eius. Qui amat patrem aut matrem plus
quam me; qui non accipit crucem suam et sequitur me; qui
perdiderit animam suam X. Regnum cęlorum uim patitur, et
uiolenti rapiunt ollud. Tollite iugum meum super uos et discite a
me etc. Iugum enim meum suaue est, et onus meum leue XI.
Vendit uniuersa et emit agrum illum, in quo absconditus est
thesaurus; uel emit margaritam preciosam XIII. Siquis uult post
me uenire, abneget se XVI. Ascendat in montem excelsum cum
Petro, qui fulgentem in gloria cupit uidere Christum XVII. Piscis
hamo Petri captus XVII. Vbi sunt duo uel tres congregati in
nomine meo XVIII. Multi sequuntur Christum sicut turbę, non
tamen surgentes sicut Mattheus, qui surgens secutus est eum.
Si uis perfectus esse. Vos qui secuti estis me, sedebitis super sedes
etc. Et omnis qui reliquerit etc. centuplum accipiet et uitam ęternam possidebit XVIIII. Sternunt uestimenta sua sub pedibus
Domini. Iesus ingressus ciuitatem primum adiit templum. Cęci
et claudi in templo sanantur XXI. Operarii quos conduxit domi
nus in uineam suam XX. Ecce prandium meum paraui.Venite
ad nuptias XXII. Petrus mori uolebat cum Domino etc. Non sufficit
habere desiderium, nisi diuino aliquis potiatur auxilio. Non sicut
ego uolo, sed sicut tu XXVI. In agro sanguinis Christi requiescunt
peregrini, id est sęculo renunciantes. Item consepulti sunt in
monumento nouo exciso in petra. De monumentis spurcicię
mundanę ueniunt in sanctam ciuitatem, id est in Ecclesiam
XXVII.
184
Resurrectio. Saducei tenebant non esse resurrectionem; arguuntur
erroris XXII. Multa corpora sanctorum, qui dormierant, surrexerunt,
uenerunt in sanctam ciuitatem; apparuerunt multis XXVII.
Christus die tertia resurrexit XXVIII.
MARCVS
Religio. Cum sęculum relinquere disponimus, nauim cum Iesu
conscendimus IIII. Super fenum discumbunt qui calcatis
concupiscentiis diuinis doctrinis aluntur VI. Siquis uult me sequi
VIII. Vade, quęcunque habes, uende et da pauperibus, et
habebis thesaurum in cęlo. Et ueni, sequere me. Petrus: Ecce dimisimus omnia. Qui reliquerit domum, fratres, sorores, patrem,
matrem, filios, agros propter Euangelium / accipiet centies in
tempore hoc et in sęculo futuro uitam ęternam X. Qui in agro
erit, non reuertaur tollere uestimentum suum XIII. Adolescens
relicta syndone nudus profugit ab eis. Et Ioseph re1icto palio nudus
de manibns impudicę feminę auf'ugit. Qui uult effugere manus
iniquorum, relinquens mente quę mundi sunt, fugiat post Iesum
XIIII.
Resurrectio. Ioannem Baptistam resurrexisse credentes de Iesu,
quia uirtutes operabantur in illo. Plane fatentur maioris potentię
futuros sanctos post resurrectionem VI. Cum a mortuis resurrexerint, neque nubent neque nubentur, sed erunt sicut
angeli in cęlis. Saducei negant resurrectionem XII. Mulieribus ad
monumentum apparuit angelus in ea ętatis forma qua resurrecturi
sumus. Quia ubi nasci morique nescitur, ibi ętas nec admittit detrimenta nec indiget incrementis XVI.
Rex. Discipuli in uia tractant de principatu tanquam de re labili et
transitoria. Illi euntes disputant de principatu, ille sedens docet
humilitatem. Principes enim laborant, humiles quiescunt IX.
MATTHEVS / MARCVS 185
377v
LVCAS
Religio. Et uenit in spiritu in templum. Tu si uis tenere Iesum et
amplexari manibus, omni labore nitere, ut ducem habeas
spiritum ueniasque ad templum Dei II. Quęritur Iesus inter cognatos
et notos, sed inuenitur in templo. Affectus cognatorum officit
perfectioni. Dolentes quęrebamus te. Oportet enim eum qui
quęrit Iesum non negligenter et dissolute transire, sicut multi
quęrunt et non inueniunt, sed cum labore et dolore II. Mulier stans
retro secus pedes Domini ungit unguento pedes eius. Is est qui
sequitur uestigia Domini in odore uirtutum ungendo pedes, id est
conseruando humilitatem VII. Ascendunt in nauiculam Domi
ni calcantes seculum. Dormiente Domino concutiuntur tempestate
tentationum. Qui orationibus excitatus mitigat fluctus, et
fit tranquillitas VIII. Vocatus a Domino non permittitur discedere, ut sepeliat patrem. Nemo mittens manum suam ad aratrum
et aspiciens retro, aptus est regno Dei. Exemplum de uxore Loth IX.
Siquis uenit ad me et non odit patrem etc. non potest meus esse
discipulus, et non baiulat crucem suam et uenit post me. Qui non renunciat omnibus quę possidet, non potest meus esse discipulus
XIIII. Seruo, postquam arauit agrum, iussum est, ut prius ministret
domino, deinde ipse manducet et bibat. Sic post pręceptorum
impletionem exigitur perfectio. Duo in agro, unus assumetur et
alter relinquetur XVII. Si toti terrę dominaremur, ei renunciantes
nihil diagum esset in comparatione regni cęloloruun. Nemo est
qui reliquerit domum, parentes etc. propter regnum Dei, et non
recipiat multo plura in hoc tempore, et in seculo futuro uitam
ęternam XVIII. Vende tunicam et eme gladium, id est uende
patrimonium et eme uerbum quo mentis penetralia uestiuntur
XXII. Symon Cyreneus obediens heres, ueniens de uilla relinquens mundum et tendens ad supernam Hierusalem crucem
portat post Iesum patientiam Domini imitando. Refert considerare, qualis crucem ascendat. Nudum enim uideo. Talis ergo
186
ascendat qui seculum uincere parat, ut sęculi adiumenta non quęrat
XXIII.
Resurrectio. Tibi dico: Surge, tolle grabatum, id est corpus. Vade in
domum tuam, id est ad paradisum V. Septem resurrectiones
factę ante Dominicam, octaua Domini. Sed ultra non morituri --- ad
designandum quod cormmunis resurrectio, quę in octaua ętate
erit, mortis expers erit et indissolubilis VII. Corpus humanum in
resurrectione erit subtile per effectum spiritalis / potentię, palpabile
autem per ueritatem naturę XXIIII.
IOANNES
Religio. Oportet credentem Christo renunciare sęculo. Sic Samaritana
reuelato sibi Christo reliquit hydriam, id est carnalem concupiscentiam IIII. Si uoluerimus Christum in nauiculam nostram
suscipere, id est in cordibus nostris habitare, statim inueniemur
in terra ad quam ire uolumus, id est in cęlum VI. Ego
sum lux mundi. Qui sequitur me non ambulat in tenebris, sed
habebit lumen uitę VIII. Siquis mihi ministrat, me sequatur, et ubi
ego sum, illic et minister meus erit. Siquis mihi ministrauerit,
honorificabit eum Pater meus XII. In hoc clarificatus est Pater
meus, ut fructum plurimum afferatis et efficiamini mei discipuli.
Iam non dicam uos seruos, quia seruus nescit, quid faciat
dominus eius. Vos autem dixi amicos, quia omnia quęcunque
audiui a Patre meo, nota feci uobis. Non uos me elegistis, sed ego
elegi uos et posui uos, ut eatis et fructum afferatis, et fructus uester
manat XV.
Rex. Iesus, cum cognouisset, quia uenturi essent, ut raperent eum et
facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus VI.
Regnum meum non est de hoc mundo etc. XVIII.
Resurrectio. Venit hora in qua omnes qui in monumentis sunt
audient uocem Filii Dei, et procedent qui bona fecerunt, in
LVCAS / IOANNES 187
378r
resurrectionem uitę; qui uero mala egerunt, in re rsurrectionem
Iudicii V. Hęc est uoluntas eius qui misit me, Patris, ut omne
quod dedit mihi non perdam ex eo, sed resuscitem illud in nouissino die etc. VI. Ego sum resurrectio et uita. Qui credit in me,
etiam si mortuus fuerit, uiuet XI. Quia ego uiuo, et uos, uiuetis etc.
XIIII. Iesus resurgens stat in littore1, id est in maris extremo --- signat resurrectionem futram in fine mundi. Corpora iustorum
nec sitient nec esurient etc. XXI.
PAVLVS AD ROMANOS
Religio. Quomodo Christus resurrexit a mortuis per gloriam Patris, ita
et nos in nouitate uitę ambulemus. Si autem mortui sumus cum
Christo, credimus, quia simul etiam uiuemus cum illo. Exhibete
membra uestra seruire iustitię in sanctificatione VI. Exhibeatis
corpora uestra hostiam uiuentem, sanctam, Deo placentem,
rationabile obsequium uestrum. Et nolite conformari huic sęculo
etc. XII. Induimini Dominum Iesum Christum, et carnis curam
ne feceritis in desideriis XIII. AD CORINTHIOS I: Dei agricultura
estis, Dei ędificatio estis III. Qui adhęret Domino, unus spiritus est.
Non estis uestri; empti enim estis precio magno. Glorificate et
portate Deum in corpore uestro VI. Vos estis corpus Christi et
membra de membro. Emulamini charismata meliora XII. II: Christi
bonus odor sumus Deo, in his2 qui salui fiunt et in his3 qui
pereunt: aliis quidem odor mortis in mortem, aliis uitę in uitam
II. In omnibus nos exhibeamus sicut Dei ministros, in multa patienti
a etc. in omnibus aduersis et item in uirtutibus spiritalibus et
in prosperitate. Vos estis templum Dei uiui VI. In carne ambulantes
non secundum carnem militamus. Nam arma militię nostrę non
carnalia sunt, sed potentia Dei ad destructionem munitionum, consilia
etc., id est aduersus diaboli et carnis tentationes X. AD
COLOSSENSES: Igitur si consurrexistis cum Christo, quę sur-
188
378r
1 pro: -t- 2 pro: iis 3 pro: iis
sum sunt quęrite, ubi Christus est in dextera Dei sedens. Quę sursum sunt sapite, non quę super terram. Mortui enim estis, et
uita uestra abscondita est cum Christo in Deo III. AD
THIMOTEVM I: Tu autem, o homo Dei, hęc fuge, id est diuitias et
auaritiam. Sectare uero iustitiam, pietatem, fidem etc. VI. II: Admoneo
te, ut resuscites gratiam Dei, quę est in te per impositionem
manuum mearum. Non enim dedit nobis Deus spiritum timoris,
sed / uirtutis et dilectionis et sobrietatis etc. I. Nemo militans Deo implicat
se negociis sęcularibus, ut ei placeat cui se probauit. Nam et
qui certat in agone, non coronabitur, nisi legitime certauerit. Laborantem agricolam oportet primum de fructibus percipere. Seruum autem Domini non oportet litigare, sed mansuetum esse
ad omnes, docibilem, patientem, cum modestia corripientem eos
qui resistunt ueritati etc. II. AD TITVM: Apparuit enim gratia Dei
et Saluatoris nostri omnibus hominibus erudiens nos, ut abnegantes
impietatem et sęcolaria desideria sobrie et iuste et pie uiuamus
in hoc sęculo, expectantes beatam spem et aduentum glorię
magni Dei et Saluatoris nostri Iesu Christi etc. II. AD HEBREOS:
Exeamus ad eum extra castra improperium eius portantes. Non
enim habemus hic manentem ciuitatem etc. XIII. ACTVVM:
Habebant omnia communia II. Agros et domos uendebant ponentes
pecuniam ante pedes apostolorum. Et sic fecit Ioseph Barnabas,
Leuites, genere Cyprius IIII. Diaconi septem constituti qui
ministrent VI. IACOBI: Religio munda uisitare pupillos etc. et immaculatum se custodire ab hoc sęculo I. PETRI I: Sicut modo geniti
infantes rationabiles et sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis
in salutem, si tamen gustastis, quoniam dulcis est Dominus. Ad
quem accedentes lapidem uiuum etc. et ipsi tanquam lapides uiui
super ędificamini domos spiritales etc. Vos autem genus electum,
regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis etc. II. II:
Crescite in gratia et in cognitione Domini nostri III. IOANNIS
I: Qui dicit se in Christo manere, debet sicut ille ambulauit, et ipse
ambulare II.
PAVLVS AD ROMANOS 189
378v
Rex. Vide potentiam. PETRI I: Regem honorificate II.
Reus. AD CORINTHIOS I: An nescitis quia iniqui regnum Dei non
possidebunt VI. APOCALYPSIS: Quod damnati obliuiscantur
scientię acquisitę. Et omnis artifex omnisque ars non inuenietur in
te amplius XVIII. Sanctorum exultatio super damnatos XVIIII.
Ratio. IACOBI: Equus freno, navis gubernaculo, totum hominis corpus
ratione circumferendum est III.
Resurrectio. AD ROMANOS: Quod si spiritus eius qui suscitauit Iesum
a mortuis, habitat in nobis, uiuificabit et mortalia corpora
uestra VIII. AD CORINTHIOS I: Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omies uiuificabunttur. Primitię Christus,
deinde hi1 qui sunt Christi, deinde finis. Nouissime autem inimica destruetur mors. Resurectionem probat exemplo seminum etc.
Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur.
Mortui resurgent incorrupti XV. PETRI I: Et mortuis euangelizatum
est, ut iudicentur quidem secundum homines in carne,
uiuant autem secundum Deum in spiritu IIII. APOCALYPSIS:
Beatus et sanctus qui habet partem in resurrectione prima
etc. Et dedit mare mortuos qui in eo erant. Et iudicatum est de singulis
secundum opera ipsorum XX.
METHAMORPHOSES
Rex. Phetonte2 Solis currum regente uastari omnia coeperant incendio.
Eo deiecto cessauit ignis, et equi liberati ad suam stationem reuersi II.
Cyppus3 noluit urbem ingredi, cum cornua sibi in temporibus nata,
si ingrederetur, regnaturum portenderent. Igitur extra urbem
tantum illi agri datum est, quantum uno die iunctis bubus aratro
circumagi posset. Maluit itaque, tametsi uictor triumphansque
rediisset, priuatus uiure quam effici patrię tyrannus XV.
Resurrectio. Glaucus piscator, cum pisces4 captos in ripa exposuisset,
tactu herbę cuiusdam recuperato spiritu prosiluerunt in pelagus XIII. /
190
379r
1 pro: ii 2 pro: Phaë- 3 pro: Cipus 4 corr. ex piss
Hyppolitum1 Esculapius medicamentis a morte dicitur suscitasse,
qui deinde dictus est Virbius XV.
SENECA
Religio. Non aspicias, quam plenas quisque manus Deo, sed puras
admoueat. Non enim aliter nisi optimus animus pulcherrimus Dei
cultus est 86. Tutissima res est nihil timere pręter Deum 87.
Fulminum procuratio 95. Retinet mundana felicitas, ne ad ueram
felicitatem transeatur 8. Hortatur, ut properet se in tutum recipere 12. Animus magnus in terra manet, in cęlo conuersatur 14.
Quę reliquit auertat 25. Accendere aliquem lucernas sabbatis prohibeamus
etc. de cultu deorum 47. Superstitio error insanus est etc. 62.
Rex apum 21. Iure ciuili omnia regis sunt 44. Cambyses ebrius monitoris
filium peremit 54. Rex Persarum Arpalo2 eadem de causa liberos
epulandos apposuit 54. Rex iracundus 55. Duę respublicę, altera
mundi, altera nationis cuiusque 63. Ad quam rempublicam accedet
sapiens 64. Regis sollicitudo omnium quies 82. Cęsaris regimen
laudat eique bene optat 83. Minus est quam seruus qui seruos
timet. Male imperando summum imperium amittitur 86. Vis
habere honorem: dabo tibi magnum imperium, impera tibi 87. Id
solum fulmen quod Iuppiter mittit, placabile est. Perniciosum id
quod deliberauit et aliis quoque diis autoribous misit. Quia
Iouem, id est regem prodesse etiam solum oportet, nocere,
non nisi cum pluribus uisum est. Discant hi quicunque
magnam potentiam inter homines adepti sunt, sine consilio ne
fulmen quidem mitti. Aduocent, considerent multorum
sententias, nocitura temperent et hoc sibi proponant, ubi aliquid percuti debet, ne Ioui quidem suum satis esse consilium 96.
Regum rabies 16. Nulli erga magistratus gratiores quam qui philosophi
ę student 27. Cupido dominandi ut in Alexandro, Pompeio,
Cęsare, Mario 45.
METHAMORPHOSES / SENECA 191
1 pro: Hippoly- 2 pro: Har
Risus
2. Risum reprehendit 23. Democritus ridens, Heraclitus lugens
50. ltem 75. Morbum esse scias, non hilaritatem semper arridere ridentibus et ad omnium ęstimationem ipsum quoque os
diducere 86.
Ratio. Nihil sine ratione faciendum est. Ratio omnis honesti comes
est 33. Non ad prouidendum tantum, sed ad omnes res regendas satis est per se ipsa ratio 48. Sextius consummato die,
cum se ad nocturnam quietem recępisset, interrogabat animum
suum: Quod hodie malum tuum sanasti? Cui uitio obstitisti? Qua
parte melior es? 57. Adhibe rationem difficultatibus 74. Oratorem
te puta, si tibi ipsi, quod oportet, persuaseris 87. Siuis ! omnia
tibi subiicere, subiice te rationi 13. Quid est ratio? Naturę imitatio.
Quid est summum hominis bonum? Ex naturę uoluntate
se gerere 24. Ratio affectibus fortior atque constantior 28.
Ratio perfecta uita beata 42. Nisi ubi rationi locus est, bonum
non est 62. Quod ergo uitę bonum est? Perfecta ratio 63. /
Resurrectio. Veniet iterum qui nos reponat dies in lucem etc. 13.
PLATO
Religio. Sanctitas ea iustitię pars est, quę suum Deo tribuit. Hanc pietas
pręcedit, religio sequitur. Euthyphron de sanctitate 19. Quid
sanctum, quid prophanum? 20, 21. Nunquid omne iustum
sanctum. Sanctitas. Cura est deorum ministra 21. Primum
Deus diligendus, deinde eius causa cętera 43. Mysterium. Amor 59.
Corybantes, quando aliquem sacris initiaturi sunt, in solio collocant, plaudunt, choreas ducunt 90. Dei cultus quomodo faciendus;
nulli nisi Deo credendum 205. Qui mentis aciem ad ea quę uere sunt
direxit, ei non superest ocium, quo negocia hominum inferiora
respiciat etc. 217. Quę erit disciplina, per quam animus ex his quę
fluunt, ad ea quę uere sunt, reducatur 222. Supernorum et inuisibilium consideratio 223. Homo brutis miserior, nisi diuinum
192
379v
cultum religionemque susceperit 271. Bonum uirum decet sacrificare
diis et interesse diuinis 283. Cum animum quis ad sacrificndum
induxerit 314. Duo sine quibus Deus firmiter coli non potest,
primum quod anima antiquior corpore generationis participe,
deinde ueram esse mentem in astris 323. Virtus maxima religio
324, 327. Moderata quidem seruitus est, quę Deo exhibetur, immoderata
uero quę hominibus. Deus quidem hominibus temperatis lex est, intemperatis uero uoluptas 337. De sacerdotibus
401. Porphyrius inquit: animus Deuum inquirendo purus efficitur, Deum imitando fit Deus. Plato ait: Nihil habent homines religione
diuinius 413.
Rex. Tyrannis non optanda 16. Ciuilis de regno 71. Inter tyrannum et
regem 74. Apud Ęgyptios non licet regem absque sacerdotio imperare.
Regis officium et qui reipublicę pręsunt uitis1 purgare ciutatem 76. Ad subditorum salutem semper respiciat, ut ad nautarum
nauisque salutem respicit gubernator. Tyrannus qui contra
legem agit 77. Administrati popularis 78. Finis ciuilis actionis
recte contextus est, quando fortium et temperantium ingenia
concordia conciliat 79. Quam recte princeps non suam, sed subditorum utilitatem quęrat 192. Pastor malus dissipans gregem.
Pastoris boni officium, ut id quod custodit optime se habeat. Neque
pecunia neque honore ducti boni homines imperare uolunt 192.
Giges2 gemma conuersa latens Lydię regnum occupauit rege interempto 195. Qui princeps eligendus. Aurum illis Deus in
generatione admiscuit qui ad imperandum sunt idonei, ut ob id
honoratissimi essent 203. Qua ratione, quibus disciplinis instructi
esse debent reipublicę gubernatores, et qua in ętate singuli singula
exercere 218. Reges esse oportere in philosophię et rei militaris
studio pręstantissimos 225. Contrarium medicorum purgationi.
Siquidem medici a corpore quod deterrimum est abstergunt, quod
uero optimum est relinquunt. Contra tyrannus efficit. Tyrannus
libidine perditus, temulentus, furiosus, immanis 229. Tyrannici animi
perturbationes et uiolenta rapacitas. Libertatem et amiciciam
SENECA / PLATO 193
1 corr. ex uitii 2 pro: Gy-
ueram natura tyrannica nunquam gustat. Tyrannus miserrimus est, quia iniquissimus, et seruus / quia rationem subdit
appetitui, et dum timetur, timet 230. Tyrannus procul a uera uoluptate
erit; rex illi proximus. Quot gradibus uitę dulcedine superat
rex tyrannum 232. Regum peruersitas ex mala educatione. Cambyses,
Darius, Xerxes 278. Atheniensium gubernatio 279. Qualis debeat
esse rex uel tyrannus. Talis sit, quales uult esse ciues. Cum in
eodem homine bene cum prudentia et temperantia simul
potentia summa conuenerit, tunc demum, gubernationis optimę
optimarum legumque elucebit origo. Respublica Lacedemoniorum. Boni demones pręerant hominum gubernationi sub
Saturno 282. Qui bene seruierit, bene dominabitur 290. Principem perire non auri defectu, sed amicorum 330. Principes
sapientes honorent. Sapientes libenter principibus consulant.
Felix famliaritas ex potente sapienteque conflata, felicissima,
ubi utraque in eodem animo coniunguntur 327. Fortitudine,
celeritate1 pręstare alii quoque possunt, sed ueritate, iustitia,
magnificentia etc. principis proprium 331. Non prius desinere humanum genus in malis uersari quam aut homines recte
uereque philosophantes rerumpublicarum gubernationem adepti
fuerint, aut hi qui gubernant, diuina quadam sorte philosophentur
332. Preces autem tyrannorum necessitati permixtas esse non
ignoramus. Hac mente circa patriam uir prudens esse debet, ut
ita reprehendat ciuitatis errores, si neque frustra sit reprehensurus neque ob reprehensionis studíum periturus. Vim autem
patrię per reipublicę mutationem afferet nunquam, quando
absque expulsione et cęde ciuium emendari non possit. Dionysio
nemo fidus. Darius nec fratribus fidens 333. Si philosophia una
cum potentia uere in idem quasi domicilium [homines2]
concurrisset, per omnes homines, et Gręcos et barbaros, elucentem ueramque opinionem sufficienter omnibus ostendisset
neque ciuitatem neque hominem unquam fore felicem, nisi
cum prudentia et sub iustitia uixerit, siue per se illas possideat, siue
194
380r
1 corr. ec celertate 2 ipse auctor delevit
sub sanctorum principum moribus rite educetur atque erudiatur 334. Prudens uero ad constituendam accedit rempublicam
legesque condendas iustissimas atque optimas, et id quidem
absque cędibus expulsionibusque ciuilibus 336. Rex stultam felicitatem fugiat et subiiciatur legibus etc. Mente a dolis aliena atque
sana cum diis reges create. Regi iudiciis scelerum interesse non liceat,
ut pote sacerdoti, quem in ferenda sententia necis, carceris, exilii
contaminari nefas sit 337.
Risu moderate utendum 199.
Rationi obediant partes reliquę animę, ut uera uoluptas sequatur 232.
Logos ratio. Analogia. Rationis comparatio 247. Ratio ciuitatis
lex communis esse debet 270. Hominem animal rationale
ideoque liberum, nisi rationis uinculo comprehenderis neque
debere aliter neque posse ligari 309. Absque ratione prudens
anima et mentis compos nec fuit unquam nec est, nec erit 322.
Ratio. Vis rationalis 393. Vis potentiaque rationis 399.
Resurrectio. Ex terra reuiuiscebant rerum pręteritarum immemores
73. Sicut ex uiuentibus fiunt mortui, sic ex mortuis uiuentes
quandoque resurgere 174. Herus Pamphilus pro salute patrię
in pręlio mortuus resurrexit 234. Reuersio anime in corpora humana 304, 239. / Zoroaster et alii post eum multi humanorum
corporuum resurrectionem confirmauerunt 355. Miraculum
hominis rediuiui apud Plutarcum1 403. Anima, cum discessit a
corpore, manet cum affectione iterum in corpus reuertendi 420.
Resurrectionem in fine mundi futuram affirmant Zoroaster, Mercurius, Plato 432. Rationes resurrectionis. Resurget corpus immortale
440.
DIONYSIVS HALICARNASEVS
Religio. Ethrusci2 peritia mysteriorm circa diuinum cultum excelluere
10.
PLATO / DIONYSIVS HALICARNASEVS 195
380v
1 pro: -ch- 2 pro: -tt
Regis
officia 35. Iis qui imperaturi sunt aliis, hęc duo adesse conuenit:
in gerendo bello uires, in consulendo proudentiam 58.
PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI
Risus in liene 4.
PROBLEMATA ARISTOTELIS
Risus. Cur risum minus retinere possumus, cum amicos nostros familiaresque uidemus 66. Cur, siquis halas1 nostras titilet2, in risum
labimur 73.
PROBLEMATA PLVTARCHI
Religio. Cur deos feminę3 salutant operto capite, homines aperto 74. In
ędem Matutę ancillis ingredi fas non est. Filiis bona non optant
apud Matutam, sed nepotibus. Florę templum floribus exornabant
75. Latini picum uenerantur et eo abstinent 75. Cur Laribus diis canis
assistit et ipsi canis pellibus uestiuntur. Cur Idibus Ianuariis
permissum est, ut tibicines muliebri habitu urbem lustrent 78.
Tyrii uincula statuis iniiciunt, ne ad hostes transmigrent 79. Preconi4
apud Rhodios Ocridionis templum ingredi non licet. In ędem Tenis
apud Tenedum tibicini intrare non licet, nec ulli ibi Achillem nominare
84.
Rex. Magistratus apud Cumeos pylactus reges manu apprehensos e curia
aducebat ac tam diu detinebat, donec de eorum imperio senatus
occulte sententiam tulisset suffragiis, an iuste facerent 83.
196
1 pro: al- 2 pro: -ll- 3 add. 4 pro: Prę-
AVLVS GELIVS
Religio. Pythagorę discipuli omnia habebant communia 5. De uirgine
Vestali 6. Quid sint hostię succidaneę. Hostiis maioribus expiari decretum, quod hastę Martię in sacrarium mouissent. Item hostię
pręcidaneę. Porca, pręcidanea, quam ante fruges nouas Cereri
immolabant. Item ferię precidaneę 29. Quid signat religiosus et
quod aliter dicitur dies religiosus, aliter delubra religiosa 29.
Scipionem Africanum nihil prius egisse quam in cella Iouis solus
pernoctasset. Canes Capitolii semper in alios scęuientes1 neque
latrabant eum neque incurrebant 43. Hostię bidentes quid sint
95.
Rex. Sapientes tyranni sunt congressu sapientum. Hunc uersum
Plato Euripidi tribuit, Aulus Gelius Sophocli asscribit 78. Rex Cyrus
uanus, sed strenuus 86.
Risus. Censor intempestiue coram se iocatum in ęrarios retulit 32.
Ratio contra affectus 70. /
VITĘ PLVTARCHI
Religio Numę 16. Non eadem est proposita uitę ratio contmplatiuo
ciuilique philosopho 52. Agesilaus uetuit lędi eos qui in templum
confugerant 28. Deos deorumque supplices coluit, licet hostes
essent 30. Alexander thura diis copiose ingerens 44. Ad templum
confugientem reum uetuit attingere 46. Lupercalia 57.
Rex. Theseus abdicat se dominatu 4. Ratio conseruandi regni 10. Numa
recusabat regnum accipere 16. Esopus2 historicus Soloni non satis
humaniter a Croeso accepto dixit regum consuetudine aut quam
minime aut quam maxime uti oportere. Immo, respondit, aut quam
minime aut quam optime 24. Publicola statuit fas esse tyrannidem appetentem indemnatnm opprimere 26. Apologus ut principem sequantur ciues, non ciues princeps. Plebis enim opiniones
AVLVS GELIVS / VITĘ PLVTARCHI 197
381r
1 pro: sę- 2 pro: Ę-
plerunque perniciosę 105. C1eomenes non largitionibus, sed
humanitate regi utendum dixit 109. Pyrrhus ei ex filiis1 se regnum
relicturum dixit, qui acutiorem gladium habuerit 129. Cupido
dominandi 129. Imperator ab hostibus spolia potius quam munera
capiat et exercitum magis quam se ipsum ditet 28. Regum errata
intollerabi1ia2 30. Alexander gymnosophistas interrogat, quomodo
quis late imperitans beniuolentiam comparare possit. Et audit: Ne
sit terribilis 49. Quodam oppidulo ostenso Cęsar: Mallem, inquit,
ibi esse primus quam Romę secundus 52. Noluit se regem dici
57. Rex in regendo solem imitetur 59. Tyranno omnia suspecta,
exemplum Dionysii 72. Pręstantissimi Cicero domi, Pompeius foris
89. Honor a populo principi tributus non est certum amoris
testimonium. Nam hoc interdum metus compellit 98. Rex Demetrius unius aniculę monitu benignum se auditoribus prębuit, cum
ante durus extitisset. Reges iustitiam exercere decet magis quam
arma 101. Quanta mala fiant dominandi causa 105. Regis consecrandi mos apud Persas l12. Vera ac stabilis ciuium beniuolentia
optima principis custodia est 119, 122. Aristippi tyranni solicitudo
et metus 199.
Risus sigillum a Lycurgo errectum Sosibius tradit 14. Hannibalis risus
in communi luctu 74. Phocion nec ridere nec lugere uisus 59.
LACTANTIVS FIRMIANVS
Religio. De propria Romanorum religione 20. De sacrificiis et mysteriis
22. Infantes immolari 23. Quod extra se Deum nemo fideliter
colit 28. Pietas notio est Dei 46, 56. Religiones deorum triplici
ratione ueras esse 48. Homini proprium Deum nosse et
colere, cętera cum brutis commnia 56. Deus fecit hominem cupidum religionis et sapientię 56. Contra Socratem qui ait, quod
supra nos nihil ad nos 67. Rerum contemptus in philosophis 69.
Quod doctrina cęlestis sapientiam sola largitur, quam philosophia
198
1 corr. ex filii 2 pro: -tole-
non inuenit, et efficax sit lex Dei et Ecclesię sacramenta 71. Quare
Pythagoras et Plato non accesserunt ad Iudeos 75. Sapientia et amor
spectat ad filios, religio et timor ad seruos 76. Quod sapientia et
religio non separant 76. De uiis quas docuit Christus 84. De uera et
singulari religione et / unde dicatur religio 96. Deus uirtutibus
colendus, non donis corruptibilibus. Omnia mala prouenire ex
eo, quod plures dii coluntur 105. Impia deos colentium religio 961 l07.
Quod Christianę religionis ueritas ex eo patet, quia de cultoribus
deorum creuit religio2 Ecclesia deinde quod mori malint quam a
uero discedere l09. Pietas nihil aliud est quam Dei notio 111. De
ęquitate Christianorm, quam philosophi non habuerunt nec
inuenire potuerunt 112. Quod religio per patientiam defendenda sit
et ratione potius quam sęuitia. Et quid differant fideles ab infidis
115. Quare uera religio uideatur inanis l18. Quod uia ueritatis et
sapientię est simplex, angusta, ardua; Deum habet docem 126.
Quare a philosophis ueritas inueniri non potuit nec ab iis qui terrenis
dediti sunt 127. Caput religionis est Deum nosse et colere 128.
Quod religio Deo, misericordia homini debetur 129. Quę iusto
non conueniunt, licet non iniusta uideantur 141. Exhortatio ad suscipiendam cum religione sapientiam 169. Religio hominis propria,
qua sola maxime differunt homines a cęteris3 animalibus
172. Contra Epicurum quod religio sit habenda 173. Quod religio
sit et hominis sit 177.
Res. Regnum non est summum bonum 57. Moyses quo tempore
Iudeis pręfuit. Item Iosue. Iudices. Reges. Cyrus 77. Salomon pręcessit Troianum excidium CXL annis 79.
Resurrectio corporum. Resurgent mortui 164. De carnis immortalitate
post resurrectionem 165. De resurrectione 166.
LAERTIVS
Religio. Antisthenes dicebat eos qui cuperent immortales esse, oportere
LACTANTIVS FIRMIANVS / LAERTIVS 199
381v
1 ipse auctor delevit 2 ipse auctor delevit 3 corr. ex cęter
pie uiuere ac iuste 54. Quod omnia sapientum sunt. Diogenes
inspexerat mulierem inhonestius diis procidentem. Eius igitur
superstitiortem auferre uolens accurrit dicens: Non uereris,
mulier, ne forte stante post tergum Deo --- cuncta enim plena
ipso sunt --- inhoneste te habeas? 57. In phano1 coenans inter panes
sordidos appositos sublatos abiecit dicens in sacrum nihil oportere
sordidum ingredi 59. Pios et religiosos esse sapientes. Peritos
enim esse diuini iuris omnes etc.72. Pythagorę discipuli facultates
omnes in unum deponebant communesque faciebant 81.
Diis semper quidem cum laudibus amictuque candido et casto
corpore honores adhibendos 83. Epicureis omnia communia
99.
Rex. Thales interrogatus, quid difiicile uidisset: Tyrannum, inquit,
senem 6. Solon eos qui apud tyrannos essent calculis similes
esse dixit, qui nunc maiorem, nunc minorem numerum
signant. Sic illi nunc pluris haberi, nunc minoiris 8. Tyrannus
semper in metu 9. Tunc rege, cum primum didiceris regi 8. Qui tuto
regnare uelint, beniuolentia magis quam armis muniri decet 13.
Periander rogatus, cur tyrannide persisteret: Quia, inquit, et
sponte et inuitum cędere periculosum est 13. Trasibulus2 Periandro consulit, quo pacto / tuto tyrannidem teneat, bacillo eminentiores spicas feriens, ut scilicet principes ciuitatis tollat 13.
Simon philosophus, cum Pericles polliceretur, si ad se perrgeret,
cuncta illi necessaria exhibiturum: Fiduciam, inquit, uendere
consilii non fuerit 27. Principatus quinque genera: legitimum, naturale, secundum consuetudinem, secundum genus,
uiolentum 37. Diogenes interrogatus aliquando a tyranno, cuiusmodi ęre pręstaret statuam sculpere: Quo, inquit Hermodius3 et
Aristogiton fusi sunt 58. Antigonus ad Zenonem: qui regem erudit,
eum et illos qui sub ipso sunt instituere 63. Empedocles, cum
sibi regnum offerretur, constanter renuit 85. Xenophanes tyrannis
congrediendum aut minime aut suauissime 90. Anaxarchus in tyrannum 94.
200
382r
1 pro: f- 2 pro: Thrasy- 3 pro: Har-
Risus.
Deprehensus Myson ridere in solitudine et rogatus, cur nemine pręsente rideret: Ob hoc ipsum rideo, inquit 14. Plato iuuenis
adeo uerecundus, ut nunquam ridere nisi modice deprehensus sit
31. Nimio risum aiunt Chrysippum expirasse 79. Pythagpras abstinebat
et facetiis et iocis. Risui, inquit, et tristitię non dandas
manus 82.
Ratio eorum quę ex demonstratione colliguntur 67. Rationalibus data
est ratio secundum eam uiuere, id est secundum naturam.
Finis est rationi recte obtemperare in eis elligendis1 quę secundu
m naturam sunt 70. Parmenides iudicium rationis esse dixit,
sensus uero minus esse idoneos ad iudicandum 91. Rationalis
animę pars in thorace l04. Pręstat rationabiliter esse infelicem
quam absque ratione felicem 109.
Resurrectio. Magorum sententia est resurrecturos esse homines
immortalesque futuros 3. Epimenides LVII annos dormiuit 14.
Empedocles professus pharmaca quibus mortui reuiuiscant 85.
QVINTVS CVRTIVS
Religio Darii in agmine deducendo 2. Superstitio multitudinem regit 15.
Rex. Quali pompa Darius uehebatur 2. Persę reges suos inter deos colunt
47. Alexander, cum e uita decederet, quęrentibus, cui relinqueret
regnum, respondit: Ei qui esset optimus 63. Et insotiabile2 est
regnum et a pluribus expetitur 66. Alexandri laus 64.
Ratio. Nihil potest esse diuturnum, cui non subest ratio 18.
POLIBIVS
Rex. Qui deposita tyrannide priuati uixere 32. Columna in templo Lycii
Iouis, in qua epigramma contra regem impium et hominem
periurum 69. Principum benignitas 69. Philippi laus 77, 81. Antigo-
LAERTIVS / QVINTVS CVRTIVS / POLIBIVS 201
1 pro: -l- 2 pro: -soci
ni
benignitas 81. Alexander ab iniuria deorum abstinuit. Inter tyrannum et regem 81.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Religio. Vnde idolatrię error 2. Ęthiopum religio 11. Lupercale sacrum
68. Vestales 76. Romam religioni deditam uiolare nefas putarunt 76.
Numa nunciato hostium accessu: Ast ego, inquit, sacrifico 80.
Eginitę1 ob sublatum simulachrum / inter se furentes 112. Impii
habiti qui in templum confugientes oppressissent 154. Nicias
tanta religione pręditus, ut seruum liberalitate2 donauerit, quia
Baccho esset similis, et agrum magna [magna]3 pecunia emptum
Delo3a Apollini dedicauit 168. Votum Apollini a pyratis4 interceptum
restituitur 184. Albini pietas erga Vestales 186. Cai Fabii religio l87. In
templum Apollinis confugientes Agesilaus uetuit offendere 193.
Alexander pontificem ueneratus 214. Appii familię deletę ob religionem lęsam 234. Supplicatio prodigiorum aueruncandorum5
239. Sybillini6 libri inspecti et diis uota nuncupata 271. Ludi Apollinares
286. Scipio nihil egit prius quam in Capitolium ascenderit 290.
Sacrosancta uacatio 295. Bacchanalia ad explendam libidinem
319. Tribunus plebis multatus, quod cum pontifice maximo
iniuriose contenderat 326. In eos qui Christi corpus et sanguinem
negligentius contrectarint 430. Consecrandorum mortuorum ratio
436.
Rex. Primi imperii nomen in rege 3. Ęthiopes regem ut numen adorant 11. Maximus natu regnum optinet sic ! apud Arabes 16. Rex
Lacedemoniorum primus in expeditionem exibat, omnium
ultimus domum reuertebatur 45. Codrus, Atheniensium rex, pro
patria se deuouit 45. Absalon patris regnum ambit 52. Agis rex ab
ephoris multatus 63. Amulius Numitorem priuat regno 66. Numa
inuitus regnum accipit; quomodo inauguratus 75. Martius in noui
regis creatione suffragiis a Tullo Hostilio superatus sibi mortem
1 pro: Ęgine- 2 pro: libertate 3 om. 3a pro: Delio 4 pro: pi-
5 pro: auerr- 6 pro: Sibyll-
382v
consciuit 76. Principatum per nobiliorum sanguinem stabiliri 82.
Aut minime aut optime regum consuetudine utendum 86, 95. Tulli
et Seruii de regno contentio 90. Ridere coram rege aut spuere nefas
putant Persę 91. Rex Ęthiopum pręcipua statutra ualidoque corpore
98. Democratia utilior quam unius regnum. Creandi regis ratio
100. Regis potentia 102. Filiorum Darii contentio 123. Xerxes
uoluntaria suorum morte seruatus 132. Macedonum regum
origo 132. Dionysius tyrannus meticulosus 182. Alexander, Phereorum tyrannus, meticulosa uita 195. Agesilaus domi forisque
Gręcorum pręstantissimus, dicebat regis esse officium quam
plurimos beneficio afficere 196. Dionysius principatu1 eiectus
aduersis iactatur. Regem beneuolentia, non armis munitum
esse oportere 201. Alexandri Magni indoles 209. Darius a patre
adhuc uiuo regio fastigio collocatus insidias patri instruit 211. Qui
regnum sibi oblatum pertinaciter recusarunt 213. Alexndri
exercitatio, cum bello uacuus esset 219. Anaxarchus ius et fas
inquit Ioui non assident, ut quicquid regibus facere libuerit,
licere id et recte fieri intelligas 227. Rex ex infimo 230. Arideus2,
frater Alexandri, post eum rex declaratur 233. Cędes regnandi
causa 238. Regis denominatio 242. Anus quędam, ut se audiret, /
precata ac neganti sibi audiendi ocium esse: Quid ergo, inquit,
regnas 244. Clearchus tyrannus perimitur, item Seleucus 245.
Cyneas3 in regnandi cupidinem immodicam 246. Cyneas4 de
Romanis senatoribus se multorum regum consessum uidisse
dixit 247. De regno fratrum contendentium cędes 250. Inter
regem et tyrannum 277. 0portere tyrannum pedibus tractum,
non equo sedentem tyrannidem relinquere 283. Scipio uetuit
appellari se regem 293. Quantum malum sit regni cupiditas 297.
Nicomedis scelus in patrem 330. Syllę uox in Marium: oportere
iuuenem prius remo quam gubernaculo admoueri. Cęsar:
Mallem, inquit, hic primus esse quam Romę secundus 367. Is
salutabatur imperator cuius ductu X milia hostium cęsa essent
382. Antipater patri insidiat 408. Iudicium Augusti de Tiberii feri-
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS 203
1 corr. ex principat 2 pro: ęus 3 pro: Ci- 4 pro: Ci-
383r
tate in populum 412. Phraortes1 patre interfecto regnum occupat
413. Germanici Cęsaris laudes 414. Traianus dicere solitus
talem principem in priuatos esse oportere, quales ut priuati in
se sint ipse cupiat et optet 428. Pulchra administrationis forma 439.
Nihil esse difficilius quam bene imperare 448. Qui senes imperare coeperint 449. Saturninus inuitus imperator salutatur 450. Maximinus et Diocletianus in ordinem se redigunt
452.
Risus. Zoroastrem aiunt subito natum risisse 4. Apud Persas ridere
coram rege nefas 91. Quomodo Amasis risum et scurilitatem2 excusauit
98. Risum non lętitię, sed desperationis in Hannibale 304.
Risus Sardonicus 339. Heliogabalus incomposite ridens 439. Philippus
imperator nunquam risisse dicitur 444.
VALERIVS MAXIMVS
Religio. De religione, liber I, caput II.
Rex. Reges Numidarum nulli mortalium osculum ferebant, liber II,
caput I. Anus pro Dionysii salute deos precabatur, ob hoc tantum, ne
illo sublato deterior succederet, liber VI, caput II. Plato tum
demum beatum orbem terrarum futurum prędicauit, cum aut
sapientes regere aut reges sapere coepissent, Liber VII, caput II.
Rex Darius salutatus hinnitu equi, caput III. Rex qui, cum prius
quam capiti imponeret diadena, consyderasset: O nobilem,
inquit, magis quam felicem pannum. Aristoteles Calistenem ad
Alexandrum mittens monuit, cum eo aut rarissime aut quam
iocundissime loqueretur. Eodem. Archatonius3 Gaditanus LXX
annis regnauit, centum et triginta uixit, liber VIII, caput XIIII.
Ob successionem regni fratres ad singulare certamen processerunt; interficitur qui prouocauit. Mitridates4 contra patrem
bellauit, ut eum regno priuaret. Item Sarister5 contra patrem
Tygranem6, liber IX, caput XI.
1 pro: Phraates 2 pro: scurr- 3 pro: Argantho- 4 pro: Mithr-
5 pro: Sariast- 6 pro: Ti
Risus.
Philomenes nimio risu extinctus, liber VIIII, caput XII.
CICERONIS OPVSCVLA
Rex. Tyrannorum uita 15. Imperiorum, honorum, glorię cupiditas
77. Cupiditas principatus 86. Nec imperia expetenda 87. Dionysius.
Alexander Phereus. Phalaris. Demetrius. Lacedemones. Romani
118. / Iustitię causa reges constituti 122. Ius regnandi causa uiolandum 156. Regum sollicitudo 157. Imperii cupiditas 181.
Ratio docet et explanat, quid faciendum fugiendumque sit 95. Vt appetitus rationi obediat 96.
Risus. Iocus quando et qualis debet esse 96. Iocandi genus duplex
96. In Lucio Crasso et Philippo multus lepos. In Caio Lelio1 multa
hilaritas 97.
Religio. Cultus deorum est optimus. Superstitio unde dicta. Item religio
89.
THVCIDIDES
Ratio. Hermę lapides quadrati, quibus significatur ratio et ueritas 71.
PANEGYRICVS PLINII
Rex. Optimi principis laus 3, 4. Imperaturus omnibus eligi debet ex
omnibus 5. Benignitas principis 12. Concursus ad spectaculum
principis 12. Humanitas eius 13. Principis boni successor 24. Bonus
bonos amat 24. Obsequium erga principem 25. Qualis princeps,
tales ciues 25. Princeps crudelis et superbus 27. Innocens tutus 27.
Comparatio boni et mali 30. Principis magnanimitas, modestia,
benignitas 34.
VALERIVS MAXIMVS / CICERO / THVCIDIDES / PLINIVS 205
1 pro: Lę-
383v
Religio principis 29.
PHALARIS
Rex. Tyranni miseranda conditio 11. Tyrannidem suam Pythagorę
disciplinis subiici optat 14. Tyrannidem damnat, sed eam tuto deponi
posse negat 17, 18. Tyranni sollicitudo nulli confidentis 29. Tyrannum necessitate, alios sponte esse malos 35.
ORATIVS IN EPISTOLIS
Rex est qui recte facit 2. Delyrant1 reges, plectuntur Achiui 3.
TERTVLLIANVS
Rex. Imperator ut hominem se neminerit 11. De Augusto imperatore,
de solennibus Cęsarum 12. Religio. Dii non colendi. Saturnus. Iuppiter. Liber 4. Simulachra. Lares. Simon Magus. Dii inter
se dissidentes. Socrates deos destruebat. De foeditatibus deorum
5. Pallas Attica. Ceres Farra 6. Dii cuique genti proprii 9. De religione
Romanorum 10. De regno deorum 10. Contra idola 11. Philosophi
contra deos 15.
Resurrectio 16.
VERGILIVS
Religio. Cura tibi diuum effigies et templa tueri. Bella uiri pacemque
gerant, quis bella gerenda 145.
1 pro: -li
PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Religio a religando 58. [Babylon potentissima]1 Quid2 quęrit a te
Deus tuus, nisi ut diligas eum l07. Viam bonam elige, deinde
corpus mortifica l14. Qui nolunt simul Deo seruire et mamonę3 135.
Qui tardant / ingredi religionem 146. De Ęgypto transiens in
Terram promissionis 178. Alii filii Dei, alii serui sumus 180. Appropinquamus Deo mente, non corpore 256. Apostatę 258. Chirotonia
ordinatio clericorum per manuum impositionem 309. Perfecti.
Incipientes 316. Voluntas Domini perfectionís est. Indulgentia
necessitatis 324. Sub ficu quiescens 326. Estote perfecti sicut Pater.
Similitudinem imperat, non ęqualitatem 348. Qui stat, uideat, ne
cadat 350. Non sum turbatus te pastorem sequens 356.
Rex. Cyrus. Cambises4. Darius 151. Quttuor regna: Assyrii, Chaldei,
Medi, Persę 152. Equi ruffi, nigri, albi, uarii --- quattuor regna 159.
Angulus 168. Princeps puer 196. Cornu 199, Angulus pro regno iuxta
idioma Scripturarum 224. Persę ante Cyrum ignobiles. Medi
semper potentissimi 225. Reges Assyriorum 267. Merodach 271.
Reges terrę quasi nihili 274. Christi 281. Xenophon de Cyro 281.
Principum scelere populos deleri 353. Regum proprium est
facere iudicium et iustitiam 361.
Ratio. Ne patiaris de principali cordis effluere 118. Nihil absque iudicio
atque consideratione faciatis 146. Mille homines a facie terroris
unius et a facie terroris quinque fugietis 259.
Resurrectio. Expecta me in die resurrectionis meę 143. Expergiscimini
et laudate qui habitatis in puluere 250. Resurrectio 322, 332.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Religio. Vita perfecta. Bonum est uiro, cum portauerit iugum ab adolescentia, sua 15. 1n Apostatam 18. Nec reuertebantur, cum ambularent 23. Ne respicias retro 58. Religioni detrahentes 89. Ne respicias
PRIMA / SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 207
1 ipse auctor delevit 2 corr. ex Quod 3 pro: -mm- 4 pro: -y-
384r
retrorsum 116. Habentes uictum et uestitum1 contenti sitis 117.
Initia proficientium uasque ad talos, ad genua, ad renes 118. Scriba
uolebat sequi Christum propter auaritiam lucrandi 149.
Operarii primę horę, tertię, sextę, nonę, undecimę 167. Phariseorum
putatiolla Decalogi, quę philateria2 uocabant 172. Relicto palio nudus
fuge ad Iesum 189. Spiritu ambulate 212. Solus potest in cruce
Christi gloriari, qui tollit eam et sequitur Saluatorem 217.
Conuersatio nostra in cęlis est, et non sumus de mundo isto,
sed deposita imagine choici portamus imaginem supercęlestis
219. Imitator Ohristi 234. Nobilis seruitus 242. Quomodo se quis
abneget 246. Noli prohibere benefacere 260. Qui uigilat ad fores
meas quotidie 265. Religiosi uita conuertens / alios 271. Frater
adiuuans fratrem 273. Sedere in angulo domatis 275, 280. Anachorit
ę3 locustis comparati 283. Filii Chorę 286. Ędificaui mihi domos 291.
Custodi pedem tuum, ingrediens domum Dei 296. Melius exire de
sęculo 298. Pisces maris, id est mundani 324. Lętetur Iacob et exultet
Israel 328. Non congregabo conuenticula eorum de sanguinibus 329. Qui perfecit pedes meos tanquam ceruorum 332.
Pater meus et mater mea dereliquerunt me. Dominus autem
assumpsit me 339. Dominus diluuium inhabitare facit 340. Imitator
Christi 349. Introibo ad altare Dei 354. Obliuiscere populum
tuum et domum patris tui 356. Non ne Deo subiecta erit anima
mea 365. Introibo in domum tuam in holocaustis 367. Deus qui
inhabitare facit unius moris in domo 369. Elegi abiectus esse in
domo Dei mei 389. Tollite hostias et introite in atria eius 394. Lętetur
cor quęrentium Dominum 399. Paratum cor meum, Deus;
paratum cor meum partim ad contemplandum, partim ad
operandum. Cęli, cęlestium studiosi 403. Qui timent, ne habeant,
unde uiuant 404. Monachus debet puritatem habere martyrum
411. In toto corde meo exquisiui te. In uia testimoniorum tourum
delectatus sum, sicut in omnibus diuitiis 415. Deduc meam
semitam mandatorum tuorum 415. Fortio mea, Domine, dixi custodire
legem tuam. Particeps sum ego omnium timentium te 416.
