16 exponere: sed perspicuis propriisque verbis testamentum condere, et foedus sancire) facile vera genuinaque sententia haberi potest. Ut vero observatio scopi plurimum facit ad illustrationem verae sententiae: ita etiam contextus diligens collatio, et quasi harmonia. Dixi de hac re superius: dicam etiam mox, simulque exemplis rem declarabo.

Prospexit vero Deus mirabiliter nostrae imbecillitati, ut ita Sacrae literae sint mirabili artificio, sibique invicem consonanti harmonia conscriptae, ut non solum diversi earum libri aut scripta, diversaque loco, sed etiam idem locus, ac totus contextus supra modum sese illustret ac explicet: utque non aliunde felicius omnia dubia tollantur ac explicentur, quam ex ipsomet toto loco diligenter ac in timore Dei expenso. Qua arte aut singulari commoditate nullus alioqui author, aut scriptum confectum reperitur.

Omnino recta distributio textus mirifice illustrat veram sententiam: sicut et in tota rerum natura coniungere coniungenda, et separare distinguenda, vel cumprimis salutare est. Exemplo sint nobis sequentia loca. Lucae 7, in dicto, Quia dilexit multum, plurimum obscuritatis inde accessit, quia non coniunxerunt totam coniungendam sententiam. Recitarunt enim ac considerarunt tantum illa male versa verba: Remittuntur ei peccata multa, quia dilexit multum: cum illa omnia simul cohaereant, Propterea dico tibi, remissa sunt ei peccata multa, nam dilexit multum. Eo enim principio, vel potius capite caeteris adiuncto, facile patuisset, non esse expositionem rei: seu non doceri ibi pharisaeum, quaenam sit causa efficiens remissionis peccatorum: sed asseri contra eius cogitationes, illi vere esse remissa peccata. Est igitur affirmatio cum sua probatione, non explicatio tantum, docens quaenam sit causa, qui effectus. Sic in Sacra coena, si distinguas verba Testamenti Domini in essentiam et fructum testamenti, sicut et Calvinus distinxit 1 ad Corinthios 11. praescindes multas occasiones Sophisticandi, nec admittes, ut in priore parte, ubi tantum de essentia Sacramenti agitur, disseratur de spiritualibus eius fructibus, de quaro alibi prolixius docui. Huius generis innumera exempla proferri possent.

Contra hoc praeceptum gravissime et perniciose peccatum est a Papistis et Sophistis, qui licet rarissime legerint Sacras literas, tamen etiam cum legerunt, solum sententiolas aliquas inde pro suo arbitrio decerpserunt, et porro etiam pro lubitu eas inter sese connexuerunt: non aliter ac ludibundae puellae ad libitum colligunt in pratis flores, et pro libitu inde vel serta, vel aliud quippiam texunt. Sic illi igitur pro libidine sua, in Sacris literis eludentes id effecerunt, ut cum etiam meris Scripturae verbis loquerentur: tamen sua, non Scripturae sensa illis centonibus efferrent. Hoc genus tristissimae et perniciosissimae calamitatis inter alias innumeras quae ibi grassatae sunt, diligentissime observandum est. Quo magis ista religiosa diligentia adhibenda est, ut sensus locorum tum ex scopo scripti aut textus, tum et ex toto contextu petatur.