1 corr. ex uestitutum 2 pro: phylact- 3 pro: -retę
384v
Iuraui et statui custodire iudicia iustitię tuę 417. Qui confidunt in
Domino, sicut mons Syon: non commouebitur in ęternum
420. Ecce quam bonum et quam iocundum habitare fratres in
unum 422. Serui Domini 423. Recedens de mundo Christum inuenit
Iacob 424. Qui diuisit mare Rubrum in diuisiones, qui transduxit
populum suum per desertum 425. Monachi 429, 430. Primus
gradus ieiunium, secundus renunciare sęculo 436. Monachorum
uitia 438.
Rex. Tyranni superbia 54. Croesus, Lydię rex 72. Inter bonos et malos
reges 75. Apud Ęgyptios pharaones, apud Romenos Cęsares et Augusti,
apud Syros Antiochi, apud Persas Arsacidę, apud Philistiim
Abimelech. Post Alexandrum in Ęgypto Ptolomei usqae ad Cleopatram 77. Ęs regnum Alexandri atque Gręcorum 97. Non miremini, si regna mutantur 124. Leena1 regnum Babylonium 130.
Alexander 136. Darius XIIII post Cyrum ab Alexandro superatus
136. Alexandri regnum diuisum. Reges Ęgypti. Laodice regnandi
cupiditate maritum ueneno sustulit 137. Princeps impius. Rex iustus
282. Regna terrę, cantate Deo 370. Principatus incerta possessio 186.
Rex impius 279. Rex iuuenis 305. Rex terrę est qui corpori suo imperat
375.
Risus. Scurilitas2 a sanctis repellenda 234. Risus amentia 291. Melior est
ira risu. Risus stulti 298. /
Reus uel damnatus: laborabat in ęternum 358. Sicut oues in inferno
positi sunt; mors depascet eos 358. In ęternum non uidebit lumen
358. Tradentur in manus gladii; partes uulpium erunt 366. Deleantur de libro uiuentium 371. Deiecisti eos, dum alleuarentur
373. Et non dixerunt qui pręteribant: Benedictio Domini
super uos 421.
Ratio. Venter et uterus pro mente 10. Conscientia. Ratio cuncta
sustentans et de terrenis subleuans ad cęlestia 23. Ratio non indiget
purgatione, sed appetitus contrarius 25. Cogitationes iustorum
iudicia 54. Facies hominis et leonis, id est ratio et fortitudo 103.
Ratio atque mensura 104. Signatum est super nos lumen uultus
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 209
1 pro: Leę- 2 pro: -rr-
385r
tui, Domine 321. Benedicam Dominum qui mihi tribuit intellectum 329. Venter intellectus 330. Lucerna 332. Intellectum da mihi
et uiuifica me 418.
Resurrectio. Educam uos de sepulchris uestris 92. Ibi erit fletus et stridor
dentium 149. Vestri autem et capilli capitis omnes numerati sunt
152. Probatio resurrectionis 17l. Corpus gloriosum 217. Consurgent ad uocem uolucris 307. Quoniam sunt reliquię homini pacifico
349.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Rex. Saul latebram quęsiuit, ne rex constitueretur 46. Dominandi cupiditas
ad scelus prona 55. Absalon patri regnum auferre affectat 60.
Adonias aspirat ad regnum 64. Pharao signat regem 70. Senacheribus a filiis occiditur 85. Propter regis iustitiam Deus populo
placatur 86.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Rex. Vespasianus recusabat imperium 53.
Reus. Incidi cathenas solitum non recte uinctorum 53.
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE
Ratio. Lux. Idea 88. Diuina res in nobis ratio est 96.
Rex. Tyranni Cypselus, Phalaris 32. Tyrannus omnia suspecta habet 55.
Quare tyrannos Deus permittit 56. Nabuchodonosor, Cyrus 62.
Reges omnes fere scelestissimi 79.
Religio. Qui solem et lunam colebant 4. A Poenicibus et Ęgyptiis
deorum error 5. Phoenicum theologia 5. Ęgyptiorum 7. Gręcorum
8. Athlantorum, Phrygum. Archana gentilium 9. Merito superstitionem gentium contemnimus 10, 11. Gręcorum honestior theologia
12. Ęgyptiorum 13. Oracula 19, 20. Deo inherendum 25. Oracula
defecerunt 30, 31. Esseorum uita 53, 54.
Resurrectio secundum Platonem 78.
Reus. Anima damnata ad supplicia 79.
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI
Religio. Homo Deo consecratus 68. Ad Abraham dicitur: Exi de
cognatione tua 122.
Risus. Zoroastres natus risit 180. /
Rex. Cupido regnandi 8. Respublica Romana 13, 14. Dominandi libido
19. Romanorum regum uita atque exitus 20. An altitudo
imperii in bonis habenda sit. Pyrrata1 ad Alexandrum. Ninus, ut
latius regnaret, primus bellum intulit finitimis 25. An congruit
bonis latius uelle regnare 27. Regnum dat Deus 31. Quid differant cupiditas glorię et cupiditas dominationis. Malos regnare facit
Dominus propter peruersitatem populi. Romanorum regnum a Deo dispositum 38. Christianorum imperatorum uera felicitas.
Constantinus. Theodosius 39. De tribus excellentioribus
gentium regnis 123. De ęquo iure dominandi 159. Respublica 160,
161.
Reus. Mors immortalis 45.
Rationis ordo 80. Vis mentis atque rationis 195.
Resurrectio. Contra eos qui asserunt terrena corpora ęterna esse
non posse 95. Quod caro sanctorum melioris erit qualitatis quam
fuit primorum hominum ante peccatum 96. De corporibus
sanctorum post resurrectionem. Quid intelligendum de
corpore animali et spiritali 97. Resurrectio prima et secunda. Item
de mille annis in Apocalypsi 164. In eos qui putant resurrectionem ad sola corpora, non etiam ad animas pertinere 166.
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE / AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI 211
1 pro: pirata
385v
Resurrectio mortuorum 170. Qui resurrectionem non credunt. Qui putant terrenum corpus in cęlo stare non posse 186,
191. Contra calumniantes. De abortiuis 191. Infantes. Dominus. Confirmatio. Sexus. Vir perfectus. Forma 192. Integratio. Corpus
uiuum spiritale 193. Contra calumniantes. In Porphyrium. In
Platonem. Plato. Labeo. Varro 196.
Religio. Nuptię sanctorum 18, 19. Exeundum ex Ęgypto, ut in eremo
seruiamus Domino 31. Perfectio quęrenda 35. Plantat in montibus excelsis 37. Reliquit Ęgyptum 40. Primitię 53. Societas Dei et
Christi et Spiritus Sancti 58. Offerens holocaustum 79. Nazareorum uotum 81. Imitator Christi 111. Leuitę. Perfecti 130. Sabbati
spiritalis obseruatio 133. Scenophegia uel tabernaculorum 134. Sancti dicuntur qui se uouerunt Deo. Vitulus 136. Abarim. Contemptus
terrenorum 145. Leuitę portantes arcam 151. Pars tribus Iudę. Ciuitas
solis 167. Dies Iesu 174. Beatus seruus Iesu 174. Noli retro aspicere
177.
Rex habet uirgam 103. Virga nucea 104. Principes pro peccatis populi arguuntur 130. Propter peccata populi moritur bonus
rex. Dantur principes iuxta cor populi 177. Rex est, in quo regnat
Christus 179.
Ratio et sensus 10, 11. Duo populi intra nos: malum et bonum 20.
Spiritus et caro 28. Ratio et caro. Vir et mulier 51. Rationale 51. /
Caro et spiritus 54. Rationale 67. Homo paratus 77. Lucerna 85. Caleph
primus accipit sortem 166.
Resurrectionis fides 14. Resurrectio Domini 39. Resurrectionem expectabimus 69. Obuiam Christo rapientur in aera 92. Virga arida
reuirescit 104. Quę resurgenti corpori pręstabuntur 104. Per quod
probatur resurrectio 136.
386r
HIGINVS
Religio. Ara in qua dii sacrificarunt priusquam Titanas inuaderent 6.
BASILIVS MAGNVS
Quęre in alphabeto in fine eius operis.
PLINIVS
Sapiens. Nemo mortalium omnibus horis sapit 80. Aquilę rapta non
protinus ferunt, sed primo deponunt expertęque pondus
tunc demum abeunt 106. Platea auis, cum deuoratis se impleuit
conchis, calore uentris coctas euomit atque ita ex his esculenta legit
testas excreans 11. Coruus uisus in situlam monumenti lapides
congerens, ut tali congestu aquam potaturus in summo uenire cogeret
112. Qui alituum colloquia crediti sunt intelligere. Serpentes auibus solidis deuoratis ossa euomunt 115. Apes, cum ad flores
exeunt, si incidit procella, apprehensis1 pedusculo lapillis se
librant 117. Animalia sapientiora quibus sanguis tenuior
126. Morus sapientissima arborum; quę exacto iam frigore germinat
158. In Cilicia riuus ex quo bibentium sensus subtiliores fiunt 296.
Melanuri in mare panem abiectum rapiunt; ad cibum in quo hamus
sit non accedunt 303. Pythagoras Apollinis iudicio sapientissimus 319. Euphranoris Alexander Paris est; in quo omnia
simul intelliguntur: iudex, amator, interfector 321. Neocles pictor
argumento declarauit quod arte non potuit 333. Etiam ferę abrosas
partes corporis relinquunt, propter quas se periclitari nouerint 350.
Superbus. Rupes austro sacra 28. Hyeme et ęstate rara fulmina, uere autem et
autumno crebriora 29. Pelion montium altissimus 31. Bucephalas nemi-
HIGINVS / BASILIVS MAGNVS / PLINIVS 213
1 corr. ex apr-
391r
nem recępit in sedem pręter Alexandrum 93. Item equus Cęsaris neminem preter Cęsarem.
Secretum. Occultatum in cuius Dei tutela Roma esset, ne ei ab
hostibus uotum fieret 270. Cor bubonis impositum mammę mulieris
dormientis sinistrę secreta pronunciet 285. Lingua ranę idem
pręstat supra cordis palpitationem posita 304.
Silentium. Diua Angerona ore obligato obsignatoque simulachrum habet
41. Succum1 cęparum siluestrium ex aqua bibendum dederunt
repente obmutescentibus 202. Triennio Mecenatem2 Melissium accepimus silentium sibi imperauisse 272.
Somnus. Vrsi tam graui interdum somno pręmuntur3, ut ne uulneribus
quidem excitari queunt sic ! 92. Nullum animal grauiore
somno premitur uitulis marinis 98. Dextra penna eius capiti subdita
soporem allicit 99. Galli nostri uigiles nocturni, quos excitandis in
opera mortalibus rumpendoque somno natura genuit 108. Grues excubias
habent lapillum pede sustinentes, ut, si deciderit, sono excitentur4 109. / Syrenes5 mulcent cantu, quos dormientes lacerent
112. De somno animalium 116. Animalia, quę sine cerebro sunt,
non dormiunt 122. Tasos6 duo uini genera facit: unum quo
somnus concilietur, alterum uero quo fugetur 146. Lactucę omnes
somnnm. parere creduntur 198.
Senex. Vetustioribus uitibus uinum melius, nouellis copiosius 159.
Sensus quinque: tactus, auditus, uisus etc. Auditus Stadisin7 oppidum, ubi
Nilus pręcipitans se fragore auditum accolis aufert 71. Sambri Ęthiopes
apud quos quadrupedes sine auribus 72. Pręlium, quo Sybaris deleta
eo die quo gestum erat, auditum Olympię 78. Sępius auditu aspis
excitatur quam uisu 90. Cerui, cum errexere8 aures, acerrimi
auditus, cum remisere, surdi 91. Hominis auri inesse religionem 127.
Visus. Iliada Homeri carmen in nuce 78. Strabo a Lilybeo, Sicilię
promontorio, classem cernebat exeuntem a portu Cartaginis. Calicrates9
ex ebore formicas et alia uisum fallentia fecit. Mermecides
quadrigam, quam alis musca tegeret, et nauem, quam pennis
apicula absconderet. Catoblepas fera et basyliscus10 serpens uisu necant
1 pro: -c- 2 pro: Mę- 3 pro: pre- 4 corr. ex -etur 5 pro: Si-
6 Pro: Th- 7 pro: -sis 8 pro: -r- 9 pro: -ll- 10 pro: basi-
391v
ę
89. Lupus, si prior hominem contempletur, adimit uocem. De
oculis hominis et uisu 123. Serpentium catulis et harundinum pullis
eruti oculi renascuntur. Miosotis1 herbę succo qui inungitur mane,
priusquam loquatur, non lipiturum2 eo anno 267. Theodorus
quadrigulam fecit, quam simul facta alis musca intexerat 321. Menestrati
Hecate, in quo3 cernentes amonentur4 ut oculis parcant:
tanta marmoris radiatio est 338. Mermecides et Calicrates aurigas et
muscas fecere e marmore.
STRABO
Sol. Solis orientis et occidentis imago quare maior uideatur 58.
Sapiens. Lex apud Indos: Siquis perniciosum aliquid excogitarit et
remedium non adinuenerit morte mulctatur; sin adinuenerit , honore
pręmiisque a rege afficitur 266.
Suspicio. Salganeus fallere creditus innocens a Metabato5, Persicę
classis ductore, occisus; recognita honorifice sepultus ab eodem est
161.
Spurcicies. Hiberi ex lotio intra cloacas seruato lauacra sibi conficiunt
intritisque extrimentis dentes abstergunt 68. Ęgyptii lutum manibus
tractant, massam panis pedibus conficiunt 311.
Sepultura. Albani cum mortuis pecuniam defodiunt; iccirco pauperes
degunt 200. Massagetę senio confectos cędunt in frusta et cum
ouillis6 carnibus promiscue edunt 203. / Morbo extinctos feris
deuorandos exponunt. Bactriani mortuos canibus exponunt 204. Caspii
parentes, cum LXX excesserint annum, inclusos fame necant
204. Idem 205. Caucasii natos lugent, mortuos eferunt7 exultantes. Qui
LXX excessere annum iugulantur. Regis Cyrri8 sepulchrum cum
epitaphio 275. Cęra9 oblita corpora sepeliunt 280. Cęra10 oblitos in
melle sepeliunt 284.
Sensus. Odoris mali Ozollę dicti 171. Visus acutissimi exemplum 106.
PLINIVS / STRABO 215
1 pro: Myosotidis 2 pro: -pp- 3 pro: qua 4 pro: amm-5 pro: Megabato 6 pro: -l- 7 pro: -ff- 8 pro: -r- 9 pro: ce-10 pro: ce-
392r
VALERIVS MAXIMVS
Sapientis est cędere1 potentiori 66.
EMILIVS PROBVS
Sapientię argumentum, quod nihil nisi ex eius actum sit sententia 45.
Superbum et arrogans epigramma deletum 8.
Scribę officium magno honori habitum 38.
Stratum ei erat terra stramentis tecta.
Solitudo. Sępius aberat a ciuitate, ut inuidiam effugeret. 24.
PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Superbia. Manlius Capitolinus ob defensum Capitolium exaltatus affectauit
regnum atque de saxo Tarpeio pręcipitatus est 12. Marcus
Liuius Drusus quęstor in Asia nullis insignibus uti uoluit, nequid ipso
esset insignius 26. Marcus Scaurus Decium prętorem sibi assurgere iussit 28.
Secretum. Quintus Metellus Cecilius2 Macedonicus amico cuidam,
quid acturus esset, roganti: Tunicam, inquit, exurerem, si eam
consilium scire existimarem 24.
PLINIVS
Sepultura. Cremare apud Romanos non fuit ueteris instituti; terra condebantur
83. Alexander Bucephalo equo defuncto exequias duxit;
urbem tumulo circumdedit nomine eius 93. Fecit et diuus
Augustus equo tumulum. Agrigenti complurium equorum
tumuli pyramides habent. Funus aliti coruo celebratum 112. Ęgyptiis
216 VALERIVS MAXIMVS / EMILIVS PROBVS / PLINIVS
1 pro: ce- 2 pro: Cę-
mos est cadauera asseruare medicata 125. Apud eosdem corpora
pice perfusa seruari 156. Mos antiquus imagines et gesta mortuorum
reponere in domibus 326. Defunctos se se multi fictilibus doliis condi maluere
334. Mausoleum Mausolo, Carię regulo, sepulchrum, Artemisia
coniugi posuit 338.
APOPHTHEGMATA PLVTARCHI
Sapiens. Sapiens quantum stulto pręstat 10. Doctis non insultandum.
Pręstare inter pręstantes 12. Sapere uel sero melius quam nunquem 11. Sapiens 22. Prudenter inter prudentes uersandum. Prudens
non dicit: Non putaram 23. Sanus quod rectum est decernit
24. / Res rebus conueniant 14. Solus Scipio sapit ac uiget 41. Cautum
faciunt experimenta 38. Tempus consyderandum, priusquam
opus incipias 37. Securitas emitur tempore 43. Sapere simul et
misereri difficile 66. Sapientes soli et fortes sunt et uictores 62. Aut
sapere minus aut plus posse oportet 79. Prudentia pręstat uiribus 86.
Qui ratione utitur, fortunam non timet 56. Ne committas omnia
fortunę 68.
Sumptus modum non excedat 13. Sumptus parcus ędium 28. Sumptuosa
ędificia 51. Luxus ędium exprobrandus 57. Aedium apparatus 72. Sumptus
moderandus, ut semper sufficiat 73.
Superbus. Homo se Deum credens insanit 28. Iactabundus 39. Glorię auidus
41.
Secreta principis nosse periculosum 19. Archanum1 non comunices2
43.
Solitudo. Solitarius esto, ne pecces 22.
Suspectus uterque 48.
Somnum tuto capitur amico uigilante 17. Tempus dormiendi et
tempus uigilandi. Somnum capiunt in thoris arundineis 95.
Senectus uitiosa morbosaque 39.
PLINIVS / APOPHTHEGMATA PLVTARCHI 217
1 pro: -ca- 2 pro: -mm-
392v
FABIVS QVINTILIANVS IN DECLAMATIONIBVS
Sapiens. Apum solertia 65.
Silentii uirtus dificillima1 84. Quisque in se aliquid habet quod taceri
uelit.
Sensus quinque. Per oculos ad animum uia 3.
Oculi ad passiones illicitas trahunt 9.
Suspiciones incertorum pessimę 81.
Similitudo. Nemo alteri ex omni parte similis 39.
TVLLIVS IN TVSCVLANIS
Sapiens. Nosce te ipsum, id est animum tuum 96. Qui supremodum sapere uolunt, obcęcantur tanquem qui deficientem
solem intente spectarunt 99. Sapiens quicquid pręter spem euenerit,
deputat in lucro 121. Cautio appellatur cum ratione a malis
declinatio 131. Qui memoria excelluere 97. Inuentio et excogitatio.
Inuentionis et memorię diffinitio 98. Sapienti nihil accidit inopinatum 134. Sapientię diffinitio 137. Quando sapientes dici coepere
143. Sapiens contra fortunam semper armatus 145. Contra
sententiam quę dicit.: Vitam regit fortuna, non sapientia 146. Epicuro
uidetur sapiens semper beatus, / id tamen inconstanter 146. Sapiens
semper beatus 148. Sapientem a perturbatione semper uacare et
semper in pace esse 149. Sapiens semper contentus, stultus
nunquam 150. Vir pręstans optimis artibus 152. Triplex animi foetus.
Contineri prudentia utilitatem ciuium 153. Indorum sapientes
nudi ętatem agunt. Sapiens dabit se in tormenta 154. Nec uirtutes
sine beata uita nec illa sine uirtutibus. Sapientis proprium nihil quod
penitere possit facere.
Senex. Senectus prudentiam affert, cętera aufert 103.
Sensus in animo esse, non in corpore 95. Sensus oculorum in
animo esse 158. Sensus aurium si deficit, non est in malis.
1 pro: -ff-
393r
Sepultura. Quid de ea senserint sapientes 104.
Sapiens. Prudentia facit prospicientem quid turpe, quid honestum 112.
Pręmeditatio futurorum male ab Epicuro repręhensa1 121. Prudentia
uirtus ad bene beateque uiuendum 122. Pręmeditantem, cum
quid mali euenit, consolatur ratio, imparatum natura 125. Inter
acutos et hebetes quid intersit 133.
TVLLIVS DE FINIBVS
Sapiens. Sapientia expetitur, ut ait Epicurus, quia efficit uoluptatem
8. Sapientia quietem uitę comparat 9. Scientia sola nos docet
quiete uiuere. Non posse iucunde uiui, nisi sapienter, honeste
iusteque uiuatur 11. Sapiens semper beatus. Epicurus 12. Sapientia est diuinarum humanarumque rerum scientia 21.
Homo ad agendum et intelligendum natus. Quo a bestiis differant homines 23. Sapientia si cerni posset etc. Plato 24. Sapientię
nos commendari ab initiis naturę 42. Sapientia et animi magnitudinem amplectitur et iustitiam. Cognitio rerum omnibus grata 45.
Officium appellamus, quod ratione actum sit 49. Officium
perfectum, incohatum, comune2. Sapientis esse uiuere et mori
uelle, cum oportet. Sapiens recte appellatur rex diues, pulcher, liber,
inuictus 52. Sapientia totius hominie custos. Sapientię munus
56. / Sapientia non ipsa genuit hominem, sed accepit a natura
incohatum 59. Ęque miseros esse dicunt Stoici, qui propius
sapientię sunt quam qui longe absunt 65. Prudentia ars uiuendi
69. Nosce te ipsum --- assignatum Deo 75. Beatus cui contigerit
etiam in senectute ut sapiat, Plato 78. Sapienti plus adesse quod
uelit quam quod nolit 85.
Somnus quare secundum naturam datus creditur 77. Somnus
Endymionis 78.
Sensus. Quicquid animo cernimus, a sensibus oriri ait Epicurus 12.
Oculorum sensus acerrimus 24.
TVLLIVS IN TVSCVLANIS / TVLLIVS DE FINIBVS 219
1 pro: -pre- 2 pro: -mm-
393v
BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA
Sapientia huius1 mundi stultitia est apud Deum 80. Philosophi
obscurantes ueritatem sunt negocium2 in tenebris perambulans 83.
Duorum temporum habenda cura: mane et uesperi 151. Neminem
plenam habuisse scientiam pręter Christum 172. Sapiens 238.
Superbus Roboam, mitis Dauid 105.
Sensus V sunt quinque reges a Iesu superati 32. Per quinque sensus
uitiis introitus ad animam 45.
Solitudo a philosophis adamata 45. De habitaculis philosophorum.
Sepulturę genera 45.
Similitudo. Comparatio non per omnia similis rei cui comparatur 2.
Spes est expectatio rerum quas credimus 21.
IDEM IN PARTE SECVNDA
Sapientia de diuinis, prudentia de humanis dicitur 26. Quomodo anima cognoscit
se met ipsam 31. Principale munus scientię cognoscere
Trinitatem, secundo uero loco cognoscere creaturam eius. Daniel
puer senes iudicat. Amos pastor caprarum in sacerdotium princeps
inuentus 81. De scriptoribus ecclesiasticis et in quo quis defecerit
97. Exemplis gentilium ad confirmationem nostrorum dogmatum
uti possumus. Apostoli scientia et sapientia pręferuntur philosoph
is 111. Scientiam diuinorum habere non potest qui Deo
tradente non acceperit 112. Stultum Dei sapientius est hominibus
122. Ve qui prudentes sunt apud se met ipsos 123. Infatuatus est
omnis homo ab scientia 126. Themistocles CVII agens annum
questus est tunc se e uita egredi, cum sapere coepisset 130. Qui
iam senes in sapientię studiis floruerunt. Sophocles amentię a filiis
accusatus recitata iudicibus Oedippi, quam nuper scripserat, fabula
absolutus est. Cato Censorinus iam senex Gręcas litteras didicit.
Nestor pene decrepitus ab Homero in eloquentia laudatur. De
1 corr. ex hius 2 pro: -tium
uanitate scientię mundialis 150. Cani hominis prudentia eius 211. Sapiens
nunquam solus est 228. Sapientię sęculari amputanda superflua 265. Sapiens sicut sol permanet, stultus autem sicut luna
mutatur. Prouerbium. Salustius 289. Scientia absque ceritate perniciosa
est 292. Quomodo quis sapiens esse possit et insipiens 296.
Sensus quinque, carnales, totidem spiritales 24. Capreę uisus acutissimus
41. Coruus odore necans serpentes. / Visus quo Deus uidetur est mens
et spiritus 44. Sensus fenestrę sunt per quas aut mors aut uita intrat ad
animam 45.
Silentium. Seuerus Sulpitius presbyter a Pelagianis deceptus agnoscens loquacitatis culpam silentium usque ad mortem tenuit 92. De
silentio horis statutis seruando 152.
Senibus crescit sapientia, cętera decrescunt 130. Qui in senectute laudatissimi
sunt. Cani hominis prudentia eius 211. In sene uigorem corporis
commendat 286.
Solitudo. Vrbis frequentia aliena a quiete et proposito monachi 77. Sedebit solitarius
et tacebit etc. 134. Anachoritę in deserto habitantes 168. Vtrum
solitaria an cum multis uita melior 173. Periculum commorantium in urbibus 201. Solitudinis laudes exponit 202. Et docet nihil
esse timendum ei qui Deo confidit. De deliciis heremi 203, 204. Qui
uixerunt in heremo 204. Laudat Sebastianum, heremi cultorem 206. De
Paulo, primo heremita 209. De habitatoribus heremi 212. De Ioannis
Baptistę conuersatione et filiorum prophetarum 213, 214.
Quantum periculi imminet solitario 214. Si perfecta desideras, exi
cum Abraham de patria tua et de cognatione tua. Et perge quo
nescis 215. De solitudine capitulum 223. De laudibus et utilitate heremi.
De periculo uitę solitarię 224. De periculo habitandi in urbibus. Hilarion nunquam in urbibus mansit 240. Scribit ad anachoritas exponens
desiderium suum habitandi cum illis. Eorum precibus petit
iuuari 245.
Superbus. Quomodo sit castigandus contumax et inobediens 149.
Superbia Sathanę et sequentium suorum 245. Beatus Hieronymus
semper se uitasse superbos fatetur 298.
IDEM IN PARTE SECVNDA 221
394r
Secretum foeminę manifestant, ante quam sciunt 149.
Somnus. De austeritate exquirenda in stratu 155. Asellę uirgini idem terrę
solum et orationis locus extitit et quietis 185. Dormierunt somnum
suum, et nihil inuenerunt 216. Dum dormirent homines, malus
superseminauit zizania. Hilarion super nudam humum stratumque iunceum cubitauit 237.
Spes pręmii solatium est laboris 181. Spes expectatio futuri boni 234. Spes
futuri boni facit non sentire mala pręsentia 249. Spes autem quę
uidetur, non est spes. Quod enim uidet quis, quid sperat? Apostolus
288.
Seruus. Seruorum genus querulum natura 185.
BIBLIA
Sapiens. Dominus iubet Moysen et Aaron ascendere montem, cęteros
uero non tranire terminum, ne moriantur 12. Moyses misit XII
uiros, ut explorarent terram Chanaan 21. Vtinam saperent et intelligerent ac nouissima prouiderent 30. Dauid Chusi, amicum
suum, iussit sequi partes Absalon, ut per eum scire posset consilia
et insidias eius 52. Salomoni petenti data est sapientia ad faciendum iudicium. Et quia sapientiam rebus omnibus prętulit,
insuper accepit diuitias et gloriam 56, 74. Sapientior erat cunctis
hominibus et locutus est III milia parabolas, V milia carmina etc.
De cunctis gentibus ueniebant ad audiendam sapientiam eius
56. Regina Saba uenit et admirata est 57. Heliseus miso in aquam sale
fonti pestifero salubritatem et terrę foecunditatem dedit 62. Non
intermittendum opus bonum propter minus necessaria. Neemias,
ne insidiis paterent inimicorum, uetuit aperiri portas Hierusa
lem usque ad calorem solis 86. Sapienter absoluens quęstionem remuneratur 88. / Ergo uos estis soli homines et uobiscum
morietur sapientia ? 103. Non dabitur aurum pro sapientia etc.
Trahitur autem sapientia de occultis etc. Ecce timor Domini
394v
ipsa est sapientia 106. Inspiratio Omnipotentis dat intelligentiam 107. Eruditi corde, id est sapientia spiritali. Psalmus
LXXXIX 117. Quoniam cognouit nomen meum. Psalmus XC 117.
Da, ut intelligam. Psalmus CXVIII. Da mihi intellectum, ut
lętentur boni et confundantur mali. Intellexi super inimicos et
docentes me et senes, quia mandata tua quęsiui. Psalmo eodem
120. Intellectum da mihi, et uiuam. Psalmo eodem 121. Anima
mea cognoscet nimis. Psalmus CXXXIX 124. Sapientię principium
timor Domini. Audi sapientiam, cognosce prudentiam, si quęsieris
eam, intelliges timorem Domini etc. Dominus dat sapientiam, et
ex ore eius prudentia et scientia etc. Ne innitaris prudentię tuę.
Sapientię acquisitio melior quam auri et argenti. Sapientia creauit
mundum, sapientibus dabitur gloria. Principium sapientię, posside
sapientiam. Aquam intelligi pro scientia Scripturarum, omni
custodia custodi cor tuum etc. 126. Sapientia soror, prudentia anima. Sapientia et prudentia recta prędicat etc. Sapientia pręponitur diuitiis. Si sapiens fueris, tibi met ipsi eris 127. Sapiens. Via
stulti recta in oculis eius; qui autem sapiens est, audit consilia.
Lex sapientis. Mulier sapiens. Sapientiam quęrit derisor, et non
inuenit. Prudens. Sapiens sanus. Prudentia. Sapientia 128. Qui
dominatur animo suo. Seruus sapiens. Prudens. Scientia animę. Intellectus. Sapiens dominatur. Obediens rationi. Non est
sapientia contra Dominum. Cautus in periculis. Scientia duplex: sana et peruersa. Noli uendere sapientiam. Sapiens et doctus.
Doctrina sapientum. Prudens deprehendit corda sapientum 131.
Sapiens. Sapientes. Scientia infusa. Quattuor minima et sapientissima.
Os suum aperuit sapientię. Sapientia et scientia de transitoriis uana 132. In multa sapientia multa indignatio etc. Quantum sapientia pręcedit stultitiam. Sapientis oculi in capite eius
133. Sapientia cum diuitiis prodest. Eruditio et sapientia. Non plus
sapias quam necesse est. Sapiens in aduersis. Sapientię profunditas.
Sapientia hominis lucet in uultu eius. Sapiens tempus
considerat. Sapiens. Ciuitas obsessa a sapiente liberatur. Melior
BIBLIA 223
sapientia quam arma. Cor sapientis 134. Cani autem sunt sensus
hominis, et ętas senectutis uita immaculata 137. Melior est sapienti
a quam uires. Clara est quę nunquam macrescit sapientia etc. Studium sapientię ducit ad regnum perpetuum etc. Multitudo sapientum sanitas est orbis terrarum. Optaui, et datus est mihi sensus.
Et inuocaui, et uenit in me spiritus sapientię. Et pręposui illam regni
etc. Sapientia bonorum omnium mater. Deus sapientię dux
est et sapientum emendator etc. Item quarum rerum scientiam
dedit Dominus Salomoni. Hanc amaui et exquisiui etc. de excellentia sapientię. Siquis erit consummatus inter filios hominum,
si aufugerit ab illo sapientia tua, in nihilum computabitur. Neminem diligit Deus nisi eum qui cum sapientia inhabitat 138.
Multa dicuntur de sapientia. Vani sunt autem omne homines in quibus non subest scientia Dei. Sanctis autem tuis maxima erat lux: columnam ignis ducem habuerunt ignotę uię 140.
Omnis sapientia a Domino Deo est. Et cum illo fuit semper, et
est ante ęuum. Sapientiam Dei quis inuestigauit. Initium sapienti
ę timor Domini. Fili, concupiscens sapientiam conserua iustitiam,
et Deus prębebit illam tibi. Sapientia suscipit inquirentes se etc.
Cruciabit illum in tribulatione doctrinę suę, donec tentet eum in
cogitationibus suis etc. Si aberrauerit, derelinquet eum et tradet
eum in manu inimici sui 141. / Sapiens doceat alios. Si est tibi intellectus, responde, sin autem, tace. Disce a inuentute tua, ut senex
sapias. Sapientię fructus. Sapiens eris, si dilexeris audire 142. Seruo
sensato liberi seruient. Beatus uir qui in sapientia morabitur
et in iustitia meditabitur. Panis uitę et intellectus et aqua sapientię
salutaris. Spiritus sapientię et intellectus. Ab uno sensato inhabitabitur patria et a tribus impiis deseretur 144. Sapiens in omn
ibus metuit. Sapientia absconsa thesaurus inuisus. Sapiens in
malo, sapiens in bono. Tacitus et sensatus honorabitur 145. Sapienti
ę et scientię eruditus 146. Sapiens contemptus. Sapiens sicut
sol 147. Sapiens non odit mandata. Sapiens credit legi Dei 148. Est
sapiens animę suę sapiens et fructus sensus illius laudabilis etc.
395r
Sapientiam omnium antiquorum exquiret sapiens etc. de
operibus eius. Sapientię dilectio. Sapientia abscondita et thesaurus
inuisus, quę utilitas in utrisque? 149. Omnia autem Dominus
fecit, et pie agentibus dedit sapientiam. Salomon impletus quasi
flumen sapientia 150. Adhuc iunior quęsiui sapientiem in
oratione mea. Danti mihi sapientiam dabo gloriam 151. Ve qui
sapientes estis in oculis uestris 152. Diuitię salutis sapientia et
scientia, timor Domini ipse est thesaurus eius. Locus fluuiorm
riui latissimi, id est Scriptura sacra 158. Vanitas sapientum mundi
161. Sapientia est scire et nosse Deum 169. Seminabo domum
Israel et domum Iuda semine hominum et iumentorum, id est
sapientum et simplicium 176. Dominus Deus noster adinuenit
omnem animam disciplinę etc. 183. Ezechiel comedit uolumen, et
factum est in ore eius quasi mel dulce 184. Vinum non bibere
signat sobrium esse in uerbo et opere. Daniel, Ananias, Missael,
Azarias; iidem Balthasar, Sidrac, Misac, Abdenago. His dedit Deus
scientiam et disciplinam, Danieli, autem intelligentiam uisiorum
et somniorum 196. Scientiam Dei plusquam holocaustum uult
Dominus 202. Nunquid non in die illa perdam sapientes de
Idumea et prudentiam de monte Esau? 207. Peccatoribus nihil
proderit sapientia. Petite a Domino pluuiam 214. Labia sacerdotis
custodiunt scientiam et legem requirent ex ore eius 216.
Superbus. Ędificabant turrim usque ad cęlum, et Dominus confudit
linguas eorum 2. Non ascendes per gradus ad altare meum, ne
reueletur turpitudo tua 12. Qui per superbiam aliquid commiserit,
peribit de populo suo. Insurrexerunt in Moysen filii Leui
uolentes et ipsi fungi sacerdotio. Multitudo murmurat contra Moysen et Aaron; ipsi confugiunt ad tabernaculum 22. Filii Israel
propriis uiribus confidentes offenderant Dominum, et dum
obsiderent Gabaa, prima die cecidit1 ex eis XXII milia, secunda
XVIII milia 39. Canticum Annę contra superbos 41. Iesboseth,
dum supramodum increpat Abner, principem militię, cuius ope
regnabat super Israel, rebellare compulit simul cum Israele 49.
BIBLIA 225
1 Pro: ceciderunt
Dauid peccauit elatione mentis, dum recenset Israel et Iudam.
Propterea uenit pestilentia, et mortui sunt de populo LXX milia
uirorum 55. Roboam minaciter locutus ad populum fecit dissidere, et diuisum est regnum 58, 76. Benadab, rex Syrię, obsidet
Samariam; multitudine fretus superbit. Mox uictus tantum pro
uita sua supplicat 60. Sedechias percussit Malachiam prophetam
in maxilla 61. Superba Michol despexit Dauid ludentem coram archa
Dei, et sterilis efficitur 72. Ozias superbia elatus ob multitudinem exercitus et gloriam potentię neglexit Dominum, et orta
est lepra in fronte eius 60. Senacherib minatus est se euersurum
Hierusalem et scripsit blasfemias in Dominu Deum Israel 81. /
Eleuatum est cor Ezechię, et iratus est Dominus etc. 81. Sedechias
Hieremiam prophetantem contempsit. Populus Iuda
illuserunt prophetis 83. Sanabalath1 etc. subsannauerunt nos reparare
cupientes Hierusalem 85. Nabuchodonosor deos terrę exterminari
fecit et se deum dici uoluit. Deliberauit omnem terram sibi
subiugare 93. Nec superbi ab initio placuerunt tibi etc. 95. Assyrii obsidentes
Bethuliam filios Israel exeuntes irridebant, cum dicerent: Ecce egressi mures de cauernis suis audent nos prouocare ad
pręlium. Et manu feminę prostrati fuere 96. Aman Mardocheo
necem machinabatur indigne ferens2 se ab uno ipso non adorari,
eadem passus est quę contra illum pręparauerat 98. Scio quod non
iustificetur homo compositus Deo, si uoluerit contendere cum
eo etc. 102. Dixisti: Purus est sermo meus, et mundus sum in
conspectu tuo 103. Nunquid propter te derelinquetur terra et
transferentur rupes de loco suo? 104. Eleuati sunt ad modicum et
non subsistent. Nunquid iustificari potest homo comparatus
Deo 105. Si leuaui super pupillum manum meam 106. Dixisti:
Mundus sum ego et absque peccato. Hoc ergo est in quo non es
iustificatus 107. Ipse, scilicet diabolus est rex super uniuersos
filios superbię 108. Dauid, dum nimium sibi confideret, cecěderat.
Psalmus XXIX 110. Superbi et peccatoris confusio. Psalmus
XXXV 111. Superběa eorum qui te oderunt, ascendit semper.
1 pro: -ballat 2 corr. ex feer
395v
Psalmus LXXIII. Superborum deiectio. Psalmus LXXIIII. In superbos. Psalmus C 118. Despectio sumus superbis. Psalmus CXXII
121. Dominus alta a longe cognoscit. Psa1mus CXXXVII 123.
Oculos sublimes odit Dominus; arrogantiam et superbiam detestatur. Superbia 127. Suorum contemptor. Arrogans. Superbi.
Contemnens. Superbus. Arrogans 128. Superbia bis. Confidens
in sua iustitia. Superbia 130. Superbus. Arrogantia. Superbus
131. Confidens in se ipso. Superbus. Superbus. Leo. Gallus.
Aries 132. Superbus 141. Non te extollas. Non te iustifices et noli
uideri uelle sapiens 142. Superbia odibllis Deo et hominibus. Quid
superbis, terra et cinis? Initium superbię hominis apostatare a
Deo. Initium omnis peccati est superbia. Duces superbi. Noli
extolli in opere. Caue a dolosis et superbis 144. Homo acharis.
Superbia 145. Extollentiam oculorum ne dederis mihi, Domine.
Pauper superbus 146. Qui in altum mittit lapidem, super caput
eius cadit 147. Contere caput, Domine, dicentium: Non est
alius pręter nos 148. Erubescite de discubitu primo 149. Tunc oculi
sublimis hominis humiliati sunt et incuruata altitudo uirorum
etc. Ve qui trahitis iniquitatem in funiculis uanitatis 152. Vastatio
regni Israel propter superbiam. Assur quoque propter crudelitatem et uanagloriam uisitabo. Nunquid gloriabitur securis
contra eum qui fecit eam etc. 153. Excelsi statura succidentur et
sublimes humiliabuntur [et sublimes humiliabuntur]1 Lybanus
cum excelsis cadet. Onus Babylonis propter superbiam. Babylon
propter superbiam non habitabitur usque finem 154. Moabit
ę euersi propter superbiam Tyriique uastati 155. Incuruabit
habitantes in excelso. Ve coronę superbię 156. Conuertetur Lybanus in Chermel, et Chermel in saltum reputabitur 157. Ve qui
spernis, concipietis ardorem et parietis stipulam. Spiritus uester ut
ignis uorabit uos 158. Superbia et blasfemię Sennacherib ad interitum
suum adduxerunt 159. Ecce confundentur 160. Deiectio Babylonis 161. Superbus dicit: Recede a me, non appropinques mihi,
quia immundus es. Isti fumuus erunt in furore meo 166. Iudicio
BIBLIA 227
1 om.
contendam tecum eo quod dixeris: Non peccaui. Quam uilis
facta es 167. Filii insipientes sunt et uecordes 168. Superbia computrescet
sicut lumbare prophetę 170. / Azarias et Ionan insultarunt
prophetę contemnentes eius consilium, et suo usi perierunt
179. Abscisum1 est cornu Moab et brachium eius contritum
est. Audiuimus superbiam Moab, superbus est ualde etc. Quonia
m exultastis et magna loquimini dirripientes2 hereditatem
meam, ecce ego uisitabo etc. Ecce ego ad te, superbe, dicit Dominus
Deus exercituum, quia ueniet dies tuus, tempus uisitationis tuę etc.
Ecce ego uisitabo super Babylonem et super habitatores eius, qui
cor suum leuauerunt contra me 180. Constituit enim Deus
humiliare omem montem excelsum et rupes perennes, et
conualles implere in ęqualitatem terrę etc. 183. Prophetabis ad
montes Israel. Inducam super uos gladium, disperdam excelsa
uestra etc. 185. Ecce hęc fuit iniquitas Sodomę, sororis tuę, superbia
etc. 187. Ego Dominus humiliaui lignum sublime, et exaltaui
lignum humile 188. Vidit altitudinem suam in multitudine palmitum
suorum, et euulsa est ira etc. 188. Eo quod eleuatum est cor
tuum et dixisti: Deus, ego sum. Iccirco ecce ego adducam super te
alienos robustissimos gentium. Ecce ego ad te, pharao rex etc. qui dicis:
Meus est fluuius, et ego feci me metipsum etc. Cui similis factus es
in magnitudine tui? 190. Assyrii subiecti Babyloniis propter
superbiam. Ob superbiam interfecti 191. Subuertentur montes
et cadent sepes. Et omnis murus corruet in terram 193. Gradientes in superbia potens humiliare etc. 197. Nabuchodonosor
depositus ob superbiam cum onagris habitat, donec cognouit
quod potestatem haberet Altissimus in regno hominum. Balthasar
non humiliauit cor suum bibens in uasis sanctis. Idola
laudans, Deum non glorificans eadem nocte interficitur 198.
Eleuauerunt cor suum et obliti sunt mei. Et ego ero eis quasi leena3
203. Ascendet foetor eius et ascendet putredo eius, quia superbe
egit 204. Ve uobis ingredientes pompatice domum Israel. Ve qui
dicitis: Nunquid non in fortitudine nostra assumpsimus nobis
1 pro: Absciss- 2 pro: diri 3 pro: leę-
396r
cornua? Superbia cordis tui extulit te habitantem in scissuris
petrarum, exaltantem solium tuum; qui dicis in corde tuo: Quis
detrahet me in terram. Omnes uiri foederis illuserunt tibi, inualuerunt aduersum te uiri pacis tuę 206. Ionas eo quod ascenderat hedera
protegens eum ab ęstu solis, elatus est et in crastinum uermis
ascendit, et hedera aruit. Ipse cum ęstuaret sine umbraculo, petiit
sibi mortem 207. Ve qui congregat auaritiam malam domui suę,
ut sit in excelso nidus eius, et liberari se putat de manu mali. Visitabo
super omnem qui arroganter ingreditur super limen in die
illa 210. Hęc est ciuitas gloriosa habitans in confidentia, quę
dicebat in corde suo: Ego sum, et extra me non est alia amplius
211. Disperdam superbiam Philistinorum. Et humiliabitur
superbia Assur, et sceptrum Ęgypti recedet 214. Erunt omnes superbi et omne facientes impietatem stipula etc. 216. Nicanor irrisit
sacerdotes, despexit holocausta etc. Iudas cum paucis contriuit
exercitum eius. Nicanor primus cecedit 220. Nicanor minabatur se
uenditurum XC Iudeos uno talento: a paucis superatus est. Superbia Antiochi propter quam punitus est grauissimo uiscerum dolore
et periit 227.
Secretum. Moyses noluit coram pharaone sacrificare sed secedens in
solitudine tridui iter 10. Posuit uelamen super faciem et loquitur
ad populum 14. Operuit nubes tabernaculum, et gloria Domini
impleuit illud, nec poterat Moyses ingredi illud 15. Raab explorantes
Iosue domi exceptos non prodidit, et saluata est 30. Sansonis enygmatis
solutionem infida prodidit uxor, et a Philistinis cremata periit 38.
Heliseus regi Israel indicabat insidias regis Syrię et eius sermones.
Ioram mittit occidi Heliseum. Ille in spiritu cognouit et hostium1 circa
se clausit 63. Thobias piscem exenterauit, id est de litterali sensu
mysticum expressit. Piscis eum deuouare uoluit, quia littera
occidit, sed exenteratus medicamentum / prębuit, quia spiritus
uiuificat 91. Iudith: Nolo scrutemini actum meum, usque dum
reuertar 95. Secretum 127. Secreti proditor 130. Gloria Dei est celare
uerbum. Secretum 131. Quattuor cognitu difficilia 132. Omnium
BIBLIA 229
1 pro: ost-
396v
operum Dei nullam potest homo inuenire rationem 134. Auerte
oculos tuos a me, id est ne scruteris archana mea 136. Quis enim
hominum poterit scire consilium Dei? Aut quis poterit cogitare,
quid uelit Deus? 139. Non omni homini cor tuum manifestes
143. Amico et inimico noli narrare sensum tuum 145. Secreta manifestans 147. Deo nihil occultum 149. Secretum non reueles 150. Dabo
tibi thesauros absconditos et archana secretorum, ut scias quia ego
Dominus 161. Si occultabitur uir in absconditis, et ego non uidebo
eum? dicit Dominus 173. Violabunt archanum meum, et introibunt illud emissarii, et contaminabunt illud 185. Ezechiel traducitur per aquam usque ad talos, ad genua, ad renes. Sed cum uenisset
ad torrentem non potuit transire 195. Vade, Daniel, quia clausi
sunt signatique sermones usque ad pręfinitum tempus 200. In
secunda quadriga equi nigri, id est mysterio obscuri 213.
Silentium. Manum meam ponam super os meum. Vnum locutus
sum, quod utinam non dixissem 108. Tempus tacendi, t empus
loquendi 127. Silentium 130. Tempus tacendi iterum 133. Qui
odit loquacitatem extinguit maliciam 145. Tacitus et sensatus honorabitur 145. Silere iussi, ne ex colloquio inimici uel promissis corrumperentur uel terrerentur minis 159.
Somnus. Iacob in somnis uidit scalam 5. Ioseph uidit manipulos fratrum
adorare manipulum suum. Iterum: solem et lunam et stellas XI
adorantes se 6. Somnium pincernę pharaonis. Vitis cum uua trina
propagine. Hinc expresso uino propinauit pharaoni. Pistor uidit tria
canistra farinę ab auibus consummi. Hic crucifigitur, ille liberatur.
Somnium pharaonis1: boues de fluuio ascendentes VII crassę et VII
macrę. Similiter et spicę 7. Somnium de uictoria Gedeonis 36. Saulo
sopor altus in mortem obduxisset2 oculos, si Dauid eo animo ad
dormientem intrasset, quo ille ipsum persequebatur 47. Vrias dorimiuit ante portam domus regię, nollens3 tunc manere sub tecto,
cum archa Domini et Israel et Iuda essent sub papilionibus et
Ioab cum seruis super faciem terrę 51. Dominus apparuit Salomoni
per somnium 56, 57. Somnium Mardochei: fons mutatus in
1 corr. ex pharanis 2 corr. ex -ex 3 pro: -ll-
ę
fluuium, duo dracones, gens ad cędem parata, gens clamans ad
Dominum, uoces, tonitrua, terremotus1 99. Deus per somnium
erudit 107. Dormiens 127. Somnus 130. Dulcis est somnus oper
anti etc. 133. Somnus sanitatis in homine parco 147. Somnia
mendacia 148. Quasi de somno suscitatus sum et uidi. Et somnus
meus dulcis mihi 176. Somnium Nabuchodonosor de statua 196.
Item de arbore 197. Somnium Danielis de IIII uentis in mari pugnantibus et IIII bestiis de mari ascendentibus. Item uisio de
ariete ab hyrco superato etc. 198. Intelligentia est opus in uisione.
De uiro uestito lineis 199. Ve uobis qui dormitis in lectis eburneis et
lasciuitis in stratis uestris 206. Zacharias uidit per noctem uirum
ascendentem super equum ruffum etc. 212. Somnium Iudę Machabei
de futura uictoria 229.
Senex. Sperabam quod ętas prolixior et annorum multitudo doceret sapientiam. Sed ut uideo, spiritus est in hominibus, et
inspiratio Omnipotentis dat intelligentiam 107. Senectus. Senes 130.
Miser est qui genuit multos filios et diu uixit 133. Memento creatoris
tui ante quam senescas, deficiat uisus etc. 135. Seni humilia
animam tuam 141. Ne spernas senem 142. / Senex fatuus. Senex
sapiens 146. Caleph, filio Iephone, dedit Dominus fortitudinem, et
usque in senectutem permansit illi uirtus 150.
Sensus quinque. Aurem et oculum fecit Dominus 130. Non saciatur2 oculus uisu nec auris auditu impletur 132. Ascendit mors
per fenestras nostras, ingressa est domos nostras 169.
Sol exurens et refulgens 150. So1 percussit super caput Ionę, et dum
ęstuaret, petiit mortem 207. Stellę species cęli etc. 150.
Suspicio. Mulier suspecta. Sacrificium zelotipię 20. Rubenitę et Gaditę ad
tumulos Iordanis ędificarunt altare. Filii Israel conuenerunt contra
eos rati conuersos ad idola, cum insontes essent 34. Philistiim cum
Israel pugnaturi suspectum habuerunt Dauid qui tunc cum ipsis
erat iusseruntque eum discedere 48. Dauid misit seruos ad Anon
consolatum de obitu patris eius: iis suspecti pro exploratoribus
habentur 51. Salomon Adoniam fratrem suspectum affectati
BIBLIA 231
1 pro: terrę- 2 pro: -tia-
397r
regni crimine iussit interficere 55. Moabitę, cum uidissent fluminis
aquas rubras, rati exercitum Israel inter se decertare, adierunt
eorum castra et percussi sunt 62. Rex Israel scidit uestimenta sua,
cum rex Syrię misisset, ut curaret Naaman a lepra. Ipse suspicatus
est ea re quęrere eum aduersum se occasiones 63. Sara, filia
Raguelis, suspecta, quod interficeret uiros, eo quod ad eam ingressi
moriebantur 91. Siquis Assueri regis interius atrium non uocatus
intrabat, statim occidebatur, nisi rex in illum uirgam extendisset 98.
Aman rogaturus Hester pro anima sua corruit super lectum
suum. Rex superueniens suspicatus est eum opprimere uoluisse
reginam, et statim in crucem agi iussit 99. Assuerus siue Artaxerxes
Iudeos suspectos, quod pacem regni sui turbarent, iusserat perdere.
Mox cognita accusatorum inuidia illis pepercit, in istos animaduertit
100. Mulier zelotipa1 146. Godolias suscepit Ismaelem multis quibus
suspectus erat dissuadentibus, et ab eodem occisus est 178. Hieremias
dans monita salutis uenit in suspicionem, quod non a
Domino missus esset, sed persuasus ab aduersariis 179.
Spurcicies. Ventris onus depones extra castra et opperies2 humo 28.
Sepultura. Moyses sepultus in ualle terrę Moab: non cognouit homo
sepulchrum eius usque in pręsentem diem 30. Ebron, ante
Cariatharbe, ibi inter Enachim Adam maximus situs est 33. Thobias sepultus
honorifice in Niniue iam centenarius senex 93. Miser qui caret
sepultura 133. In mortuum produc lachrymas; contege corpus illius
149. Iudas cadauera eorum qui apud Iamniam ceciderant, sepeliuit
228.
Solitudo. Loth eductus de Sodomis monetur, ut se in monte saluet 3.
Populus Israel in solitudine manna pascitur 12. Frater fui draconum et socius strucionum3 106. Dauid gloriatur de diuinis
consolationibus in deserto habitis. Psalmus LXII 114. Necessitates
deserti. Psalmus CVI 118. Singulariter sum ego, donec transeam.
Psalmus CXL 124. Ve soli: quia cum ceciderit, non habet subleuantem 133. Vadam ad montem etc. 136. Rechabitę sine tecto
degebant semper peregrinantes 177. Sedebit solitarius et tacebit,
1 pro: -typa 2 pro: -p- 3 pro: struthi
quia leuauit se supra se etc. [128]1 182. Saluabuntur qui fugerint
ex eis, et erunt in montibus quasi columbę conuallium 185.
Simplex bis 127. Simplex 132. Dominus laudat simplicitatem eorum, et
ipsi mirantur maiestatem illius 135. Seminabo domum Israel et
domum Iuda semine hominum et iumentorum, id est sapientum et simplicium 176.
Securus. Secura mens quasi iuge conuiuium. Prouerbium XV 128.
Salutatio. Erubescite a resalutationis silentio, ab auersione uultus cognati et
proximi 150. /
Spes. Deus non deserit sperantes in se 96. Etiam si occiderit me, in ipso
sperabo 103. Tu, Domine, singulariter in spe constituisti me. Psalmu
s IIII. Spes in eloquiis Domini. Psalmus XI 109. Non obser
uans uanitates, sed confidens in Domino. Psalmus XXX 110. Sperantibus in Domino misericordia. Psalmus XXXI 110. Spes in
Domino liberat a periculis. Psalmus XXXII. Non delinquent qui
sperant in Domino. Psalmus XXXIII. Spera in Domino et fac bonitatem. Psalmus XXXVI. Spes in fine eiusdem 111. Substantia
mea apud Dominum. Paalmus XXXVIII. Spes liberationis in
aduersis. Psalmus XLI 111. Accepto beneficio sperat alia. Psalmus
LX. Sperat in Domino se euasurum periculum. Psalmus LXI 113.
Quare sperat in Deo pro se et contra inimicos. Psalmus LXX.
Bonum ponere spem in Domino. Psalmus LXXII 114. Spes
Dauid in persecutione Saulis. Psalmus LXXXV 116. Qui firmat
spem in Domino, protegitur ab eo. Psalmus XC. Plebem suam
non derelinquet. Psalmus XCIII 117. Adiuuari et protegi a Deo sperantes
in eo. Psalmus CXIII 119. Bonum est confidere in
Domino quam confidere in homine. Psalmus CXVII 119.
Portio mea, Domine. Psalmus CXVIII 120. Expectabam salutare
tuum. Psalmo eodem. Ad te leuaui oculos meos. Psalmus CXXII
121. A custodia matutina usque ad noctem speret Israel in Domi
no. Psalmus CXXIX 122. Simulachra sine sensu et omnes qui in
eis confidunt. Domus Aaron, Leui, Israel sperauit in Domino
etc. Psalmus CXXXIIII. Sperans post correctionem perfectio-
BIBLIA 233
1 ipse auctor delevit
397v
nem. Psalmus CXXXVII 123. Sperans et desiderans beatitudinem. Psalmus CXXXVIII 124. Dominus spes omnium. Psalmu
s CXLIIII. Sperantes in misericordia eius placent ei.
Psalmus CXLVI. Beatus qui confidit in Domino, non in
homine. Psalmus CXLV 125. Habe fiduciam in Domino 126.
Spes bis 127. Spes. Spei impletio bis 128. Spes bis 130. Sperans super
infideli 131. Spes, qui sperat in Domino, subleuabitur 132. Spes impii
tanquam lanugo est quę a uento tollitur etc. 138. Deus non uult
mortem peccatoris 137. Ingrati spes tanquam hibernalis glacies tabescet
et disperibit tanquam aqua superuacua 140. Spera in Deum.
Nullus sperauit in Domino, et confusus est 141. Qui confidit in
illo, non minoratus erit. Vana spes et mendacium uiro insensato 148.
In manibus suis sperauerunt; non promouebuntur ad regimen
Ecclesię 149. Erruis1 sustinentes te, Domine, et liberas eos de
manibus gentium 151. Afflictio regni Israel, quia minus confisi
in Domino externis auxiliis se munierant. Expectabo Dominum
qui abscondit faciem suam a domo Iacob, et pręstolabor eum
153. Vastatio Israel, quia confisi sunt magis in auxilio hominum quam Dei 155. Factus es fortitudo pauperi 156. Ve qui
descendunt in Ęgyptum ad auxilium in equis sperantes 158. Confortate
manus dissolutas, et genua debilia roborate; Deus ipse ueniet
et saluabit nos2 159. Qui autem sperabunt in Domino, mutabunt
fortitudinem, assument pennas ut aquilę, current et non laborabunt, ambulabunt et non deficient 160. Confidentia uana 164. Expectabitis
lucem, et ponet eam in umbram mortis et in caliginem
propter muititudinem iniquitatis etc. 170. Maledictus homo qui
confidit in homine, et ponit carnem brachium suum, et a Domi
no recedit cor eius. Benedictus uir qui confidit in Domino
etc. 171. Erit tibi anima tua in salutem, quia in me habuisti
fiduciam, ait Dominus 178. Pars mea Dominus; propterea
expectabo eum 182. Bonus est Dominus sperantibus in eum,
animę quęrenti illum. Bonum est pręstolari cum silentio salutare
Domini 182. Perditio tua, Israel; tantummodo in me auxi-
1 Pro: -r- 2 pro: uos
lium tuum. Spera in Deo tuo semper 203. Dominus spes populi sui et fortitudo Israel 204. Conuertimini ad munitionem uincti
spei 214. Sperate in Domino et a uerbis uiri peccatoris ne timueritis
217.
Seruus Hebreus post sexennium liber sit etc. 12. Alienigena non comedet
de sanctificatis nec inquilinus sacerdotis et mercenarius;
emptus autem et uernaculus eius comedet 18. Seruus et ancilla sit
uobis de nationibus 19. Si frater tuus uenierit, usque ad iubileum /
seruiat. Si redimeris, mercenarii salarium supputabis l19. Seruus
bonus pręponitur filio malo. Minister intelligens. Minister inutilis
128. Seruus sapiens. Seruus 130. Melior est seruus pauper et
sanus rege sene et stulto 133. Dilige seruum sensatum, operarium fidelem 142. Secundum iudicem populi sic et ministri
eius. Seruo sensato liberi seruient 144. Qui non seruiuit indignis se 146.
Cibaria et uirga et onus asino, panis et disciplina et opus seruo. Iugum
et lorum curuant collum durum, et seruum inclinant operationes
assiduę 148. Si est tibi seruus fidelis, sit tibi quasi anima tua 148.
De manumissione serui Hebrei anno septimo 177.
Sollicitus. In omnibus operibus tuis esto uelox 147.
Sacrilegium. Plaga Philistiim in posterioribus, cum rapuissent archam
Domini. Psalmus LXXVII 115. Balthasar polluit uasa sancta bibens
eis; eadem nocte occisus est 198. Alchimus, quia domus sanctę
interioris muros destrui iusserat, paralysi percussus interiit 221. Heliodorus uolens diripere gazophilatium diuinitus prohibitus semianimis
iacuit 225. Menelaus uasa templi furatus est. Lysimacus sacrilegii
apud regem accusatus, dum in delatores suos uindicat, secus ęrarium interficitur 226.
Sacerdos. Omnia subiecta pharaoni pręter terram sacerdotum 8.
Aaron et filii sacerdotes. Vestes sacerdotales et reliqua ornamenta 13.
Sacerdotio consecrandi 13. Vestes sacerdotales 15. Oblatio Aaron
et filiorum eius in die unctionis et consecrationis eorum 16.
Tribus Leui in conspectu Aaron ministret. Aaron et filii eius
fungentur sacerdotio 19. Consecratus Domino ad mortuum non
BIBLIA 235
398r
ingredietur. Siquis coram eo subito mortuus fuerit, polluetur 20.
Lex Leuitarum 20. De sacerdotibus et Leuitis et eorum possessione
22. Dentur Leuitis urbes ad habitandum, et suburbana pro pascuis
25. Sacerdotes et Leuitę non habeant hereditatem cum reliquis
Israel etc. 28. Lex scripta data sacerdotibus, ut legant eam coram
Israel 29. Iosue tribui Leui non dedit possessionem, quoniam
Dominus Deus Ierael est possessio eius 32. Leuitę tantum urbes
acceperunt ad habitandum et suburbana ad pabulum iumentorum
33. Saulis serui iubente etiam rege noluerunt extendere manum
in sacerdotes, sed Doech Idumeus trucidauit eos 46. Ezechias constituit
officia sacerdotum et Leuitarum 81. Item Iosias 82. Electi de
sacerdotio, quorum non fuit scriptura inuenta in censu 86, 89. Ad
presbiteros pertinet, ut errigant1 corda populi, ne tentati deserant Dominum 95. Sacerdos male administrans. Psalmus XLVIIII
112. Sacerdotes eius induam salutari. Psalmus CXXXI 123. Cura animarum 128. Omni tempore sint uestimenta tua candida et oleum
de capite tuo non deficiat 134. Ad preces Aaron sacerdotis cessauit
ira. In ueste poderis eius totis erat orbis terrarum et magnificencia2
Domini in diademate illius scripta3 140. In multitudine presbiterorum prudentium sta etc. 142. Sacerdotes sanctifica 142. Exaltatio
sacerdotii Aaron 150. Simon, sacerdos magnus, suffulsit domum,
corroborauit templum etc. 151. Mundamini qui fertis uasa Domini
163. De malis sacerdotibus. Speculatores eius cęci nescierunt.
Vniuersi canes muti non ualentes latrare 164. Quia stulte egerunt
pastores et Dominum non quęsierunt, propterea non intellexerunt et omnis grex eorum dispersus est. Pastores multi demoliti
sunt uineam meam, conculcauerunt partem meam etc. 170.
Ve pastoribus qui dispergunt et dilacerant gregem pascuę meę
173. Vlulate, pastores, et clamate etc. / quia completi sunt dies uestri,
ut interficiamini 174. Propter peccata prophetarum et sacerdotum qui effuderunt sanguinem iustorum uenerunt mala super
Hierusalem 182. Speculatorem dedi te etc. de pręlatis qui
tenentur corrigere delinquentes 184. Si uidens malum arguerit,
1 pro: -r- 2 pro: -tia 3 pro: sculpta
398v
obstinati peribunt. Sin tacuerit, sanguinem eorum de manibus
eius requiram. Ve pastoribus Israel qui pascebant se met ipsos.
Non ne greges a pastoribus pascuntur? etc. de auaritia eorum.
Rursum de malis pastoribus 191. Sacerdotes non egredientur de
sanctis in atrium exterius nisi depositis uestimentis in quibus ministrant, quia sancta sunt 193. Omnis filius alienus et
Leuitę qui recesserunt post idola, non appropinquabunt ad me, ut
sacerdotio fungantur etc. Qui non errauerunt, ingredientur uestiti
lineis etc. 194. Caput non radent neque comam nutrient, sed attondent, uinum non bibent etc. 194. Gazophilatia sacerdotum et cantorum sunt merita celebrantium et eis ministrantium. Sacerdotes
de filiis Sadoch, id est de filiis iusti, qui est Christus 196. Quia tu
scientiam repulisti, repellam te, ne sacerdotio fungaris mihi 202. Ve
uobis qui opulenti estis in Syon 206. Sacerdotes eius in mercede
docebant 208. Visitabo super omnes qui complent domum Dei
sui iniquitate et dolo 210. Iniquitas sacerdotum 211. Interroga sacerdotes
legem 212. Super pastores iratus est furor meus et hyrcos
uisitabo 214. Et non erit mercator ultra in domo Domini exercituum
in die illo 215. O sacerdotes qui depascitis nomen meum etc.
contra eorum auaritiam. Item de mandatis ad eos et delictis
eorum 216. Sacerdotes pręlatum imitati ad ludicra gentilium conuersi
sunt 225.
Sacrificium. Sacrificiorum genera 15. Lex holocausti. Hostia pro delicto
16. Oblatio leprosi. Ante ostia tebernaculi immolandum, non alibi
17. Oblatio populi, si maculam habuerit, non offeratur 18. Sacrificium pro ignorantia 22. Non offeres mercedem prostibuli
nec precium carnis in domo Domini 28. Primitias offeres etc. Hostię
pacificę 29. Salomon mille hostias immolauit 56, 74. Sacrificium
sub Ezechia: tauri LX, arietes C, agni CC, boues DC, oues III milia. Filii
transmigrationis obtulerunt holocaustomata1 84. Oblata in dedicatione templi sub Zorobabel 89. Sacrificium Deo, spiritus
contribulatus. Psalmus L l12. Dominus iustus concidet ceruices
peccatorum. Psalmus CXXVII 122. Victimę impiorum
BIBLIA 237
1 pro: -cauto
abominabiles etc. 128. Hostię impiorum 130. Confessio peccati
136. Qui immolant bouem etc. respuit sacrificia Legis 166. Vitulum pro peccato, deinde hyrcum, deinde super expiato vitulum et arietem in holocaustum Domino 194. Offertis super altare
meum panem pollutum etc. reprobat sacrificia Veteris Legis
216.
Spiritus Sanctus. Donec effundatur super uos Spiritus de excelso
158. Spiritus meus qui est in ore tuo etc. Pater loquitur ad
Filium: Et uerba mea quę posui in ore tuo 165. Spiritus Domini
super me 165. Deducam imbrem in tempore suo et pluuię
benedictionis erunt, id est Spiritum sanctum 191. Dabo uobis
cor nouum et spiritum nouum ponam in medio uestri 192. Post
hęc effundam spiritum meum super omnem carnem etc. 204.
Super lapidem unum, id est super Christum VII oculi sunt, id
est VII dona Spiritus Sancti 212. Et effundam super domum
Dauid et super habitatores Hierusalem spiritum gratię et precum
215.
MATTHEVS
Sapiens. Estote prudentes sicut serpentes X. Quomodo dicunt
homines esse Filium hominis? Vt et nos scrutemur, quid alii
opinentur de nobis: si malum, ut emundemus, si bonum, ut
augeamus XVI. Contra tentantes / docuit nec tacendum nec simplicite
r respondendum, dicens: Reddite Cęsaris Cęsari, Dei Deo XXII.
Vigilate ergo, quia nescitis, qua hora Dominus uester uenturus
sit. Si sciret paterfamilias, qua hora fur ueniret etc. XXIIII. Quę paratę
erant intrauerunt cum eo ad nuptias. Věgilate, quia nescitis diem
neque horam XXV.
Somnus. Ioseph in somnis admonitus fugit in Ęgyptum; rursum
admonitus reuertitur. Magi responsum accipiunt in somnis II.
Vxor Pilati multa per somnium patitur propter Iesum XXVII.
399r
Suspicio. Ioseph1 nolebat traducere Mariam, sed occulte dimittere.
Ęquum existimauit suspectam repudiare, pium uero non diffamare
I. Iesus uenit ad discipulos ambulans supra mare. Ipsi dixerunt, quia
fantasma2 est XIIII.
Simplex. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum uidebunt V. Si oculus
tuus fuerit simplex, totum corpus lucidum erit VI. Estote simplices
sicut columbę X.
Sacerdos. Vos estis sal terrę. Si sal euanuerit. Vos estis lux mundi, ciuitas
supra montem posita, lucerna super candelabrum. Sic luceat lux
uestra etc. V. Fidelis seruus et prudens, quem constituit dominus
super familiam suam, ut det illis3 cibum in tempore. Beatus
ille seruus, super omnia constituet eum XXIIII. Caiphas scindens
uestimenta sua est sacerdos qui Legem pręuaricatur uel deposito
sacerdotio redit ad sęculum XXVI. Qui collata Ecclesię ad usus
conuertunt alienos, similes sunt sacerdotum, qui pecunia redimerunt mendacium a militibus et Christi sanguinem a Iuda
XXVIII.
Secretum. Nihil est opertum, quod non reuelabitur, et occultum,
quod non sciatur4 X. Abscondisti hęc a sapientibus et prudentibus, et reuelasti ea paruulis XI. Nemo nouit Filium nisi Pater
neque Patrem quis nouit nisi Filius et cui uoluerit Filius reuelare
XI. Iesus sedens in naui prędicat. Stantes in littore non capiunt5
parabolam; stantibus in naui datur nosse mysterium Dei. Turbis
loquitur in parabolis, discipulis sine parabolis XIII. Non est bonum sumere panem filiorum et mittere canibus XV. Nolite
sanctum dare canibus etc. VII. Caro et sanguis non reuelauit tibi,
sed Pater meus qui in celis est XVI. Interrogant: In qua
potestate hęc facis. Nec docentur, quia occultandum est mysterium et illis qui non capiunt et illis qui ex odio quęrunt et simulatione
XXI. In passione Domini uelum scissum est, id est publicata
mysteria quę ab initio fuerunt occultata XXVII. Reuoluit lapidem, id
est sacramenta sererauit, quę in litterę monumento latebant occulta
XXVIII.
MATTHEVS 239
1 corr. ex Iosep 2 pro: ph- 3 corr. ex illum 4 pro: scietur
5 corr. ex capunt
Solitudo. Principis filia turba eiecta suscitatur, quia non resurgit peccator
nisi auersus a turba et seclusus a consortio uulgi VIIII.
Sepultura. Dominus in alieno monumento sepelitur nec tamen
composito ad superbiam diuitum, sed simplici ad modestiam pauperum;
nec sericis, sed syndone inuoluitur XXVII.
Superbus. Et tu, Capharnaum, nunquam usque in cęlum exaltaberis;
usque in infernum descendes XI. Amant primos recubitus in cenis et primas cathedras in synagogis, et salutationes in
foro, et uocari ab hominibus rabbi. Qui se exaltauerit, humiliabitur
XXIII.
MARCVS
Sapiens. Sapientes huius1 mundi sunt medici qui emoroissam2 sanare
non potuerunt V. Fulones3 super terra sunt sapientes sęculi.
Bonum est sal. Habete in uobis sal, id est sapientiam IX. /
Suspicio. Dominum super undas ambulantem uidentes suspicati sunt esse
phantasma VI.
Simplex. Sinite paruulos uenire ad me. Quisquis non receperit regnum Dei
uelut paruulus, non intrabit in illud. Chrisostomus. Etenim ab omn
ibus passionibus pura existit anima pueri. Propter hoc oportet ut
hęc ex uoluntate operemur, quę pueri habent per naturam X.
Sacerdos ob euangelizandi officium angelus dici potest. Ecce ego mitto
angelum meum etc. 1. Olei unctione usi primum apostoli VI. Sal
insulsum sunt episcopi et pręlati qui non audent uel negligunt increpare delinquentes IX. Vendentes columbas in templo
sunt qui uendunt sacramenta XI. Caiphas scindens uestimenta
est sacerdos deposita religione reuersus ad sęculum XIIII.
Secretum. Quod turbe4 superest, a discipulis tollitur. Quia mysteria quę a
rudibus capi nequeunt, non omittenda, sed inquirenda sunt a
perfectis VII. Cęcus inuocans Iesum proiecto uestimento et credens illuminatur. Sic qui uidere cupit Dei mysteria et intelligere
1 corr. ex hius 2 pro: hęmorrho- 3 pro: -ll- 4 pro: -ę
399v
Scrrpturas, oret et sęculi curam deponat et in fide non uacillet X.
Quęrunt: In qua potestate hęc facis? Nec docentur: quia1 ueritas
occultanda sit et iis qui non capiunt et iis qui ex contemptu
quęrunt XI. Velum templi scissum est: reuelata mysteria quę
prius latebant in littera XV. Reuolutio lapidis a monumento reserationem sacramentorum Christi, quę uelamine litterę Legalis
tenebantur, insinuat. Lex enim lapide scripta est XVI.
Solitudo. Venite seorsum in desertum locum et requiescite. Abiit in
montem orare VI. In monte excelso transfiguratus Dominus
ostendit gloriam resurrectionis. Faciamus hic tria tabernacula IX.
Superbus. Qui uolunt salutari in foro et in primis cathedris sedere etc. XII.
Spes. Apparuit Dominus primo Marię Magdalenę, de qua eiecerat
septem demonia, id est uitia septem capitalia, uel uniuersa uel
septem donis Spiritus Sancti opposita, ut, ubi abundauit peccatum,
superabundaret gratia XVI.
Spiritus Sanctus. Petrus sine Spiritu uoci ancillę cessit, cum Spiritu
nec principibus nec regibus cędit2 XIIII.
LVCAS
Sapiens. Lucerna supra candelabrum. Lucerna corporis oculus et
lucerna animę intellectus. Vide ergo, ne lumen, quod in te est,
tenebrę sint etc. XI. Et uos estote parati XII. Ędificaturus turrim
sumptus computat, bellum commissurus uires considerat.
Bonum est sal etc. si euanuerit, foras mittetur XIIII. Quid sit prudentia
iuxta Origenem. Filii huius sęculi prudentiores filiis lucis in
generatione sua sunt XVI.
Superbus. Dispersit superbos mente cordis sui I. Omnis mons et
collis humiliabitur III. Symon phariseus imputat Domino, quod
tangi se patitur a peccatrice, sed arguitur minus ea pręstitisse VII.
Intrauit cogitatio in discipulos, quis eorum3 maior esset IX. Habent
uolucres cęli nidos IX. Et tu, Capharnaum, usque ad cęlum exaltata
MARCVS / LVCAS 241
1 corr. ex qui 2 pro: ce- 3 corr. ex eos
ę
usque ad infernum demergeris X. Videbam Sathanam sicut fulgur
de cęlo cadentem X. Veh1 uobis qui diligitis primas cathedras in
synagogis et salutationes in foro XI. Quia quod hominibus altum
est, abominatio est apud Deum XVI. Phariseus se laudat et aliis
detrahit. Arrogantię quattuor species. Iustus superbus super
atus est a peccatore / humili XVIII. Facta est autem inter illos
contentio, quis eorum uideretur maior. Corriguntur a Domino
XXII.
Secretum. Ioannes soluere corigiam calciamenti Domini non ualet,
quia incarnationis mysterium nec ipse inuestigare sufficit, qui
hanc per prophetę spiritum agnouit III. Iesus, cum legisset
librum, ministro plicatum reddidit, quia non omnia omnibus
dicenda, sed pro captu audientium IIII. Dum turbis loquitur
Dominus, pusillum a terra reducere nauim iubet. Mox ad
apostolos conuersus in altum ducere iussit quia perfectioribus
datum est nosse mysterium Dei V. Non est occultum quod
non manifestetur, nec absconditum quod non cognoscatur et
in palam ueniat. Fimbriam Iesu tangere possumus, superiora
uastimenti non possumus. Apprehendimus enim eum, sed
non comprehendimus VIII. Nemo scit, quis sit Filius nisi Pater, et
quis sit Pater nisi Filius et cui uoluerit Filius reuelare X. Nihil
opertum quod non reueletur etc. quoniam quę in tenebris dixistis,
in lumine dicentur, et quod2 in aurem locuti estis in cubiculis,
prędicabitur in tectis XII. Velum templi scissum est
medium, id est archana prophetarum patuerunt passo Domino
XXIII. Reuolutio lapidis a monumento signat reserationem sacramentorum quę tegebantur uelamine litterę Legis, quę in lapide
scripta est. Cuius ablato tegmine corpus Domini mortuum non
inuenitur, sed uiuum euangelizatur XXIIII.
Sensus quinque. Erunt quinque in domo una diuisi3 tres in duos et
duo in tres: pater, mater, socrus; filius, filia, nurus XII. Iuga
boum emi quinque, et eoprobare illa: Rogo te, habe me excusatum
XIIII.
1 pro: Vę 2 add. 3 corr. ex diusi
400r
Solitudo. Et erat Ioanes in desertis usque ad diem ostensionis suę ad
Israel 1. Factum est uerbum Domini super Ioannem, Zachari
ę filium, in deserto III. Iesus in deserto tentatur a diabolo IIII.
Iesus secedebat in desertum et orabat V. Inter deserta quęrentibus Christum datur alimentum, et super abundat. Zacheus
prę turba non poterat uidere Iesum. Ascendens supra turbam
uidit et in domo sua excepit XIX. Tunc qui in Iudea sunt, fugiant
in montes, et qui in medio eius sunt, discedant. Dominus die
docebat in templo, noctibus exiens morabatur in monte Oliueti
XXI. Et egressus ibat secundum consuetudinem in montem Oliuarum XXII.
Spes. Mattheus de publicano apostolus V. Mulieri peccatrici dimissa
sunt peccata multa, quia dilexit multum VII. Mulier inclinata
XVIII annis Domini manu erigitur XIII. Zacheus, princeps publicanorum et ipse diues, apud quem dignatus est Dominus hospitari
XIX. Latro de cruce transit ad paradisum XXIII.
Simplex. Columbę natura simplex, sine fele1, mitis, hospita unius domus, conuersatione utens, osculum pacis amans III. Si oculus tuus
fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit XI. Quicunque non acceperit regnum Dei sicut puer, non intrabit in illud.
Sinite paruulos uenire ad me XVIII.
Sollicitus. Pastores, quia festinantes uenerunt, inuenerunt Mariam
cum Iesu. Nemo enim cum desidia Christum inuenit II. Neminem per uiam salutaueritis. Martha satagebat circa frequens
ministerium X. Similes expectantibus Dominum suum.
Beati quos Dominus inuenerit uigilantes. Estote parati, quia, qua
hora non putatis, Filius hominis ueniet XII.
Sacerdos. Quia olim sacerdotalis ex stirpe Aaron successio quęrebatur,
necessario tempus substituendę soboli procurabatur. At quia
nunc non carnalis successio, sed perfectio spiritalis inquiritur, sacerdotibus ut semper / altari queant assistere, semper
castitas obseruanda pręcipitur I. Pastores uigilant super gregem suum et angelum uident, et claritas Dei circumfulget illos
LVCAS 243
1 pro: -ll-
400v
etc. II. Quod ante XXX ętatis annum prędicationis et pręlaturę
officium concedi non debeat III. Fidelis dispensator et prudens,
quem constituit Dominus supra familiam suam. De malis uero
dispensatoribus dicitur: Si dixerit: Moram facit Dominus
meus uenire, et coeperit percutere, edere, bibere et inebriari. Cui
commendauerunt multum, plus petent ab eo XII.
Spiritus Sanctus in columbę specie III. Iesus autem plenus Spiritu
Sancto. De aliquibus etiam sanctis legitur, quod pleni fuerunt Spiritu sancto. Non tamen ideo ęquales Saluatori. Minus
enim capaces illi quam hic, licet utrique pleni IIII. Pater uester
cęlestis de cęlo dabit Spiritum bonum petentibus se. Digitus Dei
dicitur Spiritus Sanctus propter partitionem donorum XI.
Non uenit regnum Dei cum obseruatione neque dicent: Ecce hic
aut ecce illic. Ecce enim regnum Dei intra uos est XVII.
IOANNES
Superbus. Quid superbis, homo: Filius Dei propter te humilis
factus est VI.
Secretum. Cuius ego non sum dignus, ut soluam corigiam calciamenti I. Ego cibum habeo manducare, quem uos nescitis. Perfectorum enim est solidus cibus, infantium est lac concupiscere IIII. Quęrebant Iesum apprehendere, et exiuit de
manibus eorum X. Facies Lazari sudario tecta signat, quod in
hac uita plenam cognitionem habere non possumus. Quod
autem dicit: Soluite eum et sinite abire, hoc est quod post
hanc uitam auferuntur ualamina, ut facie ad faciem uideamus
Dominum XI. Discipulus recumbit in sinu Iesu, cui reuelantur archana
sapientię Dei XIII. Ioseph discipulus Iesu occultus propter
metum Iudeorum. Nicodemus quoque, qui uenit ad eum
nocte XVIII.
Suspitio. Maria Iesum existimauit quod hortulanus esset XX.
Sepultura. Corpus Iesu ligauerunt linteis cum aromatibus, sicut mos est
Iudeis sepelire. Admonuit ergo Euangelista morem cuiusque gentis
in sepeliendo esse seruandum XVIII.
Spes. Mulierem in aduterio deprehensam non condemnauit Dominus, sed imponens ei, ne amplius peccaret VIII.
Seruus. Seruitutes duę: timoris et amoris XV.
Sollicitus. Martha, ut audiuit, quia Iesus uenit, occurrit illi; Maria autem domi sedebat. Maria, ut audiuit, surrexit cito et uenit ad eum,
cum adhuc esset, ubi occurrerat ei Martha XI.
Sacrilegium. Qui aliquid de ecclesia furatur, Iudę perdito comparatur. Quare Iesus fures admisit, nisi ut eius Ęcclesia fures, dum
patitur, toleraret etc. XII.
Sacerdos. Qui intrat per ostium, pastor est ouium. Huic ostiarius aper
it, et oues uocem eius audiunt, et proprias oues uocat nominatim
etc. Ante eas uadit, et oues illum sequuntur. Pastor bonus
animam suam ponit pro ouibus suis. Mercenarius autem et
qui non est pastor etc. uidet lupum uenientem, et dimittit oues et
fugit. Et lupus rapit et dispergit oues X.
Spiritus Sanctus in specie columbę. Vt cognoscat unusquisque, si
habeat Spiritum Sanctum, simplicem se esse debere sicut
columbam et habere cum fratribus pacem I. Spiritus, ubi uult, spirat.
Et uocem eius audis, sed nescis, unde ueniat aut quo uadat. Sic
est omnis qui natus est ex spiritu. Non enim ad mensuram
dat Deus spiritum, Filio tantum. Vnde subiungit: Pater diligit
Filium et omnia dedit in manu eius III. Spiritus Sanctus comparatur radiis solaribus, qui multa illuminando non minorantur
V. Spiritus est qui uiuificat; caro non prodest quicquam VI. Et ego
rogabo Patrem, et alium Paraclytum1 dabit uobis, ut maneat
uobiscum in ęternum, Spiritum ueritatis, quem mundus non
potest accipere, quia non uidet eum nec scit eum. Vos autem
cognoscetis / eum, quia apud uos manebit et in uobis erit. Paraclytus
autem Spiritus Sanctus, quem mittet Pater in nomine
meo. Ille uos docebit omnia et suggeret uobis omnia quęcunque
IOANNES 245
1 pro: -cli-
ę
401r
dixero uobis XIIII. Cum autem uenerit Paraclytus, quem ego mittam
uobis a Patre, Spiritum ueritatis, qui a Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me etc. Paraclytus, id est consolator. Item
missio Spiritus Sancti uel processus quomodo intelligitur,
utrum et a Filio procedat. Quare non dicitur natus, sed procedens XV. Expedit uobis ut ego uadam. Si enim non abiero, Paraclytus
non ueniet ad uos. Si autem abiero, mittam eum ad uos. Et
cum uenerit ille, arguet mundum de peccato, et de iustitia, et de
iudicio. Cum autem uenerit ille Spiritus ueritatis, docebit uos omn
em ueritatem. Non enim loquetur a se metipso, sed quęcunque audiet, loquetur, et quę futura sunt, annunciabit uobis. Ille
me clarificabit, quia de meo accipiet, et annunciabit uobis. Omnia
quęcunque habet Pater, mea sunt. Propterea dixi etc. XVI. Insufflauit
et dixit: Accipite Spiritum Sanctum etc. Ostendit, quod
etiam ab ipso sicut a Patre procederet Spiritus Sanctus XX.
PAVLVS AD ROMANOS
Sapiens. Qui enim secundum carnem sunt, quę carnis sunt sapiunt;
qui uero secundum spiritum, quę sunt spiritus sentiunt. Nam
prudentia carnis mors est, prudentia autem spiritus uita et pax etc.
VIII. Non plus sapere quam oportet. Nolite esse prudentes
apud uos metipsos XII. Volo uos sapientes esse in bono et simplices
in malo XVI. AD CORINTHIOS I: Contra sapientes mundi I.
Sapientiam autem loquimur inter perfectos non huius1 sęculi,
sed Dei sapientiam in mysterio absconditam, quam nemo principum huius sęculi cognouit II. Sapientia huius2 mundi stultitia est
apud Deum III. AD EPHESIOS: Vt possitis comprehendere, quę
sit latitudo et longitudo, et sublimitas et profundum III. Induite uos
armaturam Dei etc. VI. AD COLOSSENSES: Instructi in caritate et
in omnes diuitias plenituděnis intellectus, in agnitione3 mysterii Dei
Patris et Christi Iesu, in quo sunt omnes thesauri sapientię et
1 corr. ex hius 2 corr. ex hius 3 pro: -ems
cientię absconditi II. IACOBI: Siquis autem uestrum indiget
sapientia, postulet a Deo I. Qui sapiens est, ostendat operationem suam in mansuetudine sapientię. Item contra sapientiam
terrenam. Item de sapientia, quę de sursum est III.
Superbia. AD ROMANOS: Contentio inter Iudeos et Romanos pręferentes se alteri alteris I. Non alta sapientes, sed humilibus consentientes XII. AD CORINTHIOS I: Qui se existimat stare, uideat, ne
cadat X. AD GALATAS: Siquis existimat se aliquid esse, cum nihil sit,
ipse se seducit VI. ACTVVM: Herodes pro contione laudatus non
dedit honorem Deo et ab angelo percussus expirauit XII. IACOBI:
Deus superbis resistit, humilibus dat gratiam IIII. APOCALYPSIS: Quia in corde suo dicit: Sedeo regina, et uidua non sum,
et luctum non uidebo. Ideo in una die uenient plagę eius, mors et
luctus et fames, et igne comburetur, quia fortis est Deus qui
iudicabit illam XVIII.
Secretum. AD ROMANOS: Quam incomprehensibilia sunt iudicia eius
et inuestigabiles uię eius XI. AD CORINTHIOS I: Dei sapientiam
in mysterio absconditam, ut supra. Quę Dei sunt, nemo cognouit
nisi Spiritus Dei. Animalis autem homo non percipit ea quę sunt
Spiritus Dei. Spiritalis autem iudicat omnia etc. II. II: Velamen in
facie Moysi adhuc apud Iudeos III. AD COLOSSENSES: Mysterium,
quod absconditum fuit a sęculis et generationibus, nunc autem
manifestum est sanctis eius etc. I. APOCALYPSIS: In calculo
nomen nouum scriptum, quod nemo scit nisi qui accipit II. / Vidi
librum scriptum intus et foris, signatum sigillis septem, quem
nemo poterat aperire etc. V. Vidi, et ecce apertum est templum
tabernaculi testimonii in cęlo. Nemo poterat introire ěn templum, donec
consummarentur etc. XV.
Silentium. AD CORINTHIOS I: Mulieres in ecclesiis taceant; domi uiros
suos interrogent XIIII.
Senex. AD THIMOTEVM I: Seniorem ne increpaueris, sed obsecra ut
patrem etc. V.1 AD TITVM: Senes ut sobrii sint etc. II. AD HEBREOS: Quod antiquatur et senescit, prope interitum est VIII.
PAVLVS AD ROMANOS 247
1 corr. ex IIII
401v
Suspicio. Apostoli pleni Spiritu Sancto uariis linguis loquebantur. Ob hoc
a quibusdam putabantur ebrii II.
Spes. AD ROMANOS: Gloriamur in spe glorię filiorum Dei V. Spes
autem quę uidetur non est spes. Nam quod uidet quis, quid
speratur? VIII. AD CORINTHIOS II: Fiduciam autem talem
habemus per Christum ad Deum etc. III. AD THESSALONICENSES
1: Galea spes salutis V. AD HEBREOS: Spei confirmatio
per promissionem Abrahę factam interposito iuramento etc. Ad
tenendam propositam spem, quam sicut anchoram habemus
animę tutam ac firmam et incedentem usque ad interiora uelaminis, ubi pręcursor pro nobis introiuit Iesus secundum ordinem Melchisedech, pontifex factus in ęternum VI. IOANNIS I:
Siquis peccauerit, aduocatum habemus apud Patrem Iesum
etc. II.
Seruus. AD EPHESIOS: De officio seruorum et dominorum VI. AD
COLOSSENSES: De eodem. Item Domino fideliter ut Deo seruiendum III, IIII. AD THIMOTEVM I: Quicunque sunt sub iugo
serui, dominos suos omni honore dignos arbitrentur etc. VI. AD
TITVM: Seruos dominis suis subditos esse etc. II. PETRI II: Serui
corruptionis. A quo enim quis superatus est, huius et seruus est
II.
Simplex. AD CORINTHIOS I: Fratres, nolite pueri effici sensibus, sed
malicia paruuli estote. Sensibus autem perfecti estote XIIII. II: Sermo
noster qui fuit apud uos, non est in illo: Est et Non; sed Est in
illo est1 I. Non ambulantes in astutia neque adulterantes uerbum
Dei IIII.
Sollicitus. AD CORINTHIOS I: Nescitis quod hi2 qui in stadio3 currunt
etc. ab omnibus se abstinent etc. Sic curro, non quasi in incertum
IX. AD PHILIPPENSES: Nihil solliciti sitis IIII. PETRI I: Omnem
sollicitudinem uestram proiicientes in eum, quoniam ipsi cura est
de uobis V. APOCALYPSIS: Esto uigilans et confirma cętera quę
moritura erant etc. III. Beatus qui uigilat et custodit uestimenta sua,
ne nudus ambulet et uideant turpitudinem eius XVI.
1 pro: fuit 2 pro: ii 3 corr. ex statio
Sacerdos. AD THIMOTEVM I: Siquis episcopatum desiderat, bonum
opus desiderat. Oportet enim episcopum irreprehensibilem
esse etc. Diacones similiter pudicos, non bilingues etc. et hi autem
probentur primum, et sic ministrent nullum crimen habentes.
Diacones sint unius uxoris uiri etc. Qui enim bene ministrauerint, gradum bonum sibi acquirent et multam fiduciam in fide
quę est in Christo Iesu III. Qui bene pręsunt presbiteri, duplici
honore digni habeantur, maxime qui laborant in uerbo et doctrina
etc. Aduersus presbiterum accusationem noli recipere nisi sub
duobus aut tribus testibus. Peccantes coram omnibus argue.
Manus cito nemini imposueris V. AD TITVM: Consituas per
ciuitates presbiteros. Siquis sine crimine est, unius uxoris uir, filios
habens fideles etc. Oportet episcopum sine crimine esse sicut Dei
dispensatorem, non superbum, non iracundum etc. amplectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhortari in doctrina sana et eos qui contradicunt arguere I. AD HEBREOS: Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui uocatur a Deo tanquam Aaron. Sic et Christus
etc. V. PETRI I: Seniores, pascite qui / in uobis est gregem Dei etc.
non lucri gratia, sed uoluntarie V. IOANNIS I: Sed uos unctionem
habetis a Sancto et nostis omnia II. APOCALYPSIS: Stellę septem quę sunt angeli, id est episcopi septem ecclesiarum I.
Spiritus Sanctus. AD ROMANOS: Quicunque enim Spiritu
Dei aguntur, hi sunt filii Dei etc. Spiritus adiuuat infirmitatem
nostram VIII. AD CORINTHIOS I: Spiritus omnia scrutatur,
etiam profunda Dei. Quę Dei sunt, nemo cognouit nisi Spiritus Dei.
Spiritalia homo iudicat omnia et ipse a nemine iudicatur. Nos
autem sensum Christi habemus II. Nemo in Spiritu Dei loquens dicit anathema Iesu. Et nemo potest dicere: Dominus
Iesus nisi in Spiritu Sancto. Diuisiones gratiarum sunt idem
autem Spiritus etc. XII. AD GALATAS: Quoniam autem estis filii
Dei, misit Deus Spiritum filii sui in corda uestra clamantem:
Abba, Pater IIII. AD THIMOTEVM II: Bonum depositum custodi
PAVLVS AD ROMANOS 249
402r
per Spiritum Sanctum qui habitat in nobis I. ACTVVM:
Descendit Spiritus Sanctus in apostolos, et apparuerunt linguę igneę
II. PETRI I: Spiritu Sancto misso de cęlo, in quem desiderant
angeli prospicere I.
METHAMORPHOSES
Sapientia. Argus centoculus, Aristoris1, a Mercurio cantu fistulę sopitus et
interemptus I. Perseus Minerua, id est sapientia sibi fauente
Medusę, quę homines aspectu uertebat in silicem, caput abscidit
IIII. Dedalus labyrintum2 fugiens e Creta uolauit in Ciliciam VIII.
Protheus3, ut sibi insidiantes eluderet, in diuersa uertebatur VIII.
Thetis, ut Peleum XI. Periclimenes, ut Herculem XII.
Superbus. Gygantes I. Pentheus Bacchi sacra contempsit; a matre et
sororibus est interemptus. Tyreni naute4 Bacchum puerum rapuerunt; monstris territi in mare se pręcipitant III. Mineides5
sacra Liberi contemnunt; uertuntur in uespertiliones IIII. Pyeri
filię in picas, ausę cantu cum Musis contendere V. Marsyas
nudatus et excoriatus, dum cantibus se pręponit Apollini VI. Chione
Diana se formosiorem dixit et ab ea sagittam in lingua excipiens
periit XI.
Secretum. Coruus secretum prodidit, et ex candido factus est niger.
Cornicem eadem de causa Minerua a se alienauit. Bathus6 quoque
in lapidem indicem mutatus II. Ascalaphus indicauit Proserpinam mali Punici granum gustasse; uersus est in bubonem V.
Famulus Mydę facta scrobe os inferens immurmurauit, uitium
domini cęlandum7 esse, arenaque rursum operuit. Sed inde harundines natę collisionis sono secretum uulgarunt XI. Somni filius
Morpheus Alcyonę maritum Ceicem8 absentem sollicite de eius
salute naufragio periisse ostendit XI.
Senex. Medea Esonem9 senem herbis reduxit ad iuuentam VII. Mestra speciosa
in piscatorem senio procliuem a Neptunno mutata seruitu-
1 pro: Ares- 2 pro: -th- 3 pro: -t- 4 pro: -ę 5 pro: Minyei-
6 pro: Battus 7 pro: ce- 8 pro: Cey- 9 pro: Ę-
tem euasit VIII. Iolaus et Calyroes filii ex pueris statim adulti IX.
Sybillę anni arenę numero comparati XIIII.
Solis equi: Pyrrous1, Eous, Ethon2, Phlegron3 II.
Suspicio. Pyramus amictum Thysbes cruentatum reperiens putauit
illam a fera deuoratam et prę dolore mortem sibi consciuit. Athamas
in siluis Learcum4 filium feram ratus occidit IIII. Egeus5 Theseum
filium, dum ut hosti aconitum propinat, agnouit et excusso poculo a
mortis aditu retraxit. Procris zelotippa6 maritum Cephalum in siluis
uenantem obseruans pro fera iaculo interimitur. VII. / Cyparissus
ceruum suum mansuefactum in siluis nactus sagitta confixit.
Quo agnito dolens defecit X.
Solitudo. Esacus sub monte Idę educatus urbanum apparatum siluis ac labori
pręposuit XI.
SENECA
Sapiens. De prudentia, id est omnia esse sapientis 44. Sapientum
uoluptates modestę 61. Ad quam rempublicam accedet sapiens 64.
Puto multos potuisse ad sapientiam peruenire, nisi putassent se
peruenisse 72. Sapiens non timet fortunam 74. In sapientem
non cadit iniuria; uirtute contentus est. Sapiens uicinus proximusque diis consistit 76. Quę feriunt sapientem 77. Sapientia
non est in litteris. Animus uereri qui scit, scit tutus aggredi. Discipulus
est prioris posterior dies 85. Rem maximam sibi promittit
sapientia --- ut te reducat tibi 87. Sapiens nihil facit quod non debet,
et nihil prętermittit quod debet 87. Sapiens se ipso contentus 3.
Sapiens ad omnem occursum munitus et intentus, plenus gaudio,
hilaris, placidus, inconcussus, cum diis ex pari uiuit 21. In sapiente
altera pars irrationalis, quę aduersis affligitur, altera rationalis, quę
omnia tolerat. Sapiens uincit fortunam uirtute. Inter perfecte et
mediocriter sapientem 27. Quicunque fuerint sapientes, pares
erunt 31. Argumentum, quod prudens beatus sit. Sapiens, in
METHAMORPHOSES / SENECA 251
1 pro: Pyrois 2pro: Ę- 3 pro: -gon 4 pro: -ch- 5 pro: Ę-
6 pro: -typa
402v
quacunque fortuna fuerit, uirtutem explicabit 36. Quę res sapientem faciat 37. Magna et spaciosa res est sapientia 38. Inter sapienti
am et philosophiam 39. Sapientię laus 40. Quid inuestigauerit
sapiens 41. Talis animus sapientis esse uiri debet, qualis Deum
deceat 42. Sapientis pręcepta finita esse debent et certa 44. Quęcunque metuenda declina, et quicquid consilio prospici
potest, prospice 48. Sapientem sapienti prodesse argumentis
ostendit 54. Confutatur Stoicorum sententia dicentium sapienti
am bonum esse, sapere bonum non esse. Quid sit sapientia?
Quid eius usus 56. Nostri intellectum et honestum et bonum iudicant 60. Simplex 75.
Superbia. Cęsar pepercit uitę Pompei Poeni; gratias agenti porrexit ad
osculandum sinistrum pedem 26. Nunquam solido stetit superba
felicitas et ingentium imperiorum magna fastigia obliuione fragilitatis
humanę collapsa sunt 112. Superbia diuitis erga pauperem
uetantis, ne se sequatur 143. Iactabundus, superbus, minax 32.
Secretus. Nullum putaueris esse locum sine teste 86. Qui secretum
incaute pandunt 2. Si honesta sunt quę facis, omnes sciant, sin
turpia, quid refert neminem scire, cum tu scias? O te miserum, si
contemnis hunc testem 14. Quid enim prodest ab homine
aliquid esse secretum: nihil Deo clausum est 34.
Silentium. Tene semper uocis et silentii temperamentum. Tamen et
in hoc incumbe, ut libentius audias quam loquaris 87. Tacere
qui nescit, nescit loqui 87. Apud Pythagoram discipulis quinque
annis tacendum erat 17. Quod sibi in studia seposito aliorum strepitus non tam molestus sit. Quid prodest totius regionis silentium, / si affectus fremunt 18. Vlixes sociis1 remedium aduersus Sirenas
inuenit 19.
Somnus refectioni necessarius est. Hunc tamen semper si per diem
noctemque continues, mors erit 75. Laudare solebat Attalus culcitram, quę resisteret2 corpori etc. 53. In somnolentos 60.
Senex. Nihil turpius est quam grandis natu senex, qui nullum alium
habet argumentum, quo se probet diu uixisse, pręter ętatem 72.
1 corr. ex socii 2 corr. ex resteret
403r
Senex longa miseriarum tabe confectus, reductis introrsus oculis
146. De bono senectutis 5. Senectus in corpore, non in animo
grauis. Senex nauigio comparatur paulatim rimis se se dehiscenti
11. Zenon, Cleantes1: Turpe est seni ex commentario uiuere 12.
Quod seni iam per ętatem delyro liceat se occidere 20. Grati
as agit senectuti, quod se lectulo affixit 24. Gratias agit senectuti
34.
Sol. Stellas non decidere neque transilire 88. Circuli quinque2 apparent circa sydera 88. Quando fiunt circuli. Quando apparent.
De arcu cęlesti. Arquus3 quid 89. Quare arquus non implent
orbem. De uirgis. De coronis. Plures soles, Gręce parallelia4 90.
Qualiter solis defectio cerni possit. Cometę etc. Cęlum ardere uisum
91. De tonitruo, fulminibus et fulgurationibus 93, 94. Fulminis
opera mira. Tria fulminum genera. Quod non mittat fulmina
Iuppiter 95. Nomina fulgurum. Vis fulminis. Tonitrua. Fulguratio.
Quare fulgere correpte proferebant 96. De cometis 108. Faces
et trabes 108. Cometes non minor sole. Durans menses sex 109.
Astronomia 38.
Suspicio. Controuersię coniecturales. In filium ter abdicatum, qui
cum ueneno depręhensus effudit; utrum illud sibi (ut aiebat)
parauerat an patri 133. Filius ne abdicatus an procurator adulter
occiderit patremfamilias et adulteram uulnerauerit 134. Proditionis
suspectus accusatur 136.
Solitudo et frequentia miscenda 75. Inimica est multorum conuersatio.
Solitarii uita minime ociosa 3. Solitudo appetenda prudenti.
Crates, cum uidisset adolescentulum secreto ambulantem, interrogauit,
quid illic solus faceret. Mecum inquit, loquor. Qui Crates:
Caue, inquit, rogo et diligenter attende, ne cum homine malo loquaris
4. Seni iam in secessu quiescendum 7. Solitudo mala suadet,
nisi proponatur Deum esse pręsentem 10. Laudat secessum
a turba 12. Quod umbram et ocium petierit culpantes negligit 13.
Damnat eos qui ob quoddam5 animi uitium solitudinem petunt 18. In secessu secum loquendum et examinanda conscientia.
SENECA 253
1 pro: -th- 2 corr. ex quę- 3 pro: Arcus 4 pro: -eli 5 corr. ex .d
Locorum mutatio uitanda 25. Secessio et peregrinatio nocet sine
curatione animi 51. Similitudo. Comparatio attollit hic, illic deprimit
14.
Spes est ultimum aduersarum rerum solatium 11. Minus autem turpe
est creditori quam spei bonę decoquere 13.
Seruus meliore parte sui liber est 30. Si in clientellam1 felicis hominis
potentisque perueneris, aut ueritas aut amicicia perdenda est 87.
De familiaritate habenda cum seruis. Qui nobiles seruierunt.
Seruorum dies festus. Calixtus seruus, postea domini sui dominus
. /
Securitatis magna portio est nihil inique facere 52.
Salutatio. Reges Parthos non potest quisquam salutare sine munere 7.
PLATO
Sapientia absoluta. Sapientia conditionalis. Theages de sapientia 3. Si
sapientia disci posset, magnam mercedem, qui doceret, reportaret.
Nihil in anima diuinius quam circa quod intelligentia sapienti
aque uersatur 15. Optimi scientiam prodesse, raro rerum
aliarum 17. Homerus de Margite: Multa quidem nouerat, sed male
nouerat omnia, id est multa quidem sciuit, sed malum sibi fuit
hęc omnia scire 17. Ab animo prius caligo dimouenda, ut dinoscas,
quid bonum, quid malum sit 18. Mens et sapientia nomina
sunt omnium preciosissima 36. Sapientem imprimis sibi ipsi
sapere oportere 39. In quibus prudentes sumus, cuncti nobis
concędent2 44. Scientiam sensum esse 46. Scientia est opinio
uera cum ratione. Intellectus Dei proprius et paucorum admodum
electorum hominum. Sapientia in mente, in ratione reminiscentia 48. Theetetus de scientia 48. Quę sunt scientię 49. Scienti
a est opinio uera cum ratione 58. Scientia est opinio recta
cum scientia differentię 59. Sapientia diuinorum, scientia
naturalium. Prudentia humanorum 89. Sapientia ipsa felicitas
1 pro: -l- 2 pro: -ce-
403v
est 90. Scientia metuendorum et non metuendorum 105. Tunc
sane mentis oculus incipit cernere, cum primum corporis oculus
deflorescit 157. Qualis fuerit demon Socratis 167. Socrates oraculo
Apollinis sapientissimus iudicatus. Solus Deus sapiens 168. Siquando optamus pure aliquid intelligere, recedere a corpore
oportet atque ipso animo res ipsas considerare. Non alibi puram sapientiam posse assequi speremus quam in futura post
mortem uita 177. Sapientię officium 208. Cognitio. Ignoratio. Opinio.
Potentię. Scientia. Opinabile. Philodoxus, id est opinionis
amicus 214. Qui illi inhęret, in quo ueritas et ipsum ens emicat, intelligit
illud atque cognoscit etc. 219. Natura terrea lumen cęleste
non accipit. Ideo terreni affectus expellendi, ut diuino lumine impleamur.
Studium naturalium animum auertit a diuinis. Deus intellectum creat, creando intelligendi uim prębet et continue actum
intelligendi 220. Similitudo: non nisi purgatis oculis posse cerni diuina
221. Custos contra omnia uitia tutissimus est scientia 225. Intellectus
et opinio 256. Sapientem non faciunt artes 325. Vnicuique
ipsorum quę sunt, tria sunt, ex quibus scientiam fieri necessarium sit: nomen, ratio, simulachrum. Nec acumen neque
memoria faciet unquam, ut qui rei ipsius, qua de agitur, non est
cognatus, ipsam inspiciat 335. Quis non expertus est tanto se
aliquid intellexisse sincerius, quanto longius subducere intentionem
mentis a corporis sensibus potuit 361. Alii aliis ingeniosiores 380. Pythagoras grammaticus: Tu autem confide, quoniam diuinum
genus est hominibus, quibus sacra natura proferendo in
lucem omnia monstrat. Ergo mirabimur Homerum et Didymum
aliosque permultos uel natura uel ab infantia cęcos ita scripsisse,
ut / perspicue uidisse omnia uideantur. Mirabimur Zoroastrem
aliosque sapientię inuentores diuturna dumtaxat solitudine solaque animi totius in mentem solum conuersione rerum omn
ium scientiam peperisse 391. Semina scientiarum in homine 392. Viri ingeniosiores sępenumero molles carne sunt, graciles,
ualetudinarii etc. 401. Aristoteles scribit: omnes in qualibet arte uiros
PLATO 255
ę
404r
excellentes melancholicos extitisse, siue tales nati fuerint, siue assidua
meditatione tales euaserint 401. Intellectus res non cognoscit, nisi
uestiatur formis 408. Ingeniosiores in quorum ortu Saturnus et
Mercurius possunt quamplurimum 412.
Secretum. Gigis1 gemma se conuersa inuisibilem, ad alios uisibilem
faciebat 195. Cicero, cum rem obscurissimam significare uellet:
Id, inquit, numero Platonis obscurius 225. Eatenus de diuinis
asseuerandum, quatenus diuinis oculis comprobetur 243, 251. Superiora horum principia Deo nota sunt atque ei qui Dei sit amicus
257. Haud pium est mysteria philosophię cum his communia
facere qui ne somniare quidem purificationem animi potuerunt
328, 331.
Somnus in quo non se obiiciunt uisa nefaria 229. Somniorum simulachra
256. Pueri ad somnum motu et uocibus deliniuntur 295. Epimenidem Cretensem annos quinquaginta dormisse aiunt 401.
Vnde insomnia. Somniorum interpres. Quando ueriora insomnia.
Orpheus grammaticus de Somnio deo 403.
Senes, si modesti et faciles sint, haud nimis senectus his laboriosa contingit
etc. 190. Neque uir modestus inique senectutem feret cum paupertate
neque immoderatus cum diuitiis facile 190. Senectus qua causa
constet 261. Senes uerecundi sint coram iuuenibus 285.
Sensus quinque. Sensibile et sensus congrediuntur 46. Sensus corporis
certos sincerosque non esse 177. Sensus usque ad animum transeunt 255. Sensus incorporeorum. Solus animus iudicat, quę sensibus
percipiuntur 367, 368.
Sol profecto corpora uisibilia et oculos uidentes procreat etc. 38. Neque
solem neque lunam deos esse 169. Quod planetę non errent
202. In syderibus esse sensus 310. Astra. Sol maior terra. Corpora
cęlestia. Ęther. Aer. Aqua 326. Astronomia 327.
Sepultura. Socrates interrogatus, quemadmodum sepeliri uellet:
Vtcunque, inquit, libet, si tamen me apprehendetis ac nisi ego
uos effugero 185. Sepultura ne in ornatu pompaque excędat consuetudinem. Annuę defunctorum curę 283. Sepulturę locus sit qui ad
1 pro: Gy
cetera1
est inutilis. Quanta impensa procurandum funus. Plangere et extra domum uiciferari prohibendum etc. 322.
Solitudo tristitiam generans 410.
Spes. Socrates sperat se ad deos iturum. Ideo mortem non moleste fert 176.
Spes beatitudinis eorum qui uirtutibus uacarint 185. Spes bonorum. Maiorum timor 190.
Seruus. Quomodo cum seruis conuersandum 292. Si seruus ira
concitus dominum occiderit, cognati2 interempti hominis, quomodo uelint, illum interrimant 306. Siquem liberum occiderit,
detur cognatis occisi, et ipsis in eum idem faciendi ius sit 306.
Sacerdos. Pastorem populi ducem exercitus nuncupat Homerus
19. Sacerdotes Ęgyptii nostris similes 253. / De sacerdote diuina
sorte creando 290.
Sacrificium. Deum magis ad animum quam ad dona et sacrificia respicere 17. Muneribus quę offeruntur Deum non indigere, sed nos
indigere, ut sic honoremus Deum 22. Donaria diis moderata a moderatis
hominibus offerantur 321.
DIONYSIVS HALICARNASEVS
Superbus. Alladius cum diis inimicicias gerens 23.
Similitudo indiscreta ancylliorum3, quorum fabricator Mamurius 51.
Seruus. Liberum a seruo non natura, sed fortuna differre 88.
PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI
Sapiens. Cur breues corpore ut plurimum longis prudentiores sunt 12.
Superbus. In stabulis attondent equabus iubam. Alioquin ea uenustate
elatę coitum atque admissuram asinorum non admittunt 9. Cur
qui minus prudentes sunt, sublimes incedunt. Cur stulti prudentes et prudentes interdum stultos procreant 12.
PLATO / DIONYSIVS HALICARNASEVS / ALEXANDER APHR. 257
1 pro: cę- 2 corr. ex cognatus 3 pro: ancili-
404v
Somnus. Cur solis ęstus somnum adducit aliis, aliis non 16. Cur titilatio1 et
pruritus pedis uolarum somnum cit 21.
Senex. Cur senes tremunt 12.
Sensus quinque. Cur nec plures nec pauciores 22.
Spurcicies. Cur ex purulentis et tabidis multitudo erumpit pediculorum 20.
PROBLEMATA ARISTOTELIS
Sapiens. Cur locis calidis homines sapientiores sunt quam frigidis
48.Cur qui aliqua in arte ingenio pręstantes extiterunt, melancholicos fuisse constat 67. Cur omnium animantium homo
prudentissimus est. Qui minori sunt capite, prudentiores sunt. Cur
seniores amplius mente ualemus, iuniores prius discimus 68.
Pręmia corporum certamini proposita, non sapientię animi,
quia ipsa sibi pręmium 69.
Somnus. Qui nimis dormiunt, minus colore hilarantur quam qui se modice
somno recreant 31. Cur inflexo corpore cubare melius est quam
extento. Quare cum parte corporis dextra cubamus, somnus magis
accedit 38. Quare qui rigent maxime, dormire non ualent 39.
Quam ob rem qui grauiter et suauissime dormiunt, nihil somniant
69.
Senex. Cur qui loca ędita2 apertaque colunt, tardius senescunt, qui
autem caua et palustria ocius 48. Cur homines, cum senescunt,
nigriores reddantur 73.
Sensus quinque. Cur propter gustum et tactum quam alios sensus
homines incontinentes dicuntur 66.
PROBLEMATA PLVTARCHI
Superbus. Marcum Crassum foenum in cornu habere dicebant
79.
1 pro: -ll- 2 pro: e
Secretum. Deum in cuius tutela urbs est, nec quęrere nec nominare fas est. Valerius Soranus male perisse dicitur nomen huius
dei efferre ausus 79.
Senex. Plato: Vbi senes imprudentes sint, adolescentes quoque turpissimos
esse necesse est 77.
Suspicio. Circa Capitolium habitare nemini licet 81.
Seruus. Cur Idibus Sextilis diem festum agunt serui omnes ac seruę 81.
Sacerdos. Iouis1 sacerdoti sub diuo ungi fas non est nec equo uehi nec ab
urbe plusquam tribus noctibus abesse nec pileum2 deponere etc.
77. Flamini Diali iurare non licet; amissa uxore sacerdotio / se abdicat
78. Nec farinam nec fermentum tangit nec carnem crudam. Cane
et capella abstinet nec ea nominat nec hęderam3 tangit nec sub uitem
ingreditur. Sacerdotis dignitas regię par 82.
AVLVS GELIVS
Sapiens. Inter uerum philosophum et fictum 1. Sapientia Papyrii pueri
prętextati 10. Afranius poeta sapientiam filiam esse usus et memori
ę dixit. Sophia 75. Pręstantissimos uirtute, prudentia, uiribus,
Iouis filios poetę appellauerunt 92. Carneades scripturus aduersus Zenonis
decreta helleboro stomachum purgauit 104. Contra eos qui impuri et
nequam ad philosophię disciplinas accedunt 105. Alexander: Doctrina,
inquit, anteire malim quam copiis atque opulentiis 119.
Superbus. Cato in senatu pro Rhodiensibus. Rhodienses superbos
esse aiunt, id obiectantes, quod mihi de4 liberis meis minime dici
uelim. Sint sane superbi, quid id ad nos attinet? Id ne irascimini,
siquis superbior quam nos? 45. Alexandri superbiam se Iouis
filium dicentis mater reprehendit 74.
Secretum senatus Papyrius puer matri urgenti non prodidit 10.
Quomodo fiet ut inuisibilis sis 58. Nihil occultum, quoniam omnia
reuelabit dies. Veritas temporis filia 72. Illatebrant se se, pro abscondunt 99. De clandestinis litteris 102.
PROBLEMATA PLVTARCHI / AVLVS GELIVS 259
1 corr. ex Ioui 2 pro: -ll- 3 pro: he- 4 pro: et
405r
Silentium. Sub Pythagorica disciplina non minus quisquam tacuit quam
biennium 4. Tacens, ubi opus est, et opportuna loquens 78.
Senex. Dis peidez ři gerontes sic !, id est bis pueri senes 39.
Sensus quinque. Tactus et gustus omnibus animantibus communis
pręterquam imperfectis 46. Ex quinque sensibus duos esse
cum belluis1 maxime communes, gustum et tactum 112.
Sol. Suculę. Hyades. Pliades. Vergilię 76. Sole occaso 100.
Sepultura. De Arthemesia2 et Mausolo 59.
Solitudo. Seruus domini scęuitiam3 fugiens ad desertum in specu
triennium eodem uictu cum leone uixit, ferarum, quas uenabatur,
carne ad solem cocta 36. In insula Salamine spelunca tetra et horrida,
in qua Euripides tragedias4 scriptitauit 92.
Seruus. Mancipia iure belli capta coronis induta ueniebant. Id insigne fuit
captiuorum uenalium. Pileati5 uero uendebantur eius modi serui,
quorum nomine emptori uenditor nihil pręstaret 45.
Sacerdos. Fratres Aruales XII 40. De flaminis Dialis et flaminicę cerimoniis
58. Super Flamendiale6 in conuiuio, nisi rex sacrificulus,
haud quispiam alius accumbit 58. Ęditimi, ęditui, ędituentes, ęditimor.
Claustritimus7 72.
VITĘ PLVTARCHI
Sapiens. Pittheus sapiens habitus 1. Solon se multa quotidie discentem senescere aiebat 20. Fabius militem Marsum, cum infidum
audisset, sua in illum liberalitate fidum fecit. Alterum e castris
noctu discedentem amore mulierculę cuiusdam, ipsa in castris
adducta, retinuit 58. Non omnia data sunt hominibus simul 71.
Stultos prudentibus maiori emolumento esse quam e contra 92.
Melancholici ingeniosi 117. / Odi sapientem qui sibi sapiat nihil. Calistenes8
eloquens, sed parum sapiens 48. Stilpo philosophus nihil
suum esse putauit pręter scientiam 95. Prudentiam quodammodo
esse diuinationem 132.
1 pro: -l- 2 pro: -temi- 3 pro: sę- 4 pro: -goe- 5 pro: -ll-
6 pro: flaminem Dialem 7 pro: -tumus 8 pro: Callisth-
405v
Superbus. Superbia Romuli ex rebus prospere gestis 9. Demetrius
neminem pręter se et Antigonum patrem appellabat regem 97.
Aspero natura discipulo Plato dicere solitus est, ut Gratiis sacra ferret
137.
Secretum. Consi ara sub terra latens 7. In publico conuiuio Spartę
ingredientibus natu maximus1 portas ostendens dicebat: Per hasce
uerbum non egreditur 12. Themistocles, cum suorum persecutionem fugiens Ęgeas, Eolicum2 oppidum, peruenit et apud Nicogenem hospitem latens ab Olbio, filiorum Nicogenis pedagogo3,
numine afflato audiuit: Nocti uocem, nocti consilia, nocti omnia
dato 44. Trium rerum se penituisse Cato dixit, primo quod mulieri
quicquam archanum credidit 92. Marii latebra 137. Philippus amisit
oculum, quo concumbentem4 Deum Olympiadi per ianuę
rimam aspexerat 41. Philippides a Lisimaco5 rogatus, num aliquid
suarum rerum expeteret, respondisse fertur: Solum, o rex, ne
archanorum tuorum quicquam mihi credas 95.
Silentium. Cato se tenere tam diu dixit, donec disceret non silenda. Et
cum taciturnitatem suam improbari audisset, parum id se pensi
habere dixit, dummodo uitam non improbarent 65.
Somnus. Lacones pueri cubantes in thoris arundineis 13. Titus
Latinuss somnium prodere negligens filium amittit et egrotat.
Cum id senatui renunciasset, statim conualuit 38. Agarista per
quietem leonem sibi parere uisa, genuit Periclem 50. Medicina
per somnium indicata 52. Somnium ephori quo significatum
est quttuor perituros, quinto superstite 108. Nihil certius esse
dixit Scylla quam quod somnio fuerit significatum 8. Somno moderato
et stratu uili usus Agesilaus 26. Alexander mollem lectum fastiditus
43. Somnium Calphurnię6 de Cęsaris nece 58. Somni parcus
Brutus 82.
Senex. Solon qua re fretus tyranni minas non timeret, cum rogaretur: Senectute, inquit 24. Cato in senem prauum, ne mala adderet
senectuti, cum ipsa per se satis habeat mali 92. Considius: Senectus me intrepidum facit, ait 52.
VITĘ PLVTARCHI 261
1 corr. ex maxius 2 pro: Ę- 3 pro: pę- 4 corr. ex .cunb-
5 pro: Ly-ch- 6 pro: -pur
Solis
defectio Pericle nauigante 55. Qui solis defectum prędixerat, a Dionysio
argenti talento donatus est 74.
Suspicionem, ut auerteret in se conceptam, Valerius Publicola
domum propriam demolitus est 26. Cinna pro Cinna interemptus
58, 80.
Sspultura. Hannibal Marcellum honorifice sepeliri iussit 77. Nicias uictorię
opinionem et glorię negligere maluit quam suorum ciuium corpora
inhumata relinquere 14. Bucephali equi sepulchrum 48. Cato
fratrem magnifice sepeliuit 65.
Solitudo. Scipio Africanus ueluti in portum se interdum / in solitudinem recipiebat 79. Demosthenes duos et interdum tres menses
continuo domi manens abrasa capitis parte, ut sibi exeundi pręriperet
facultatem 85. Timon Athenieneis fugiens hominum congressus 110.
Sacerdos. Pontifex a potentia potius quam a ponte dictus 17. Vestales.
Ignis sacer. Salii quare 17.
Similitudo anciliorum a Veturio Mamurio factorum, ita ut non dinoscerentur 17.
LACTANTIVS FIRMIANVS
Sapiens. Gradus sapientię, primus falsa intelligere, secundus uera
cognoscere 25. Sapientia lumen cordis, sicut sol oculorum 35.
Non plus sapere quam oportet 39. Scientia a Deo est, opinatio ex
homine 50. Contra Achademicos1 multa scire natura rerum et
uitę necessitas cogit 51. Sapientia hominis in medio est neque
scit omnia neque nescit 52. Scientia ab anima, ignoratio a corpore.
Achademici nihil sciri posse, physici contra 52. Virtus cum scienti
a coniuncta sapientia est 54. Veri sapientis summum bonum
55. Scientia et uirtus perueniunt ad summum bonum 58. Errauerunt qui sapientiam putauerunt inuentam ab homine 60.
Quod una sit uera sapientia 61. Quod sapientia se exercet in
bonis actibus. Sapientię, non philosophię insistendum esse 62.
1 pro: Aca-
406r
Contra philosophiam 70. Sapiens et in tormentis beatus 71.
Quomodo transeundum a uanitate philosophię ad ueram sapienti
am 74. Nemo dici potest homo nisi sapiens 75. Ibi quęrenda est
sapientia, ubi gentibus est stultitię titulus 75. Quod sapientia
cum religione coniuncta sit 76. Deus fons sapientię et religionis
76. Quare sapientia iungenda sit religioni. Quare sapientia
huius mundi litteras sacras contempserit 99. Quare sapientes
habentur pro stultis 110. Quod nec stultus potest esse iustus nec
sapiens iniustus 113. Quare Deus ueram sapientiam uoluit sub
specie stultitię occultari 114. De differentia scientię et uirtutis 124.
Quid sapientia 126. Vera sapientia fit per gratiam, non per
naturam. Inter sapientiam Dei et hominum 149. Sapientia nihil
aliud quam Dei notitia 156, 184. Sapientia hominis contra nocentia 189. Mentis sedes et uis mentis 198.
Secretum. Sacra quę a uiris conspici nefas. Secreta naturę non scrutanda
67.
Somnus. Mens oppressa somno latet, auocatur insomniorum imaginibus
200.
Sensus quinque. De sensuum uoluptatibus 140. Contra eos qui
sensus falsos esse contendunt 193.
Sol. Ęgyptii primi astrorum scientiam perceperunt 44. Rationes cęlestium sine ratione naturalium sciri non possunt 52. Sol, luna,
astra, uenti, nubes etc. hominis gratia facta 177.
Sepultura. Sepultura pauperum 177.
Sacrificium. Quę Deo offerenda. Contra eos qui offerunt uictimas et
lumina etc. 121. Quale sacrificium aut donum offerendum Deo
146.
LAERTIVS
Sapiens. Thales primus uocatus sapiens 5. Illi tripos1 adiudicatus,
cum Pythias sapientissimo dandum dixisset 5. Difficillimum se
LACTANTIVS FIRMIANVS / LAERTIVS 263
1 pro: -us
nosse 6. Huius esse quidam dicunt: Nosce te ipsum, quidam
Phemonoes 6. / De septem sapientibus 6. Pittacus dicebat: Prudentium esse uirorum, priusquam aduersa contingant, prouidere,
ne eueniant, fortium uero, cum contigerint, ęquo animo ferre
10. Bias sapiens iudicatus tripode ad eum misso 11. Viaticum tibi
ab adolescentia ad senectutem sapientiam compara. Ea quippe
sola est certa ueraque possessio 12. Myson inter septem sapientes
14. Socrates oraculo omnium sapientissimus iudicatus 19.
Interrogatus Aristippus, quid differret sapiens ab insipiente:
Mitte, ait, ambos nudos et incognitos, et disces 22. Quod sapiens sicut
et insipiens in parte afficitur dolore et uoluptate 24. Stilpo1 Megarensis sapientissimus. Demetrius, cum cępisset Megara, illi parci
iussit 26. Sapientia siue philosophia est quędam appetitio diuinę
sapientię 35. Sapientis officium. Respublica uxor, lex patrię
commoda 36. Bion asserebat prudentiam tantum a uirtutibus
cęteris differre, quantum uisum ab aliis sensibus 43. Sapientem
Aristoteles ait amaturum ad rempublicam accessurum, uxorem
ducturum, cum rege una uicturum 48. Idem ait sapientem sibi
ipsi sufficere; sua quippe esse quę aliorum sunt omnia 54.
Murum tutissimum prudentiam esse: neque enim decidere
neque prodi; moenia struenda in nostris inuiolabilibus cogitatibus 55. Diogenes aiebat se obiicere fortunę confidentiam,
naturam legi, perturbationi rationem 59. Ratiocinabatur omnia sapientum esse 57, 60. Stoici aiunt sapientem semper quietum
esse ac perturbationibus uacuum etc. de natura sapientis 72.
Sapientis officia 73. Solum sapientem esse liberum, malos
autem seruos esse. Sapientes et reges esse 73. Sapientem esse
omnia 74. Esse sapientem histrioni similem, qui siue Thersitę siue
Agamemnonis personam fingat, utrumque decentissimo gestu
imitatur 77. Super choenice non sedendum, id est etiam futuri
faciendam curam. Choenix enim diurna esca est 82. Pythagoras
discipulos admonere solitus, ut ista quotidie, cum domum ingrederentur, dicerent: Vbi nam excidi? Quid feci? Quid ex his quę
1 corr. ex Stilplo
406v
facere debui, omisi 82. Heraclitus, cum esset iuuenis, nihil se dicebat
scire; ubi ad uirilitatis annos euaserat, nihil ignorare 89. Xenophanes
dixit: Sapiens sit necesse est qui norit explorare sapientem
90. Qui semel fuerit sapiens, in contrarium habitum transire
non posse. Sapiens et in tormentis felix 108. Philosophiam prudentia ęstimatione antecellit, ex qua reliquę uirtutes omnes oriuntur
109.
Superbus. Xenocrati, quia semper seueritatem quandam uultu
pręferebat, dicere solebat Plato, ut Gratiis sacra faceret 39. Bion elationem esse aiebat profectus impedimentum 43. Demetrius dicebat
non esse paruum aut negligendum membrum supercilia;
posse enim uitam omnem obscurare. Hominum factu turgidorum circumcidi oportere altitudinem, sensum relinquere 52. Antisthenis dicta Platonis fastum carpentis 54. Diogenes calcans
aliquando Platonis lectum pręsentibus Dionysii amicis, quos
ille inuitarat, dixit: Calco Platonis / inane studium. Ad quem Plato:
Quanto, inquit, o Diogenes, factu tumes, dum superbiam te calcare
putas. Alii dixisee ferunt: Calco Platonis fastum, illumque
respondisse: At fastu alio, Diogenes 56. Non, si magnus fueris,
bonus eris, sed si bonus, magnus 65. Empedocles grauis ac seuerus
86. Heraclitus elationem eius ęstimationem sacrum morbum
appellabat aspectumque mentiri 89.
Secretum. Chilo interrogatus, quid esset difficile, aiebat: Archana,
[inquit]1, reticere 10. Pythagorici quidam dixerunt non esse
omnibus pandenda omnia 82.
Silentium. Chilo: Linguam semper quidem, sed in conuiuio pręsertim continendam 10. Theophrastus ad illum qui in conuiuio
penitus tacebat: Siquidem, inquit, imperitus es, prudenter facis,
sin uero peritus, stolide 49. Aures habemus duas et os unum, ut
multa audiamus, loquamur pauca 65. Cleantes2 rogante quodam,
quid nam filio crebro ingereret: Illud, ait, Electrę; Sile, sile, tene uestigium 78. Pythagorę discipuli quinquennium silebant 81. Heraclitus,
cum rogaretur, cur taceret: Vt uos loquamini, inquit 90.
LAERTIVS 265
1 om. 2 pro: -th-
407r
Somnus. Magis humus lectus, esca olus, caseus panisque cibarius 3.
Epimenides VII et L annos dormiuit 14. Diogenes culpabat eos qui sequerentur somnia dicens: Ea quidem quę agitis, nec in somnis, ut
corrigatis, cogitare uultis; quę uero dormientes cernitis, ea curiose
disquiritis 57. Somnum fieri, cum uis sensibilis circa principale
soluitur nostrum 77. Theon Tithoreus Stoicus dormiens ambulabat.
Et Periclis seruus in summo tecto 69. In somnis uisa sępe uera
secundum Epicurum 102. Quomodo fit somnus 104.
Senectutem malorum omnium portum asserebat Bion; siquidem ad
ipsam cuncta confugere 43. Fortitudine, inquit, iuuenes cum
sumus, utimur. At cum senescere incipimus, prudentia uigemus
43. Non esse improbandam senectutem, quippe ad quam
omnes uenire cupimus 43. Diogenes rogatus, quid esset1 in uita
miserum: Senex, ait, egens 58. Pythagorę sententia est seniores
honorandos quodque tempore pręcederet, id honorabilius
existimandum, sicuti occasu ortum, in sęculo principium fine, in
uita autem generationem corruptione 82. Empedocles professus
pharmaca quibus senectus arceatur 85.
Sensus tollunt Cyrenaici, ut qui certam non inferrent motionem 24.
Sensus quid secundum Stoicos 67. Pythagorici de sensu 83. Parmenides
ait sensus minus esse exactos et idoneos ad iudicandum. Iudicium autem rationis esse 91. Sensus et rationis natura secundu
m Epicurum 104. Sensuum iudicium 110.
Solem Anaximander dixit terrę ęquare magnitudinem et esse
purissimum ignem 16. Anaxagoras dixit solem candens
ferrum esse et Peloponesso2 maiorem. Cometas dixit errantium
stellarum conuentum 16. Syderum, solis, lunę cursus. Solem
esse purissimum ignem et terra maiorem. Eorum defectus 15.
Empedocles solem ait ignis/ingentem massam lunaque maiorem
86. Heraclitus solis eam esse magnitudinem quę cernitur oculis
dixit; esse autem lucidissimam eius flammam 89. Solis cęterorumque syderum magnitudo ea est quę uidetur 106. Fulmina,
tonitrus, pręster, strobuli, uertigines, terręmotus 107. Iris. Cometę
1 corr. ex esse 2 pro: -eso
407v
107. Sydera. Stellę cadentes 108.
Suscipio. Lex, ne curator cum pupillorum matre cohabitet et ne is fiat curator, ad quem post pupillorum obitum substantia spectaret 8. Philolaus ob suspicionem affectatę tyrannidis interficitur 87.
Spurcicies. Stilpo Crate Cynico semel ad id quod fuerat interrogatus
non respondente, sed crepitum uentris emittente: Sciebam,
inquit, te omnia potius quam quę deceret locuturum 27. Quod
crepitus uentris non inhonestus sit 62.
Sepultura. Crantor, cum rogaretur, ubi nam sepeliri uellet, dixisse fertur:
Terrę in charis uisceribus abscondi placet 41. Diogenes, quonia
m nec ancillam nec seruum habebat, rogatus, qui illum,
cum obierit, ad sepulchrum efferret: Qui domo, inquit, indiget
58. Cautum lege, ut qui patrimonium consumpserit, se pulchro
patrio non dignaretur. Democritus publice sepultus 92.
Solitudo. Sapiens non uiuet solitarius secundum Stoicos. Est enim
socialis per naturam 73. Chrysippus, cum sibi probro daretur, cur
apud Aristonem cum plurimis non se exerceret: Equidem
inquit, si inter plurimos intenderem, nunquam philosopharer 79.
Heraclitus odio hominum percitus exiit uitamque in montibus ducebat olera comedens 89. Pyrrrho aliquando secum loqui deprehensus, cum interrogaretur, cur id faceret: Meditor, inquit, bonus esse 94.
Similitudo. Crates Polemoni studio, ingenio, moribus similis. Ambo in
eodem conditi sepulchro 40.
Spes. Bias rogatus, quid esset dulce hominibus: Spes, ait 12.
Aristoteles rogatus, quid sit spes: Vigilantia, ait, insomnium 46.
Quod futurum est, neque nostrum est neque non nostrum 109.
Seruus. Plato uenumdatur 31. Xenocratem emit Demetrius et liberum
fecit; insuper pro illo satisfecit Atheniensibus 39. Diogenes dicebat
Xeniadę, emptori suo, ipsum sibi, quamuis esset seruus,
obtemperare oportere. Nam et medicus et gubernator, si seruus sit,
utique illi paretur 56. Rogatus, cur mancipia andropoda sint appellata:
Quia pedes, inquit, habent uirorum, animum autem, quem
LAERTIVS 267
tu modo habes, qui hoc interrogas 59. Captus ac uenditus scire se
dixit hominibus imperare. Fatuos esse dixit uolentes ipsum
redimere: neque enim leones seruos esse nutrientium, sed econuerso
illos seruire leonibus 60. Vnguium capillorumque partibus superfluis resectis non immingendum neque insistendum,
id est seruos non conculcandos 82.
Sacrificium. Pythagoras cruentas hostias diis offerri prohibebat solamque aram, quę esset sine sanguine, monebat adorandam 82.
QVINTVS CVRTIVS
Sapientes Indorum 50. In Sophitis regno sapientia excellere inter barbaros
feruntur 54. /
Superbia. Vide, nedum sic ! ad cacumen peruenire contendis, cum
ipsis ramis, quos comprehenderis, decidas 42. In sella regis Persarum consedisse capitale est 47. Iouis filium et dici et credi uoluit
Alexander 47, 49. Saucius dixisse fertur se quidem Iouis filium
dici, sed corporis ęgri uitia sentire 51.
Secretum. Gordii uinculum inexplicabile 1. Persę archana regum mira
cęlant1 fide 12.
Somnus. De militibus Alexandri ait: fatigatis humum cubile est 1.
Tempora somni arctiora quam noctis sunt. Somnia Darii 2. Somnio
cognitum Tyrum capiendam 10.
Sol. Mesopotamię regioni tam feruens ęstus, ut pleraque animalia, quę
in nudo solo depręhendit2, extinguat 66.
Solitudo. Mardorum gens specus in montibus fodiunt, in quos se
ac coniuges et liberos condunt; pecorum aut ferarum carne
uescuntur 24. Nos deserta et humano cultu uacua magis quam urbes et
opulentos agros sequimur 42. Maritimi Indi desertam uastamque
regionem late tenent ac ne finitimis quidem ullo commertii3 iure
miscentur 61.
Spes Sordent prima, quando maiora quęque sperantur 66.
1 pro: ce- 2 pro: -pre- 3 pro: -cii
408r
Superbus. Hermeas ob superbiam suspectus regi interficitur 89.
Suspicio. Quomodo Romanorum legati Hannibalem suspectum reddidere regi Antiocho 40. Hermeas regi suspectus, ut supra 84.
Similitudo formę Dorimachi
1 et Babyrtę, sed quorum sortis magna dissimilitudo
63.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Sapiens. Abigail mulieris prudentia 49. Quantum libera ingenia cęteris
pręstent 54. Argutas quęstiones proponere discunt pueri Laconici
63. Magorum instituta 65. Bias tripode donatus 87. Socrates oraculo
sapientissimus iudicatus. Vnicum bonum scientiam
dixit unicumque malum ignorantiam 150. Stilpo rogatus,
num quicquam ei milites ademissent: Nihil quidem, respondit.
Nam eorum nemo sapientiam diripere potuit 192. Alexander cupiit
se magis disciplina quam potestate pręstare 209. Caphea Sophitis
regio, gens inter Indos sapientissima 229. Gymnosophistę 232.
Disciplina senectutis uiaticum 233. Aristoteles rogatus doctum ab
indocto differre dixit quod uiuus a mortuo 233. Stilpo nihil suum esse
dixit pręter scientiam 242. Metroclis illud est: Aliud pecunia
parari ut prędia, aliud tempore et diligentia ut disciplinas 251.
Archimedi ab hoste honos exhibitus 288. Marcus Portius Cato
310.
Superbus. Siluius Romulus siue Alladius in deorum contemptum fulgura
et tonitrua imitatus 62. Tarquinius unde Superbi nomen
adeptus 95. Getharum fuit sagittas in celum mittere, cum tonitrus
fierent aut fulguraret 111. Appii Claudii contumacia 135. Lysandro ob
eius superbiam a Lacedemonio Etheocle2 dictum bene actum
cum terra Gręcia, quod duos Lysandros non genuisset. Idem dictum de Alcybiade / ab Archestrato 181. Lysander per ignomi-
POLIBIVS / MARCVS ANTONIVS SABELLICVS 269
408v
1 pro: -ry- 2 pro: Ete
niam diuidundis carnibus pręficitur 183. Manlio imperioso dies
dicitur 198. Alexander deorum fastigium emulatus1 222. Roman
a gens nec uicta conquiescit 225. Alexander se salutari non
patitur nisi prostratis humi corporibus 227. Alexander Polypercontem ad terram pręcipitem dedit, quod rideret Persas ante
ipsum procumbentes 228. Se Iouis filium dixit, uulneratum
tamen dolorem sentire 228. Superbia Demetrii concidit 244. Vana
Ptolomei insolentia 248. Zeno: Nihil fastu et superbia indecentius
251. Reguli superbia concidit 255. Appii et Claudię sororis 257. Galli
super caput scuta quatientes 266. Cato Ptolomeo non assurexit2 368.
Cęsari inuidia orta, quod senatui ad se uenienti non assurexerit 389.
Caligula se adorandum prębuit 414. Domitianus deus et dominus
appellari uoluit 426. Sapor rex Valeriani tergo pro scabello usus equum
ascensurus 445.
Secretum. Labrynthus3 24. Sanson reserato uxori secreto proditur 38.
Sphinx quęstiones proponens 39. Amphiarai latebram uxor prodidit
39. Gordii nodum exoluit Alexander. Labyrinthus sex milium
domiciliorum 61. Harpagi litterę lepore inclusę 90. Mane, Tethel4, Phares
94. Sibyllini libri 96. Litterę secretę capitis cuti impressę 111.
Demarathi5 tabulę 129. Scytala 161. Gordii fatalis nodus 210. Secreta celare
Persis mos fuit 214. Anaxarcus linguam sibi mordicus pręcisam in sinum tyranni conspuit. Apelles corporis uitia primus
in figura abscondit 233. Philippides a Lysimacho, siquid a se uellet,
interrogatus: Vnum, inquit; nequid tuorum archanorum
mihi credas 242. Penituit Catonem, quod mulieri arcanum credidisset
320. Calceus Aemilii aspectu pulcher, sed qua parte pedem offendat,
soli domino patere 326. Marcus Atylius6, quia libros Sybillinos
priuato homini transcribendos dederat, damnatur 349. Fuluia
meretrix Quinti Curii parricidium prodidit 365. Halarico7 in
fluminis alueo sepulchrum conditum 461.
Silentium. Mira fide Persę secreta cęlant 214.
Somniorum interpretatio per Iosephum 9. Epimenides septem et
quiquaginta annos dormiuit 86. Mandanę somnium Asiam lotio
1 pro: ę- 2 pro: -rr- 3 pro: Labyrin- 4 pro: Thecel 5 pro: -ati
6 pro: Ati- 7 pro: Ala
inundans 90. Croesus uidit per quietem fore ut Atys filius ferrea cuspide traiectus occumberet 92. Cyri de Dario somnium 94. De
Polycratis interitu somnium 101. Xerxis somnia 126. Galli humi uulgo
corpora ad quietem sternere 185. Somnium de uictoria: ex una acie
imperatorem, ex altera exercitum casurum 207. Darii insomnia
cladis suę nuncia 211. Herba salubris Alexandro per quietem
monstrata 231. Tibicines a Tybure1 Romam aduecti neque somno
experrecti 234. Pyrrhus somniat Lacedemonem a se fulminibus
incensam 251. Hannibalis insomnium 266. Antigoni / somnium pro
Mithridate 350. Somnium uictorię 360. Somno Lucullus neci subtractus
361. Somnium Cęsaris 381. Phantasma Bruto oblatum 394.
Senex. Maximus natu regnum optinet apud Arabes 16. Solon senectute
audacior factus 86. Masinissa nonagenarius, sed adhuc uiuido
corpore 328.
Sensus pingendo expressit Aristides, et primus animum pinxit 233.
Sol. Hercules astrologiam adeptus cęlum humeris sustinuisse dicitur 33.
Magi astrorum studiosi 65. Solem esse purum ignem 87. De
occasu solis 334. Defecit sol Gordiano principe, ita ut nihil agi posset
nisi luminibus accensis 444.
Suspicio. Egeus2 mortuum Theseum filium ratus ipse sibi mortem
consciuit 34. Ammonitę legatos uiolant, rati esse pro exploratoribus missos 51. Valerius suspectus, quod domum in edito urbis
loco fabricare coepisset 103. Seruorum multitudo suspecta necatur
163. Alexander deos hominesque suspectos habens 232. Hannibal
de Fabio dixit: nebulam illam effusuram procellas 272.
Tyberius manu capiti imposita in suspicionem uenit, quasi diadema
sibi posceret 336. Cęsar Pompeiam ab se ablegat tantum suspectam 367. Heluius Cinna pro Cornelio Cinna interficitur 390.
Octauius suspicionis epistolas concremauit 402. Claudii suspicio et
timiditas 415. Commodus omnia habens suspecta, ita ut non tonderetur, sed adureret capillum 433.
Spurcicies. Heliogabalus uentris excrementa auro excipiebat, myrrhino
urinam 439.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS 271
409r
1 pro: Ti- 2 pro: Ę-
Sepultura. Nini mausoleum 4. Quomodo Ęthiopes mortuos condunt
11. Arabes defunctorum corpora stercore abiectiora habent 17. Pluto
funebrem apparatum instituit 21. Sepeliendi mos apud Lacones
63. Extinctam in Alexandro stirpem, quia sepulchri locum
mutauerit 76. Periander ueritus, ne insepultus iaceret 82. Mos
humandi diuersus. Thales Milesii1 ignobili loco humari noluit 86.
Persę sepeliunt corpora cera oblita. Cadauera non prius humare
quam a canibus aut alite traherentur 91. Babylonii in melle sepeliunt 92. Macrobii in uitreis uasis sepeliunt cadauera 98. Scythę
sepulchra maiorum religiose tuentur 106. Canis sepulchrum, id
est Hecubę 175. Populus Syracusanus Timoleonem ducentis minis
funerauit etc. 202. Qualiter Ęgyptii sepelierint Alexandrum 233.
Britanni defunctos esitant 374. Parthi uolucribus aut canibus
laniandos exponunt; nuda demum ossa humi condunt 376.
Similitudo casuum 292. Gordianus senior Augusto principi per omn
ia similis, iunior Pompeio, tertius Asiatico Scipioni 442.
Spes. Alexander, cum omnia amicis distribuisset, interrogatus,
ecquid regi superesset: Spes, inquit 210. Hannibale Romam
obsidente ager in quo castra fecerat, ueniit nihilo minoris quam
media pace uendi posset 289. Vana Germanorum spes ante pugnam diuidentium / spolia 406. Verconius Turinus fumo necatus, quod uanam spem rerum a principe impetrandarum
ciuibus uenderet, pręcone clamante: Fumo plectitur, qui fumum
uendidit 440.
Seruus. Venditur Hercules 36. Serui Tyrios opprimunt 54. Seruius regnat
84. Libertini urbanis tribubus inserti 89. Seruorum perfidia in Scythas.
Serui Scytharum flagris superantur 105. Serui Capitolium occupant 139. Seruorum apud Lacedemones egregia opera in bello
163. Seruorum Romę coniuratio 164. Volonum libertas 283. Serui
XIII libertate donati, quod Vestę ędem ab incendio defenderant 291.
Seruile bellum in Sicilia 334. Seruilis belli exitus 336. Serui pedibus,
ingenui equis eunt apud Parthos 376. Seruus accusans herum in
crucem agitur 394. Seruum suum Adrianus2 inter consules am-
409v
1 pro: Mileti 2 pro: Had-
bulantem intuitus colapho percuti iussit 429.
Securitas. Asyllum1 a Romulo constitutum 70.
Salutatio. Metellus ab exilio reuocatus in amplectendis ciuibus obuiam
effusis diem consumpsit 349. Seuerus legatus in Aphrica municipem suum Leptitanum fustuario admouit, quod se, quem diu
non uiderat, ueteri consuetudine fretus ex occursu complecti et
osculari ausus esset 436.
Sacrilegium. Qui templum Delphis diripere uoluerunt, fulminibus
confecti 130. Phocensium sacrilegium 205. Brennus templa spoliat,
deos dictitans largiri hominibus oportere 248. Dorimacus
templum Dodonei Iouis hostiliter diripit 276. Philippus sacrilegus.
Alexander ab hoc crimine abhorrens 277. Quintus Plominius Proserpinę thesauros diripuit 299. Fuluius Flaccus tegulas de templo
Lacinię Iunonis Romam deportat. Ob id illi mens parum constare
coepit 323. Alexander, Syrię rex, ex templo Iouis sustulit auream Victoriam 338. Syllę sacrilegium cum Caruilio 352. Templa a pyratis
spoliata 357. Marcus Crassus auream trabem ademit templo Hierosolymitano 380.
Sacerdotes Ęgyptii tertio quoque die corpora rasitabant, nequid sordis,
cum sacramenta facerent, intercurreret 14. Sacerdotium secundus
a rege honos 54. Vnde flamines dicti 76. Vnde pontifex 76. Sacerdotum
orare esse, non deuouere 169. Alcybiades sacerdotes captos sine precio
dimisit, ne interim a sacrorum cultu auerterentur 176. Metapontini et
Crotoniatę pestilentia laborarunt, quod Syri urbe capta quinquaginta
iuuenes Mineruę simulachra amplexos sacerdotemque ipsius
deę peremissent 182. Gallorum Druides 185. Alexander sacerdotibus parci iussit 210. Apud Germanos solis sacerdotibus licebat
animaduertere in delinquentes 347. Sacerdos ne mutilus aut
mancus sit 399. Titus ideo pontificatum se accepisse testatus est,
ut puras conseruaret manus 426.
Sacrificium. Croesi donaria 92. Quid quis in sacrificio missali addidit
430. Hecatombe qualis fuerit 443. /
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS 273
1 pro: -l
VALERIVS MAXIMVS
Sapiens. Grauiter dicta aut facta, liber VI, caput IIII. Sapienter dicta aut facta, liber VII, caput II. Bias: Ego, inquit, bona mea
mecum porto. Plato tum demum beatum orbem terrarum
futurum prędicauit, cum aut sapientes regere aut reges sapere
coepissent. Eodem. Pythagorę dicta in disputationem adducere
nefas existimabatur, liber VIII, caput XVI.
Superbia Claudię, dum domum reuertens turba elideretur, liber
VIII, caput I. De confidentia sui, liber III, caput VII. De superbia et impotentia, liber IX, caput V. De temeritate, caput
VIII.
Secretum. Arcana consilia patrum nulli enunciare fas erat, liber II,
caput I. Quintus Metellus interrogatus, quid ita uagum militię
genus sequeretur: Absiste, inquit, istud quęrere. Nam si
huius consilii mei interiorem tunicam consciam esse sensero,
continuo eam cremari iubebo, liber VII, caput IIII.
Silentium. Xenocrates, cur taceret interrogatus: Quia dixisse me, inquit, aliquando penituit, tacuisse nunquam, liber VII, caput II.
Somnus. De somniis, liber I, caput V. Fratres Celii1 parricidii rei acti.
Tito Celio iuxta illos in cubiculo mortuo reperto, quia dormientes tunc inuenti sunt, absoluuntur, liber VIII, caput I. Pindarus super gremium pueri capite posito sic obdormiuit, ut nunquam postea excitatus sit, liber IX, caput XII.
Senex. De senectute, liber VIII, caput XIII2. Senectutem reuerebantur
iuuenes ducendi et reducendi officio, liber II, caput 1.
Sol. Sulpicius territum subito lunę defectu exercitum, de eius
ratione disputando ad solitum animi uigorem reuocauit. Ex
quo Lucius Paulus Persen regem uicit, uincendus, nisi legatum
astrorum peritum habuisset. Sic et Pericles Athenas solis defectu
expauidas omni metu liberauit, liber VIII, caput 1.
Suspicio. De errore, liber IX, caput VIIII, XIIII. Quibus domestici
suspecti fuere. Eodem. Nullus hospitum ad Massilienses cum telo
410r
1 pro: Cę- 2 corr. ex XIIII
ingreditur, liber II. Suspectum Romanis facere Fabium
conatus Hannibal uastata Italia agro suo pepercit, liber VII, caput
III. Tullus, Volscorum dux, ut suos cum Romanis dissidere
faceret, suspectos reddidit, et ipsi Roma eiecti ad bellum inferendum facile conuersi sunt. Eodem.
Seruus. De fide seruorum erga dominos, liber VI, caput VIII. Serui ad
militiam empti, liber VII, caput VI.
Similitudo formę, liber IX, caput XV.
Sacrificium. Hostię furuę, liber II, caput I.
Spes. De fiducia sui. Scipio uadimonium distulit in diem posterum
intra oppidum quod obsederat. Eo potitus, quod promiserat,
impleuit, liber III, caput VII.
CICERONIS OPVSCVLA
Sapientia. Prudentia 74, 75. Consyderatio rei gerendę 89. Ingenii magni est percipere cogitatione futura 90. Sapientia sophia, prudentia phronesis 109. Sapientia humanarum diuinarumque rerum scientia 112. Malicia. Prudentia 153. Prudentia 166. Sapiens
inuictus 178.
Superbia in prosperis fugienda 93. Superbi ratione domandi 93.
Simplices et aperti 97.
Suspicio. Dionysius cultros metuens tonsorie; Alexander Phereus uxorem 117. /
Seruus. Serui omnes superbi 180.
Solitarius Thymon1 Athenis 23.
Senectus non grauis iis qui omnia bona a se ipsis petunt 29. Quinti
Maximi senis laus 31. Plato. Socrates. Gorgias. Ennius 32. Causę,
cur senectus misera uideatur 33. Themistoclis senis memoria. Sophoclis
studium 34. Cyrus. Lucius Metellus. Nestor 37. Quid
cuiusque ętatis proprium. Masinissa nonagenarius 38. Apius2
Cęcus 39. Non omne uinum in senectute acessit3; sic nec omnis
VALERIVS MAXIMVS / CICERONIS OPVSCVLA 275
410v
1 pro: Timon 2pro: -pp- 3pro: -escit
homo ętate grauatur 48. Arthaconeus1 LXXX regnauit annos, CXX
uixit 49. Solonis responsum ad Pysistratum2 tyrannum 50. Theophrastus
queritur ceruis longiorem uitam datam quam hominibus
69.
THVCIDIDES
Sapiens. Quis pręstantissimus 12.
Spes periculi solatium 59.
PHALARIS
Sapientis uiri officium est ante uerba rem ipsam, ante rem diligentius quoque eius exitum consyderare.
Senectam non grauate fert nec diem metuit supręmam3 25.
Sacrilegium. In eos qui diis missa4 intercęperunt 6.
ORATIVS IN EPISTOLIS
Sapiens uno minor est Ioue. Vlixes uirtutis et sapientię exemplar 3.
Captat tempus, quo legenda scripta Augusto offerat 12.
Seni non conuenit quod decuit iuuenem 1. Singula de nobis anni
prędantur euntes 27.
Spes diem uideri facit longam 1. Grata superueniet, quę non sperabitur
hora 5.
Serui officium 15.
Superbus efferens se 16. Asper et agrestis 17. Deme supercilio nubem 18.
Secretum. Archanum neque tu scrutaberis ullius unquam commissumque teges etc. 17.
1 pro: Arta- 2 pro: Pi- 3 pro: -pre- 4 corr. ex misso
TERTVLLIANVS
Sacrificia impia 3. De sacrificando 5.
VERGILIVS
Sapientia. Felix qui potuit rerum cognoscere causas. Atque metus
omnis et inexorabile fatum subiecit pedibus strepitumque Acherontis auari 33.
Senex. Omnia fert ętas 14. Optima quęque dies miseris mortalibus ęui
prima fugit, subeunt morbi etc. 35.
Spes. Sed illos expectata seges uanis elusit auenis 19. Heu nihil inuitis fas
quenquam fidere diuis 75.
Sol caput obscura nitidum ferugine1 texit 14.
Somnus ad Palinurum 121. Sunt geminę somni portę 137.
Superbia. Salmoneus Iouis tonitrua imitatus 137.
PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Sapiens. Philosopho difficile credunt 92. Fatuum / Dei sapientius est
hominibus 99. Desiderasti sapientiam. Serua mandata, et Domi
nus tribuet tibi eam 191. Canities sapientia 195. Sapientia est
diuinarum humanarumque rerum notitia. Inter sapientiam et
prudentiam 201. Cauda torris fumigantis sapientia sęcularis 205.
Perdam sapientiam sapientum 256, 234. Stultam fecit Deus
sapientiam huius seculi 262, 264, 338. Quę sapientia sectanda 301.
Mens cordis 306. Sapientia pro malicia 339. Frustra iactant Legis
sapientiam, qui doctrinam operibus destruunt 344. Non glorietur sapiens in sapientia sua 346. Sapientes fatui 347. Sapientia
Dei super omnia 347. Philosophi laudantes uirtutem, non sequentes
366.
TERTVLLIANVS / VERGILIVS / HIERONYMVS 277
411r
1 pro: -rr
Superbus. Si eruca paruusque uermiculus fortior homine est, quid
gloriatur terra et cinis? 44. Qui conterunt super puluerem
terrę capita pauperum et uiam humilium declinant 49. Superbia
extulit te 80. Edom ultra uires erigitur superbia 83. Impiorum
superbia soluetur 94. Cum superbia et supercilio aliena uastans
107. Montes et colles 112. Deum se esse credens 121. Superbia in
quo monstratur 124. Montes sęculi 129. Qui arroganter ingrediuntur super limen 136. Superbis prodest detrahi eos de arrogantia sua 142. Ponam super sidera sedem 187. Fortitudo redigetur
in purgamenta stuppę 192. Dies Domini super omnem superbum 194. Ambulauerunt extento collo 197. Senacherib 213.
Regis Babylonis superbia ad terram detracta 219. Audiuimus superbiam Moab; superbus est ualde 220, 221. Assyrii uictorię laudem sibi arrogarunt 225. Nihil sic offendit Dominum quam post
peccata errecta ceruix 227. Superbia diaboli 229. Mitescere faciam superbiam infidelium 230. Incuruabit habitantes in excelso
248. Superbus Lucifer cęcidit 232. Infirmata est altitudo populi
terrę 245. Ponam circulum in naribus tuis 269. Ezechias elatus 271.
Superbia in bonam partem 316. Cedri Lybani1 361. Quę sedes in
Lybano, et nidificas in cedris 362. Babylon euersa propter superbiam
367.
Secretum. O altitudo sapientię et scientię Dei 170. Iudicia Dei abyssus
multa 186. Scrutans corda et renes Deus 356.
Somnus. Miles Christi in nuda humo dormit 73. Chameunias, id est humi
dormitiones 147. Si dormieris, dulciter dormies 157. Inter onus2 et
uisionem 220. Cataphora, id est somnus grauis 256. Contra somniorum uaticinatores 365. /
Senectus multa secum et bona affert et mala 66. Gloria senum cani
sunt 162. Pręsbiter3, id est senex. Pleni dierum, decrepiti, depositi
341.
Sensus fenestrę 42. Portę 118, 352. Portę Niniuę . sensus corporis, porte
Hierusalem . sensus spiritales 118. Quinque ciuitates in terra
Ęgypti 239. Mors intrat per fenestras 346.
411v
1 pro: Li- 2 pro: onirus (?) 3 pro: pre
Sepultura. Notatur Ephraim, quod uendiderit sepulturam maiorum
6. Sepultura asini sepelietur, id est insepultus iacebit 362.
Solitudo ociosa damnatur 110. Monachi per Ęgyptum et Syriam 225.
Seruus. Multo melius est stulto ut seruiat sapienti quam ut sua nitatur
stultitia 140.
Spes. In se confidens 50. Spes in Deo 74. Neque speretis in ducibus
109. Nusquam tuta fides 109. Oculi omnium in te sperant, et tu das
escam eorum in tempore suo 235. Spes fallax mundi 240. In
silentio et in spe erit fortitudo uestra 259. Confide in Domino
261. Si nostra consideremus merita, desperandum est, si tuam
autem clementiam qui flagellas omnem filium quem recipis,
audemus preces fundere 321. Seminauerunt triticum, et spinas
messuerunt 350. Dominus fortitudo nostra 355. Spes in Domino
360.
Simplicitas absque prudentia 311. Paruuli lacte alendi 329.
Securitas negligentiam, negligentia contemptum parit 249.
Sacrificium. Quid holocausta, hostia, uictimę, hostię ueteres cessarunt
303, 360. Victimę concessę, ut Deo potius quam idolis immolentur
343. Animus, non sacrificium placat 344.
Sacerdos. Sacerdotes erant primogeniti ante sacerdotium Aaron 7.
Sacerdos castus 41. Ozias indebitum sibi sacerdotium uendicare
conatus lepra percusaus in fronte est 48. Episcopi non iuuantes
pauperem, sed potentioribus adulantes 98. Non causę meritum
in iudicando respicientes, sed personę conditionem 100, 101.
Precipitur1 tibi, ut de altari uiuas, non ut luxuries 101. Pastores
consopiti 119. Christorum genera 131. Sacerdos, in quacunque fuerit macula, non accedet offerre oblationes Domino 142. Presbiteri
mali bonos non condemnant 142. Qui episcopatum desiderat,
bonum opus desideret 142. Sacerdotis est scire Legem 148.
Episcopi officium 149. Paxillus 168. Mali pastores 170. Negligentes.
Qui est in uobis qui claudat hostia2 et incendat altare meum
gratuito 181. / Maledictus dolosus qui immolat debile Domino 182.
Pręcipue sacerdotes sint sine macula 182. Officíum 182. Qui
PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI 279
412r
1 pro: Prę- 2 pro: ost
destruunt operibus dignitatem 192. Senex presbiter 195. Hoc erat
ínter senes et principes quod nunc inter presbiteros et episcopos
197. Ozias leprosus, quod sibi illicitum sacerdotium uendicare
uoluit 202. Sacerdos et uulgus 252. Episcopus ne sit percussor 308.
Arietes Nabaioth ministrabunt tibi 314. Et dabo principes tuos in
pace, et episcopos tuos in iustitia 315. Assumam ex eis in sacerdotes
331. Vetus sacerdotium desiit 332. Episcopi uel sacerdotes
mali 335. Confusi sunt principes et sacerdotes 336. Habuisti pastores
multos in offensionem tui 3371. Fletus assumitur super montes,
quando principes peccant Ecclesię Dei 346. Stulte egerunt pastores
347. Quid est quod dilectus meus in domo mea fecit scelera
multa 348. Reddet rationem etiam pro sibi commissis. Nihil eis
proderit dignitas 350. Propheta et sacerdos abierunt in terram, quam ignorabant 353. Prępositorum scelere populos
deleri 352. Quare mala patimur? Quia dereliquerunt me patres
uestri, dicit Dominus 355. Episcopus qui non facit iudicium et iustitiam. Item de eorum superbia 361. Pastores mali
363. Episcopi mali 364. Pastores episcopi. Arietes optimates populi
368.
Spiritus Sanctus Deus 1. Descendit super credentes 44. Spiritus
absolute positus in bonam partem accipitur. Malus spiritus semper cum additamento legitur 99, 126. Spiritus. Ventus. Ruha
126. VII oculi, VII dona 156. VII lucernę, VII oculi 157. Spiritus
Sanctus 173. Fons atque principium cunctarum uirtutum
215. Consolator 272. Spiritus Sanctus apud nos generis masculini,
apud Hebreos foeminini, apud Gręcos neutri 273. Spiritus
Sancti gratię 276. Fluuius et aqua 300. Spiritus a facie mea
egredietur 306. Spiritus Sanctus egrediens a Patre 306. Spiritus
Domini qui signatus in Christo est. Quomodo Spiritus Sanctus
fluuius uiolentus sit 312. Spiritus Sanctus eiusdem naturę
cum Patre et Filio 319. Ventus et et spiritus uno apud Hebreos
appellantur nomine ruha 347.
1 corr. ex 137
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Sapiens sal 45, 187. Tricaptum a LXX confictum uocabulum subtile
signat, tanquam pili uel capilli 47. Philosophorum superbia 68.
Sapiens gubernet 71. Sapientia non huius1 mundi quę destruitur
75. Theoria et scientia 97. Lignum 103. Cherubim --- scientię
multitudo 103. Sal bonum, sal fatuum. Lignum uitę 119. In peruersam animam non introibit sapientia 141. Lux sapientia, firmamentum intellectus, arida consilium. Luminaria uirtutes. Volatilia
et pisces scientię 188. Homines et iumenta 209. / Animales
reor esse philosophos, qui proprios cogitatus putant esse sapientiam 212. Inter sapientiam et prudentiam 220. In omni
opere faciendo prius considerandum, quid uelit Deus 236.
Scientia pietatis 242. Nemo tam sapiens, ut sapientior esse non
possit 256. Dominus dat sapientiam 258. Ne sis sapiens apud te
metipsum 259. Sapientia preciosior auro 260. Dic sapientię: soror mea es, et prudentiam uoca amicam tuam 264. In facie prudentis lucet sapientia 272. Non plus sapere. Qui sibi uidetur sapiens 280. Corda hominum manifesta sunt prudentibus 281.
Sapientia diuinitus infusa 282. Os suum aperuit sapientię. Prudentia 287. Quibus sapientior Salomon 291. Sapientia scientia
291. Scientia sęcularis. Perseuerantia sapientię. Quantum pręcedat
sapientia stultitiam 292. Nosce te ipsum. Sapiens humilis. Non
plene sapiens 298. Vtilior est sapientia quam diuitię. Eruditio 299.
Sapientia supra hominem. Bonum hominis sapientia atque
ratio 300. Sapientia uxor 303. Sapientia melior fortitudine. Sermo
sapientię. Sapientia simplex 304. Omnis sapientia a Domino. Verba
sapientium. Philosophi 307. Lignum sapientia 320. Sapientia Dei
333. Sapientia huius2 mundi. Quis sapiens et custodiet eam 403.
Nosce te ipsum 416. Super omnes docentes me intellexi. Lucerna
pedibus meis uerbum tuum 417. Da mihi intellectum, ut sciam
testimonia tua 418. Sapientia uxor 421. Dominus sapere facit cęcos
431.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 281
412v
1 corr. ex hius 2 corr. ex hius
Superbus. Disperdam excelsa uestra 30. Quiescere faciam superbiam potentium 34. Superbia diaboli 50. Pręsumptio se ipsum
efferentis 71. Syrus superbus 72 . Nabuchodonosor 75. Cedrus Lybani
82. Arrogans mens offendit Deum 107. Arbor procera in
cęlum. Vidi impium superexaltatum 127, 128. Gloria mundi
146. Nunquid usque in cęlum exaltaberis, usque in inferna
descendes 154. Amant primos accubitus in coenis1 172. Vbi erit
superbia, ibi et contumelia 266, 269. Abominatio Domino omnis
arrogans 271. Contritionem pręcędit superbia 272. Superbus
contemnit uirtutem 281. Excelsi oculi 283. Volucres cęli 324. Os
eorum locutum est superbiam 330. Fundamenta montium
conturbata sunt 331. Oculos superborum humiliabis 332. Vox
Domini confringentis cedros 340. Non ueniat mihi pes superbię
348. Conteres naues Tharsis 357. Verticem Carmelli 370. Suscipiant
montes pacem 372. Superbia2 eorum qui te oderunt ascendit
semper 374. Ei qui aufert spiritum principum 375. Et qui
oderunt te extulerunt caput 382. Montes sicut cęra3 fluxerunt
395. Superbo oculo etc. cum hoc non edebam 397. Super montes
stabunt agni 398. Ascendunt / usque ad cęlos et descendunt
usque ad abyssos 403. Increpasti superbos 415. Superbi inique agebant usquequaque 416. Montes tenebrosi 429. Humilians peccatores
usque ad terram 432.
Secretum. Liber scriptus intus et foris 25. Verba ineffabilia, quę non licet
homini loqui 107. Occidit in faciem suam propheta, nedum
sic ! plus cernere cupit quam potest humana fragilitas intueri,
etiam ipsum oculorum lumen amitteret 110. Aquę profundę
torrentis qui non potest transuadari 118. Scripturę sanctę sacramenta 122. Mysterium dicitur quicquid occultum est et ab
hominibus ignoratur 124. Et erunt sermones libri istius quasi
uerba uoluminis signati 141. Fragmenta panum mystici intellectus
186. Qui reuelat archana 267. Non plus sapere quam oportet 273.
Reuelans secreta 275. Non plus sapere 277. Cęlum sursus4. Scienti
a apostolorum et prophetarum. De diuinitate nobis incom-
413r
1 pro: ce- 2 corr. ex Sper- 3 pro: ce- 4 corr. ex sursus
prehensibili 279. Seraphim propterea faciem Dei et pedes uelabant, quia prima et extrema cooperta sunt 290. Causę rerum
incognitę 301. Mysteriorum altitudo 344. Super cęlos. Hoc notitiam
excedit humanam 363. Mane annunciatur misericordia, ueritas per
noctem 391. Iudicia Dei abyssus 391. Et caligo in circuitu eius 394.
Mirabilis facta est scientia tua ex me 426.
Silentium. Taciturnitas Christi apologiam Adę absoluit 189. Tichicus1
233. Pithagoricorum2 tacendi institutum 293.
Somnia in quibus uentura signantur, Dei solius scientię patere
125. Visio augustior primo incutit timorem, mox pręstat audaciam
182. Vsque quo piger dormis 263. Somniis non facile credas 296.
Senex. Vt ętatis grauitatem morum grauitas decoret 246. Quales debent esse
anus 247. Cadent dentes, caligabunt oculi 306, 307. Senectus bona
391.
Sensus quinque. Homo interior et exterior 43, 221, 227, 295. Quinque sensus 100, 175. Quinque talenta 176. Galea salutis 241. Non
saciatur oculus uidendo nec impletur auris audiendo 290. Aurea
filię carminum 307. Quinque sensus 427.
Sepultura. Poliandrium3 id est tumulus mortuorum 152.
Solitudo locus aptus contemplationi 27. Eruntque in montibus quas
i columbę conuallium 33. Non est solus, cum quo est Christu
s 295. Montes excelsi ceruis 399. Singulariter sum ego, donec
transeam 427.
Similitudo non ueritas 106.
Spes. Nemo sibi ipsi confidat 48. Spes Enos 199. Longanimitatis patienti
a 214. Vna spes uocationis 228. Confidentia ad Deum 241, 259.
Expectatio iustorum lętitia, spes autem impiorum peribit 266. Desiderium iustorum omne bonum est 267. Spes, quę differtur,
affligit animam 269. Spes filius timoris Domini 270. Gemma gratissima expectatio pręstolantis 272. Conscientia boni 275. Pręsumptio 280. Nequis confidat sibi 281. Qui sibi mundus uidetur
283. / Formicę in messe cibum pręparant 283. Sapientia confortabit
sapientem 299. In solo Deo confidendum. Domini est salus.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 283
413v
1 pro: Ty- 2 pro: Py- 3 pro: -ly
Sacrificate
sacrificium iustitię et sperate in Domino 321. Lętentur
omnes qui sperant in te 322. Domine, Deus meus, in te speraui
323. Lętabor et exultabo in te. Sperent in te 325. Exultauit cor meum
in salutari tuo 327. Qui saluos facis sperantes in te 330. Sperabo
in eum 331. Eduxit me in latitudinem. Protector est omnium
sperantium in se 332. Testamentum Domini fidele 333. In te
sperauerunt patres nostri. Spes mea ab uberibus matris meę 335.
Deus meus, in te confido. Qui te expectant, non confundentur
337. Ipse euellet de laqueo pedes meos. Et in Domino sperans
non infirmabor 338. Expecta Dominum et uiriliter age 339. In te,
Domine, speraui; non confundar in ęternum. Firmamentum
meum et refugium meum es tu 341. Misericordię spes. Peccatores
sperant in Deum et non timent 342. Confortetur cor uestrum
qui speratis in Domino. Sperantes in Domino misericordia
circumdabit 343. Qui sperant in misericordia eius. Et in
nomine sancto eius sperabimus 344. Beatus uir qui sperat
in eum 345. Non derelinquat omnes qui sperant in eo 346.
Filii autem hominum sperabunt 347. Spera in Domino et fac
bonitatem. Reuela Domino uiam tuam et spera in eo 348. Non
uidi iustum derelictum 349. Expecta Dominum et custodi uias eius.
Saluos faciet eos, quoniam sperauerunt in eum 349. Et nunc quę
est expectatio mea? Non ne Dominus? Expectans expectaui
Dominum, et intendit mihi. Beatus uir cuius est nomen
Domini spes eius 351. Spera in Domino, quoniam adhuc confitebor illi. Non enim in arcu meo sperabo, et gladius meus non
saluabit me 354. Deus nostrum refugium et uirtus 356. Exultabunt
ossa humiliata 359. Speraui in misericordia Dei in ęternum 360.
Dominus susceptor est animę meę. Quis dabit mihi pennas
sicut columbę 361. Iacta in Dominum curam tuam. Ego autem
sperabo in te. In Deo sperabo. Non timebo quid faciat mihi
homo 362. Et in umbra alarum tuarum sperabo 363. Moab olla
spei meę. Vana salus hominis. Deduxisti me, quia factus es spes mea
365. Spes mea in Deo est. Sperate in eo omnis congregatio
populi. Nolite sperare in iniquitate. Laudabuntur omnes qui
sperant in eum. Lętabitur iustus in Domino et sperabit in eo
366. Spes omnium finium terrę et in mari longe 367. Non erubescant in me qui expectant te, Domine 371. In te, Domine,
speraui; non confundar in ęternum 372. Spes mea a iuuentute
mea 372. Mihi autem adherere1 Deo bonum est, ponere in
Domino Deo spem meam 373. Beatus uir qui sperat in te 384.
Domine, refugium factus es nobis 388. Sperabo in Domino2
quoniam ipse liberabit / me de laqueo uenantium 389. Quia
uana salus hominis. Maledictus homo qui spem habet in homine. Non habeamus spem nisi in Domino tantum 404. Paratum cor eius sperare in Domino 408. Domus Israel sperauit
in Domino 409. Bonum est sperare in Domino 412. Quia
speraui in sermonibus tuis 415. Memor esto uerbi tui, in quo
mihi spem dedisti. Quia in uerbo tuo speraui 416. Defecit in salutari
tuo anima mea et in uerbo tuo supersperaui 417. Non confundas me ab expectatione mea 418. Ecce sicut oculi seruorum
in manibus dominorum suorum. Qui confidunt in Domi
no, sicut mons Syon: non commouebitur 420. Sustinuit
anima mea 421. Speret Israel in Domino, ex hoc et usque in
sęculum 421. Nec malus desperet, quia effici potest bonus,
nec bonus securus sit, quia euadere potest malus 424. Clamaui ad te,
Domine; dixi: Tu es spes mea 428. Oculi omnium in te sperant,
Domine3 430. Spes in homine. Spes in Deo. Spes eius in Domi
no, Deo ipsius. Dominus soluet compeditos, Dominus erigit
elisos 431. Et in eis qui sperant in misericordia eius 433. Laudate
Dominum, dracones et abyssi 435.
Seruus. Puer 242. Serui dominis subditi sint 247. Seruorum uitium 248.
Seruus sapiens 272.
Simplex. Inter iustum simplicem et iustum sapientem 233. Simplex et
rectus 258, 259. Cum simplicibus sermocinatio Domini 260. Qui
ambulat simpliciter, ambulat confidenter 266. Fortitudo simplicis
uia Domini 266. Simplex docto melior 268. Innocens credit omni
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 285
414r
1 pro: -hę- 2 corr. ex -ne 3 corr. ex -no
uerbo, astutus considerat gressus suos 270. Iustus et simplex 274.
Simplices bona possidebunt eorum qui errant. Et tamen boni
aliquid dicunt aut faciunt 281. Vestiti duplicibus 286. Oues 291.
Qui recto sunt corde, id est non duplici 348. Nihil sic placet Domi
no ut simplicitas et innocentia 397. Laudate, pueri, Dominum
408. Quęcunque facitis, in nomine Christi facite 424.
Salutatio. Gręce chere, Latine aue, Hebraico Syroque sermone salomalach
152.
Sacrilegium. Qui pecuniam ecclesię dedicatam in alios uertunt usus,
similes sunt scribarum et sacerdotum redimentium mendacium et
Saluatoris sanguinem 182.
Sacrificium dicitur uinum et oleum. Hostia dicitur quę per partes
diuiditur, et sanguis circa altare effunditur, et ipsa hostia foris
comburitur. Holocaustum --- totum combustum et uictima antequam occidatur 339. Sacrificium uetus repudiatur 351, 358.
Sacrificium laudis 359. Vetus cessat. Sacrificium iustitię 360. Sacrificium laudis 402.
Sacerdos. In negligentiam rectorum Ecclesię 9. Episcopi negligentia
in docendo 19. Sacerdotis ętas trigenaria 22. Episcopi officium 26.
Sancta mea uiolastis 30. Episcopus, si non insonuerit buccina1 86.
Episcopi cum austeritate imperantes 88. Episcopi inducentes in
ecclesiam filios corde et carne in circumcisos 110. In eos qui prius
idola secuti, deinde sacerdotes facti hostias offerunt. Vestis sacerdotis.
Coma attonsa. Foemoralia. Vittę 11. Sacerdotis officium Legis
habere notitiam 112. / Grandis dignitas sacerdotum, sed etiam
grandis ruina eorum, si peccant. Episcopi aliena non desiderent,
filios Israel non opprimant 113. Sacerdos diues 117. Sacerdotes qui
non errauerint. Ministri superbia qui in sacerdotem intumescit
121. Si sal euanuerit 146. Oues non habentes pastorem 151. Homines dormientes 158. Episcopi et presbiteri non possunt uel
damnare innocentes uel absoluere impenitentes 162. Episcop
orum superbiam insectatur et ad humilitatem prouocat 205.
Episcopi mali 230. Subiecti inuicem in timore Christi 236. Episcopi
414v
1 pro: -c
qui sęcularibus litteris filios erudiunt 238. Secundum merita,
non ad gratiam conferant beneficia. Presbiter idem qui
episcopus. Qualis debet esse 243. Qui episcopatu intumescunt 244.
Prępositi etiam moribus alios pręcedant 249. Vbi non est
gubernator, populus corruit. Cura animarum 267. Nouit iustus
animas iumentorum suorum 268. In multitudine populi
dignitas regis 270. Qui de suis actibus tantum confidens negligit
sibi commissos 272. Erudi filium tuum, ne desperet. Ipsi faciant
quod alios docent 274. Diligenter agnosce uultum pecoris tui.
Bene regens et corripiens. Sufficit tibi lac caprarum 281. Qualis
pastor, talia pecora 282. Aries 284. Episcopi male operantes
laudantur 301. Negligentia pręsulum corruit Ecclesię altitudo 305.
Erudimini1 qui iudicatis terram 321. Constitues eos principes
super omnem terram 356. Distribuite domos eius 357. Induti sunt
arietes ouium 367. Ne dignitate superbiant, quia Deus aufert
spiritum principum 375. Ambulans in uia immaculata, hic mihi
ministrabat 397. Moyses pro populo restitit irę Dei 401. Et episcop
atum eius accipiat alter 405. Sacerdotes tui induantur iustitia 422.
Sacerdotis2 officium 423. Domus Aaron, benedicite Domino
425.
Spiritus Sanctus. Manus Domini, digitus Dei 22. Spiritus Sancti
effusio 96. Spiritus sanctus ignis 146. Digitus 155. Septem dona,
VII panes 186. Spiritus septiformis 188. Gallus lucis nuncius 189.
Spiritus Filii Dei. Spiritus Dei. Spiritus Sanctus 203, 204. Septem dona 221. Spiritus Sancti tristitia 232. Illuminans mentem
275. Et torrente uoluntatis tuę potabis eos 348. Spiritus Sanctus est
dilectio Patris et Filii 331. Suscepimus Spiritum Sanctum 357.
Spiritus rectus. Spiritus Sanctus Dei 359. Spiritus principalis
360. Visitasti terram et inebriasti eam. Riuos eius inebrians. Dona
Spiritus Sancti 367. Pennę columbę deargentatę 369. Accepisti
dona in hominibus 370. Et replebitur maiestate eius omnis
terra 373. Spiritus Sanctus sedit in Iesu 377. Spiritus uadens et
non rediens 378. Christi sunt qui Spiritu Sancto / unguuntur
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 287
415r
1 corr. ex Erdi- 2 corr. ex Scer
400.
Os meum aperui et attraxi spiritum 418. Flabit spiritus eius et
fluent aquę 434.
Sol oritur. In circuitu pergit spiritus 289. Sol cognouit occasum suum
399.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Sapientiam Salomon petit a Domino 66. Regina austri 70.
Superbia Roboam 71. Caius se fratrem Iouis esse iactabat 168.
Secretum Sansonis uxor prodidit 42.
Somnium Archelai eiusque interpretatio 157.
Suspicio Ammonitarum inconsulta de legatis Dauid 58. Amasias 82. Filii
suspecti Herodi 141.
Sepultura. Hostium etiam corpora sepeliantur 33.
Similitudo. Quidam ob formę similitudinem simulauit se esse Alexandrum, Herodis filium 156.
Sacrilegium. Antiochus moriens dixit calamitatis suę fuisse causam,
quod templum Dei spoliasset 108. Ioachim uolens murum sanctuarii
diruere 109. Pompeius pecunias sacras noluit tangere 122. Crassus
abstulit 123.
Sacerdotum principem adorauit Alexander 99. Hircano aures amputatę, ut
indecens haberetur sacerdotio 128. Pontifices de genere Aaron
LXXXIII 181.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Superbia Cai et impietas 23.
Similitudo. Quidam se Alexandrum, Herodis filium, esse simulabat
21.
Somnium Archelai 21.
Sacrilegium. Pompeius pecunia sacra abstinuit 5. Crassus eam abstulit 6.
Sacerdos. Hircano aures disectę1 8. Sacerdotes. Pontifices 58. Sacerdos 80.
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE
Sacrificium. Scelesta sacrificia 23. Quando cessarunt 23. Sacrificium
fidelium 51. Quare animalia domestica et non siluestria offerebantur 53. Sacrificia desierunt 89.
Secretum. Oracula deorum 31. Cur futura celantur 41.
Sapientia. Perdam sapientiam sapientium 83.
Spiritus Sanctus 45.
Seruus ne sit Hebreus Hebreo 83.
Superbia diaboli 46.
Sacerdos elligendus 51.
Sensus quinque. Nihil audiendum neque tangendum, quod
immundum sit 53. Auditus 55. Contra eos qui dicunt sensum inutilem esse ad cognitionem 96.
Suspicio de omnibus tyranno 55.
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI
Sapiens. Demon Socratis 57.
Superbia uitium omnis peccati 86, 103. Superbia excusandi peccatum peccato deterior 104. Superbia Nemroth 119.
Silentium in templo Isidis et Serapis simulachrum digito premens
labellum 139. /
Somnium Titi mirabile 30.
Sepultura, si negata fuerit, nihil adimit. Ratio sepeliendi 4.
Spes, quę uidetur, non est spes 73, 155.
Sacerdos. Flamines tres: Dialis, Martialis, Quirinalis 12. Sacerdotium Aaron auferendum 131. De Iudaico sacerdotio 132. Episcopus bonum
opus desideret 159.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM / EVSEBIVS / AVGVSTINVS 289
415v
1 pro: -ss
Sacrificium. Lectisternia 21. Ludi sęculares. Ludi sacri 21. Ludi scenici 29.
Sacrificiorum figura 68. De uero perfectoque sacrificio 68, 72.
Spiritus Sanctus Patris et Filii bonum 82. Qualiter accipienda illa
sufflatio, qua homo factus est in animam uiuentem et illa
quando Dominus dixit: Accipite Spititum Sanctum. Spirit
us Patris et Filii est. Pneuma 98. Spiritus Sanctus operatur
intrinsecus 109.
Sapientia sęculi 12. Abimelech 23. Quamuis sapiens ad Dei sapientiam
iumentum est 30. Sapientia sęculi superata a sapientia Dei 33. Offerens discriminalia. Omnia cum sapientia 51. Sapientia lignum
uitę 90. Sapientiam in mysterio absconditam loquimur 59. Quinque prudentes 91. Israel 112. Sapientię seruiens habet requiem
113. Omnis sapientia a Deo est 114, 115. Intellectus. Scientia 131.
Scientię rudimenta 135. Sapientię ornamentum 139. Flumen sapienti
ę Iordanis 141. Moysi scientia 142, 145. Sapientia non in corporeis
145. Prudentia carnis inimica Deo 163. Equi a Iesu interficiuntur, id
est uitia 168. Sapiens iustus doceat simpliciores 166. Caleph, qui interpretatur cor, primus accipit sortem terrę sanctę. Is est qui
omnia cum ratione et prudentia gerit 166. Sapientię sedes 178.
Superbia. Vlcera in uescicis1 cum feruore irę 33. Superbia abradatur
15. Ascendam in cęlum supra sydera 112. Montana 162. Superbię uitium 176.
Secretum. Boni actus occultandi 29. Secreta ad quę solus pontifex accedit.
Aliud ad quod sacerdos, ad quod Leuita, ad quod laicus 62. Ex parte
scimus 64. Arcana mystica 96. Mysterium 96. Arca Testamenti 97.
Quare obscuri prophetę 115.
Sensus quinque 26, 57. Omne uitium ex quinque sensibus pendet 137.
Quinque reges 160. Inflati sensu carnis 163. Anima sensuum
parens et intellectus 170.
1 pro: uesi
Sol.
Lux. Oriens. Et mala et bona 117. Sydera 146.
Spes futuri boni 137. Syn rubus. Bonorum spes 143, 150. Gabaonitę 157.
Seruitutis domus Ęgyptus 25. Maledicens Domino suo 82.
Sacerdos. Presbiter quid 7. Sacerdotem / Dei et sacerdotem pharaonis. Sacerdotis indumentum iustitia 44. Non habet peccatum
ignorantię uel nolentię 53. Pro se et populo offerat 54. Sacerdotium spiritale 59. Sacerdos ut abundet misericordia 60. Sacerdos
in omnibus perfectus 63. Honor sacerdotis 65. De indumentis
pontificis et unctione 66. Quis ad sacerdotium eligitur 66.
Sacerdotes minores 67. Sobrius sit 68. Mens Deo consecrata 88. Ordo
sacer 93. Leuitę 94. Pręsumens 96. Sacer. Electus 108. Virga 103, 104.
Sacer. Sciat obseruanda 105, 106. Sacerdotium non consanguineis
tradendum, sed ei quem Deus elegerit 132. Sacerdos iustus 150,
151. Episcopo cura hominum 154. Sacerdotes ueri 157. Presbiter.
Senior prouectus dierum. De iustis tantum dicitur 165. Sacerdotes
et Leuitę docere debent et ab eis quos docent uitę necessaria accipere 166. Aaron et Moyses in ordine sacerdotali 172. Iudex et
episcopus Ecclesię non semper gladio uti debet 177. Pro meritis
populi datur Ecclesię pręsul 177.
Sacrificium. Hostiarum differentię 61. Sacrificium salutare 63. Sacrificium uoti 64. Munditia sacrificii 64. Spiritale 109. Imolatio ad
duritiam cordis concessa 111. Sacrificii ritus 135.
Spiritus Sanctus. Quomodo ignis Spiritus extinguitur 74. Ignis Spiritus
Sancti 79. Oleum Dei 83. In quibus requiescit Spiritus Sanctus
97. Dona 98. Spiritus quomodo Sanctus 109. Quibus datur
Spiritus Sanctus, flumina de uentre eius procedunt 113. Spiritus
Sanctus locutus per Moysen 139. Non ad mensuram datur
145. Spiritus Sanctus indicans omnia; sine illo nihil perfectum 149.
HIGINVS
Sacrilegium. Triopes1 templum dirruit, ut suas ędes tegeret 2.
ORIGENES / HIGINVS 291
416r
1 pro: -as
Secretum. Teanthea prodens secreta in equum uertitur 3. Cistella Mineruę
2.
Sol. Vrsa. Artiphilax1. Corona, id est Deltoton2, sydus triangulare. Hyades.
Pleiades. Vergilię 4. Planetę 6.
Superbia. Orion a scorpione ictus 5.
HERODOTVS
Superbia. Xerxes uerbera et stygmata3 et compedes intulit Hellesponto 95.
Somnium Astyagis de filia Mandanę totam Asiam urina inundante.
De qua Cyrus 11. Cyri somnium: maximam filiarum Histaspis4 uidit
habentem alas. Ratio 17. /
Secretum. Libellus intra leporem latens 13. Litterę in capite impressę
71.
BASILIVS MAGNVS
Quęre alphabetum in fine eius operis.
PLINIVS
Temperantia. Priscorum Romanorum parsimonia 177. Vinum aqua
misceri inuenit Staphilus5 84. Perniciosum esse ciuem, cui VII iugera
non sunt satis 177. Modus rerum omnium utilissimus 178.
Timor. Minimo suis stridore elephanti terrentur 86. Mugiles in metu abscondunt caput totos se occultari credentes 99. Sepię, ubi sensere se apprehendi, effuso atramento infuscata aqua absconduntur 100. Polypus
colorem mutat ad similitudinem loci maxime in metu 101. Struciocamelli6
cum colla frutice occultauerint, latere se se existimant. Galli terrori
sunt leonibus 108. Ęgithus auis minima rudentis asini uoce audita
416v
1 pro: -phy- 2 corr. ex Delton 3 pro: sti- 4 pro: Hy- 5 pro: -phy-
6 pro: -thiocameli
adeo terretur, ut oua eiiciat, pulli ipsi metu cadant 116. Animalia timidiora
quibus minimum sanguinis 126. Tiberium principem
tonante cęlo coronari lauro solitum ferunt contra fulminum metus
153.
Terra. Tellurem egregie laudat 30. Forma terrę orbicularis 31. Quę portio
terrę habitetur 32. Tellurem defendit accusatam, quod gignat uenena.
Telluris beneficia ex his quę sine labore hominum proueniunt 284.
Italię laus maxima 355.
STRABO
Tedium1. Troianę mulieres, postquam eas pelagi perteduisset, suorum
naues incenderunt 105.
Tinctura. Aqua tingendis idonea lanis 244. Purpura Tyria optima 288.
PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Timor. Lucius Papyrius2 Prenestę3, cum prętorem grauiter increpuisset:
Expedi, inquit, lictor, secures. Et cum eum metu mortis attonitum
uidisset, incommodam ambulantibus radicem excidi iussit 14.
APOPHTHEGMATA PLVTARCHI
Temperans et iustus maior rege 61. Difficilius est sibi imperare quam
hostem superare 55. Mediocriter omnia 71. Suo contentus, alieni
non cupidus 82. Quiescere pulchrum est 86. Non plus quam oportet
68. Non intumescas secundis 59. Verborum conuiuii obliuiscere 95.
Nummo ferreo usi 71. Frugi ero, etiam si non emeris 92.
Timor. Timor intempestiuus 15. Fugiendo quandoque paratur uictoria
18. Gladium habes, cor non habes 21. Metum interdum clamor
PLINIVS / STRABO / PLINIVS / APOPHTHEGMATA PLVTARCHI 293
419r
1 pro: te- 2 pro: -pi- 3 pro: Pręneste
arguit 31. Voce uerboque aliquando terretur hostis 40. Ne uideretur
fugere, prouidit 44. / Verecundia 39. Metus modum non seruat 57. Timidos
emendat ducis industria 63. Vbi uictor timet, uictus pertimet
81. Qui fugientem timet, pugnantem fugiet 82. Timidi et mali ianitores
90. Timido parua uidentur magna 92. Timidum mater interfecit 98.
Idem. Et iterum 99. Desertor fratris increpatus a matre. Aut morere aut timidi
famam uirtute dilue. Idem. Et rursum idem.
TVLLIVS IN TVSCVLANIS
Temperantia non sinit immoderate facere quicquam 112. Temper
ans, moderatus, modestus, frugi idem 119. Temperantia nihil
fieri turpe patitur 122. Temperantia sedat appetitiones 132. Moderatus,
modestus, temperans, constans, continens, frugi idem signat 134.
Moderatus non cadit in perturbationes. Temperantia moderatrix
omnium commotionum 148.
Timor. Qui id quod uitari non potest metuit, is uiuere animo quieto
nullo modo potest 107. Metus est opinio mali impendentis 120.
Metus est rationi aduersa cautio 131. Pauor plus est quam timor.
Terror, timor, pauor, exanimatio, conturbatio, formido. Qui metu
exanimatur1 propinquantis mali, Tantalo comparatur 134. Metum laudant Peripathetici 135. Ad metum remedia 144. Quid sit metus
149.
TVLLIVS DE FINIBVS
Temperantia non propter se expetenda. Epicurus 9. Item fortitudo,
iustitia. Temperantia honestae dictorum atque factorum 22.
Temperantia cupiditatum moderatio rationi obediens 25.
Testis. Aulus Varus: Aut hoc testium satis est aut nescio, quid sit satis
26.
419v
1 ipse auctor correxit ex -us
BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA
Timor duplex: bonus et malus 21. Timor uirtutum custos. Securitas ad lapsum facilis 193.
Tentatio. Violentia carnis 37. Sedet leo in insidiis etc. 43. Christus a diabolo
tentatus. Video aliam legem in membris meis 67. Non enim hab
itat in carne mea bonum etc. 83.
Testi uni neque Catoni credendum est 142.
HIERONYMVS IN PARTE SECVNDA
Temperantia. Nihil potest habere uirtutis quod indiscretio facit, quod
imprudentia initiat et improuisio docet 156. Vere continens uniuersa membrorum officia a malis affectibus subtrahit et cogitatum a tota nequitia compescit 220. / Onus supra uires tuas ne leuaueris
298.
Timor iustorum bonus 234. Qui timet Deum, cętera non timet 302.
Tentationes patitur conuersus ad Deum 29. Iacula maligni 40. Tentatio
Gygantis, id est diaboli tendentis laqueos 45. Cogitationes in cor
hominis immitti a diabolo dicit 48. Qui tentare ausus est Domi
num, quamto1 magis seruos 50. Prępara animam tuam ad tentationem
141. Remedium contra tentationes carnis maceratio 162.
Tentationi prauę ne succumbas 171. Pugna aduersus tentationes 177.
Diabolicę tentationi minime cędendum2 180. Tentatio cogitationum
181. Leuem cogitationem ac pręteruolantem a Gręcis dici typos testatur.
Coluber nudum hominem timet, uestitum persequitur 205.
Tentationes diaboli in heremo 206. Tentatio carnis in Apostolo 213. De
adolescente qui tentabatur libidine, quomodo seruatus ait prudentia
abbatis 214. Demonum insultatio contra Hilarionem 237. Malchus
desiderio patrię tentatus abiit inuito abbate et multa aduersa perpessus
est 242. Prepara3 animam tuam ad tentationem 251. Tentat uos
Dominus Deus uester etc. Deuteronomium 273. Quomodo resistatur
BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA / IN PARTE SECVNDA 295
420r
1 pro: quanto 2 pro: ce- 3 pro: Prę-
diabolo 305. Pugna demonum hora mortis 315. Qualiter diabolus
Siluanum infamare conatus sit 317.
Tempus. Finiti ad infinitum non est comparatio 2. Nox in quattuor uigilias
diuisa. Mille anni pro una die in Scripturis. Dies Dominica dies
Christianorum 8. Meridies in scripturis notabilis 12. Dies XIIII mensis
51. Noctes ad requies hominum institute 61. De horis cannonicis1
officii dicendi 155. Primus mensis anni celebrationi attributus 288.
Tria tempora: ante Legem, sub Lege, sub Gratia. Obseruationes
temporum contra mathematicos 289. Sabbatum non iuxta litte
ram obseruandum 290. Dies Dominicus resurrectione Domini
sanctificatus. Quadragesima. Pentecostes 291.2
BIBLIA
Temperantia. Gedeon ex multis hostium spoliis sibi tantum inaures
concedi petiit, ex quibus fecit ephoth 36. Iudei sub Assuero ex
licentia conciderunt inimicos. Ad substantiam autem eorum
non extenderunt manum 99. Paruo contentus 128. Mel inuenisti;
comede quod sufficit tibi etc. 131. Modestia in prosperis est altera
columna in latere templi 195. Suo contentus, aliena non appetens 196.
Timor. Exploratores Moysi reuersi timore repleuerunt populum.
Propterea non sunt ingressi terram 21. Saul uisis Philistinorum
castris timuit. Consuluit phitonissam3. Prophetante cecidit in terram prę dolore futuri mali et nolebat cibum capere 48. Ionathas et
Achimaas fugientes ante seruos Absalon latuerunt in puteo 53.
Syri fugerunt territi fragore a Domino excitato 64. Ioas latuit
absconditus in domo Domini annis VII 79. Cecidit timor regis
Nabuchodonosor super omnes gentes 93. Qui timet hominem, cito
corruet 132. Semper pręsummit4 sęua perturbata conscientia 140.
Paruicors 141. Cor timidum 146. Prę timore fugientes proiiciebant
idola et in cauernis se abscondebant 152. Timor obsessorum in
Hierusalem, qui mox confortantur a Domino 153. Ioannan5 et
1 pro: cano- 2 pro: -ste 3 pro: pytho- 4 pro: -m- 5 pro: Iohanan
socii eius timuerunt, ubi non erat timor. Cum tuto esse possent
in Iudea, fugerunt in Ęgyptum et ibi perierunt 179. Ędificium
aquilonare signat algorem timoris 196. Timens Ionas fugit a facie
Dei et a pisce deglutitur 207. A uerbis uiri peccatoris ne timueritis, quia
etc. 217. / Iudas ad pugnam proficiscens permisit, ut, siquis cum
hoste congredi timeret, rediret domum 218. Hostes timor inuasit ex
pręsentia Dei, et fugerunt 228.
Terra non uendetur in perpetuum, quia mea est. Sub redemptionis
conditione uendetur etc. 18. Terręmotus causę quattuor 132.
Tedium. Oppida XX dedit Salomon Hiram, regi Tyri. Quę cum non
placerent ei, uocauit terram Chabul, id est displicentiam 57.
Testis. Ad unius testimonium nullus condemnabitur 25. In ore duorum
aut trium testium peribit reus. Non stabit testis unus contra aliquem in quouis peccato. Falsus testis eiusdem criminis reus erit 28.
Testem fallacem odit Dominus 127. Testis bis. Testis fidelis 128.
Testis falsus bis 130. Testis iniquus. Testis mendax 130. Testis uanus
131. Euersio Hierusalem propter falsum testimonium contra
Christum 156. Ego sum iudex et testis, dicit Dominus 175. Senes
duo testes in Susannam conuicti mendacii lapidantur 200.
Tentatio. Tentatione uicti Eua et Adam transgrediuntur mandatum Dei,
et subditi sunt passionibus 1. Grando mixta igni percussit omnia in
agro, pręter triticum et far, quia serotina erant 11. Adduxit te Domi
nus XL annis per desertum, ut tentaret te, an custodires
mandata eius 26. Non potuerunt filii Iuda delere Iebuseum etc.
Tribus Ephraim non interfecerunt Chananeum in Gazer habitauitque inter eos 33. Iudas habitatores uallis non potuit delere.
Item alię tribus alios 34. Angelus denunciat illos reseruatos in ruinam suam 35. Ioas percussit Iudeos, interrupit murum Hierusa
lem, spoliauit urbem, accepit obsides et reuersus est in Samariam 66. Litteras Sennacherib minaces Ezechias expandens coram
Domino orauit pro salute populi, et exauditus est 68.Iosaphat
insurgentibus contra se inimicis indixit ieiunium et orauit ad
Dominum 78. Custodia munitum inimici derelinquunt, quia uin-
BIBLIA 297
420v
cere desperant 86. Thobias nudus ausfugit, sed mortuo Sennacherib,
id est superato diabolo, rediit atque amissa recuperauit 90. Oportere
per tentationem probari eum qui acceptus est Domino 92.
Congregati ciues insultant Ozię, ut potius tradat ciuitatem Assyriis
quam se patiatur siti perire, id est sensus carnis insultant
rationi, ut cędat concupiscentiis 94. Cadat uirtus eorum qui
promittunt uiolare sancta tua 95. Sathan non poterat nocere Iob nisi
accepta licentia a Deo 101. Militia uel tentatio est uita hominis
super terram 102. Ipse scit uiam meam, et probabit me quasi
aurum, quod per ignem transit 105. Obstetricante manu eius eductus
est coluber tortuosus 105. Orat Ecclesia contra demonum insidias.
Psalmus V. Sperat se protectum iri a Domino in tentationibus.
Psalmus VII 109. Oratio pro uictoria contra inimicos. Psalmus
XIX. Qui pręualuit contra demones. Psalmus XX. Petit liberari a
persecutione. Psalmus XXVII 110. Insidię demonum. Psalmus
LIII 113. Iustus tentationibus approbatur. Psalmus LXV 114.
Contemnens uim demonum. Psalmus LXXIIII 115. Supplicat se
liberari et persecutores confundi. Psalmus LXXXV 116. Ipse liberabit
me de laqueo uenantium. Psalmus XC. De manu peccatoris liberabit
eos. Psalmus XCVI 117. Funes peccatorum circumplexi sunt
me. Peccatores expectauerunt, ut perderet me. Posuerunt peccatores
laqueum mihi. Psalmus CXVIII 120, 121. Non det in commotionem pedem tuum neque dormiet qui custodit te. Psalmus CXX.
Benedictus Dominus qui non dedit nos in captionem dentibus eorum. Anima nostra sicut passer errepta1 est etc. Psalmu
s CXXIII 121. Virga peccatorum, id est potestas demonum.
Psalmus CXXIIII 122. Imprecatur contra demones. Psalmus
CXXXVI. A tentationibus protectus sperat proficere in uirtute,
Psalmus CXXXVII 123. / Cadent in retiaculo eius peccatores. Psalmu
s CXL. Deprecatur se erripi a persecutione spiritali. Psalmus
CXLII. De uictoria contra spiritales nequitias. Psalmus CXLIII 124.
Ne des alienis honorem tuum et annos tuos crudeli 126. Ciuitas obsessa
a sapiente liberatur. Resiste diabolo, et uinces 134. Nigra sum, sed
421r
1 pro: -r
formosa. Ideo dilexit me rex 135. Lectum Salomonis fortes ambiunt
propter timores nocturnos 135. Dominus inuenitur ab iis qui
non tentant illum 137. Prepara animam tuam ad tentationem
141. Insidię diaboli 147. Inuocat Dominum contra aduersarium 148.
A tentationibus liberatus gratias agit Deo 151. Clamabunt ad
Dominum a facie tribulantis 155. Domine1 Deus noster, possederunt nos domini absque te 156. Liberator Hierusalem ab
obsidione Sennacherib 158. Vrgens ad deditionem promissis ac
minis 159. Non percutiet eos ęstus et sol 162. Ascendit mors per
fenestras nostras etc. 169. Liberabo te de manu pessimorum et redimam te de manu fortium 171. Comedit me, deuorauit me Nabuchodonos
or 181. Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia
eius 181. Me minauit, et adduxit in tenebris2, et non in lucem. Ędificauit
in gyro meo, in tenebrosis collocauit me. Conclusit uias meas
lapidibus quadris. Vrsus insidians factus est mihi etc. Venatione
cęperunt me quasi auem 182. Persecutus est te inimicus tuus;
sed cito uidebis perditionem ipsius et super ceruices ipsius ascendes 183. Eligentur et dealbabuntur et quasi ignis probabuntur
multi. Et impie agent impii etc. 200. Ephraim factus est subcinericius panis qui non reseruatur: comederunt alieni robur eius, et
ipse nesciuit. Factus est quasi columba seducta non habens cor
202. Nolite timere animalia regionis, quia germinauerunt speciosa
deserti, quia lignum attulit fructum suum 204. Ressiduum3 erucę
comedit locusta etc. 204. Ad te, Domine, clamabo, quia ignis comedit
speciosa deserti, et flamma succendit omnia ligna regionis 204.
Vermis ascendit et percussa hedera exaruit 207. Totum in hamo
subleuauit et traxit illud in sagena sua etc. et semper interficere
gentes non cessat 210. O, o, o, fugite de terra aquilonis 272. Princeps
tributorum Antiochi pacem simulans irruit super ciuitatem
etc. 217. Iuda duce absente Iudei a gentibus cęduntur 218. Iudas
transiturus de Galaditide4 in Iudam per mediam Ephron,
uetantes transitum expugnat; transiensque super interfectos uenit
in montem Syon, obtulit sacrificium 219. Iudas, cum impetum
BIBLIA 299
1 ipse auctor correxit ex Dominus 2 pro: -as 3 pro: -s-
4 pro: Galaad
pręualidi exercitus ferre nequiret, detrectauit pugnam abiitque in
Hierusalem 219. Alchimas1 assideis iurat pacem; receptus occidit eos.
Nicanor quoque simulans pacem uoluit Iudam comprehendere,
sed Iudas noluit et se credere. Post obitum Iude2 iniqui leuauerunt
cornua, amicos Iude2 persecuti sunt, facta est tribulatio magna in
Israel 220. Tubis sacris insonuerunt, et aduersarii conuersi sunt in
fugam 224.
Tempus. Principium mensium, anni constituit Dominus 11. Annus
septimus annus remissionis Domini 27. Ab Omnipotente non sunt
abscondita tempora 105. Omnia tempus habent, et suis spaciis
transeunt uniuersa sub cęlo. Cuncta Deus fecit bona in tempore suo 133. Quare priora tempora meliora quam nunc. Dies
bona, dies mala 134. Transmigrabis per diem, egredieris uesperi 186.
MATTHEVS
Testis. Quęrebant falsum testimonium contra Iesum. Nouissime autem
uenerunt duo falsi testes et dixerunt: Hic dixit: Possum destruere
templum Dei etc. XXVI. /
Tentatio. Iesus in deserto tentatur a diabolo IIII. Superatis tentationibus reliquit eum diabolus, et accesserunt angeli IIII. Et ne nos
inducas in tentationem, id est induci permittas, ut consentiamus
ei, sed libera nos a malo VI. Motus magnus factus est in mari;
excitant Dominum; imperat uentis et mari. Et fit tranquillitas
magna VIII. Regnum cęlorum uim patitur. Quomodo quis potest
intrare in domum fortis et uasa eius diripere, nisi alligauerit
fortem? XII. Inimicus homo superseminauit zizania in medio tritici
XIII. Nauicula iactabatur fluctibus absente Domino. Ascendente
autem in nauicuiam cessauit uentus. Liberati a periculo adorant
eum et confitentur. Petrus uidens uentum ualidum timuit, et
cum coepisset mergi, clamauit ad Dominum. Tunc Iesus extendit
manum et apprehendit cum XIIII. Si duo consenserint, id est spi-
421v
1 pro: Alcimus 2 pro: -ę
ritus et corpus, quodcunque petierint etc. XVIII. Si sciret pate
rfamilias, qua hora fur ueniret, uigilaret XXIIII. Vigilate et orate,
ut non intretis in tentationem XXVI. Si oculus dexter scandalizat
te etc. V.
MARCVS
Testes falsi contra Iesum. Falsus testis est qui in eo sensu dicta intelligit,
quo non dicuntur XIIII.
Timor. Timore exterriti in transfiguratione Domini. Turbę uiso Iesu stupefact
ę timuerunt. Discipuli non timuerunt, quia non est timor
in charitate. Timor est seruorum, stupescere stultorum est IX.
Petrus dicit se nunquam negaturum Dominum, et omnes dicunt similiter. Mox timore perculsi ii relicto illo fugiunt, Petrus
negat se eum nosse XIIII. Mulieres exeuntes de monumento fugerunt.
Inuaserat enim eas tremor et pauor XVI.
Tentatio. Paralitico turba obstat, ne intrare possit ad Iesum, id est prioris
consuetudinis cogitatio, sed in tectum est ascendendum etc. II.
Nemo potest uasa fortis diripere, nisi prius alliget fortem III. Facta
procella magna. Inuocato Iesu fit tranquillitas IIII. Christo nauim
ascendente cessat uentus VI. Diabolus incentor et adiutor malarum
cogitationum esse potest; auctor esse non potest VII. Demoniacus appropinquante Domino eliditur. Quia cum peccator
conuerti deliberat, tunc diabolus magis aduersatur. Membra quę
scandalizant, abscindi iubentur IX.
LVCAS
Tentatio. Cuius uentilabrum in manu eius. Ventilabro triticum a
paleis separatur. Sic tentatio ostendit firmum qui ei resistit; qui
uero cędit1 uolubilem ac leuem III. Iesus statim post baptismum tentatur,
MATTHEVS / MARCVS / LVCAS 301
1 pro: ce
ut scias etiam baptizatis imminere tentationes. Tria tella1
tentatoris: gulę, iactantię, ambitionis IIII. Paraliticus, id est torpore
mentis pressus quęrit Iesum et prę turba cogitationum
propius accedere non ualet. Per tectum autem infertur, id est
ablato litterę uelamine ad notitiam peruenit Saluatoris inferentibus
eum sacris doctoribus V. Orta tempestate excitandus est Domi
nus, qui uentis et mari imperat VIII. Dedi uobis potestatem
calcandi supra serpentes et scorpiones et super omnem uirtutem inimici, et nihil uobis nocebit. Verum tamen in hoc nolite
gaudere, quia spiritus uobis subiiciuntur. Gaudete autem,
quia nomina uestra scripta sunt in celis X. Et ne nos inducas in
tentationem. Cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace
sunt ea quę possidet. Si autem fortior eo superueniens uicerit
eum, uniuersa arma eius aufert in quibus confidebat / et spolia
distribuet XI. Si sciret paterfamilias, qua hora fur ueniret, uigilaret
utique et non sineret perfodi domum suam XII. Quis rex iturus
committere bellum aduersus alium regem, prius cogitat, si possit
cum X milibus occurrere ei qui cum XX milibus uenit ad se.
Alioquin etc. XIIII. Cęcus clamat inuocans Iesum; increpatur, ne
clamet; ille tanto magis clamat uictaque tentatione inuenit gratiam
et illuminatus sequitur Christum XVIII. Symon, ecce Sathanas
expetiuit uos, ut cribraret sicut triticum etc. Duo gladii, id est duo
Testamenta. Satis sunt --- ut nihil desit ei qui se utriusque doctrina
munierit. Non oportet nos ultro offerre tentationibus, sed cum
inciderimus, libenter et constanter sustinere. Cum quotidie uobiscum fuerim in templo, non extendistis manus in me. Sed hęc
est hora uestra et potestas tenebrarum XXII.
IOANNES
Timor. Nicodemus uenit ad Iesum nocte. Signat eos qui timore humano
non audent palam confiteri quę sunt Iesu Christi III. Quis eius
422r
1 pro: -l
aperuit oculos, nos nescimus. Hęc dixerunt parentes eius, qoniam
timebant Iudeos IX. Ex principibus multi crediderunt in eum,
sed propter phariseos non confitebantur, ne de synagoga eiicerentur XII. Sicut sunt duo timores, sic sunt duę seruitutes etc.
XV.
Tentatio. Cum homines uel demones nos per timorem nituntur
mouere, audiamus Christum dicentem: Ego sum, nolite timere etc.
VI. Cum diabolus iam misisset in cor, ut traderet eum Iudas etc.
prius immisit in cor, deinde ipse introiuit. Non enim cum
cogitasset scelus, sed cum facere decreuiseet, capacem se fecit diaboli
XIII. Ancillę et serui insultantes Petro signant demones qui
nos tentant immittentes menti argumenta fidei contraria, ut negemus Christum XVIII.
PAVLVS AD PHILIPPENSES
Temperantia. Modestia uestra nota sit omnibus hominibus. Dominus
enim prope est IIII.
Timor. AD PHILIPPENSES: Cum metu et tremore uestram salutem
operamini II. PETRI II: Perfecta caritas foras mittit timorem, quonia
m timor poenam habet IIII. APOCALYPSIS: Timidis pars erit
in stagno ardenti etc. XXI.
Tentatio. AD ROMANOS: Carnalis sum, uenumdatus sub peccato.
Non enim quod uolo bonum hoc ago, sed quod odi malum illud
facio etc. Video autem aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meę et captiuantem me in lege peccati etc. Infelix
ego homo! Quis me liberabit de corpore mortis huius1? Gratia Dei
per Iesum Christum etc. VII. AD CORINTHIOS I: Tentatio uos
non apprehendat nisi humana X. II: Et ne magnitudo reuelationum
extollat me, datus est mihi stimulus carnis meę, angelus Sathanę,
qui me collaphizet2. Propter quod ter Dominum rogaui, ut discederet a me. Et dixit mihi: Sufficit tibi gratia mea. Nam uirtus in
IOANNES / PAVLVS AD PHILIPPENSES 303
1 corr. ex hius 2 pro: -l
infirmitate
perficitur XII. AD GALATAS: Caro concupiscit aduersus
spiritum et spiritus aduersus carnem etc. V. AD EPHESIOS:
Induite uos armaturam Dei, ut possitis stare aduersus insidias diaboli.
Quoniam non est nobis colluctatio aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus principes et potestates, aduersus mundi rectores
tenebrarum harum, contra spiritalia nequitię in cęlestibus etc.
State ergo succincti lumbos uestros in ueritate, iustitia, prędicatione,
fide, oratione VI. AD HEBREOS: In eo enim in quo passus
est ipse et tentatus, potens est et eis qui tentantur / auxiliari II.
IACOBI: Omne gaudium existimate, fratres, cum in tentationes
uarias incideritis etc. Beatus qui suffert tentationem. Nemo, cum
tentatur, dicat, quoniam a Deo tentatur. Tentatur enim a concupiscentia sua etc. I. Subditi estote Deo; resistite autem diabolo, et
fugiet a uobis IIII. PETRI I: Nunc oportet contristari in uariis tentationibus, ut probatio uestrę fidei multo preciosior sit auro etc. I.
APOCALYPSIS: Draco abiit facere pręlium cum reliquis de
semine eius, scilicet ecclesię qui custodiunt mandata Dei et
habent testimonium Iesu Christi. Et stetit super arenam maris, id
est super infructuosos moram fecit XX.
Tempus. AD CORINTHIOS II: Tempore accepto exaudiuit te. Ecce nunc
tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis etc. VI. PETRI II: Vnus
dies apud Dominum sicut mille anni, et mille anni sicut dies
unus III. APOCALYPSIS: Fui in spiritu in Dominica die etc. gloriatur.
Solet rerum qualitas ex tempore notari etc. I.
METHAMORPHOSES
Timor. Tysbe1 leenam2 uidens in speluncam fugit. Mineides ex improuiso
uocibus tibiarum et timpanorum sono territę etc. IIII. Dii Typheum3 Gygantem4 formidantes in diuersas species mutati compelluntur in Ęgyptum V. Orpheus Euridice sibi iterum auulsa
obstupuit, uelut qui Cerberum uidens dirriguit in saxum, et
422v
1 pro: This- 2 pro: leę- 3 pro: -phoeum 4 pro: Gi
Celenus1 Lecheusque2 in Ida silua in lapides uersi. Mirra3 patrem
cum ferro insequentem fugiens; Cynara4, cum filiam nescius stuprasset,
allato lumine agnita obstupuit et scelestam ferro persequi coepit X. Epiphyre nympha Esacum fugiens timore confusa calcauit
serpentem, cuius morsu concidit XI. Hyppoliti equi territi
repenti erruptione tauri ab undis ęquoreis. Cyppus in Tyberi despiciens animaduertit cornua sibi in temporibus nata et tali prodigio
territus obstupuit XV.
Tempus. Aureum, argenteum, ęneum, ferreum. Anni tempora
quattuor: uer, ęstas, hyems, autumnus I. Pythagorę sententia
cuncta temporibus mutari, abire et redire XV.
SENECA
Temperentia uel continentia 2. Temperantia uoluptatibus imperat
85. Quid sit temperantia 38. Imperare sibi maximum imperium
est 56. Nihil tam ęque tibi profuerit ad temperantiam omnium
rerum quam frequens cogitatio breuis ęui, et huius incerti. Quicquid facies, respice ad mortem 57.
Timor. Nemo metuitur ipse securus. Laberiani uersus. Necesse est
multos timeat, quem multi timent. Sapiens timeri non concupiscit
50. Quid mirum est animos inter metum et dolorem destitutos
aberrasse? 107. Apud Catonem dicitur: Desines timere, si sperare
desieris, id est si cupiditatibus finem feceris 3. Quos inepte metus
perturbat. Timendorum tria genera 5. Non est timor, sed natur
alis affectio in sapiente, cum inhorrescit ad subita, si caligat uastam altitudinem in crepidine constitutus despiciens 19. Libera te
metu mortis et paupertatis 32. Qui fortis est, sine timore est 35.
Calamitosus est animus futuri anxius et ante miserias miser qui sollicitus
est 48. Nihil est nec miserius nec stultius quam semper
timere 48. Timor mortis, periculorum suspicionis 51. Non est
quicquam timendum putes 55. /
METHAMORPHOSES / SENECA 305
423r
1 pro: Olenus 2 pro: Lechęa 3 pro: Myrrha 4 pro: Cinyras
Terra. O quam ridiculi, quam angusti sunt mortalium termini 88. Terra
pars est mundi et materia 93. Terrę orbis pilę similis 102. De terręmotu 104, 105, 106. Ęgyptum nunquam tremuisse 107.
Testis. Seruus furti tortus Catonem conscium dixit. Vtrum plus tormentis creditis an Catoni? 18.
Tentatio. Bellum contra uitia 17. Munimen contra uitia quadrato exercitui
simile 21. Nec cupiamus quę nos inuitant nec timeamus quę fugant: sic cum affectibus pugnandum 62.
Tempus. Profusissimi in eo cuius unius honesta auaritia est. In eos qui
quiete uiuendi tempus differunt 78. Res omnium preciosissima
tempus. Nemo restituet annos. Tria uitę tempora: pręteritum,
pręsene, futurum 79. Nihil perpetuum 81. De tempore quęstio.
Cogita, quantum temporis tibi auferat mala ualitudo, occupatio
quotidiana, publica, priuata, somnus 85. Fluit tempus etc. 108. Temporis
fuga colligenda, iactura uitanda etc. 2. Breuitas temporis non
amittenda in superuacuis, sed uirtutibus impendenda. Negat Cicero,
si duplicetur sibi ętas, habiturum se tempus, quo legat lyricos 16.
Id agamus, ut nostrum omne tempus sit. Non erit autem, nisi
prius nostri esse coeperimus nos 27. Nostrum est quod pręteriit. Et futura et pręterita delectant: hęc expectatione, illa memoria 48.
Nihil sibi quis quam de futuro debet promittere 50. Fugit irreparabile
tempus 53. Non uacat aliquid ex tempore perdere 59.
PLATO
Temperantia. Nomen temperantię Gręcum sophrosine1 quasi salutem quandam conseruationemque prudentię 97. Charmides
de temperantia 98. Temperantię diffinitiones2 confutat, et primo,
quod non sit quietudo 99. Deinde, quod non sit, ut sua tantu
m quis agat 99. Cognosce te ipsum, idem quidem: Temperate
uiue 100. Optimam omnium harmoniam esse animi temperantiam 198. Ornatus quidam est temperantia etc. 206.
1 pro: -sy- 2 pro: defi
Temperantia instare harmonię quę diapason dicitur 206. Temperans
208. Modestia 229. Recte ab Hesiodo dictum dimidium nonnunquam plus esse quam totum: quando uidelicet totum comprehendere noxium est, dimidium uero moderate se habet 278.
Vita temperata 286.
Terra quomodo sustineatur in medio 184. Terrę figura facies sex
habens, nomine cubum atque talum 251. Terra 255. Terrę cubica
species, et hęc maxime immobilis 297. Attica regio ad uirtutem optima
327. Terrę habitatio non spernenda 428.
Testis ferre sponte testimonium nolens citetur. Falsus ante sententiam
probetur 318.
Tentatio. Contra tentationes malas remedium. Cum talis oboritur in
animo cogitatio, confuge ad expiationes, obsecro, confuge ad liberatorum deorum sacrificia supplex, confuge ad bonorum uirorum
consuetudines etc. 305. Tentatio demonum ad quod nos norint procliuiores
430.
Tempus una cum cęlo factum 254. Sęculum aureum sub Saturno 282.
Circuitus uniuersi interuallum annis solaribus sex et triginta milibus
expleri uoluere Platonici, quem magnum ac / mundanum appellant
annum 355. Motus temporis 393. Tempus et locus coepit cum
mundo 434. Quibus in cęlo signis primus notatus est dies 435.
DIONYSIVS HALICARNASEVS
Terra. Laus Italię 11. Ager Campanus 12.
Tempus. Olympias spacium IIII annorum 24.
PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI
Timor. Cur timore pallescunt et tremunt 11. Cur timore uel horrore
capilli eriguntur 20.
PLATO / DIONYSIVS HALICARNASEVS / PROBLEMATA ALEXANDRI 307
423v
Tempus. Cur autumnus inęqualis, eodem die et ęstum et algorem habens
25.
PROBLEMATA ARISTOTELIS
Timor. Quam ob rem, quoties inhorrescimus, pili eriguntur 39. Cur tremunt qui metuunt, nonnulli etiam sitiunt et aluo soluuntur.
Item cur uoce, manibus et labro inferiori tremunt 65.
PROBLEMATA PLVTARCHI
Tempus. Antiquitus principium anni Martius, deinde principatus
datus Ianuario 75. Cur tria mensis principia: Kalendę, Idus, Nonę
76. Postridie Kalendas, Nonas, Idus nec quoquam exire nec
peregre proficisci solebant 76. Cur diei principium de media nocte
numerant Romani 80.
AVLVS GELIVS
Temperantia Socratis corpus a morbis inoffensum seruauit 11. Hesiodus
inquit dimidium plus esse toto, id est mediocritatem 108.
Timor. Aristippus in tempestate deprehensus ac timens, cum a uano
homine interrogaretur, cur philosophus timeret, cum ille contra
nihil metueret, non eandem esse causam sibi atque illi respo
ndit, quoniam is quidem esset non magnopere solicitus
pro anima nequissimi nebulonis, ipsum autem pro Aristippi
anima timere. Item, ex subitis casibus sapientis quoque
animum moueri, non iudicio, sed ui naturę 111, 112. Quam ob
rem uenter repentino timore effluat 112. Timor contrahit sanguinem , pudor effundit 113.
Terrę motus cum fieret, ignorabant, cui deo sacrificare oporteret 20.
Tinctura. De generibus uocabulisque colorum 19.
Testis falsus e saxo Tarpeio deiiciebatur 118.
Tentatio. Accipitrem auem rapidissimam a chameleonte humi reptante, si eum forte superuolet, detrahi et cadere in terram cęterisque auibus laniandum se dedere 58.
Tempus. Qui dies natalis sit eorum qui ante noctis horam sextam
post ue nati sunt. Item de dierum terminis uarie obseruatis 21.
Pericula uitę fortunarumque hominum, quę climacteras Chaldei
appellant, grauissima fieri septenariis 24. Duo et uicesimo anno, id
est uicesimo secundo 33. Tempus medium Plato definiuit inter
actiones contrarias, ut homo mori dicatur, cum nec iam uiuit nec
adhuc est mortuus. Hoc appellat thnexaijihs jusin sic !, id est repentinam naturam 41. Quo ad uiuet et quo ad morietur, id ipsum
tempus signat 50. Die pristini, non pristino. Sic die crastini, die
quarti, die quinti 62. Die quarto de pręterito dicitur, die quartę
aut quarti de futuro 62. Intra Kalendas, id est in Kalendis 72.
sunconismóuz sic !, id est contemporationes. Digerit, quibus temporibus excellentes / Gręci et Latini claruerunt 106. Prima fax
noctis 107.
VITĘ PLVTARCHI
Temperantia Cleomenis in uictu gestuque, cum tamen rex esset 109.
Timor. Alcibiades uitę discrimen ne matri quidem se crediturum dixit, ne per imprudentiam nigrum pro albo lapillum ferat 32.
Crassus Marium timens menses octo in spelunca latuit 20.
Tentatio. Lepidus tubas clangere iussit, ne Antotonii uox audiretur, milites
eius sibi conciliantis 105.
Tempus. Menses. Annus. Regnante Numa 18. Dies albus ab alba faba dictus
54.
AVLVS GELIVS / VITĘ PLVTARCHI 309
424r
LACTANTIVS FIRMIANVS
Timor quomodo non est uitium 136. Timor Dei 177. Pauoris affectus
in corde 197.
Tentatio. Cur Deus homini patiatur illudi a demonio 47. Pugna corporis et animę, et qui eorum hostes 57. Cur Deus dedit tentatorem 201.
LAERTIVS
Temperantia. Chilonis sententia est: Nihil nimis 6. Vel Solonis 9.
Vel Socratis 19. Pythagoras omne nimium reprobat, dicens
non debere quenquam neque laborum neque ciborum transgredi
modum 81.
Timor. Diogenes Alexandro stante atque interrogante, num me
times? Quid enim, inquit, es, bonum an malum? Dicente
bonum: Quis ergo, ait, bonum timet? 59. Quid sit timor? Quę
eius species 72. Cleanthes, cum sibi probro daretur, quod
esset timidus: At ideo, inquit, parum pecco 78. Pyrro1 in naui
reliquis tempestate perterritis ipse impauidus 95.
Terram esse antiquissimam deorum ait Plato; fuisse autem conditam, ut diei noctisque tempora et uices uariaret. Duo principia:
Deus et materia 36. Parmenides primus terram globosam dixit et
rotundam et in medio sitam 90. Diogenes Apolloniates ait terram esse rotundam atque in medio sitam stabilitatem accepisse
ex calidi circumferentia, ex frigido concretionem ac soliditatem 94.
Tempus. Thales primus temporum uicissitudines inuenit 5. Sapientissimum tempus. Inuenit enim omnia 6. Pittacus percunctantibus, quidnam esset gratificum? Tempus, ait 10. Est illa eius
sententiola: Tempus nosce 11. Plato tempus esse cęli motum et
absque mundi natura non constare tempus 35. Arcesilaus Aridelo2
inter pocula proponenti quiddam: At hoc ipsum, inquit, im-
1 pro: Pyrrho 2 pro: Aridico
primis philosophię proprium est cuiusque rei tempus scire 42.
Theophrastus habebat semper in ore: Sumptus preciosissimus
tempus 49. Diogenes cuidam ostendendi sibi horoscopum: Vtile
sane inuentum, ait, ne priuemur coena. 63. Zeno ait: Nullius nos rei
maiorem inopiam perpeti quam temporis 65. Tempus esse
incorporeum; pręteritum et futurum infinitum esse, pręsens
autem finitum 75. Quid sit hyems? Quid uer? Quid ęstas? Quid
autumnus 76. Pytagoras1 primus Vesperum atque Luciferum
idem sydus esse dixit 82. Alii Parmenidi hoc tribuunt 91. Protagoras primus temporis partes diffiniuit ac temporis uires exposuit
93.
QVINTVS CVRTIVS
Tempus. Fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant 29.
Menses apud Indos quindecim dierum 50. /
Timor. Numidę, ubi semel fugam arripuere, uix ad tertiam diem consistere solent 19. Timor interdum turpitudinis et iacturę causa 55.
Tentatio. Gessatę nudi pugnant, ne sentibus implicentur 29. Hannibal
captiuos inter se pugnare fecit 51.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Timor. Tullus ędem uouit Pallori ac Pauori 78. Serui flagris superantur
105. Scythici equi asinorum uoce et aspectu territi 106. Dionysius
nouaculam timens carbone capillum adurebat 182. Romani falsa
specie territi primo funduntur, deinde uincunt 199. Nocturnus
terror Romę 216. Pręnestinorum prętor sola uoce pene2 exanimatus
226. Cassandri timor uisa imagine Alexandri 232. Fabricium improuisa elephanti uox nihil terruit 247. Gallorum ars in posthumio
opprimendo 280.
LAERTIVS / QVINTVS CVRTIVS / SABELLICVS 311
424v
1 pro: -th- 2 pro: pę-
Terra. Terrę partitio secundum Iones. Terrę motus Romę 312. Item
in Syria, quo interierunt CLXX milia hominum 356. Terre
motus in Iudea 404. Terrę motus sub Tyberio 413. Sub Gordiano
terra concussa et urbes cum populis hiatu absorptę 444, 446, 452,
456.
Tentatio. Iabitę auxilio impetrato a Saule liberantur obsidione 45.
Tempus. Iobileus1 annus 18. Olympiadis autor 67. Annorum ratio diuersa
76. Primum lustrum conditum 89. Quandiu sol eodem itinere
mearet 132. Fausti et infausti dies 188. Claui figendi ratio ad annorum notam 198. Athenienses, ne alieno mense cerimonias agerent,
iubente Demetrio Ianuarium Nouembrem dixerunt et deinde
eundem Iunium 243. Antigonus respondit suam militiam non
magis armorum quam temporum esse 252. Germani nescierunt
autumnum 347. In Britannia noctes contractiores quam in Gallia
374.
VALERIVS MAXIMVS
Temperantia. De temperantia, liber IIII, caput I, III. Scipio et
Lelius2 ad remittendum post labores animum Caietę et Laurenti
littoribus conchulas et calculos lectitarunt; Sceuola3 pila lusit, aleis et
calculis interdum uacauit; Socrates interposita harundine cruribus
suis cum paruulis filiolis ludens ab Alcybiade risus est; Achillem
Homerus bellicos labores canoris fidibus relaxantem inducit, liber
VIII, caput VIII.
Testis. De testibus, liber VIII, caput V.
CICERONIS OPVSCVLA
Temperantia 75. Sedatio perturbationum animi 94. Temperantia
166.
1 pro: Iu- 2 pro: Lę- 3 pro: Scę-
Tentatio. Omne malum nascens facile opprimitur, inueteratum fit
plerunque robustius 193.
THVCIDIDES
Timor. Qui priuati timent, captant ciuitatem perterrefacere, ut
publico metu suum occultent 73. /
ORATIVS IN EPISTOLIS
Temperantia. Animum rege 4. Mediocritas optanda 30.
VERGILIVS
Tempus. Ver adeo frondi nemorum, uer utile siluis. Vere tument terrę etc. 30.
PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Timor. Timidos facit peccati conscientia 98. Timor serui est 180. Domi
num timete 209. Qui timet, poenam habet et non est perfectus
215. Cor tuum meditabitur timorem 264. Timor 290. Timor bonus
et malus 300. Timor Domini 312.
Terra. Omnis terra in Scripturis illam tantum signat de qua sermo
est 218. Fundamenta terrę intelligitur uoluntas et potestas Dei, qua
terra continetur 230. Fundamenta aliter 232.
Testes duo contra Susanam1; duo contra Dominum, et tamen non
stetit uerbum in ore eorum. Contra Naboth tota pene ciuitas dixit
testimonium consensusque testium pessimorum non firmitatem habuit ueritatis, sed sceleris coniurationem 143.
CICERO / THVCIDIDES / ORATIVS / VERGILIVS / HIERONYMVS 313
425r
1 pro: -nn
Tentatio.
Aduersus spiritalia nequitię in cęlestibus 40, 43. Vires diaboli
imminutę 80. Extranei ingredientes portas Hierusalem sunt pessimę cogitationes 81. Anima posita in meditulio1 uitiorum
atque uirtutum 81. Carnis uires imminutę in aduentu Christi 84.
Tentatio est uita homini super terram 90. Et erit iste pax, cum
Assyrius uenerit in terram nostram 104. Nemo posset resistere, nisi
Deus adiuuaret 122. Gentes interficere non cessat 122. Non est
nobis colluctatio aduersus carnem et sanguinem 153. Mei autem
pene moti sunt pedes. Gladius quo interfecti multi 232. Dedi uobis
potestatem calcandi super serpentes 233. Transierunt mare 235.
Quos malarum cogitationum turba circumdat 244. Lętitia, quia
consumatus est illusor 257. Ezechias tentationi relictus, ne superbiret 271. Caro, non spiritus morsibus patens 289. Quis est
enim, quem diaboli uenena non tangant 338. Tentatio carnis 350.
Quicquid peccamus, imperium est demonum 355.
Tempus. sugcronoi contemporenei 12. Quando Israel translatus in
Assyrios 20. Mensis a mene, quod est luna 67. Dies malus 73. Nihil
fugatius2 sęculo 73. Nox diei sequentis est 89. Omne tempus perit,
in quo uirtutibus non deseruimus 146. Mensis Nisan mensis
nonus 150. Quar tus, quintus, septimus, decimus 164. Nouissimi
dies Christi tempora 192. Hebdomadę Danielis 267. Hebdomada.
Ogdoada 270. /
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Timor. Pusilanimus3 ad capessendam uirtutem 14. Naturale est, ut
timore cogente uesica laxetur et aduersus hominis uoluntatem
humore defluat 61. Marcus Popilius Lenas4 legatus coegit Antiochum respondere, antequam loco moueretur, quo illum in
arena orbe signato circumscripsit 139. Timor pro reuerentia 238.
Timor duplex 256. Timor Domini 258, 260. Timor impii 266. Timor
Domini apponet dies 266. Timens Deum. Pręsumens 270. In timo-
425v
1 pro: -ll- 2 pro: -gaci- 3 pro: -ll- 4 pro: Lę
re Domini fiducia fortitudinis 270. Timor Domini fons uitę 270.
Pauor operantibus iniquitatem 275. Timor Domini 276. In
timore Domini esto tota die 277. Beatus homo qui semper est
pauidus. Non homo, sed Deus est timendus 282. Mulier timens
Deum 287. Timor Domini 301. Qui non timent Deum maledicti
301. Timor duplex 307. Timor Domini 321. Timens iram
Dei 323. Qui sine timore Dei sunt. Qui aliud pręter Deum
timent 328. Timor sanctus 329, 333. Firmamentum est Domi
nus timentibus eum 338. Timeat Dominum omnis terra.
Ecce oculi Domini super timentes eum 344. Timete Dominum
omnes sancti eius. Timorem Domini docebo uos 345. Illic trepidauerunt timore, ubi non erat timor 361. Ab altitudine diei timebunt
362. Matuant eum omnes fines terrę 368. Initium sapientię timor Domini. Incipientium est timere, perfectorum diligere
408. Timor Domini 412. Timor sanctus 415. Qui timent te, uidebunt me et lętabuntur 416. Confige timore tuo carnes meas 418.
Timor Domini. Beati omnes qui timent Dominum. Ecce sic
benedicetur omnis homo qui timet Dominum 421. Qui timetis
Dominum, benedicite Domino 425. Voluntatem timentium se faciet 430. Beneplacitum est Deo super timentes eum
433.
Terra Iudeę fertilis 57. Auster pro Ęgypto 60. Rabbat quę et Philadelphia 67.
Idumea. Duma 68. Sanir mons qui et Hermon. Lybanus 71. Hispani.
Capadoces1. Phrygia. Gręcia. Thogorma. Rhodus 72. Ęgyptus Hebraice
Mesraim 77. Turris Syene 78. Assur et Elam Persę. Mosoch Capadoces.
Thubal Hiberi 84. Gog Scytę2 94. Gomor Galathe3. Thogorma Phryges 94.
Galatę qui et unde sunt 200. Terra in ęternum stat 289. Fines
terrę secundum tropologiam 369.
Tentatio. Pater cogitatio, filius peccati conceptio, nepos operatio, pronepos de peccato gloriatio 53. A diebus Ioannis Baptistę regnum
cęlorum uim patitur 55. Anima oppressa uariis perturbationibus, ad Dominum si conuertitur, liberatur 126. Deus meus misit
angelum suum et conclusit ora / [ora]4 leonum, et non nocuerunt
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 315
426r
1 pro: -pp- 2 pro: -th- 3pro: -t- 4 om.
mihi 130. Tentatus Dominus, cum ieiunasset 146. Membra
scandalizantia 146. Diabolus adiutor et incentor malarum cogitationum potest esse, autor esse non potest 161. Impossibile est
humanam animam non tentari. Spiritus et caro 178. Spiritus et
caro inter se pugnant. Anima media inter carnem et spiritum
212, 213. Induite omnia arma Dei, ut possitis stare contra uersutias diaboli
239. Tentatio humana. Tentatio Sathanę. Lucta Iacob 239. Pedes calciati.
Iacula maligni 241. Ne des alienis honorem tuum, et annos tuos
crudeli 262. Spiritus carni dominetur 273. Si spiritus potestatem
habentis super te ascenderit, locum tuum ne deseras 281. Non
timebit domui suę a frigoribus niuis 286. Si primę suggestioni non
resistitur 303. Ne cędas1 malo spiritui 304. Pugna assidua 323. Increpuerunt me renes mei 329. Errue2 animam meam ab impiis 330. A te
eripiar in tentatione et in Deo meo transgrediar murum 332.
Persequar inimicos meos et comprehendam illos 332. Et comminuam illos ut puluerem 332. A uiro iniquo eripe me. Si mei non fuerint dominati 333. Errue2 a phramea3 animam meam 335. Dum
appropinquant super me nocentes, ut edant carnes meas 338.
Pugna 339. Educes me de laqueo, quem absconderunt mihi --- a
persequentibus me 342. Auertantur retrorsum et erubescant
qui uolunt mihi mala 346. Gladium euaginauerunt peccatores,
intenderunt arcum suum 348. Considerat peccator iustum et
quęrit mortificare eum 349. Quoniam lumbi mei impleti sunt
illusionibus 350. Lectus doloris est corpus quod aggrauat animam 352. Quare contristatus incedo, dum affligit me inimicus. Ab
homine iniquo et doloso errue me 354. Sonuerunt et turbatę sunt
aquę eorum. Pugna carnis et spiritus 356. Non dabit in ęternum
fluctuationem iusto. Calcaneum meum obseruabunt 362. Turris
fortis a facie inimici 365. Credenti Deum multa sunt tentamenta
366. Et fugiant qui oderunt eum a facie eius 369. Deus meus, eripe
me de manu peccatoris. Cum deficiet uirtus mea, ne derelinquas
me 372. Ne tradas bestiis animas confitentes tibi. Ibi confringite
fortitudines arcuum 374. Immissionem per angelos malos 378.
1 pro: ce- 2 pro: -r- 3 pro: fr
Ideo
hic pugna, ut illic habeatur corona 383. Da imperium tuum
puero tuo 385. Laqueus uenantium 389. Quis fortiter resistet diabolo
392. Custodit Dominus animas sanctorum 395. In matutino interficiebam omnes peccatores terrę 397. Catuli leonum rugiunt,
ut rapiant. Illic naues pertransibunt 399. Et intrauit Israel in
Ęgyptum 400. Eduxit eos in argento et auro 400. Dixit, et stetit1
spiritus procellę 402. Ad nihilum deducet inimicos nostros 404.
Adhęsit pauimento / anima mea; uiuifica me secundum uerbum
tuum 415. Cum facies de persequentibus me iudicium. Iniqui
persecuti sunt me, adiuua me. Paulo minus consummauerunt me
in terra. Me expectauerunt peccatores, ut perderent me. Posuerunt peccatores laqueos mihi 417. Non tradas me calumniantibus
me 418. Torrentem pertransiuit anima nostra. Anima
nostra sicut passer erepta est de laqueo uenantium. Quia non
derelinquet uirgam peccatorum super sortem iustorum 420.
Supra dorsum meum fabricauerunt peccatores; prolongauerunt iniquitatem suam2 421. Excussit pharaonem et exercitum
eius in mari Rubro 425. Illic interrogauerunt nos, qui captiuos
duxerunt nos, uerba canticorum3. Non4 tradas me in desiderio meo
peccatori 426. Custodi me a laqueo5, quem statuerunt mihi. Cadent
in retiaculo eius peccatores 427. Persecutus est inimicus animam
meam 428.
Tempus. Annus 23. Dies pro anno. Annorum supputatio [70. Hebdomada,
ogdoas]6. Aiunt unum sęculum, id est humanę tempus ętatis
LXX annorum numero supputari 70. Hebdomada, ogdoas 100.
Danielis hebdomadę 133. Septem tempora, id est septem anni
141. Cras in Scripturis futurum tempus intelligitur 148. Quomodo tertia die resurrexit. Synodochicos sic ! totum intelligitur
156. Sęculum sęcula sęculorum 192. Dum tempus habemus,
operemus bonum 302, 216. Dies mala 240. Qui non putant esse
tempus pręsens 242. Tempora meliora mores faciunt, non conditio
299. Tempus opportunum. Dies mali 301. Dies uanitatis 303.
Dies mali 339. Tempus opportunum, uita pręsens 343. Horę cano-
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 317
426v
1 corr. ex stetitit 2 ipse auctor correxit ex sibi 3 pro: -tionum
4 pro: Ne 5 corr. ex loqueo 6 ipse auctor delevit
nicę 367. Res exitus mortis 370. Nox in IIII uigilias diuisa 388. Quod
heri fuit, hodie non est 391.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Terrę motus in Iudea maximus 134.
Tempus. Ab Abraham usque ad diluuium anni duo milia DCLVI 2. A
captiuitate X tribuum usque ad transmigrationem duarum anni
CXXX, menses VI, dies X 89. Ab Aaron usque ad ędificationem
templi anni DCXII. Item aliorum temporum computatio 181.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Terremotus sic ! 11.
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE
Tempus. Partes anni 56.
Tentatio. Quibus cum homini pugnandum 34. Socrates uicit carnis
inclinationes 37. Nobiscum nobis gerendum est bellum 82.
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI
Timor1. Scipio uolebat deleri Carthaginem, ne securitas pareret superbiam
8. Timor in bono 101. Timor castus 102, 182. /
Tentatio. Sanctis aduersus demones concessa potestas 72. Conflictatio
carnis et spiritus 180. Labor iustorum 194.
Tempus. In eos a quibus dies obseruatur ad aliquid agendum 33. Non
esse cogitandum de infinitis temporum spaciis ante mundum
427r
1 corr. ex Timon
77. De qualitate primorum dierum 78. De die septimo, in quo
plenitudo et requies commendatur 63. Anni Ęgyptii quattuor
mensium 67. De reuolutione sęculorum quibus omnia eadem
specie reditura putantur a philosophis 88, 89. Tempus coepit 89. De
sęculis sęculorum 90. Differentia temporum inter nos et Hebreos
110. Annus aliter apud alios computatus 111. De parilitate annorum 112. Ab Adam usque ad diluuium 2262 anni, secundum
Hebreos 1656 anni 114. A diluuio usque ad Abraham anni 1072
121. Ęternum pro tempore finito 125. Temporum supputatio,
quando natus Abraham. Assyrii. Ninus. Isaac. Iacob. Esau 139.
Donec 165. Numerus ętatum 199.
Temperantia. Circumcisio sensuum 8. Aioth superat Eglon et Madianitas,
id est rotationem et fluxum 177.
Timor Dei 15. Qui propter timorem diligunt Deum 157.
Tentatio diaboli 17. Noli timere descendere in Ęgyptum 24. Tentatio
lapsi 28, 29. Quare, Moyses et Aaron, peruertitis populum 31.
Grando qua nascentia uitia decutiuntur. Ignis clarus, quo spinę et
tribuli depascuntur 33. Tentatio in fide et in actibus 35. Qui uult
pie uiuere in Christo, tentationem patietur 46. Columbas obtulit
qui diaboli insidias cauit 57. Pusilli scandalizantur 82. Impugnantur
Deo seruire nolentes 116, 127. Tentatio inducens ad peccandum 129.
Membra scandalizantia 137. Tentatio demonum 143. Tentationibus anima proficit 144. Virtus imperfecta sine tentatione 144.
Comparatio 144. Tentationes nunquam desunt 145. Iesus Christus
tentatus 148. Gabaonitę secuti Iesum pugnam patiuntur ab iis
qui prius amici erant 159. Contra uitia 160. Tentari nos permittit
Deus, ut uincentibus pręmia conferat 164. Inualuit Madian super
Israel 180. Locustis comparatur demonum multitudo 182. Demones
terruntur1 et effugantur lectionibus diuinis 168. Non possumus
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI / ORIGENES 319
1 pro: teruntur
eiicere Chananeum 169, 172. Angelum uidentes caute quęsierunt, malus ne an bonus esset 181.
Tempus. Seculum sęculi et adhuc 37. Dominica1 pręlata sabbato
39. Dies sextus ętas pręsens 39. Annus septimus sabbaticus 64.
Ętas 92. Pariter et statim 127. Hodie, id est hac uita 151. Vsque in
hodiernum ęternitatem signat 169. Dies illius uel illius 174. Dies
malus 174. Longi uel breuiati dies Iesu 175. /
Terrę nomen in Scripturis 140.
HIGINVS
Timor. Gygantes rugitu asinorum exterriti 4. Capricornus 5. Venus et
Cupido 5. Oenopion sub terra delituit 5.
HERODOTVS
Tempus. Annus ab Ęgyptiis in XII menses diuisus 18.
BASILIVS MAGNVS
Quęre alphabetum in fine eius operis.
PLINIVS
Vaticinium. Diuus Augustus leuum2 calceum prodidit sibi prępostere
indutum, quo die seditione militari prope afflictus est 23. Oleaster fatalis
Megaris cum arma pepererit 162. In arboribus nata frumenta, quo
anno superatus Hannibal 184. Democritus prędixit futuram olei caritatem 188. Theangelida herba magi diuinant 245. In Ęgyra3 sacerdos
427v
429r
1 corr. ex Domini 2 pro: lę- 3 pro: -gi
uaticinatura
tauri sanguinem bibit 275. Siquis talpę cor recens palpitansque deuorarit, diuinationes et rerum efficiendarum, euentus
promittunt magi 289. Seruiliorum familia trientem aureum habuit,
in quo obseruabat aut diminutionem aut honorem sibi futurum 324.
Seruio Tullio in regia cubanti caput arsisse uisum 346.
Victoria. Elephas uictus draconem1 uictorem elidit pondere et ambo pereunt 87. Mulum expirantem uarie mutari colorem 100. Galli statim
in uictoria canunt, uictus occultatur 108. Luscinia uicta morte sępe
finit uitam spiritu prius deficiente quam cantu. Corona ouantium
myrtea 153. Laurus pacifera uictorięque nuncia 154. De coronis ciuica
frondea etc. Alexander coronato hędera2 exercitu ex India rediit 160.
Honos apio in Achaia coronare uictores sacri certaminis Nemeę 199.
Corona graminea obsidionalis ei datur qui totum exercitum seruauit
222. Signum uictorię herbam porrigere uictos. Latinarum feriis
quadrigę certant in Capitolio uictorque abscintium3 bibit 264. Iouis
faciem triumphantiumque corpora minio illini mos fuit 315. Victoribus
Olympię statuas dicari 318. Insigne inter triumphales domos, ut
fores extra aperirentur 342.
Votum. Quoniam tum precipuus4 uotorum locus est, cum spei nullus est 88.
STRABO
Vaticinium. Alexander, Molossorum rex, oraculo deceptus 103. Teucris e
Creta profectis datum fuit oraculum, ubi eos terrigenę adorirentur,
ibi mansuros. Circa Amaxatum5 noctu a muribus infestati ibi sedem
posuere appellauereque Idam 235.
Victor. Parua manu multitudo cęsa 75. Demetrius Philippo: Quin has,
inquit, urbes etc. Vtroque enim cornu bouem continebis 144.
Xerxes profligatus 157. Calcas6 augur a Mopso superatus moritur
248. /
Vrbs magna, magna solitudo est 281. Vrbes sine moenibus in pace
degunt 297.
PLINIVS / STRABO 321
ę
ę
429v
1 corr. ex -es 2 pro: he- 3 pro: -sinth- 4 pro: prę- 5 pro: -xi-
6 pro: -chas
Vivendi genera tria post diluuium constituta inter homines, dixit
Plato 230. Qui in comune1 possident 297.
VALERIVS MAXIMVS
Victoria elatus sapientum consilio noluit acquiescere, et periit 66. Captiuum
potentem aut dimitte gratis aut omnino dele.
Vtilitatis communis gratia priuatum odium deponas 64.
EMILIVS PROBVS
Veritas. Veritatis2 usque adeo studiosus, ut ne ioco quidem mentiretur 31.
Vigilię negligenter actę fortissimis causa fuere necis 18.
Vulgus.3 Dum uiueret, tyrannum appellabant. Postquam occisus est,
patrem patrię dixere Dionem 23.
Victoria potitus, dum expiraret: Satis, inquit, uixi 33. Qui contemnebatur, uictor euasit 18. Captiuus fortis ut leo custodiendus 42. Exigua
manus ingentes copias prostrauit 3. Themistocles Xerxem superauit
5. Regem uinctum duxit ut feram 27. Aspim cępit quam primum. Victoria elatus in suorum perniciem conuersus 9. Idem
de alio 12. Cędentes4 uiolari uetuit 18. Victor cęsorum hostium aceruos
aspiciens suspirauit 37. Clementię magis quam sęuitię uictoriam
probauit 44.
APOPHTHEGMATA PLVTARCHI
Veritatis seruandę gratia mortem contempsit 27. Veritati ars posthabenda
80.
Vrbem munitam muris mulieres habitent et non uiri fortes 60. Vrbs munita
effoeminat ciues 76. Idem 81. Quam quis urbem tuto habitet? 68.
322
ę
1 pro: -mm- 2 corr. ex Vi- 3 corr. ex Vuul- 4 pro: ce
Victor.
Vincendi consultatio 14. Si dormiens uinco, multo magis uigilans 23. Non uincit alter, nisi alter amittat 35. Vincere et nescire
uti uictoria 41. Vincerent, si uincendi gnarum haberent ducem 49.
VENI, VIDI, VICI. Victoria elatus: Vbi nunc sunt Lacones, ait 80. In
uictorem insolentem exprobratio 85. Vincere difficillimum est eo
pugnę genere, quo plurimum ualet hostis 58. Vincere uel mori 65.
Idem. Victor clemens 50. Multi a paucis uicti 69. Athenę captę sunt 74.
Gloriosior uictoria pluribus uictis 77. Facile superantur imbelles 85.
Quomodo possis uincere, interroga, non, ubi pugnandum sit 86. Vincere dolo, cum posset, noluit 34. /
Virago. Vxor imperiosa 38. Lacenę exercentur lucta 72. Lacenę fortissimę et
audacissimę. Mulier uiro similis 77. Lacenę solę uiris imperitant 98.
Vulgus. Vulgi opinio non sequenda 24.
Vota facimus interdum quę obsunt imprudentes et ignari futurorum 43.
Vtile. Vtile commune priuato odio pręponendum 22. Salus publica
potior propria 33.
Venia. Parcite subiectis 15. Date ueniam supplicantibus 26. Miserescere
simul et sapere difficile 28. Parce aliorum peccatis, tibi ipsi nequaquam 39. Indulsit, ut se corrigant. Quare parcendum cędentibus1 74.
Sępe, cui minus parcitur, plus timetur 89.
PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Victor. Oratius2 uicit Curiatios fugiendo ac contra singulos subsistendo
3.
Virago. Cecilia3 uirgo obses Porsennę 7.
FABIVS QVINTILIANVS IN DECLAMATIONIBVS
Vaticinium. Mathematici futura prędicunt 19. Oraculi auctoritas fit, cum
pars euenerit 20.
PLVTARCHVS / PLINIVS / FABIVS QVINTILIANVS 323
ę
430r
ę
1 pro: ce- 2 pro: Ho- 3 pro: Cę-
Vulgus. Persuadentium uires sunt quicquid ciuitas facit 53.
TVLLIVS IN TVSCVLANIS
Vaticinium. Caldeorum1 promissa 103.
Veritas elicitur disputando 90. Ratio duplex ueri reperiendi 125.
Vulgi iudicium non sequaris 115. Laudabiliora quę sine populo teste
fiunt. Multitudo ad uitia consentiens 116.
Vigilię. Themistocles somnum capere non poterat, quod identidem Milciadis2
tropheis se suscitari diceret 135. Demosthenes dolebat, siquando opificum antelucana uictus esset industria.
TVLLIVS DE FINIBVS
Vtilitas communis priuatę anteponenda 50. Caritas patrię 50. Marcus
Drusus patrię uulnera sanabat, quę Caius Gracchus infligebat 65.
Reipublice administratio actionum secunda 65.
Vulgi laudatio non efficit, ut quis merito laudandus sit 22. Turpe est sapientum uitam ex insipientium sermone pendere.
POMPONIVS MELLA IN GEOGRAPHIA
Vaticinium. Gallicenę mulieres futura pręcinentes 50.
Visus. Fera oculis mortiferis 58. /
Veritas. Post deum ueritatem colendam 151.
Vigilię celebrandę 60, 61.
1 pro: Chal- 2 pro: -tia-
ę
ę
ę
430v
Vestis mundior non nocet 76. De ueste sacerdotali 187. Quomodo intelligitur: Qui habet duas tunicas 201.
Vanitas uanitatum et omnia uanitas. Quęstio 157.
IDEM IN PARTE SECVNDA
Vaticinium. Improbat eos qui de paginis Euangelicis sortes legunt 292.
Quod prophetę quę scripserunt etiam intellexerint 297.
Votum. Deo non reddere quod promiseris, sacrilegium est 189.
Viuendi uia duplex: bona et mala 187. Ne cogites, quid alii faciant mali, sed
quid boni, ipse facere debeas 215.
Veritas. Veritatis cultus 51. Veritatis amor est, ut, quicquid dixeris,
iuratum putes 188. Veritas odium parit, obsequium amicos 235.
Vigilias commendat contra eos qui infructuosas putant 215. Vigilate et
orate etc. 216. De utilitate uigiliarum 217. Assuescas de nocte consurgere ad orationes 227. De sanctis uigiliis 228.
Venia. Quare angeli non merentur ueniam 305.
Vestis quę naturę, tantum subueniat 148. De detestatione preciosarum
uestium 154. De simplici et rudi indumento 155. Clerici in uestitu ornatum exquirentes 166. Si de ueste cogitaueris, lylia1 tibi de
Euangelio proponentur 197. De uestibus capitulum 229. Hilarionis uestimenta: saccus, ependites2 pelliceus, sagum rusticum 236.
Superfluum esse dixit mundicias3 in cilicio quęrere. Saccum,
quo semel indutus fuerat, nunquam lauans 237.
Humilitas uirtutum fundamentum et custos 58. Humiles, nouissimi, extremi
idem. Ante omnia humilitatem dilige 135. Ne te pręponas ignobilioribus
166. In omnibus seruanda humilitas 179. Nihil habeas humilitate
pręstantius 188. Purpuratorum propinquus neminem contempsit 194. Qui ob humilitatem exaltati a Domino 201. Vltimam
partem conuiuii occupas, ut patrisfamilias iudicio proueharis 211.
Super humilem et quietum requiescit spiritus Dei 233. De humilitate
Christi imitanda 234. De eodem 245. Humilis ex nobili 265.
HIERONYMVS IN PARTE PRIMA / IDEM IN PARTE SECVNDA 325
1 pro: lilia 2 pro: -dytes 3 pro: -ditias
Quantumcunque te deieceris, humilior Christo non eris 266.
Humilitas et glorię contemptus in Paula 270, 272. Discite a me, quia
mitis sum et humilis corde 298. Humiliamini sub manu potenti Dei
303.
BIBLIA
Vaticinium. Prophetę Baal prospera1 cecinerunt; arguuntur
mendacii propheta Domini Michea prophetante 61. Ochozias
eger2 consuluit deum Acharon; non conualuit, sed mortuus est
prophetante Helia 61. Inuestigator futuri ad malum 128. Sapiens affligitur, quia futura nescit nec potest differre uitę terminum 134. Diuinatio erroris, auguria falsa. Ne dederis in illis cor tuum 148. Quę
captiuata es propter auguriorum obseruationem 152. Ariolorum
uanitas 161. Falsi prophetę consumentur 171. De falsis prop
hetis 173. Nolite credere pseudoprophetis, ne pereatis. Ananias
pseudopropheta tulit cathenam de collo Hieremię atque confregit,
et dicitur ei: Quia prophetasti et non misit te Dominus, hoc
anno morieris. Et mortuus est 174. Achab et Sedechiam, qui
mendaciter prophetant, dabo in manu Nabuchodonosor. Semeiam
uisitabo etc, eo quod prophetauit et non misi eum. Et fecit uos
confidere in mendacio 175. Ve prophetis insipientibus qui
sequuntur spiritum suum et nihil uident etc. Item contra falsos
prophetas bis 187. Diuinos occidit Nabuchodonosor nescientes
diuinare de somno 196. / Contra falsos prophetas. Siquis non
dederit in ore eorum quippiam, sanctificant super eum pręlium. Et prophetę eius in pecunia diuinabant 208. Contra diuinos
214. In die illa disperdam nomina idolorum, et pseudoprophetas, et
spiritum immundum 215.
Victoria. Iosue circuiuit ciuitatem, et muri Hierico corruerunt 31. Iosue
persequente inimicos plures lapidibus de cęlo pluentibus per
ierunt quam gladio. Sol et luna stetit, donec ipse se ulciscatur de
1 corr. ex prosper 2 pro: ę-
431r
inimicis. Magnam multitudinem parua manu uicit, et terra quieuit
a pręliis 32. Gedeon cum CCC uiris uicit Madianitas astu pugnę cum
tubis et lampadibus 36. Filii Israel ceciderunt Philisteos exterrente eos Domino tonitru et fragore 42. Quattuor de genere
Gygantum uicti a filiis Israel 54. Achab parua manu ingentes Syrorum copias fudit 60. Heliseus prophetat uictoriam Ioę, regis Israel,
contra Syros, cum Israel ualde esset oppressus ab eis 66. Nabuchodonosor superato Arphaxat uictoria elatus multa regna aggredi
deereuit 93. Gaudium uictorię Iudith mensibus tribus celebratum
97. Conculcabis leonem et draconem. Psalmus XC. Victi inimici
archa intra tabernaculum collocata. Psalmus XCVIII 117. Portantes
manipulos uenient coram Domino qui uicerunt mundum. Psalmu
s CXXV. Sępe expugnauerunt me,et non potuerunt mihi. Psalmu
s CXXVIII 122. Victoria de Goliath et Philisteis. Psalmus CXIIII
124. Persecutus est te inimicus tuus, sed cito uidebis perditionem
ipsius et super ceruices ipsius ascendes 183. Daniel draconem magnum interemit absque gladio et fuste, sed missa in ore
eius offa pilis piceque compacta dirruptus est draco 201. Simon
in Galilea contriuit gentes etc. Iudas Ephroneos transitum sibi negantes
cecidit 219, 220. Victorię dies celebris. Iudas pugnauit a mane
usque ad uesperam et uicit 220. Victoria Ionathę. Item eiusdem
contra Apollonium. Idem post uictoriam honoratus ab Alexandro
fibula aurea1 donatus et possessione omnium finium Acharon 221.
Gazam sibi portas claudentem deprędatus est. Apud Genesar
superauit alienigenas et reuersus est Hierusalem. Arabas Zabadeos
percussit 222. Iudas ciuitates ui captas incendebat, hostes interficiebat
inuocans Dominum, ut suis misereretur. Cum VII milibus
commisit cum Nicanore habente XX milia; uictos cecidit VIIII milia.
Iterum commisit cum Thimoteo et Bachide, et cecidit ex eis XX milia
munitionesque obtinuit 227. Iudas uictor cum Antiocho pacem iniit.
Idem Arabibus, postquam pugna uicti discessisset, pacem petentibus indulsit nec unquam uictoria insolenter est usus 228. Iudas
cum VI milibus aggressus CXX milia pedites II milia et D equites uertit
BIBLIA 327
1 corr. ex aura
fibula
aurea1
donum
in fugam cęsis XXX milibus 228. Eiusdem uictoria cum paucis
contra multos. Eiusdem uictoria contra Nicanorem 229.
Votum. Homo qui uotum fecerit et spoponderit Deo animam
suam 19. De his qui uoto obligantur et qui non 24. Cum uotum
uoueris, non tardabis reddere 29. Iepte uotum crudele: immolauit
unicam filiam 37. Vota reddam. Psalmus CXV 119. Iustificationes
tuas custodiam. Non me derelinquas usquequaque. Psalmus
CXVIII 120. Votum Dauid ędificandi templi. Psalmus CXXXI 123.
Votum 130. Siquid uouisti Deo, ne moreris reddere. Displicet enim
ei infidelis et stulta promissio 133. Votum fallentes traditi Chaldeis
177.
Vrbs. Chain1 occiso fratre primus ędificauit ciuitatem 1. Ciuitas 127.
Mali ciues 132. Secundum iudicem populi sic et ministri eius. Et
qualis rector est ciuitatis, tales et inhabitantes in ea 144. /
Veritas. Iosue et Chaleb uera referebant, et populus uolebat eos lapidibus obruere 21. Chaleph, quia uera nunciauerat, superuixit omn
ibus qui in solitudine perierunt annis XLV, id est usque ad
LXXXV ętatis suę annum uiribus integris 33. Vir Dei prophetat
aduersa domui Hieroboam. Ille extendit manum in eum, et manus
aruit 58. Michea2 uera prophetans in maxilla percutitur et in carcerem mittitur 61. Veritatis quanta uis est 88. Achior, dux
Ammon, quia ueram protulit sententiam de filiis Israel, ab
iniquo rege morti addicitur, sed diuinitus liberatur 94. Ne auferas de
ore meo uerbum ueritatis. Psalmus CXVIII 120. Dominus custodit
ueritatem in seculum3. Psalmus CXLV 125. Custodi ueritatem
126. Sapientia et prudentia ueritatem meditatur 127. Veridicus.
Misericordia et ueritas pręparant bona. Bis 128. Veritatem eme 131.
Qui confidunt in Domino, intelligent ueritatem 137. Non
contradicas uerbo ueritatis ullo modo 142. Anima uiri sancti enunciat aliquando uera quam septem circumspectores sedentes in
excelso ad speculandum 148. Preparabitur4 in misericordia solium
et sedebit super eum in ueritate etc. 155. Qui loqutur ueritatem
158. Flet Isaias ueritatem corruisse in plateis 165. Hieremias pro-
1 pro: Ca- 2 pro: -ęas 3 pro: sę- 4 pro: prę-
431v
phetans uera apprehenditur et ad mortem poscitur 174. Vriam
prophetantem rex Ioachin interfecit 174. Sedechias misit Hieremiam in carcerem, quia prophetabat aduersa 176. Hieremię uera
monenti dicunt superbi: Mendacium loqueris! Non misit te Domi
nus 179. Amos uera prophetans persecutionem patitur 206.
Loquimini ueritatem unusquisque cum proximo suo. Veritatem et pacem diligite 213. Lex ueritatis fuit in ore eius, et iniquitas
non est inuenta in labiis eius 216.
Vigilia. Memor fui nocte nominis tui. Psalmus CXVIII. Media nocte surgebam ad confitendum tibi. Psalmo eodem 120. In noctibus extollite
manus uestras et benedicite Dominum. Psalmus CXXXIII
123. Impii non dormiunt, nisi cum malefecerint 126. Qui mane uigilauerint ad me, inuenient me. Vigilans 127. Vigilans 128. Vigilia 130.
Sępius inuenitur ab iis qui de luce uigilant ad illam etc. 138. Vigilia
honestatis. Vigilia uiro guloso 147. Vigilia 148. Cor suum tradet ad
uigilandum diluculo ad Dominum 149. Anima mea desiderauit te
in nocte. De mane uigilabo ad te 156. Consurge, lauda in nocte, in
principio uigiliarum effunde sicut aquam cor tuum in conspectu
Domini. Leua ad eum manus tuas pro anima paruulorum
tuorum etc. 181.
Vulgus. Amalechitę nacti occasionem ex absentia Dauid uastauerunt Sicelech.
Sicelechitę reuersum Dauid lapidare uolebant. At ille persecutus inimicos recuperauit prędam percusso cuneo Philistiim
48. Non pecces in multitudine ciuitatis iniuste ei consentiendo 142.
Murus templi diuidens inter sanctuarium et locum uulgi 193.
Virago. Iahel occidit Sysaram1 adacto tempori clauo 45. Mulier Abelam deiecto
capite Sebę, qui seditionem contra regem mouerat, obsidione
liberauit 54. Iudith arrepto pugione Holophernis percussit eum bis
in ceruice et caput eius abscidit 96.
Venia. Ioseph fratribus non solum iniuriam condonauit, sed etiam,
ut una cum patre apud se habitarent in Iesen2 pręcepit 9.
Annus L remissio habitatoribus terrę ipse est iubileus 18. Dauid
dedit ueniam iis qui contra se cum Absalon steterant 53. Semei,
BIBLIA 329
1 corr. ex Syram 2 pro: Gessen
qui se maledictis lapidibusque incesserat, cognitionem moriens
Salomoni commisit 53. Salomon Adonię pepercit, qui sibi successionem regni surripere conatus fuerat 55. / Gratias agit pro impetrata
uenia. Psalmus XXVIIII 110. Item Psalmus XXXI 110. Venię
causę. Psalmus L 118. Conuersos de manibus inimicorum liberat.
Psalmus CV 118. Relinque proximo tuo nocenti te, et tunc
deprecanti tibi peccata soluentur 147. De Dauide dicitur: Christu
s purgauit peccata ipsius et exaltauit in ęternum cornu eius etc.
152. Si abluerit Dominus sordem filiarum Syon etc. 152. Hieremias
maledixit natali suo et scribendum curauit, ne de uenia desper
emus, siquid eiusmodi protulerimus ex subita mentis perturbatione
172.
Vestis. Pelliceis induti Adam et Eua 1. Populo Israel dicitur: Nec tibi uestimentum uetustate defecit nec pes subtritus est annis XL in
deserto 26. Non induetur mulier ueste uirili nec uir feminea 28.
Palium Helię bis diuisit Iordanem, quod decedens reliquit Heliseo
62. Omni tempore sint uestimenta tua candida 134.
Vanitas. Cupiens se seclusum a uanitate. Omnia uanitas. Cuncta quę
sunt sub sole uniuersa uanitas 132. Nihil permanet sub sole. Omnia
hęc uanitas et afflictio spiritus 133. Ve qui trahitis iniquitatem in
funiculis uanitatis 152. Ventum seminabunt et turbinem metent 202.
Ephrain1 pascit uentum et sequitur ęstum etc. 203.
Humilitas. Iacob ad placandum Esau pręmisit nuncios, obtulit dona
dicens: Hęc dat domino Esau seruus suus Iacob 5. Obuiam sibi factum adorauit pronus in terram septies, et ille placatus amplexus est eum 6. Cum ingredieris, ut possideas terram, ne dicas in
corde tuo: Propter iustitiam meam introduxit me Dominus
26. Superbos quinquagenarios ignis de cęlo consumpsit. Humiliauit
se postremus, et seruatus est 62. Humiliatur Dauid de
omnibus gratias agens Domino 72. Si in humiliationibus permanseritis, exaudiet nos Dominus et auxiliabitur nobis. Visa multitudine
prostrauerunt se super terram mittentes cinerem super capita
sua et orantes 94. Humilium et mansuetorum semper tibi placuit
1 pro: -im
342r
deprecatio 95. Dominus humiles ponit in sublime. Quantus sum
ego, ut respondeam Deo; qui, etiam si habuero quippiam
iustum, non respondebo, sed meum iudicem deprecabor 102.
Contra folium, quod uento rapitur, ostendis potentiam tuam,
et stipulam siccam persequeris 103. Qui humiliatus fuerit, erit
in gloria, et qui inclinauerit oculos suos, ipse saluabitur 105. Si
contempsi subire iudicium cum seruo meo 106. De illo qui per
humilitatem et patientiam exaltatur. Psalmus VIII 109. Fragilitatem suam confitetur. Psalmus XXIX 110. Contriti et humiles
saluantur. Psalmus XXXIII. Mansueti hęreditabunt terram. Psalmu
s XXXVI 111. Non ne Deo subiecta erit anima mea? Psalmus
LXI 113. In altis habitans et humilia respiciens. Psalmus CXII.
Humiliatus sum et liberauit me. Psalmus CXIIII 119. Adhęsit pauimento anima mea. Psalmus CXVIII 120. Domine, non est exaltatum cor meum etc. Psalmus CXXX 122. Excelsus Dominus
humilia respicit et alta a longe cognoscit. Psalmus CXXXVII 123. Qui
suscipit mansuetos et humiliat peccatores. Psalmus CXLVI. Exaltauit
mansuetos in salutem. Psalmus CXLVI 125. Mansuetis dabitur
gratia 126. Humilitas 127. Gloriam pręcedit humilitas 128. Humilitas bis 130. Iustus cadens coram impio 131. Humilis 132. Exiguo
conceditur misericordia. Seruus tuus sum, homo infirmus et exigui temporis, et minor ad intellectum iudicii et
legum 138. Serua humilitatem, patientiam, longanimitatem, quonia
m in igne probatur aurum et argentum, homines uero
receptibiles in camino humiliationis 141. / Mansuetus super hominum gloriam diligitur. Quanto magnus es, humilia te in
omnibus 141. Humilia ualde spiritum tuum, quoniam uindicta carnis
impii, ignis et uermis 142. Mites et humiles. Sapientia humiliati
exaltabit caput illius et in medio magnatorum considere illum
faciet. Humiliare Deo et expecta manus eius 144. Humilia te 145. In
fide et lenitate ipsius Moysi sanctum fecit illum. Dauid in omni
opere dedit confessionem Sancto et Excelso in uerbo glorię 150.
Chermel1 in saltum reputabitur. Et addent mites in Domino lęti-
BIBLIA 331
1 pro: Char-
432v
tiam 157. Dominus habitans cum contrito et humili spiritu
etc. 164. Domine, pater noster es tu. Nos uero lutum, et factor
noster tu etc. Ad quem respiciam nisi ad pauperculum et
contritum spiritu et trementem sermones meos 166. Iustus est
Dominus, quia os eius ad iracundiam prouocaui 181. Amos: Non
sum propheta nec prophetę filius, sed armentarius uellicans
sycomoros 206. Quęrite Dominum omnes mansueti terrę, quia
iudicium eius estis operati 211. Conuertam manum meam ad paruulos
215.
Vsus. Assyrii, Samarię coloni, colebant quidem Dominum, sed idola,
quibus assueti erant, non relinquebant 67. Adolescens iuxta uiam
suam, et cum senuerit, non recedet ab ea 131. Vitium usitatum
cum labore emendatur 134.
Vindicta. Iudei uindicauerunt contra inimicos suos habita licentia a
rege Assuero: et occiderunt eos 99. Si gauisus sum ad ruinam eius
qui me oderat 106. Vindicta 130, 131. Qui uindicari uult, a Domino
inueniet uindictam 147. Contra Idumeos appetentes uindictam de
filiis Iuda. Et contra Palestinos, quod ulti sunt se toto animo 189.
Vindicate uindictam populi uestri 218. Filii Iambri comprehenderant Ioannem, fratrem Ionathę. Ipse eos sponsam ducentes aggressus
occidit 221. Moyses Ęgyptium percutientem Hebreos occidit
et in sabulo abscondit 9.
Vidua. Firmos faciet terminos uiduę 128.
Visus. Bethsamitę uiderunt tantum archam Domini et LXX ex eis percussi
sunt 42. Dauid uidit Bersabee, et captus est 51. Auerte oculos meos, ne
uideant uanitatem. Defecerunt oculi mei etc. 120. Visus 128. Oculorum concupiscentia 131. Annuens oculo fabricat iniqua 147. Erubescite
ab aspectu meretricis 150. Qui claudit oculos suos, ne uideat malum
158. Oculus meus deprędatus est animam meam in cunctis
filiabus urbis meę 182. Et rotę et cherubin1 omnia plena oculis 186.
Vnusquisque offensiones oculorum suorum abiiciat 188.
Venti. Qui educit uentos de thesauris suis 170. Iterum 181. Ezechiel uidit
uentum turbinis et nubem indutam igni etc. 184.
1 pro: -im
MATTHEVS
Vigilia. Vigilate et orate. Pusillum progresso ab ab eis Iesu nec una hora eo
absente poterant uigilare XXVI. Vespere autem sabbati mulieres
ueniunt uidere sepulchrum XXVIII. Vigilate, quia nescitis, qua
hora Dominus uester uenturus sit. Si sciret paterfamilias, uigilaret
etc. XXIIII. Vigilate, quia nescitis diem neque horam XXV.
Vestis. Ioannes Baptista habebat uestimentum de pilis camellorum et
zonam pelliceam IIII. Ne solliciti sitis, quid manducetis aut quid
induamini VI. Ecce qui mollibus uestiuntur, in domibus regum sunt XI.
Venia. Dimitte nobis debita nostra. Si dimiseritis, dimittetur uobis VI.
Seruus, cui dominus dimisit debitum, nolens ipse dimittere
conseruo, plectitur XVIII. Petrus iubetur dimittere usque septuagies
septies XVIII. /
Visus. Qui uiderit mulierem ad concupiscendum V. Lucerna corporis tui
est oculus tuus. Si fuerit simplex, totum corpus lucidum erit. Si
fuerit nequam, totum corpus tenebrorum erit VI. Tetigit oculos
eorum, et confestim uiderunt. Et secuti sunt eum. An oculus tuus
nequam est, [surg]1 quia ego bonus sum XX.
Humilitas. Iesus Christus nascitur in Bethlem II. In Iordane baptizatur.
Iordanis interpretatur deorsum --- quod humilitatem uidetur
denotare III. Apostolos elegit de plebe pauperes, indoctos, piscatores
IIII. Beati pauperes spiritu, id est humiles. Beati mites V.
Centurionis seruum curat. Ille se indignum dicit, sub cuius tectum Dominus intraret VIII. Filius hominis non habet, ubi
caput suum reclinet VIII. Abscondisti hęc a sapientibus et prudentibus,
et reuelasti ea paruulis. Discite a me, quia mitis sum et humilis
corde XI. Chananea se humilians canibus et catellis comparat XV.
Dominus soluit didracmam2, non quia debebat, sed ne exigentes scandalizaret XVII. Aduocans paruulum statuit in medio etc.
Angeli eorum semper uident faciem Patris mei, qui in cęlis
est XVIII. Sinite paruulos ad me uenire, talium enim etc. XIX.
MATTHEVS 333
1 ipse auctor delevit 2 pro: -ch-
433r
Principes gentium dominantur eorum etc. Non ita inter uos. Sed
qui uoluerit inter uos maior fieri, sit uester minister, et primus
sit uester seruus. Sicut Filius hominis non uenit ministrari, sed
ministrare et dare animam suam redemptionem pro multis
XX. Dominus super asinam sedens. Sternunt uestimenta sub
pedibus eius. Ex ore et lactentium perfecisti laudem. Pueri laudant, principes indignantur XXI. Nolite uocari rabbi: unus est
magister uester. Qui autem se exaltat, humiliabitur, et qui se
humiliauerit, exaltabitur XXIII. Quam diu uni de his fratribus
minimis fecistis, mihi fecistis XXV.
MARCVS
Vigilia. Videte, uigilate et orate. Nescitis, quando dominus domus
ueniat, sero, an media nocte, an galli cantu, an mane. Quod uobis dico,
omnibus dico: Vigilate XIII. Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem
XIIII.
Vestis. Pręcepit, ne induerentur duabus tunicis, sed calciati sandaliis. Mattheus uero dicit: Nec calciamenta in pedibus habebitis VI.
Venia. Dimittite, siquid habetis aduersus aliquem ut et Pater uester qui
in cęlis est dimittat uobis peccata uestra. Quod si uos non dimiseritis,
nec Pater uester qui in cęlis est, dimittet uobis peccata
uestra XI.
Humilitas. Iesus post miraculum ad mare egreditur, et sequuntur turbę,
quia fugientem sequitur gloria II. Ingressus domum neminem
uolebat scire, et non potuit latere docens gloriam humanam declinare
nec tum ab operibus piis cessare. Humilitas Channaneę. Sanato
surdo et muto Iesus miraculum taceri iubet. Sed illi tanto magis [clamabant]1 prędicabant, quia humilitatem sequitur gloria VII. Siquis uult primus esse, erit omnium nouissimus et omnium
minister. Et accipiens puerum, statuit in medio eorum etc. IX. Qui
uoluerit fieri maior, erit uester minister. Et qui uoluerit primus
1 ipse auctor delevit
esse, erit omnium seruus. Filius hominis non uenit, ut ministraretur
ei, sed ut ministraret et daret animam suam redemptionem pro multis
X.
LVCAS
Vigilia. Pastores uigilias noctis custodiebant, / quando angelus Domini
stetit iuxta illos et Saluatoris natiuitatem nunciauit II. Dominus
noctes transigebat in monte [Libani]1 Oliueti XXI. Quid dormitis?
Surgite et orate, ne intretis in tentationem XXII.
Venia. Dimittite et dimittemini VI. Et dimitte nobis debita nostra,
siquidem et nos dimittimus debenti nobis XI. Si peccauerit in te
frater tuus, increpa illum, et si penitentiam egerit, dimitte illi XVII.
Vestis. Ecce qui in ueste preciosa sunt et deliciis, in domibus regum
sunt VII. Stola datur filio ad patrem reuertenti, id est amictus
sapientię et doctrinę XV.
Humilitas. Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum uerbum tuum.
Quia respexit humilitatem ancillę suę. Deposuit potentes de sede
et exaltauit humiles I. Omnis uallis implebitur. Cuius non sum
dignus soluere corigiam calciamentorum eius III. Humilitatem
ostendens Iesus pergebat ad seruum centurionis sanandum.
Ambitionem deuitans ad reguli filium noluit ire. Non sum dignus, ut sub tectum meum intres VII. Abscondisti hęc a sapientibus et prudentibus, et reuelasti ea paruulis X. Nolite timere, pusillus
grex, quia c omplacuit Patri uestro dare uobis regnum XII. Inuitatus non discumbas in primo loco, sed in nouissimo, ut, cum
uenerit, qui te inuitauit, dicat tibi: Amice, ascende superius XIIII.
Pater, peccaui in cęlum et coram te. Iam non sum dignus
uocari filius tuus XV. Cum feceritis omnia quę pręcepta sunt
uobis, dicite: Serui inutiles sumus; quod debuimus facere,
fecimus XVII. Humiliat se publicanus nolens oculos leuare ad
cęlum, sed pectus percutiens, et discessit iustificatus. Humilitas,
MARCVS / LVCAS 335
1 ipse auctor delevit
433v
multipliciter accipitur in Scripturis XVIII. Zachee, festinans descende. Ascendisti per penitentiam ad altiorem locum. Descende
per humilitatem, ne te supplantet elatio. Iubet apostolos adducere
pullum, docens nos et infima opera cum affectu aggredi intuitu Dei
XIX. Qui maior est in uobis, fiat sicut minor, et qui pręcessor est,
sicut ministrator. Ego in medio uestri sum, sicut qui ministrat
XXII.
Vsus. Nemo bibens uetus uinum statim uult nouum. Dicit enim:
Vetus melius est V. Habitus ex usu, ex habitu natura, naturam autem
immutare difficile VIIII.
Vindicta. Iacobus et Ioannes uolebant uindicare in Samaritanos, quia
non receperant Iesum, sed inhibiti discunt Filium hominis
non uenisse animas perdere, sed saluare IX. Quęstio cur electi
Dei se uindicare deprecentur XVIII.
Vidua. Anna, filia Phanuelis, de tribu Aser, uidua usque ad annos
LXXXIIII, quę non discedebat de templo ieiuniis et obsecrationibus
deseruiens nocte et die II.
Visus. Lucerna corporis oculus XI.
IOANNES
Veritas. Nihil ueritate apertius neque fortius etc. III. Veritas est quod
credidisti uidere. Si ergo permaneatur in eo quod creditur, peruenitur ad id quod uideatur, ut scilicet contemplemur ipsam ueritatem, sicuti est etc. Veritas quippe immortalis, incorrupta, incommutabilis permanet. Vera autem incommutabilitas est ipsa
ęternitas VIII. Hęc est ueritatis natura: per quę putatur insidias pati,
per hęc fortior fit etc. IX. /
Venia. Soluite eum et sinite abire etc. XI.
Humilitas. Ioannes interrogatus, negat se esse Christum uel
Heliam uel prophetam, sed uocem clamantis in deserto.
Cuius ego non sum dignus, ut soluam corigiam1 calciamenti.
1 pro: -rr-
434r
Maria uenit ad Helizabeth1, Iesus ad Ioannem, ut tu digneris accedere
ad minores, si ope tua indigent I. Discipuli mirantur humilitatem et
mansuetudinem Domini, quod dignaretur loqui mulieri inopi et
Samaritanę, tam humaniter. Iesus ad filium reguli ire noluit, ad
seruum centurionis pergere uolebat, quia humilia respicit et
alta a longe cognoscit IIII. Dominus noster magnum nobis exemplu
m prębuit humilitatis, dum habitu inuentus ut homo quęrit
gloriam Patris, non suam etc. VII. Surgit a cęna2 et ponit uestimenta sua, et cum accepisset linteum pręcinxit se; deinde misit
aquam in peluim et coepit lauare pedes discipulorm et extergere
linteo, quo erat pręcinctus. Si ergo ego laui pedes uestros Dominus
et Magister, et uos debetis alter alterius lauare pedes. Exemplum
enim dedi uobis etc. Non est seruus maior domino suo neque apostolus maior est eo qui misit illum XIII.
Vsus. Lazarus quadriduanus iam foetens in monumento est ex longo
terrenis assuetus peccator et malę famę emittens odorem. Fremuit
Dominus et fleuit et uoce magna clamauit, quia difficile surgit
quem moles consuetudinis premit XI.
Visus. Eorum quę in nobis sunt membrorum honorabilior est oculus.
Hoc enim corpus gubernat, hoc ornat uisum, et quod sol est
in orbe terrarum, hoc est oculus in corpore. Vnde superiorem
locum sortitur, sicut in quodam regali solio collocatus. Chrisostomus.
Duę uisiones et duę cęcitates sunt: sensibilis et intellectualis
IX.
ACTVVM
Vaticinium. Agabus prędixit famem, quę fuit sub Claudio XI. Paulus
mulierem a spiritu phytonico3 liberauit XVI. APOCALYPSIS: Veneficis
pars in stagno ardenti XXI.
Vigilia. PETRI I: Sobrii estote et uigilate, quia aduersarius uester tanquam leo rugiens circuit quęrens quem4 deuoret; cui resistite
IOANNES / ACTVVM 337
1 pro: Elisa- 2 pro: ce- 3 pro: pytho- 4 add.
fortes in fide. Deus autem perficiet, confirmabit solidabitque
V. APOCALYPSIS: Si ergo non uigilaueris, ueniam ad te tanquam fur, et nescies, qua hora ueniam ad te III. Beatus qui uigilat
et custodit uestimenta sua, ne nudus ambulet et uideant turpitudinem eius
XVI.
Vanitas. AD THIMOTEVM I: Ineptas et inanes fabulas deuita IIII.
Humilitas. AD ROMANOS: Non alta sapientes, sed humilibus consentientes XII. Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita
sit XIII. AD CORINTHIOS I: Stulta mundi elegit Deus, infirma,
ignobilia, contemptibilia et ea quę non sunt, ut glorietur omnis caro
in conspectu eius I. Ego enim sum minimus apostolorum
etc. Gratia autem Dei sum id quod sum XV. AD EPHESIOS: Mihi
autem omnium sanctorum minimo data est gratia etc. III. AD
PHILIPPENSES: Hoc enim sentite in uobis quod et in Christ
o Iesu: qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus
est esse se ęqualem Deo, sed se metipsum exinaniuit, formam
serui accipiens in similitudinem hominum factus et habitu
inuentus ut homo. Humiliauit se metipsum factus obediens
usque ad mortem, mortem autem crucis etc. II. Non quod iam
acceperim aut perfectus sim; sequor autem siquomodo sic !
compręhendam1 in quo et comprehensus sum a Christo Iesu.
Fratres, ego me non arbitror comprehendisse etc. III. AD THESSALONICENSES I: Facti sumus paruuli in medio uestrum,
tanquam si nutrix foueat filios uestros2 etc. II. Vt sint quieti IIII,
ACTVVM: Petrus in Ioppe apud Symonem coriarium / diu moratus est IX. Paulus creditus Mercurius et Barnabas Iuppiter sciderunt uestimenta clamantes se homines esse, non deos etc.
XIIII. IACOBI: Humilis glorietur in exaltatione futura I. PETRI I: Subiecti
estote omni humanę creaturę propter Deum, siue regi, siue ducibus
etc. sicut serui Dei. Serui subditi estote dominis etiam discolis3
etc. II. Humiliamini igitur sub potenti manu Dei, ut uos exaltet in
tempore uisitationis etc. V.
1 pro: -prę- 2 pro: suos 3 pro: dy-
434v
Vindicta. AD THESSALONICENSES I: Videte, nequis malum pro malo
alicui reddat V. PETRI I: Non reddentes malum pro malo III. AD
ROMANOS: Mihi uindicta XII.
Viduas honora, quę uere uiduę sunt. Siqua autem uidua filios aut nepotes
habet, discat primum domum suam regere et mutuam uicem
reddere parentibus etc. Quę autem uere uidua est et desolata, speret
in Deum et instet obsecrationibus et orationibus nocte et die.
Nam quę in deliciis est, uiuens mortua est AD THIMOTEVM
I: V.
METHAMORPHOSES
Vaticinium. Ochiroe1 plura quam dii permitterent prędicere affectans
mutata est in equam II. Calchas, Textoris2 filius, portento draconis,
qui ad nidum uolucris deuolutus pullis octo consumptis in saxum
dirriguerat, significari dixit Argiuos nouem annos Troiam obsidione
pressuros, decimo capturos XII. Tages primus apud Etruscos
diuinandi scientiam inuenit XV.
Vindicta. Mynos3 domitis Atheniensibus, quia Androgeum, filium
eius, interfecerant, imposuit, ut quotannis unum ex liberis in Cretam Minotauro deuorandum mitterent. Achelous Naiades, dum
sacra diis redderent illo pręterito, in Echinnadas4 insulas conuertit
VIII. Nessi uindicta in Herculem. Calyroe5, ut necem mariti uindicaret,
a diis impetrauit, ut filii paruuli repente crescerent in ętatem adultam IX. Hecuba Polydori filii necem uindicauit auulsis mordicus
Polynestoris6 naribus. Mox uersa est in canem XIII.
Visus. Gorgones uno oculo uicissim inter se usę IIII.
Venti. Aquilo rapuit Orithiam7, quę illi ab Athenis in Thraciam delata
Chalaim et Zethum8 genuit. Eorum humeris9 increueunt alę, ne dissimiles patri essent VI.
ACTVVM / METHAMORPHOSES 339
1 pro: Ocyrhoe 2 pro: Testor- 3 pro: Mi- 4 pro: -n- 5 pro: Callirhoe
6 pro: -Polym- 7 pro: -thyiam 8 pro: Zeten 9 pro: um
SENECA
Vaticinium. Pronosticum1 tempestatis et tranquillitatis 88. Pronosticum uenti. Item tranquillitatis, aquę, tempestatis 89. Pronostica
ab arcu 90, 91. Fulmina futura portendunt. Auium auspicia 95.
Nili ostentum Cleopatra regnante 101. Quid significet cometes 110.
Qualem esse oportet, qui futurorum scientiam sibi uendicet.
Qualem quenque promittant sydera. Hoc refutat 113.
Victoria. Bis uincit qui se se uincit in uictoria 85. Cupiditatum uictor 27.
Vota piorum impia ut Ęneę, Siculorum iuuenum, Scipionis, Deciorum
43. Demades Atheniensis uenditorem funeralium damnauit,
comperto quod magnum lucrum optasset, quod contingere illi
sine multorum morte non poterat 43. Vtrum uota frustra suscipiantur
95. Ne malis quidem optes deos infectos 54.
Vtilitas. Inter commodum et bonum 37.
Veritas 2. Patet omnibus ueritas, nondum est occupata, multum ex illa
etiam futuris relictum est 12. Veritatis simplex oratio est 16. Veritas /
in omnem sui partem eadem est 31.
Venia quid sit et quare. Sapiens eam non debeat dare 23. Tam
omnibus ignoscere quam nulli crudelitas est 87.
Visus. Nihil peccabunt oculi, si oculis animus imperet 86. Visus fallax 89.
Vestis. Cortices arborum plerosque texerunt. Item alię frigoris, alię ęstus
uestes 40. Mundę uestis electio appetenda homini 42.
Vsus. Tam bonoruum quam malorum longa conuersatio amorem
inducit 71. Assuescendum est conditioni suę 74. Grauissimum
est imperium consuetudinis 86. Ante animus corrigendus quam
indurescat prauitas, sed nec indurata despero. Nihil est, quod non
expugnet pertinax opera etc. 17. Vsu uitiorum obduratus incorrigibilis
55.
Vindicta 2. Frequens uindicta paucorum odium reprimit, omnium iritat
86. Nunquam scelus scelere uindicandum est. Non multum supra eum eminet quis, cui se irascendo exęquat 86. Ridiculum2 est odio
nocentis innocentiam perdere 87.
1 pro: Progn- 2 corr. ex rididi-
435r
ę
ę
Vigilia. In Acilium Butam, qui uerso naturę ordine noctem peruigilabat
et diem totum dormiebat 61.
PLATO
Vaticinium. Cum anima supra mentem in unitatem surgit, futura
pręsagit. Demum cum anima unum facta est, unum, inquam, quod in ipsa essentia animę inest, restat ut illico in unum
quod est super essentiam conuertatur 59. Solent homines
diuinare, quando sunt prope mortem 171. Mens non nisi diuino
aliquo raptu e suo statu dimota uaticinatur 259. Prophetę, uates 260.
Superiorum spirituum instinctu somnia, uaticinia, oracula fiunt 284.
De prophetis 401. Vaticinium per somnia, per sincopam1. Fit
etiam uaticinium ex melancholici humoris contractione, animam
ab externis negociis seuocantis, ut fuit in Socrate. Item per temperatam complexionem, per solitudinem, per numinis admirationem et per castitatem mentis Deo deuotę 404.
Victoriam optimam esse se ipsum uincere, turpissimam a se uinci
268. Duo sunt quę uictoriam pariunt: aduersus hostes audacia, aduersus
amicos infamię timor 271.
Votum quid sit. Alcibiades de uoto 16. De uotis et precibus adorationeque 241. Votum imprudens siue precatio incauta 277.
Vrbes conditę ad uitandam uim ferarum 82. Libri decem de republica
189. Ciues oportet erga suos mansuetos esse, erga hostes immites.
Alioquin haud expectabunt, donec ipsos alii perdant, sed ipsi
se ipsos perdent 197. Tunc rempublicam perituram, cum ipsam uel ęneus custos uel ferreus gubernabit 203. Ciuitatis interitus
uidetur superbia, quando infimi homines summa sibi uendicant 207. Philosophi ciuitatibus dominentur uel qui dominantur, philosophentur 213, 214. Quattuor genera rerumpublicarum:
optimatum gubernatio, paucorum potentia, / gubernatio
popularis, tyrannis 225. Potentia paucorum 226. Popularis gu-
SENECA / PLATO 341
1 pro: syn-
435v
bernatio 227. Tyranni gubernatio 228. Quinque genera rerumpublicarum: regium, honorifici imperii studiosum, paucorum
potentię cupidum, populare atque tyrannicum 231. Quattuor figur
ę ciuilitatis 275. Sit ergo urbs procul a mari atque portu, non
mercaturę pręsertim cauponarię dedita, non luxuriosa, non diues.
Sit temperata ciuitas et sobria et pudica, prę cęteris uere pia 280,
281. Coloni qualiter eligendi et disponendi 284. Vrbis designatio ac
situs 292. Bonus ciuis qui legis latori magis quam legibus paruit 299.
Habitationum ordo 303. Arcendi a gubernatione reipublicę qui
circa diuina sunt negligentes 319. Coetus ciuilis qualis esse debeat
322.
Veritas. Discendi cupidum necesse est statim a pueritia ueritatem
omnem summopere affectare 215. Veritas profecto tum diis tum
hominibus dux omnium est bonorum 285. Validior quidem
ueritas est quam falsum, cum ueritas esse sine falso possit, falsum
absque ueritate consistere nequeat. Non enim falsum quicquam dicitur: nisi saltem uerum sit, illud esse falsum 339. Super ueritatem nihil 343. Pręstantior est uero ueritas 392. Veritas est
naturę cuiusque pura integritas et integra puritas 393. Res uere
cognoscere nequimus, nisi formemur ideis 395.
Vigilia. Pater familias non totam noctem dormiat: dominus excitetur ante seruos, domina ante ancillas. Somnus enim multus
nec corporibus nec animis nec rebus gerendis natura conducit
297. Olympiadorus Platonicus scribit Aristotelem uidisse hominem qui dormiret nunquam soloque aere radiis solis exposito uiueret
428.
Visus quomodo efficitur. Cuius rei gratia oculi 256.
Vsus. Habitum diuturna consuetudine roboratum momento labefactare
non naturę corporalis est, sed excelsioris atque diuinę 401.
Vindicta. Neque ulcisci decet neque malefacere cuiquam hominum
173. Vindicta diuinę iustitię in eos qui patrem aut matrem occiderint
307.
Venatio ne sit nec piscium nec uolatilium, sed pedestrium dumtaxat 299.
ę
DIONYSIVS HALICARNASEVS
Vaticinium. Libri Sybillini1 101.
Vrbs. Est ciuitas humano corpori persimilis 160.
Virago. Coclia cum reliquis uirginibus obses Porsennę regis elusis custodibus et transnatato Tyberi fluuio ad suos rediit 117.
PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI
Visus. Cur nonnulli interdiu uident, noctu non uident 14. Cur multi,
cum longinqua et magna non uideant, proxima et exigua uident, alii e contra 15.
PROBLEMATA ARISTOTELIS
Visus. Quam ob causam, cum et senex et luscus per imbecillitatem
parum oculis ualeant, alter proxime admouet, alter procul abducit 70.
Ventus. Cur uentus cecias2 solus nubes ad se ducere possit. Cur aquilones
anniuersarii fiant, austri non fiant. Cur auster post pruinam spirare
soleat. Cur procellę imbre superueniente citius cessant. Cur dici
solet: Tertia lux nunquam nocturno aquilone laborat. Cur aquilo
crebrius quam auster spirat 62. Cur auster canicula oriente moueatur.
Qua de causa Orionis exortu dies maxime / uarietur. Aquilo.
Auster. Cur auster non incipiens, sed desinens imbrem afferat. Cur
tempore hiberno flatus ab oriente ueniunt, ęstiuo ab occidente 63.
Cur nubes maximas Fauonius agit. Cur Fauonius serenus ac iocundissimus uentorum omnium est. Cur idem horis postmeridianis,
non mane spirare soleat, subsoleanus autem mane 63. Cur aquilo et
auster sepissime3 spirant. Cur aquilo magnus incipit, paruus desinit,
auster contra. Vnde dici solet: Cum cessat boreas cunque auster
surgere coepit. Fit glacialis hiems, boream si duxerit auster. Cur post
DIONYSIVS HALICARNASEVS / ALEX. APHR. / ARISTOTELES 343
1 pro: Siby- 2 pro: cę- 3 pro: sę-
436r
austrum cito aquilo spirat, post aquilonem non cito auster. Austri
sicci febres inducunt 64. Flatus futuri indicium 65.
Venatio. Cur flante Fauonio canes uestigia minus ualent comperire 63.
PROBLEMATA PLVTARCHI
Vaticinium. Metellus pontifex post Augustum mensem uetuit auspicari
77. In auguriis uulture potissimum utuntur. Herculem aiunt in
rebus agendis primo uulturis aspectu delectatum 81.
Vrbs. Quid est quod omnes muros sanctos putant, portas non sic. Mos
urbis condendę 76.
Veritas. Saturno aperto capite immolant, tanquam ueritatis deo 75.
Vigilia. De media nocte diei principium apud Romanos 80.
AVLVS GELIVS
Vaticinium. De libris Sybillinis et Tarquinio Superbo historia 8. Dies
religiosi, id est tristi omine infames 29. Lituus est uirga auguralis incurua,
et tuba ad eius similitudinem facta lituus dicitur 34. Qui sint
dies atri 37. Aues prępetes 40. Chaldei. Genethliaci etc. Contra uaticinatores
83. Victoria Cęsaris Pharsalica eodem die Patauii nunciata
per Cornelium sacerdotem 91.
Victorię signum quare palma fuit 23. Corona triumphalis, obsidionalis,
ciuica, muralis, castrensis, naualis, oualis 33. Scipio Africanus
oppugnabat oppidum in Hispania situ armisque munitum. Litiganti cuidam et quęrenti, in quem diem locumque uadimonium promitti iuberet, et ille manum ad oppidi arcem protendens: Perendie, inquit, se se sistant illo in loco. Itaque die
tertio, in quem uadari iusserat, oppidum captum est eodemque
die in arce ius dixit 43. Profligare, prodigere1 et deperdere est,
non ut quidam conficere 89.
1 corr. ex prode
Vrbs.
Pomerium Romę. Cur Auentinus extra pomerium est, cum reliqui intra sint? 77. Vestibulum 95. Quid sit municipium, quid
colonia 98. Quid significent senatus, ciuitas, tribus, decurię, contio
109.
Veritas temporis filia 72. Verant dixit Ennius, id est uera dicunt 108.
Vestis. Demostheni probro datus nimius uestium et corporis cultus.
Item Hortensio oratori 3. Publius Africanus Sulpicio Gallo obiecit,
quod tunicis uteretur manus totas operientibus. Eam appellant cherodotam1 tunicam 47. Herodes Atticus ad quendam qui se
uestitu philosophum mentiebatur: Video, inquit, barbam et
palium, philosophum non uideo 50. Verba Castricii ad discipulos de
uestitu et calciatu / non decoro. Soleę, crepidę, crepidulę, gallicę idem
est, id est le zopellę ouer gallocę 79.
Vindicta. Polyphontes rex propterea se interfecisse fratrem dicebat,
quod ipse ante consilium de nece eius cępisset. Cui Meropa,
fratris uxor: Si te occisurus erat, inquit, (ut tu ais) maritus, te quoque
occisurum esse oportuit 44.
Ventorum uocabula 16. Caput et collum chameleontis2, si uratur ligno
quod appellatur robur, himbres3 et tonitrua derepente fieri 58.
Visus. De uidendi ratione philosophorum sententię 37. Habentes
unum oculum in medio frontis Arimaspi et Cyclopes 51. In quadam terra, quę Albania dicitur, gigni homines qui plus cernant
oculis per noctem quam interdiu. Qui interimunt uisu irato 51.
VITĘ PLVTARCHI
Vaticinium. Vulture lętatus Hercules 6. Carmenta fatidica 8. Lituus auguralis
8. Currus testaceus fatalis felicitatem portendens iis a quibus
seruaretur 26. Lituus 48. Oraculum anceps de morte Hannibalis
85. Tyberii necem corui inter se pugnantes et de tecto lapidem
iuxta illum deiicientes portenderunt 114. Oraculum de morte
Lysandri ad flumen armatum 121. Augur Scylle4 uictoriam promit-
AVLVS GELIVS / VITĘ PLVTARCHI 345
1 pro: chi- 2 pro: -mę- 3 pro: imbr- 4 pro: Sy-
ę
436v
tit 122. Fatum Pyrrhi lupus pugnans cum tauro 132. Marta uates 134.
Asinus signa sperandę salutis dedit Mario 137. Caius Cornelius augur
Cęsari uictoriam prędixit 56. Cęsaris nex 57.
Victoria. Lacedemonii uictos fugientesque persequi indignum censebant
14. Sutrium uno die et captum a Latinis et a Camillo recuperatum
49. Barcha1 Carthaginiensis ad Hannibalem: Vincere scis, Hannibal,
uictoria uti nescis 58. Annuli Cannensis cladis indices 71. Pauli
Emilii2 triumphus 104. Pyrrhus cruenta uictoria contra Romanos
potitus: Si altera, inquit, pugna Romanos uicerimus, peribimus
131. Triumphantium mos. Veni, uidi, uici 56. Ventidius solus de
Parthis triumphans 106. Alexander, cum illi suaderetur, ut noctu
inuaderet Darii copias: Non ego uictoriam furor, ait 55.
Vrbs. Quando Roma ędificari coepta 6. Tribus dicta a tribus uitę generibus; quę erant militię, agriculturę, ciuilitatis 23. Lituo usi in loco
designando urbis condendę 48. Corinthus compedes Gręcię 118.
Virago. Lacenę cursibus et luctationibus iactibusque discorum ei iaculorum exercebantur 12. Coclia cum aliis uirginibus, quę Porsennę obsides datę erant, transnatato Tyberi ad suos effugerunt 27.
Archidamia et quędam Lacenę uirgines 131. Mulieres Cimbricę sibi
necem consciuere, ne in hostium potestatem uenirent 136. Amazones
tempore Pompei 35.
Vestis. Laconici pueri discalciati et nudi / incedere assuescebant 13. Catonis
senioris uestis non pluris quam centum dracmarum 91.
Humilitas. Solon, cum illi tripos3 aureus ut sapientissimo offerretur,
Thaletem se sapientiorem esse dixit, ipse rursus Solonem. Demum Apollini Ismenio consecratus 20. Alcybiades ante Hipponicum, quem pugno percusserat, nudum se prostrauit, ut uel uerberatus ueniam impetraret 29. Philopomenis4 humilitas in uestibus in
exercitatione 79. Agesilaus humilis 30.
Vindicta. Contra Faliscos bellum motum, quod Genutium, tribunum
plebis, iurgio incessissent. Marcus Vectius ultimo supplicio affectus, quod transeunti per forum tribuno plebis uia non cęssisset5
115.
1 pro: -ca 2 pro: Ę- 3 pro: -pus 4 pro: -poe- 5 pro: ce-
ę
ę
437r
Vsus. Laomedon in splenis morbo cursibus usus recuperata ualitudine
cursu cum cęteris certasse dicitur et uicisse 85.
LACTANTIVS FIRMIANVS
Vaticinium. Prophetarum oracula inspicienda esse et quo tempore
prophetarunt 76. Quare nec ad Salomonem nec ad alium
quam ad Christum referri possunt uaticinia prophetarum 82.
Sybillarum uaticinia non fuisse ficta 86.
Vrbs. Vrbis condendę origo 129.
Viuendi genera duo: naturę et gratię 152, 153. Vita duplex est 156.
Veritas. Id est archanum summi Dei, id est ueritas pręfertur eloquentię 49. Quanto studio inquirendo ueritatis Gręcia exarsit 75.
Quare philosophi nequierunt comprehendere totam ueritatem, sed partes quasdam 154. De gradibus per quos ad ueritatem
ascenditur 170. Veritatem superari non posse 201.
Visus. De uoluptate uisus 140.
Vindicta. Vindictam caue, ne maledicenti maledicas, sed contra benedicito 138.
LAERTIVS
Vaticinium. Futurorum prouidentiam ratione comprehendi posse
pro uirtute uiri putauit Chilo 9. Epimenides Lacedemoniis prędixit
captiuitatem, quam passuri erant ab Archadibus1. Prędixit Cretensibus belli exitum. Pherecides nauem mergendam prędixit et
Magnesiis contra Ephesios uictoriam 15. Anaxagoras prędixit lapidem a sole casurum. Idem de sereno mox erupturam pluuiam
diuinauit 17. Socrati demonium prędicebat futura 19. Diuinos quoque esse sapientes, quod in se ipsis quasi habeant deum 72.
Pytagoras diuinatione ea sola utebatur quę fit per auguria et uaticinia
VITĘ PLVTARCHI / LACTANTIVS FIRMIANVS / LAERTIVS 347
1 pro: -ca
82.
Bos Apis Eudoxi pallium lingere uisus; celebrem eum fore nec
officia longeuum1 ex eo ostento sacerdotes dixere 87. Democritus quędam futura prędixit et diuinis honoribus dignus iudicatus est 92. Lacte inspecto dixit capellę primi partus et nigrę est.
Quod admiratus est Hippocrates. Puellam, Hippocratis comitem,
primo die ita salutauit: Salue, uirgo, postridie uero: Salue, mulier.
Fuerat enim nocte illa uitiata 92. Epicurus diuinationem omnem
tollit 109.
Vrbs. Munichia, Athenarum arx2, urbis pernicies. Quod si scirent ciues,
dentibus illam discerpissent 15. Ciuilitas in species quinque
distribuitur, / id est rempublicam popularem, aristocratiam, ligarchiam3, regnum, tyrannidem 36. Antisthenes ciuitates tunc interire
ait, cum bonos discernere nequeunt a malis 54. Diogenes Mindum4 profectus, cum uideret magnificas portas et urbem
modicam: Viri, inquit, Mindi5 portas claudite, ne urbs uestra egrediatur 58. Eam rempublicam esse optimam quę sit mixta ex regno
et populari dominatu optimatumque potentia 74. Aristocratia, id
est optimorum dominatus 81.
Viuendi genera tria: speculatio, actus, uoluptas 48. Officiorum genera 72. Officium quid sit 73. Ea officia facienda quę ratio suaserit
73. Qui dicunt finem esse inter uirtutes ac uitia indifferenter uiuere
77. Herillus finem scientiam dixit, id est uiuere et scire 77. Vita pręsens celebritati similis, ad quam alii certaturi, alii negociaturi, alii
spectaturi conueniunt; ita in uita diuersa esse hminum studia 81.
Veritas. Plato aiebat ueritatem auditu suauiorem omibus quę dicerentur
33. Xenocratis iniurati testimonio stabant Athenienses 39. Monimus6 contempta gloria solam ueritatem appetebat 61. Pythagoras
sic dictus, quod uera Pythio non minus loqueretur 82.
Zeno: Philosophia sic dicta est, quod semper in ueritatis inquisitione
uersetur 95.
Visus. Carneades offensa caligine lumina habens non animaduertebat
et puero lucernam afferre iusso ac dicente: Attuli, subdebat: Lege
igitur 45. Demetrius philosophus, cum Alexandrię amisisset ocu-
1 pro: -gę- 2 corr. ex ars 3 pro: oli- 4 pro: My- 5 pro: -dii
6 corr. ex Mominus
437v
los, a Serapi illos rursus recepisse dicitur 52. Quomodo se habet uisus
ad obiecta? Quasi, inquit, per uirgam intento aere, quod uideatur, renunciari 76. Visus uarius circa eadem obiecta 96. Similitudo
uisorum 103.
Vestis. Lycon erat mundissimus habitu, adeo ut uestium incredibili
mollitie ac nitore uteretur 51. Cum Antisthenes pallii discissam partem conuersam in conspectum dedisset, intuitus Socrates:
Video , inquit, per pallium tuam uanitatem 54. Apud Megarenses intuitus1 oues pellibus tectas, illorum autem filios nudos, ait :
Pręstat Megarensis2 arietem esse quam filium 57. Crates ab Atheniensibus arguitur, quod syndone3 amiciatur. Ille sic indutum
ostendit Theophrastum in tonstrina 61. Cleantes4, cum ad speculum5 quoddam puberes duceret, uenti flatu pene6 denudatus est
ac sine tunica apparuit 78. Pythagorę stola candida semper ac munda,
stramenta item candida ex lana 82.
Humilitas. Esopo interroganti, quidnam faceret Iuppiter, Chilo
respondit: Excelsa humiliat et humilia extollit 10. Diogenes laudabat
qui se componerent ad conueniendum regibus neque tamen
accederent 56. Zeno Cratis auditor cum esset uerecundior, ab eo iussus
est ollam lenticuli refertam per Ceramicum ferre etc. 63.
Cynici diuitias, gloriam, nobilitatem que contemnunt 63. Zeno uili
apparatu erat 64. Napeus diues, sed non plus fastus habens quam
egens uir 65. Heraclitus, cum apud alios magnę opinionis esset,
apud Ephesios contemptui erat; nusquam tamen alibi maluit conuersari 90. Pyrrho omnia indifferenter habens, cum opus esset, /
publice aues quasque porcellosque uenumdabat. Ob eiusmodi indifferentiam et lauare solitus 94.
Vsus. Ipsius contemptus uoluptatis, si nos assuefecerimus, iocundissimus est 59. Heraclitus, cum rogaretur a ciuibus, ut leges eis
conderet, noluit, quod iam pessima consuetudine imbuti erant 89.
Vindicta. Pittacus homicidam absoluit dicens indulgentiam penitenti
ę esse pręferendam. Alcęum habens captiuum dimisit: Venia,
inquiens, melior est supplicio 10.
LAERTIVS 349
1 sc. Diogenes 2 pro: Megaris 3 pro: sin- 4 pro: -thes
5 pro: spectacu- 6 pro: pę-
ę
438r
ę
Ventos fieri ait Anaxagoras, cum aer a sole tenuatur; tonitrum nubium
esse collisionem, corruscationes1 confricationem itidem esse
nubium; terrę motum successionem aeris in terram 16. Empedocles
professus pharmaca, quibus uentorum uel noxii pellantur
flatus, uel salubres ac lęti adhibeantur 85. Venti, grando, nix, ros, glacies
107.
QVINTVS CVRTIVS
Vaticinium. Coruus augurium dedit Alexandro gazę urbis potiundę 12. Demophoon uates periculum imminere Alexandro prędixit 57.
Victoria Alexandri contra Darium, cuius mater et uxor et filię captę 6.
Victorię augurium aquila uolitans supra regem 19. Triumphus
Alexandri ad imitationem Liberi patris 61.
Vrbem Beiram XXXVIII milia peditum tuebantur, non situ solum,
sed etiam opere munitam 51.
Veritas. Darius uera consulentem hospitem ad supplicium trahi iussit
2.
Vulgus. Nullum profundum mare, nullum uastum fretum et procellosum tantos ciet fluctus, quantos multitudo motus habet 65.
Vestis regum Indorum 50. Regis uestis 55. Indi maritimi ferarum pellibus tecti 61.
Venatio. Magnis nemoribus atque saltibus nobilium ferarum greges
clausi etc. 44.
POLIBIVS
Victoria. Hannibal uictor ad Trasimenum 55. Minutius2 uictoria elatus
temere iterum congressus periit 59. Romani uicti ad Cannas 61.
Benignitate atque clementia hostem uincere quam armis pręstat
81.
1 pro: -r- 2 pro: -cius
Vrbs Olenum et Elice terrę motu absorptę 31. Polemarchi magistratus
apud Cynethenses claudendarum portarum urbis curam habens
66.
Vulgi insolentia cum licentiam nacta est 17.
Humilitas. Hannibal uitauit Gallorum insidias mutans habitum, ne
agnosceretur 54.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Vaticinium. Oraculorum origo 25. Thiresias1 35. Saul sagam anum consulit.
Samuelis umbra uaticinatur 49. Vaticinium de morte Cęsaris
59. Magorum uanitas 65. Oraculum Cranai, quo Edissam occupauit
66. De augurii obseruatione 70. De uinculis Spartiatarum aliud
oraculum 74. Sibyllarum nomina 75. Aquila Tarquinio auspicium fecit regni futuri 81. Oraculum: qui ferrea phiala in templo Vulcani libarit, regnum Ęgypti optineret. Plamnieticus galea libauit
81. De Dodonei oraculi origine 82. / Auspiciorum superstitio 83.
Epimenidis pręsagia 86. Pherecidis uaticinium de naue mergenda 87.
Delphicum oraculum quare omnium uerissimum putauit Croesus.
Oraculum Phoebi anceps. Pisistratus oraculo non credens 92.
Colubri dedere prodigium. Vaticinium de Sardis 93. Danielis uisio
94. Prodigium quod Tarquinio exactionem a regno portendit 96.
Pręsagium Medi cuiusdam 132. Demonum fuisse uaticinia, quę putabantur deorum esse 178. Vaticinium uix credibile 179. Thimonis2
pręsagium 181. Delphicum oraculum: tunc Spartani3 imperii
finem afferre, cum regium claudicasset imperium 183. Vox
nuncia aduentus Gallorum 184. Romam a Gallis capiendam Heraclitus
Ponticus prędixit 186. Prodigia ante euersionem tyrannidis
Dionysii 200. Fantasma4 Dioni oblatum 200. Alexander Epyri5 iussus
oraculo Acherusiam cauere 209. Aristander de Alexandro prędixit 214. Danielis de Alexandro 215. Augurium uictorię Alexandr
i 218. Demophoon prędicit Alexandro periculum 230. An-
POLIBIVS / MARCVS ANTONIVS SABELLICVS 351
1 pro: Ti- 2 pro: Ti- 3 corr. ex -anii 4 pro: Pha- 5 pro: -pi-
438v
trum fatidicum 248. Lupi et tauri certamen Pyrrho fatale 252. Graccho
sacrificanti duo angues uisi portenderunt hostium insidiis
periturum 287. Ęmilio omen filia dedit catellum plorans Perseum
nomine 323. Mancino futurę cladis uox audita 334. Prodigia mortis
Gracchi 335. Sextus Lucius pręcipitatus 353. Omen Crasso Cauneas
376. Theogenis de Octauio uaticinium 390. Magus Antonio suadet,
ne iungatur Octauio 3 98. Augurandi ars 408. Ostenta futuri principatus in Galba 419. Vox ab oriente, uox ab occidente etc. in excidium
Hierosolimę1 425. Ascletarion Matheus Domitiani et suum exitum diuinauit 427. Vanus pręstigiator, qui ignem e cęlo casurum
dixit 432. Diocletiani aper fatalis 451.
Victoria. Otriades2 uictus uictor 74. Cyrus in uictoria mitis 94. Ouatio
qualis esset 108. Milciades3, Themistocles 122. Aulus Cornelius
opima spolia post Romulum portans 149. Aulus Posthumius dictator intra hostium munitiones signum iecit et milite ad recipienda
signa in ferrum ruente uictor euasit 151. Brasidas moriens, ubi se
uicisse audiuit, lętus expirauit 165. Camilli triumphus 179. Lysander
Athenas dirruit4, Samum diripuit 181. Desperatio profuit ad uictoriam 182. Camilli triumphus 188. Sturium5 uno die amissum et
receptum 189. Signum apud Gręcos uictorię concessę: suos ad
sepulturam deposcere 195. Rutilius primus iniussu patrum
triumphat 199. Timoleon cum paucis multitudinem Poenorum
fudit 201. Consules pro uictoria se deuouent 207. Fabius Vmbros
superat 235. Fabii triumphus 240. Ędes fortis Fortunę 2416. Metelli
uictoria 256. Insignis Romanorum uictoria 262. Tertia opima spolia
262. Hannibal fassus a se Minutium7, se / a Fabio uno die uictum 277.
Maharbal: Vincere scis, Hannibal, sed uictoria uti nescis 274. Marcellus
captis Syracusis illachrymasse dicitur 287. Marcellus in Albano
triumphat 290. Fabius confitetur se Liuii opera Tarentum recuperasse: nam si ille non amisisset, ipse nunquam recuperasset
294. Scipionis triumphus 304. Triumphus Asiatici Scipionis 316.
Gracchus trecentas Celtiberorum urbes euertit 322. Pręsagia
uictorię 324. LXX urbes uno die direptę. Aemilii triumphus 324. Syllę
1 pro: -ly- 2 pro: Othry- 3 pro: -tia- 4 pro: -r- 5 pro: Sutrium
6 corr. ex 141 7 pro: -cium
439r
uictoria unius militis uirtute 350. Lucillius1 cum paucis multos 361.
Triumphus Luculli 362. Pompei uictorię 364. Eucratides obsessus CCC
equitibus fretus crebris eruptionibus hostilem uicit exercitum, in
quo LX fuerunt armatorum mi1ia 376. Veni, uidi, uici 387. Cęsar
quater triumphat 388. Ęlius Verus triumphat, cum pugnam ne
uidisset quidem 432. Alexandri Cęsaris triumphus 440. Aureliani
triumpho cerui traxerunt currum 448. Probi littere2 ad patres de uictoria
in Germanos 450.
Votum Ieptę 37. Sabini omnia eo anno nata, si uincere daretur, uouerunt
203.
Vrbs. Theseus ciuitatem instituit 35. Hierosolimę conditio dubia 50. Romę
conditio 67. Vnde nominata 69. Munichia arx Athenis exitio 86.
Vrbis Romę ambitus 88. Romę laus 188. Demetrias in Thessalia,
Chalcis in Euboea, Corinthus in Achaia compedes Gręcię 308. Daci
qui et Gethę3 322. Roma a Gothis capta 401.
Veritas. Veri efficatia4 102. Darius Caudemum ad supplicium rapi iussit,
cum uera monuisset 211.
Vulgus in utramque partem paruo momento huc illuc impellitur 279.
Vulgus mari simile, quod nunc huc nunc illuc uentis impellitur
298.
Veniam Philippus precantibus dedit, a quibus sibi excussus fuerat
sagitta oculus 205. Adrianus5, quos priuatus oderat, princeps incolumes
seruauit 429.
Virago. Sarmaticę uirgines non nubunt nisi hoste perempto 4. Semiramis
fortia facta 5. Gorgones 20. Amazonum origo 30. Amazones 35, 40.
Laconicę uirgines 63. Thomyris regina 93. Romanę uirgines Tyberim
transnauerunt 105. Ferotima fuso aureo et penso donata, cum exercitum sibi dari postulasset 107. Arthemisia6, Lygdamis filia 128, 131.
Archidamię Spartanę indoles 251. Demarata, Hieronis filia, Andronodori
tyranni uxor 283. Autoritas foeminarum apud Germanos 347.
Mulierum ferocia 348. Amazonum fama 363. Alpinarum mulierum
feritas 406. Aquilienses mulieres in propugnatione patrię capillos
sibi ad intendendos arcus ademerunt 443.
MARCVS ANTONIVS SABELLICVS 353
1 pro: ili- 2 pro: -rę 3 pro: tę 4 pro: -cia 5 pro: Had-
6 pro: -te
Visus.
Strabonis uisus acutissimus 254.
Vestis Persarum 91. Qui marinorum uitulorum / pellibus amiciuntur
13. Ferarum pellibus uestiti 231. Menedemus furiali habitu usus:
pulla tunica, puniceo balteo, Archadico1 pileo2, tragicis cothurnis, prolixa
barba, uirga fraxinea 251. Xenophanis mendacium uestis prodidit
281. Germanis tegimen sagum fibula aut spina consertum 347.
Mirificus purpurę apparatus 448. Aurelianus oloserica3 ueste nunquam usus 448.
Vsus. Mithridates usu ueneni effecit, ne sibi uenena nocerent 350.
Vindicta. Hermotimus eunuchus Poenum4 mangonem, a quo puer fuerat
exectus, coegit quattuor liberos testibus priuare et ipsum filiis castrandum dedit 131. Alexander paternam cędem ultus 209. Olympiadis uindicta in Iollam defunctum ossa eius dissipantis 232.
Venti. Foeda tempestas 269. Tempestas, qua Hannibal a Roma digredi
coactus 289. Vi uentorum milites cum armis contorti et in aera
librati 362. Circii uiolentia summa. Iapix5. Cecias6 415.
Venatio. Nemora murorum ambitu circumdata ferarum uim ad uenatorium usum alentia. Ibi Alexander leonem prostrauit 226.
Humilis. Philopemenes7 apud hospitem incognitus ligna scidit 311.
VALERIVS MAXIMVS
Vaticinium. De ominibus, liber I, caput III. De prodigiis, caput
IIII. Spurina8 Iulio Cęsari necem suam prędixit certissimo
euentu, liber VIII, caput II. Hannibal regi Prusię, cum pręlium
committere suaderet, et ille exta id non portendere diceret: An
tu, inquit, uitulinę carunculę quam imperatori ueteri mauis credere? Liber III, c aput VII.
Victoria. De iure triumphandi, liber II, caput III. Hanno post
Cannensem uictoriam legatos de pace mittendos censuit, cum
audisset neminem sociorum post tantam cladem a Romanis defecisse.
Herrenius9 Portius10 legiones Romanas apud Furcas Caudi-
1 pro: -ca- 2 pro: -ll- 3 pro: holo- 4 corr. ex Poemum 5 pro: -py-
6 pro: Cę- 7 pro: -poemen 8 pro: -nn- 9 pro: Herenn- 10 pro: -cius
439v
nas conclusas dimittendas censuit, deinde internitione1 delendas,
liber VII, caput II. Quintus Metellus Trebiam deimprouiso aggressus
compressit, alioqui ad ultimam ei senectutem apud moenia
Trebię sedendum erat, caput IIII.
Vindicta. De ultione, liber IX, caput X.
Humilitas. Tusculani, cum eos euersum Furius Camillus uenisset, togati
obuiam processerunt, commeatus et munera benignissime
pręstiterunt; armatum etiam menia2 intrare passi sunt, quo facto
non solum seruati sunt, sed etiam ciuitate donati, ut inter Romano
s censerentur, liber VII, caput III. Lucius Piso a Claudio Pulchro
accusatus, humi prostratus, dum pedes iudicum oscularetur,
coeno lutatus ex miseratione absoluitur, liber VIII, caput I. Epaminundas3 contumelię causa curam sternendarum uiarum sibi
traditam suscipiens abiectum officium diligenti procuratione
fecit speciosum, liber III, caput VII.
Vulgus. Antigenidas tibicen, cum discipulus eius populo parum
probante caneret: Mihi cane, dixit, / et Musis. Idem de Zeuzi4 pictore
exemplum, liber III, caput VII.
CICERONIS OPVSCVLA
Veritas. Veri inquisitio 74, 75.
Viuendi genera. Officium medium. Officium perfectum 13. Ofiicia cum tempore commutari 78. De genere uitę deligendo
100. Ordo actionum, ut omnia inter se conueniant 106.
Victor nequid agat insolenter 91.
Vrbs. Qui se ad rempublicam et magnas res gerendas commendauerunt
88. Quibus est regem da respublica 88. Vrbanam rem bellicę
pręfert 89. Administratio reipublice 93. Officium magistratus
102. Prętorem decet non solum manus, sed etiam oculos abstinentes habere --- Pericli dixit Sophocles sic ! 106. Prodesse reipublic
ę 131.
VALERIVS MAXIMVS / CICERONIS OPVSCVLA 355
1 pro: -neci- 2 pro: moe- 3 pro: -non- 4 pro: -xi
440r
Vtile sic utile erit, si alterum non lędas. Crisippi1 sententia 146. Themistoclis
consilium utile, sed non honestum repudiatur 147. Quęstiones: Possit ne aliquando utile non repugnare honestati 148. Est
enim nihil utile, quod idem non honestum 164. Perspicuum est
enim ea quę timido animo, humili, demisso fractoque fiant,
non esse utilia, quia sint flagitiosa et foeda et turpia 165.
THVCIDIDES
Vrbs. Democratia multorum, oligarchia paucorum principatus 21. Ciuis
inutilis, qui a republica abest 22. Qualis esse debeat qui reipublicę consulit
25.
Vota pro principe 40.
Vindicta. Minatur his a quibus lęsus est. Item punitos adhuc puniturum
se promittit 16. Vindictam excusat, quasi ad eam necessitate compulsus
27. Quare non parcat insidiatoribus 28. Grauius se pati
quam punire dicit 29. In eos qui inique uindicant 29. Minatur ultionem 29.
Victoria. Castellum citius captum quam epistola scripta 20. Absente
conductitio milite se uictoria potitum gloriatur 34. Coniuratos captos
nunciat 61.
Vulgi inconstantia 21.
Vaticinium. Curam futurorum superuacuam asserit. Fatum 31.
Veniam se ultra negaturum ait, cui iam tertio pepercerat 42.
1 pro: Chry
ORATIVS IN EPISTOLIS
Votum nutricis pro alumno 5.
VERGILIVS
Vrbs Roma. Verum hęc tantum inter alias caput extulit urbes 1. Laus Italię
27. Terra antiqua potens 85. Sicilia 89.
Venti. Omnia uentorum concurrere pręlia uidi 21. Ventorum uis.
Ac uenti uelut agmine facto 57. Aduersi rapto ceu quondam turbine uenti confligunt 76. Tempestas maris 86. Himber1 / quo extinctum est incendium nauium 118.
Virago. Penthesilea furens 64. Camilla 151. Camilla 205.
Victoria. Quondam etiam uictis redit in pręcordia uirtus uictoresque
cadunt Danai 75.
Vaticinium. Heu uatum ignarę mentes 96.
PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Vaticinium. Lignum interrogauit et uirgas. Quod genus diuinationis
Gręci dicunt raudomantia2 18. Agabus propheta 45. Alii prophetę
ad Israel, alii ad Iudam locuti sunt 48. Reuelatio 50. Prophetę dicti
uidentes 60. Reuelatio ad prophetas 65. In pseudoprophetas 100.
Diuinatio nunquam in bonam partem accipitur 101. Vnde obscuri
sunt prophetę 114, 118. Prophetiam intrinsecus fieri 123. Prop
hetę gestis uaticinati 172. Habitus prophetarum 174. Montanus dixit prophetas in extasi locutos 188. Arioli, diuini 195. Pręteritum pro futuro propter certitudinem 202. Phitones3 et diuini
qui strident incantationibus suis 209, 210. Omnis prophetia
enygmatibus4 euoluitur etc. 221. Prophetę quare obscuri 225.
Esaię obscuritas 245. Prophetę fides 269. Olda, Anna, Delbora 274.
ORATIVS IN EPISTOLIS / VERGILIVS / HIERONYMVS 357
1 pro: imb- 2 pro: rabdo- 3 pro: pytho- 4 pro: ęnig-
440v
Aio te, Eacida, Romanos uincere posse 276. Prophetarum obscuritas
322. Somniorum diuinatio 323. Contra mathematicos qui ex
signis astrorum iudicant 346. Futura prędicuntur, ut tandem
durus ad credendum animus molliatur 348. Nolite audire turbam
pseudoprophetarum uel diuinorum 352. Rerum et temporum
ordo confusus in prophetis 360, 368. Ananias pseudopropheta ex
adulatione prospera concinens 371. Ezechiel quando coepit
prophetare 372. Soli Deo competit scire futura 372. Pseudophrop
hetę. Semeias 373. Eodem tempore Ezechiel in Babylone, Hieremias
in Hierusalem prophetarunt 374. Obscuritas prophet
arum 377.
Victoria. Postquam luctatus est Iacob cum angelo, Israel nomen
meruit accipere 114.
Vrbs. Babylon, Niniue 218. Babylon potentissima 220. Damascus ab Assyriis
uastata 222. Desertum mare Babylon dicta 225. Tyrus orbis
emporium 228. Legatus Pyrrhi Romam ciuitatem regum dixit 228.
Roma 265. Oppida Ęgypti a bestiis denominata 285.
Veritas et misericordia 17. Deponentes mendacium loquimini ueritatem unusquisque cum proximo suo 164. Veritas dulcis, contraria
amara 201. De interitu Assyriorum Herodotus et Berosus commemorant 268. Via ueritatis una, mendacii plures 305. Veritas inuicta 365.
Sic uitandum discrimen, ut de ueritate nil subtrahatur 369. /
Venia. Inter solui et dimitti peccata 272. Christus condonans peccata
280. Annus iubileus. Dimitte debitoribus 308.
Visus. Oculos dolet et cum Lya1 lippescit 144.
Vestis. Teristrum2 pallium Arabicum 6. Ephot3 superhumerale 17.
podČrh sic ! tunica talaris. Cydaris4, Hebraice saniph, quę mytra5 a plerisque dicitur 155. Trichaptę et byssinę 177.
Humilitatis uirtus 94. Quęrite Dominum omnes mansueti terrę 138.
Abrahę humilitas: se terram et cinerem dixit, dum cum Deo loquitur 187. Ego sum minimus apostolorum 196. Pauperes spirit
u, qui iugo Domini colla subiecerunt 234. Mitis et pauper 257. Stulta
mundi 266. Humilitas bona et mala 305. Vallis Achor 324. Humilis
1 pro: Lia 2 pro: The- 3 pro: -od 4 pro: Ci- 5 pro: mi-
441r
timens Deum Dei templum est 327. Ha, ha, ha1, Domine Deus,
ecce nescio loqui 333. Nullam salutem expectantibus suum pollicetur auxilium, ut et confidentia atque superbia iustam sententiam, et desperatio atque humilitas Dei mereatur auxilium 381.
Vindicta. Mihi uindictam, et ego retribuam 108.
Ventus. Spiritus pro uento 68. Ventus in Scripturis tripliciter ponitur: aut in tentationum magnitudinem, aut in peruersitatem
doctrinę, aut simpliciter uentus, quo nubila congregantur et aer in
nubes cogitur 321.
Venator nunquam in bonam partem 105. Venationes regię in Babylone.
Omnis generis bestias murorum eius tantum ambitu coerceri
219.
Visus acutissimi aquila 83.
Vidua. Honora uiduas, quę uere uiduę sunt 162. Vidua LXX annorum
ecclesiasticis sustentatur alimentis 196.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI
Vaticinium. Aperti sunt cęli, et uidi uisiones 22. Viri portentosi, quod
futura portendant 40. Hieremias2 et Ezechiel eodem tempore 40.
Prophetas etiam pseudoprophetas uocant. Prophetę boni et
mali 41. Prophetissę Delbora et Olda. Quattuor filię Philippi 43.
Prophetę internuncii Dei et plebis 57. In prohetis non semper
sermo Dei 89. Et calamus mensurę in manu eius, id est gratia
prophetalis 97. Quod prophetę Dei spiritu locuti sunt 124.
Iuxta fluuium reuelatio Ezechielis, Danielis, Ioannis 135. Prophet
ę usque ad Ioannem 153. Cui reuelatur. In quo reuelatur 194.
Prophetę Noui Testamenti 229. Pręteriti futurique ignoratio 301.
Nubes prophetę 306. Tenebrosa aqua in nubibus aeris, id est
scripta prophetarum obscura 331. In uoce catharactarum3 tuarum, id est prophetarum 354. Propheta audit in corde 385.
Victoria. Lamanasse 123.
PRIMA / SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI 359
1 pro: A, a, a 2 corr. ex Hiermias 3 pro: cata
Votum. Melius est non uouere quam uota non reddere 112. Siquid
uouisti Deo, ne moreris reddere 296. Votum laudis 363. Vt reddam1
uota mea 365. Voluntaria oris mei beneplacita fac, Domine 417.
Vulgus. Prophanum2, laicum, uulgare 121.
Vrbs. Tyrus naui comparatur 71. Tharsis, Car- / thago 72. Memphis metropolis
Ęgypti 80. Palmira. Thamar 120, 122. Cades. Barne. Aqua Contradictionis 122. Babylon a Dario et Cyro subiugata 129. Susa Elamitarum metropolis 131. Marsiliam Phocei condiderunt. Rhoda in
Gallia a Rhodiis condita. Vnde amnis Rhodanus dictus etc. de urbibus in occidente ab orientalibus conditis 200. Ephesus 233. Nicopolis,
ubi Augustus Antonium et Cleopatram uicit 250. Colossi urbs
Asię 254.
Veritas. Philosophi iungunt mendacium ueritati 123. Veritas in solo Iesu
231. Solus Deus uerax per naturam, cęteri per gratiam 242. Qui
loquitur ueritatem in corde suo 328. Veritatem suam domui Israel 395. Et ne auferas de ore meo uerbum ueritatis usquequaque
415. Principium uerborum tuorum ueritas 419. Qui custodit ueritatem in seculum 431.
Vigilia. Bene consurgit diluculo qui quęrit bona 267. Noli diligere
somnum 274. De nocte surrexit 285. Ad te de luce uigilo 366. In
matutinis meditabor in te 366. Anticipauerunt uigilias oculi mei
375. Nox in quattuor uigilias diuisa 308. Exurge diluculo 403. Memor fui nocte nominis tui, Domine. Media nocte surgebam ad
confitendum tibi 416.
Venia. Septimus annus remissionis 96. Nolens ignoscere et petens
ignosci sibi 275. Dimitte 300. Tribus modis peccata remitti 343. Eripuisti3
animam meam ex inferno inferiori 385. Suscitans a terra inopem 409.
Visus. Per oculos peccas 17. Totum corpus plenum oculis, Argus 24.
Non satiabitur oculus uidendo 290. Nihil Salomon oculis negauit 292.
Vestis. Vestiui te discoloribus, et calciaui4 hiantino5 46. Purpura. Stacte. Gutta.
Chodchod. Scutulata 72. Saraballa Chaldeorum lingua bracę crura
tegentes. Tiara genus pilei, quo Perse6 Chaldeique utuntur 126.
1 corr. ex redda 2 pro: Profa- 3 pro: Eruisti 4 pro: calce-
5 pro: ianthino 6 pro: -sę
441v
Vestis nuptialis 170. Anabologium, id est pallium 190. Diplois genus pallii 406. Vestimenta sacerdotalia 423.
Vanitas. Sebala purgamenta 195. Vanitas sensus et mentis obscuritas bifariam diuiditur 230. Verumtamen uniuersa1 uanitas omnis homo
uiuens 351. Omnia uanitas 389. Auerte oculos meos ne uideant uanitatem 415.
Humilitas. Humilis cadit in faciem, superbus retrorsum 25. Humilis publicanus 54. Gazophilatia2 in superioribus humiliora 105. Rex adorauit
Danielem. Cadens adorat infidelis 125. Humilitas cordis, quod
in Euangelio paupertas spiritus 126. Ne quęras gloriam, et non
dolebis, cum inglorius fueris 146. Quicunque humiliauerit se, sicut
paruulus iste 164. Maiorem fore, qui minor fuerit 167. Humilitas
Pauli 226. / Qui terram et cinerem esse se nouit 228. Illusores ipse eludet,
et mansuetis dabit gratiam 261. Vbi humiles, ibi sapientia 266. Ne
gloriosus appareas coram rege 279. Quattuor minima et sapientissima
283. Pauper spiritu 298. Humilis Christus 323. Quoniam tu
populum humilem saluum facies 332. Sapientiam pręstans paruulis
333. Humilitas Christi 335. Comminuet eas ut uitulos Lybani3 340.
Et humiles spiritu saluabit 345. Subditus esto Domino 348. Asperge me
isopo4, et mundabor 359. Et ualles abundabunt frumento 367. Humiliatus
sum, et saluauit me 410. Ego autem humiliatus sum nimis 411.
Doce me iustificationes tuas 415. Inclina cor meum 415. Humiliatus
sum usquequaque. Inclina cor meum 417. Vide humilitatem meam et eripe me 418. In humilitate nostra memor fuit nostri 425.
Vindicta. Sancti contra inimicos orant, non uoto malicię, sed spiritu
prophetię 11. Spiritus pro ultione 257. Ne reddas malum pro
malo 275. Quid quęris te uindicare, si tuus ultor est Deus 392.
IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM
Vaticinium. Manaemus diuinus inter Essenos 138. Theodas pseudopropheta 178. Alius pseudopropheta, item alius 180.
SECVNDA COMMENTARIORVM HIERONYMI / IOSEPHVS 361
1 corr. ex -uesa 2 pro: -phylacia 3 pro: Li- 4 pro: hy-
442r
Vrbs. Saba quę et Merois 151. Hierosolimę a Dauid nomen inditum 56.
Venia. Annus iubileus 25.
Vestis argento contexta animum extulit in superbiam 175.
IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Vrbs Ioppe, ubi Andromeda exposita 36.
Victoria. Non maior laus est armis uincere quam moderatione et prudentia 49. Triumphus Vespasiani 74.
Vaticinium. Pseudopropheta 25. Signa quę pręcesserunt euersionem Hierusalem 68. Auguris illusio 83.
Vestis. Calcei clauis suffixi 65.
EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE
Veritas. Omnes ad ueritatem uocandi 83.
Vaticinium. Cur futura cęlantur1. A stellis nihil effici, sed tantum
significari 41. Qui hausta aqua prędixit terremotum2 63. Augurium. Somnia quis inuenit 65. Quando prophetę desierunt 69.
Vrbs. Saturnus primus urbem condidit 6. Babylonia 62. Diospolis.
Thebę 66. Quando Troia euersa 68. Ciuitas in XII diuisa 84.
Vestes magnificę 55.
Venti non ad perniciem, sed ad utilitatem 56. Pruinę et niues 56.
AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI
Vaticinium. oraculum Apollinis. Dico te Pyrrhum uincere posse Romanos
21. Contra astrologos 32, 35. Ioannes heremita3 prophetans
39. Prophetia defecit 138. Sybillarum uaticinia 143. De temporibus prophetarum 144.
362
1 pro: ce- 2 pro: -rę- 3 pro: ere
Victoria
dea 27, 28. /
Vrbs Babylon 119. Charra1 in Mesopotamia 122. Athenę 140. Areopagitę
140. Quando reges Latii et Roma condita 142. Niniue 149.
Veritas deus 100.
Humilitas exaltat 103, 119.
Vaticinium. Moyses propheta 80. Prophetę de Christo obscure 110.
Diuinacula tripodę2. Cortyna3. Ephod 114. Cayphas prophetauit 116.
Operatio demonum in diuinatione, ideo prohibita 120. Diuinatio 152,
154. Sortium ratio 171. Prophetię dignitas 178.
Victorię pręmium et uicti poena 89. Non sufficit una uictoria 92. Victores
uicti 137. Sanctorum uictoria et purificatio 138.
Votum est, cum aliquid de nostris offerimus Deo 136. Annę uotum
fructus uentris. Nazarei uotum ipse met. Viri uotum, mulieris uotum
136.
Veritas. Accincti lumbos in ueritate 151.
Venia. Remissiones in Euangelio septem 54. Aries, hyrcus4, uitulus, agnus
135. Vitulus 136.
Virago. Delbora prophetissa. Iahel 178.
Vieue. Deus aperit oculos sanctorum 30. Differentię oculorum 122.
Vanitas. Rex Rochon. Vr irritatio 137.
Humilitas. Pauperes spiritu 26. Festum afflictionis 134. Nemo se iactauit
de uictoria, cum uicissent 160. Humilitas duplex, bona et mala 169.
Humilis 172.
HIGINVS
Vigilia. Engonasim5. Peruigil draco 1.
Venia. Prometheus soluitur 3.
AVGVSTINVS / ORIGENES / HIGINVS 363
1 pro: Carrę 2 pro: -de 3 pro: -ti- 4 pro: hi- 5 pro: -in
442v
443r
Vindicta. Hercules in Cancrum 4.
Venatio. Canis uelocissimus 6.
HOMERVS
Venti in utre Vlissi dati.
HERODOTVS
Vrbs. Babylon a Cyro capitur 12.
BASILIVS MAGNVS
Quęre alphabetum in fine eius operis.
MARTIRES1 CHRISTI
Nerone regnante: XLVIIIII milites. Vitalis. Enodius episcopus. Torpetes.
Geruasius et Protasius fratres. Priscinus. Processus et Martinianus. Petrus et Paulus. Longinus. Megistus. Acestus. Hermacoras2
episcopus et Fortunatus archidiaconus. Nazarius et Celsus. Timotheus
et Apollinaris. Ruffus. Euphemia. Dorothea. Tecla et Erasma
uirgo. Felix presbiter et Constantia. Linus papa. Tecla uirgo.
Marcellus et Apuleius.
Vespasiano: Apollinaris episcopus.
Domitiano: Maro. Euticetes3. Victorinus. Ioannes Euangelista. Flauia
Domicilla uirgo. Nireus et Achilleus. Nicomedes presbiter. Sygon
episcopus. Dionysius episcopus. Piaton presbiter.
Nerua: Anacletus papa. Victorinus episcopus.
1 pro: -ty- 2 pro: -go- 3 pro: -tyche
Traiano:
Ignatius episcopus Antiochenus. Quirinus Sulpicius et Seruilianus. Alexander papa. Euentius et Theodolus1 presbiter. Phocas
episcopus. Clemens papa.
Hadriano: Liberalis, episcopus Cannensis. Eleuterius2 episcopus et
Antia mater. Primus. Marcus. Iason. Celianus. Peregrinus. Eustathius
et Theopista uxor. Agapitus et Theopistus filii. Symphorosa
cum VII filiis. Sophia et eius filię uirgines Fides, Spes, Charitas. Sabina
mulier. Serapia uirgo. Martianus episcopus. Sextus miles.
Syxtus papa. Getulus. Cerealis. Amantius. Primitiuus. Decemmilia
martyrum.
Antonino Pio: Concordius presbiter. Telesphorus papa. Germanicus.
Antonino Vero: Alexander et Caius. Carpus episcopus et Papyrus2a
diaconus. Epipodius. Alexander cum aliis XLVIII. Victor et Corona
mulier. Symerius presbiter cum aliis XXII.
Aureliano: Reuerianus episcopus. Paulus presbiter et alii X. Photinus
episcopus. Blandina uirgo et alii XLVIII uiri.
Antonino: septem fratres: Ianuarius, Felix, Philippus, Siluanus, Alexander,
Vitalis et Martialis. Pius papa.
Aureliano: CLXV milites. Mammes, puer septennis. Agapitus cum conuersis MMDXCVII. Anastasius. Priuatus episcopus. Timotheus
presbiter. Porphirius3.
Antonino: Zepherinus4 papa.
Aureliano: Hermes.
Antonino Vero: [Aurelianus]5. Valerianus. Victor et Stephana. Flacellus6,
puer decennis, Alexander episcopus et Herculanus.
Aureliano: Andochius, Tyrsus et Felix. Herculanus.
Antonino Pio: Ptolomeus et Lucius.
Aureliano: Benignus presbiter. Venerandus.
Antonino: Felicitas. Pagatus. Alcybiades.
Commodus: Apollonius senator. Eleuterius papa. Victor papa.
Iulius senator. Antonius. Eusebius. Vincentius. Peregrinus et
Romanus. /
MARTIRES CHRISTI 365
1 pro: -du- 2 pro: -the- 2a pro: Papyrius 3 pro: -phy- 4 pro: -phyr-
5 ipse auctor delevit 6 pro: Flo-
443v
Seuero: Iginus1 papa. Anicetus papa. Sother papa. Antedolus subdiaconus. Hyreneus2 episcopus. Philippus episcopus. Leonidas.
Alexandro: Martina uirgo. Plurimi. Iulita mater cum filio trimo. Calepodius presbiter. Palmatius. Simplicius. Felix. Blanda. Et alii. Item
XLIIII martyres. Calistus3 papa. Priuatus miles. Asterius. Pontianus
papa. Mammes, mater Alexandri.
Decius: Saturninus episcopus. Agaton4. Macharius5 Leoneius et Tyrsus
et Calonicus6. Apollonia. Polichronius7 episcopus. Nestor episco
pus. Alexander episcopus. Olympias et Maximus. Parmenas.
Elimas8 et Chrysotelus, presbiteri. Lucas et Mutius, diaconi. Marianus et Iacobus. Isidorus, Petrus. Paulus. Andreas. Dionysia. Venantius.
Calocerius et Parthemius9. Peregrinus et Laurentinus, fratres. Iulianus, XII annorum puer. Anatolia uirgo et Audax. Abdon et Senen.
Iustinus presbiter. Sixtus Secundus papa. Felicissimus et Agapitus.
Romanus. Secundianus. Verianus. Marcellianus. Laurentius
archidiaconus. Ireneus et Abundius. Cornelius papa cum XXI militibus. Reparata uirgo. Asclepiades episcopus. Maximus leuita.
Mymas. Rogatianus et Felicissimus. Germanus. Theopolus. Cęsarius
et Vitalis. Amarantus. Triphon10. Respicius et Nympha uirgo. Serapion.
Faustus. Mercurius. Syrus. Cheramon episcopus. Philippus, imperator
primus Christianus et Philippus, eius filius, Cęsar. Falnanus
papa.
Valerianus et Gallienus: Eugenia uirgo. XL martyres. Patroclus. Fructuosus
episcopus. Augurius et Eulogius, diaconi. Perpetua, Felicitas et
alii. Iouinus et Basileus, Marinus et Asterius. Lucius papa. Pontius
diaconus. Priscus. Malchus. Alexander. Agabus et Secundus, episcop
i. Pangratius11. Pontius episcopus. Babilla uirgo. Rosina et
Secunda, sorores, uirgines. Nenesius12 et Lucilla filia uirgo. Symphronius.
Olympius. Theodolus. Exuperia. Maxima. Donatilla. Secunda
uirgo. Bonus presbiter. Faustus et Marcus, diaconi. Primitiuus et
Calanus, subdiaconi. Ioannes. Exuperantius. Quirillus et Honoratus, clerici.
Stephanus Primus papa. Tertullinus. Tharsitius acolitus13. CCC
martyres. Nenesianus14. Felix. Litheus. Polianus. Victor. Lador. Da-
1 pro: Hyg- 2 pro: Ire- 3 pro: -ll- 4 pro: -th- 5 pro: Maca-6 pro: Calli- 7 pro: -ly- 8 pro: Ely- 9 pro: -nius 10 pro: Try-11 pro: -cra- 12 pro: Neme- 13 pro: -lytus 14 pro: Neme
cius
episcopus multique presbiteri et diacones. Protus et Iacynthus. Cyprianus, Cartaginiensis1 episcopus. Priuatus episcopus.
Claudio: Prisca uirgo. Quirinus.
Claudio Secundo: Felix Primus papa, Dionysius papa.
Claudio: Cyprianus episcopus et Iustina uirgo. Cyrilla uirgo. Cetarius et Iulianus. Felix presbiter. Eusebius monachus /
[Aureliano: Eutitianus papa. Columba uirgo. Reuerianus episcopus. Paulus presbiter. Alii X. Priscus cum sociis. Conon cum filio.
CLXV milites.]2
Numeriano: Diodorus et Marianus cum aliis multis. Claudius et Hilaria
cum filiis Iasone et Mauro et aliis LXX. Babilas episcopus Antiochenus cum tribus pueris. Hilarius episcopus et Tatianus diaconus. Seruulus. Pelagius. Chrysantus et Daria ui rgo. Maurus.
Diocletiano et Maximiano: Ansanus et Maxima uirgo. Carpophorus
presbiter et Abundius diaconus. Tarson et Pontianus et Pretextatus3.
Eustratius et alii conuersi XXX martyres. Romę XX. Nicomedię Anastasia
uirgo. Sebastianus. Vincentius leuita. Papias et Maurus.
Seuerus presbiter. Apronianus. Blasius episcopus. Iuliana uirgo. Egdonus presbiter cum aliis septem. Hireneus episcopus.
Castulus. Theodosia uirgo. Agapes. Chionia. Hirene4 uirgo. Caius
papa. Marcellinus papa. Antoninus episcopus cum multis
aliis. Dulio. Florianus. Siluanus episcopus. XL milites. Alii XL.
Victor miles. Theopompus episcopus. Donatianus et Rogatianus,
fratres. Andinus cum sociis. Vrbanus papa. Cantius. Cantianus
et Cantianilla uirgo. Germani: Pamphilus sacerdos, Marcellinus
presbiter et Petrus exorcista. Erasmus episcopus. Quirinus episco
pus. Primus et Felicianus. Basilides. Cyrinus. Nabor. Nazarius.
Ruffinus et Valerius. Vitus et Modestus. Crescentius. Marcus et Marcellinus fratres. Albanus. Luceia uirgo et Ancias, eius dominus. Lucina mater. Tranquillinus. Nicostratus. Claudius. Casterius.
Victorinus. Symphorianus. Seuerus. Seuerianus. Simplicius.
Carpophorus. Victor cum sociis Alexandro, Longino, Feliciano.
Hermolaus presbiter. Pantaleon. Simplicius. Faustinus et Beatrix.
MARTIRES CHRISTI 367
1 pro: Cartha- 2 ipse auctor delevit 3 pro: Prę- 4 pro: Ire-
444r
Theodora cum tribus filiis. Cyriacus. Largus ut Smaragdus. Firmus et
Rusticus. Euplus. Hippolitus1 cum sua familia numero XIX.
Maximiano, filio Diocletiani: Crescentianus. Artemia uirgo.
Diocletiano: Ioannes et Chrysippus, presbiteri. Leontius et Carpophorus. Dionysius. Secundus, Alexander. Anastasius Salonę. Ioannes. Hadrianus cum aliis XXXIII. Dorotheus et Gorgonius. Niceta.
Euphemia uirgo. Lucia uidua et Geminianus. Methodius episco
pus. Ianuarius episcopus. Festus. Sosius et Proculus, diaconi.
Desiderius lector. Achacius2 et Eutiches3. Fausta uirgo et Eulalius.
Thebeorum militum legio. Sosius. XLVIIII martyres. Eleuterius
cum aliis multis. Sergius et Bacchus. / Iustina uirgo. Doninus.
Cassius et Florentinus cum aliis septem. Geron dux cum CCCXVIII
militibus. Felix episcopus. Audax et Ianuarius presbiteri. Fortunatus et Septimius, lectores. Crispinus et Crispinianus friatres.
Demetrius. Zenobius presbiter et Quintinus. Iustus. Victorinus
episcopus. Vitalis et Agricola. Claudius. Nicostratos Symphorianus.
Castorius atque Simplicius. IIII coronati: Seuerus, Seuerianus,
Carpophorus et Victorinus. Theodorus. Tiberius. Modestus et Florentia. Mennas. Grisogonus. Ruffus cum familia sua. Adauctus
cum aliis multis. Philetes, Hesichius4, Pacomius5, Theodorus episcop
i. Valeriano6 Imperatore.
Constantinus iunior, Constantius, Constans: sub Constantino Melchiades
papa, Proiectus episcopus. Sub Constantio Paulus episco
pus. Sub Constantino Arriano7 Vigilius episcopus, Eustatius
e piscopus, Felix Secundus papa, Eusebius episcopus,
Paulinus episcopus Treuerensis. Sub Constantino, nondum
baptizato, Eusebius papa. Sub Constantio Gaudentius episcopus. Sub Constantino Arriano Martinus papa.
Iuliano Apostata: Priscus presbiter. Priscilianus8 clericus. Benedicta mulier. Iulianus et Basilissa et alii. Pigmenius presbiter. Quiriacus
episcopus. Ana et Amonius. Gordianus. Barbarus miles. Demetrias
uirgo. Gallicanus. Ioannes et Paulus. Hilarianus monachus.
Christina uirgo. Donatus episcopus. Theodoricus presbiter.
1 pro: -ly- 2 pro: Aca- 3 pro: -ty- 4 pro: -sy- 5 pro: -cho-
6 corr. ex Valerio 7 pro: -r- 8 pro: -ll-
444v
Eustochium uirgo. Theodorus. [Egeas proconsul. Andreas aposto
lus.]1 Bibiana uirgo. Theogenes. XI milia uirginum.
Daciano, pręside Barchinę: Eulalia et Iulia, uirgines.
Egea proconsule apud Patras: Andreas apostolus.
Pascasio2, pręside Alexandrię: Lucia uirgo.
Vuandali3 et Gotthi4: Thomas apostolus.
Iudei: Stephanus protomartyr.
Martiano: Marinus puer. Ioannes apostolus.
Lotario, Lodouico, Carolo: Sabinianus et [Paternianus]5 Potentianus et
Alanus, episcopi. De LXX discipulis.
Licinio: Argeus et Marcessus6 et Marcellinus fratres. Theogenes. Hernia,
eius filia, uirgo. XL martyres. Ianuarius et Pelagia. Theodorus.
Aspasius prętor: Amos. Emerentiana.
Maxentius: Dorothea uirgo. Porphirius cum CC militibus. Catherina
uirgo. Iustina regina.
Augusto: Gabinus presbiter.
Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus, Maximus.
Sapore, Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus et sexdecim
milia militum.
Anastasio: Sigismundus, rex Britannię.
Theodorico, Longobardorum rege: Ioannes papa. Symacus7. Boetius.
Archadio8: Innocentius papa.
ROMANI IMPERATORES QVI PERSECVTI SVNT ECCLESIAM QVIQVE SVB SINGVLIS MARTYRES FACTI
Claudio imperante martyres: Dionysius papa. Prisca uirgo. Marius et
Martha cum filiis Audifax et Abacuch. Valentinus presbiter. Ducenti sexaginta duo martyres. Quirinus. [Felix Primus papa.]9 Cyprianus
episcopus. Iustina uirgo. XLVI milites. Cyrilla uirgo. Cęsarius et
Iulianus. Felix presbiter. Eusebius monachus.
MARTIRES CHRISTI / ROMANI IMPERATORES 369
1 ipse auctor delevit 2 pro: -sch- 3 pro: Van- 4 pro: Gothi
5 ipse auctor delevit 6 pro: -cell- 7 pro: Symmach- 8 pro: -ca-
9 ipse auctor delevit
445r
Nerone imperante: Petrus et Paulus apostoli. XLVIIII milites. Vitalis.
Enodius episcopus. Torpetes. Geruasius et Prothasius fratres. Priscianus.
Processus et Martinianus. Longinus. Megistus. Acestus. Hermacoras
episcopus. Fortunatus archidiaconus. Timatheus1 et Apollinaris.
Ruffus. Felix presbiter et Constantia. Linus papa. Tecla
uirgo. Marcellus et Apuleius. Euphemia, Dorothea, Tecla, Erasma
uirgines.
Tito et Vespasiano imperantibus: Cletus papa. Apollinaris episcopu
s.
Domitiano imperante: Maro. Euticetes2. Victorinus. Ioannes Euangelista.
Flauia Domicilla uirgo. Nereus3 et Achilleus. Nicomedes presbiter.
Sygon episcopus. Dionysius episcopus. Rusticus presbiter. Pyaton
presbiter. /
Nerua imperante: Anacletus papa. Victorinus episcopus.
Traiano imperante: Ignatius episcopus. Quirinus. Sulpicius et Seruilianus.
Alexander papa. Euentius et Theodolus, presbiteri. Phocas
episcopus. Euaristus papa. Clemens papa.
Hadriano imperante: Liberalis episcopus. Martianus episcopus. Secundus miles. Sixtus papa. Eleuterius episcopus et Antia, eius
mater. Primus. Marcus. Iason Celianus. Peregrinus, Eustatius et
Theopista, eius uxor. Agapithus4 et Theopistus, eorum filii. Getulus.
Cerealis. Amantius. Primitiuus. Decemmilia martyres. Symphorosa
cum septem filiis. Sophia et tres filię uirgines: Fides, Spes, Charitas.
Sabina mulier. Serapia uirgo. Faustinus et Iouita.
Antonino Pio imperante: Concordius presbiter. Thelesphorus5 papa. Pontianus. Victor et Corona mulier. Symerius presbiter
cum aliis duobus et uiginti. Septem fratres : Ianuarius, Felix, Philippus, Siluanus, Alexander, Vitalis, Martialis. Zephirus papa.
Marcellus. Victor et Stephana. Alexander episcopus et Herculanus.
Ptolomus6 et Lucius. Felicitas. Pagatus. Alcybiades.
Antonino Vero et Aurelio Commodo imperantibus: Alexander et Caius.
Carpus episcopus et Papyrius [episcopus]7 diaconus. Epipodius.
Alexander cum aliis duodequinquaginta. Photinus episcopus.
1 pro: Timo- 2 pro: -tyche- 3 pro: Ni- 4 pro: -pitus 5 pro: Te-
6 pro: Ptolomeus 7 ipse auctor delevit
445v
Blandina uirgo et duodequinquaginta uiri. Pius papa. Valerianus. /
Commodo imperante: Policarpus episcopus cum discipulis XII. Apollonius senator. Eleuterius papa. Victor papa. Iulius senator. Antonius.
Eusebius. Vincentius. Peregrinus et Romanus. Cecilia1 uirgo
sub Marco Aurelio et Commodo.
Seuero. Iginus2 papa. Sother papa. Andeolus subdiaconus. Hyreneus3 episcopus. Philippus episcopus. Leonidas. Anicetus papa.
Alexandro, Mameę4 filio. Martina uirgo. Plurimi martyres. Calepodius
presbiter. Iulita cum filio trimo. Calistus papa. Priuatus miles.
Asterius. Pontianus papa. Mames mater.
Maximino5 imperante: Saturninus et Sisinius. Papias et Maurus. Barbara
Nicomedię. Tarson et Pontianus et Prętextatus. Sabinus episcopus
cum Exuperantio et Marcello, diaconibus. Venustianus cum uxore
et liberis. Antherius papa. Lucianus presbiter. Iuliana uirgo. Serenus. LXXII martyres. Hyreneus episcopus. Siluanus episcopu
s. Felix, episcopus Spalati. Victor cum sociis Alexandro, Longino
et Feliciano. Hermolaus presbiter. Pantaleon. Cyriacus, Largus et Smaragdus.
Firmus et Rusticus. Niceta. Fausta uirgo et Eulalius. Thebei milites,
legio. Sergius et Bacchus. Iustina uirgo. Doninus, Cassius et Florentinus cum aliis septem. Geron dux et duodeuiginti militibus
sic !. Demetrius. Fidentius episcopus. Romanus et Esichius6. Maximus presbiter. / [Germanus]7.
Valeriano et Gallieno8: Eugenia uirgo. XL martyres Romani. Patroclus.
Fructuosus episcopus. Augurius et Eulogius, diaconi. Iouinus et Basileus.
Marinus et Asterius. Lucius papa. Perpetua et Felicitas et alii.
Pontius diaconus. Fontius episcopus. Felix presbiter. Rosina et Secunda, sorores uirgines. Nemesius et Lucilla filia, uirgo. Symphronius. Olympius. Theodolus. Exuperia, Maxima, Donatilla, Secunda
uirgines. Bonus presbiter. Faustus et Maurus, diaconi. Primitiuus
et Calanus, subdiaconi. Ioannes, Exuperantius, Quirillus et Honoratus, clerici. Stephanus Primus papa. Tharsitius acolytus.
Trecenti martyres. Nemesianus. Felix. Lucius. Felix alter. Litheus.
ROMANI IMPERATORES 371
1 pro: Cę- 2 pro: Hyg- 3 pro: Ire- 4 pro: Mammeę
5 ipse auctor correxit ex .inus 6 pro: Hesy- 7 ipse auctor delevit
8 pro: -l-
446r
446v
Polianus. Victor. Lador. Dacius episcopi. Multique presbiteri et
diacones. Prothus et Iacyntus. Cyprianus, Cartaginiensis episcopus.
Priuatus episcopus. Pancratius.
[Claudio Secundo: Felix Primus papa.]1
Aureliano2: Euticianus3 pa pa . Priscus cum sociis. Conon cum filio.
Reuerianus episcopus. Paulus presbiter cum aliis decem. CLXV
milites. Mames4 puer septennis. Agapitus. Magnus cum conuersis
MMDXCVII. Anastasius. Priuatus episcopus. Timotheus presbiter.
Porphyrius. Hermes. Sauinianus et Sauina uirgo. Andochius. Tyrsus
et Felix. Herculanus. Benignus presbiter. Venerandus.
Decio: Saturninus episcopus. Agathon. Macarius Lionius5 apud Alexandriam. / Ibidem Hero. Arsenius. Isidorus et Dioscorus. Leontius.
Tyrsus et Cleonicus. Fabianus papa. Agata6 uirgo. Apollonia uirgo.
Policronius7 episcopus. Nestor episcopus. Alexander episcopus. Olympias et Maximus. Parmenas. Elymas et Chrysotellus8
presbiteri. Lucas et Mutius diaconi. Marianus et Iacobus. [Parmenas.
Elymas et Chrysotellus presbiteri. Lucas et Mutius diaconi. Marianus
et Iacobus.]9 Isidorus. Petrus. Paulus. Andreas. Dionysia. Venantius.
Calocerus et Parthemius. Peregrinus et Laurentinus fratres. Iulianus, puer XII annorum. Anatolia uirgo et Audax. Abibon et Senen.
Iustinus presbiter. Sixtus Secundus papa. Felicissimus et
Agapitus. Romanus. Secundianus. Verrianus. Marcellianus. Laurentinus archidiaconus. Cornelius papa cum XXI militibus. Maximus. Reparata uirgo. Asclepiades episcopus. Maximus leuita.
Mymas. Rogatianus et Felicissimus. Germanus. Theopolus. Cęsarius
et Vitalis. Amarantus. Triphon. Respicius et Nympha uirgo. Faustus.
Syrus. Cheramon episcopus. Philippus, imperator primus Christianus, et Philippus, eius filius Cęsar.
Carus cum filiis Carino et Numeriano: Diodorus et Marianus cum
aliis multis. Claudius et Hilaria cum liberis Iasone et Mauro et aliis
LXX. Babilas episcopus Antiochenus cum tribus pueris. Hilarus
episcopus et Tatianus diaconus. Seruulus. Pelagius. Chrysantus et
Daria uirgo. Maurus. /
372
1 ipse auctor delevit 2ipse auctor correxit ex .nus 3 pro: -tychi-
4 pro: -mm- 5 pro: Leoneius 6 pro: -tha 7 pro: -lychro- 8 pro: -l-
9 om.
447r
447v
Diocletianus et Maximianus: Ansanus et Maxima uirgo. Barbara uirgo
Nicomedię. Romę Tarsea, Pontianus et Pretextatus1, Eustratius et alii
conuersi. Lucia uirgo apud Alexandriam Pascasio2 pręside.
Romę XXX martyres. Nicomedię XX. Anastasia. Leucadia uirgo.
Carpoforus3 presbiter et Abundus diaconus. Sebastianus. Vincentius leuita Daciano, Hispanię pręside. Papias et Maurus. Blasius episcopu
s. Polemon. Apollonius. Egdonus presbiter cum aliis septem. Theodosia virgo. Agapes. Chionia. Hyrenes4 uirgo. Marcellinus papa. Antonius episcopus cum aliis multis. Florianus.
XL martyres et iterum totidem. Victor miles. Theopompus episcopu
s. Donatianus et Gratianus fratres. Anolinus cum sociis. Vrbanus papa. Cantius, Cantianus et Cantianilla uirgo, germani.
Pamphilus sacerdos. Marcelinus presbiter et Petrus exorcista. Quirinus episcopus. Artemius. Canidida. Paulina filia, uirgo. Primus
et Felicianus. Basilides. Cyrinus. Nabor. Nazarius. Ruffinus et Valerius. Vitus. Modestus et Crescentia. Marcus et Marcellinus, fratres.
Albanus. Lucina mulier. Tranquillinus. Nicostratus. Claudius.
Castorius. Victorinus. Symphorianus. Seuerus. Simplicius. Carpophorus. Faustinus et Beatrix. Theodora cum tribus filiis. Tiburtius. Chromatius cum sociis. Susanna uirgo. Septem dormientes, / id est Maximianus, Malchus, Martinianus, Dionysius,
Ioannes, Serapion et Constantinus. Euplus. Hippolitus5 cum
sua familia numero XIX. Ioannes et Crisippus6, presbiteri.
Leontius et Carpoforus7. Gnesius. Dionysius. Anastasius Salonę. Felix
presbiter et Adauctus. Ioannes, Hadrianus cum aliis XXXIII. Dorotheus
et Gorgonius. Euphemia uirgo. Lucia uidua et Geminianus.
Metodius8 episcopus. Ianuarius episcopus. Festus. Sosius et Proculus
diaconi. Desiderius lector. Acatius et Eutiches9. Sosius. XLVIIII
martyres. Eleuterius cum aliis multis. Probus et Andronicus. Felix
episcopus. Audax et Ianuarius presbiteri. Fortunatus et Septimus10 lectores. Zenobius presbiter et Quirinus. Iustus. Vitalis et
Agricola. Claudius. Nicostratus et Symphorianus. Castorius et Simplicius. Quattuor coronati, id est Seuerus, Seuerianus, Carpo-
ROMANI IMPERATORES 373
1 pro: Prę- 2 pro: -sch- 3 pro: -popho- 4 pro: Ire- 5 pro: -ly-
6 pro: Chry- 7 pro: -popho- 8 pro: -tho- 9 pro: -ty- 10 pro: -mius
448r
phorus et Victorinus. Theodorus. Triphon. Respicius et Nympha
uirgo. Tiberius. Modestus et Florentia. Mennas. Grisogonus. Ruffus
cum familia sua. Adauctus cum aliis multis. Item Phileas, Esichius1, Pachorus, Theodorus episcopi.
Constantino: Melchiades papa. Proiectus episcopus. Vigilius episcopu
es.Eusebius papa. Martinus episcopus.
Constantio Ariano: Paulus episcopus. Eustatius episcopus. Paulinus
episcopus Treuerensis. Gaudentius episcopus. Paulus episcopus.
Eustatius episcopus. Felix Secundus papa. Eusebius episcopu
s. /
Iulianus Apostata: Bibiana uirgo, Priscus presbiter. Priscilianus clericus. Benedicta mulier. Iulianus et Basilissa et alii. Pygmenius. Quiriacus episcopus. Anna et Ammonius. Gordianus.
Barbarus miles. Demetrias uirgo. Gallicanus. Ioannes et Paulus.
Hilarianus. monachus. Christina uirgo. Romanus episcopus. XI
milia uirginum. Theodoricus presbiter. Eustochium uirgo.
Theodorus. Donatus episcopus.
Martiano imperante: Marinus puer. Iulia uirgo.
Maxentio, Herculii Maximiani filio: Dorothea uirgo. XL philosophi.
Faustina regina. Porphirius cum CC militibus. Catherina uirgo.
Marcellus papa.
Maximiano, Diocletiani filio: Arthemia uirgo. Alexander. Crescentianus.
Petrus, Alexandrinus episcopus.
Claudio Secundo: Dionysius papa. Felix Primus papa.
Lotario2 et Lodouico et Carolo imperantibus: Sabinianus et Pontianus
et Alanus episcopi cum LXX discipulis.
Licinio: Argeus et Marcellus et Marcellinus fratres. Theogenes. Heryna
uirgo. Ianuarius et Pelagia. Theodorus.
Marco Antonio et Lucio Aurelio: Germanicus.
Aspasio prętore: Agnes uirgo. Emerentiana uirgo.
Augusto: Gabinus presbiter.
Iustiniano: plurimi episcopi.
Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus et Maximus.
374
1 pro: Hesy- 2 pro: -th-
448v
Sapore. Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus.
Anastasio: Sygismundus, Britannię rex.
Theodorico, Longobardorum rege: Ioannes papa. Symachus1 et Boetius, uiri doctissimi.
Constantio: Paulus episcopus. /
Archadio: Innocentius Primus papa.
Leone: Timotheus, episcopus Alexandrinus, et Proterius, eius presbiter.
Theodosio seniore: Marcellus episcopus. Theonistus episcopus. Tabra et
Tabrata diacones.
Deciano: Carpasius cum Primo et Peliciano fratribus. /
Leone imperante: Timotheus, episcopus Alexandrinus, et Proterius,
eius presbiter.
Martiano: Iulia uirgo.
Theodosio seniore: Marcellus episcopus. Theonistus episcopus. Tabra et
Taborata diacones.
Detiano: Carpasius cum Primo et Feliciano fratribus. /
In memoria aeterna erit iustus, et nomen eius non delebitur in saecula3.
ROMANI IMPERATORES 375
1 pro: -mm-
3 aliena manu diversaque orthographia scripta haec ultima verba leguntur
449r
449v
450r
Last updated on [11. 03. 2004, 13:15:50 +0100]