259 Gen. 9, Veruntamen carnem cum anima sua, sanguine suo non comedetis. Deut. 32, Et propitius erit terrae suae, populo suo. Voce (Populi) declarat, quid intelligat per terram. Psal. 4, Sacrificate sacrificia iustitiae, et sperate in Dominum. Sic Deuter. 3, Et habitabit Israel, fons Iacob confidenter. Ibidem, Legem praecepit nobis haereditatem Israel, fons Iacob. Secundo solent addere Eth articulum accusativi casus. Gen. 4, Nacta sum virum ipsum Iehova. Denique solent addere appositioni aliquando praepositionem In. Gen. 19, Urserunt in viro, in Loth. 2 Sam. 1, Montana in Gilboa. pro, in montibus in Gilboa, 2 Sam. 18, Cavete ne quis in puero, in Absalone scilicet, vulnus infligat. 2 Sam. 24, In excelso, in Gibeon. Neh. 8, Et legerunt in libro, in lege Dei.

Huc referantur et Anadiploses emphaseos, inculcandi, aut etiam specificandi gratia factae. Psal. 92, Quoniam ecce inimici tui Iehova, Ecce inimici tui tollentur. Illam vocem (Inimici) emphaseos gratia, et veluti aculei infigendi gratia iterat. Sic et Psalm. 93, Magnificentiam induit induit Dominus. Psal. 94. Quamdiu improbi Domine? quamdiu improbi exultabunt? simili ferme ratione Grammatici et Rhetores dicunt Homerum Iliad. 2, ter nomen Nerei repetiisse, cum postea esset eum perpetuo taciturus. Nonnunquam addendi adiectivi, epitheti, adverbii, aut circumscriptionis alicuius gratia, repetitur nomen substantivum. Verbum torrens kison, torrens vetustatis. Invocantibus invocantibus in veritate.

Congerie verborum plurimum utuntur, qua vel rem eandem, vel etiam totam sententiam paulum variatis verbis, rei inculcandae gratia, saepius repetunt, ut et haec figura ad repetitiones referri queat: ut Exod. 14, Et dixit, Si audiendo audieris vocem Dei tui, et quod rectum est in oculis ipsius feceris, et auscultaveris praeceptis eius, et custodieris omnia statuta eius: omnem infirmitatem quam posui in Aegypto, non ponam in te. Deut. 13, Post Deum vestrum ibitis, ipsum timebitis, praecepta eius observabitis, voci eius obedietis, ipsum coletis, et ei adhaerebitis. Neque tamen haec Congeries aut inculcatio inutilis, aut non necessaria est humanae ruditati et tarditati.

Est etiam quoddam Epanalepticum genus repetitionum in sacris Literis usitatum post interpositas digressiones, quod ad perspicuitatem plurimum facit. De cuius quibusdam speciebus ac exemplis quaedam adiiciam.

Perusitatum est Hebraeis, cum volunt aliquid explicatius efferre, idque primo breviter proposuerant, illisque repetitis attexant ea, quae adhuc dicenda restabant: ut Psal. 145, Prope est Dominus omnibus invocantibus eum, omnibus invocantibus in veritate. Num. 1, Istae sunt summae quas recensuit Moyses et Aharon ac principes Israel, duodecim viri, singuli ex singulis tribubus, et fuerunt omnes summae filiorum Israel, iuxta domos patrum ipsorum ab annis 20, et supra, omnes qui erant apti ad militiam, et fuerunt omnes summae 603 550. Et Rom. 3, repetitur iustitia Dei, ut praecedentibus quaedam, quae adhuc dicenda restabant, adiungerentur. Item paulo post, repetit Apostolus eadem de causa exhibitionem iustitiae. Sed de hoc loco alias ex professo contra Osiandrum dixi. Psal. 124, Nisi Dominus adfuisset nobis, dicat nunc Israel: Nisi Dominus adfuisset nobis, cum exurgeret contra nos homo, tunc vivos nos devorassent. 2 Cor. 12, Novi hominem in Christo ante annos 14, sive in corpore, non novi, sive extra corpus, non novi, Deus novit, raptum istum talem in tertium caelum. et, scio istum talem hominem, sive in corpore, sive extra corpus, non novi, Deus novit, quod raptus sit in paradisum, et audiverit verba, quae non licet homini loqui.

Est et hoc observandum in sacris Literis, quod saepe, cum etiam integre aliquid dictum est, tamen si cohaerentia illorum praecedentium cum sequentibus animadverti non potest, sive quia sunt ob verborum et sensuum copiam turbatiora, sive quia est aliqua digressiuncula interposita, quo possit praecedentium sequentiumque cohaerentia animadverti: saepe brevissime repetuntur illa prius dicta, mutuatis etiam inde verbis aliquibus, ut auditor facilius possit cernere illa priora repeti: ut Genes. 28, Vidit autem Esau quod benedixit Isaac Iacob, et misit eum in Mesopotamiam Syriae, ut inde duceret uxorem, et quod post benedictionem praecepit ei dicens, Non accipies uxorem de filiabus Canaan, et obedivit Iacob patri et matri suae, et ivit in Syriam. Repetit post multa verba, ut addat sequentia: Et vidit Esau, quod malae essent filiae Canaan in oculis Isaac patris sui, et abiit Esau ad Ismaelem, et accepit Mahelath filiam Ismaelis. Item Rom. 1, Propterea tradiditeos Deus in cupiditates cordium, etc. Repetit paulo post haec eadem, quo possit animadverti cohaerentia, quae alioqui turbatur per interposita: Qui immutaverunt, etc. Repetit autem sic: Quare tradidit eos Deus in passiones ignominiosas. Nam et mulieres eorum, immutaverunt, etc. Verum haec sane ad Epanalepsin reiiciantur.

Cum orationem aliquam inchoant, saepe admodum vel multis verbis illud principium onerant, ut aliqua necessaria de eo subiecto dicant, illudve pro dignitate describant, vel etiam statim in aliquam coniunctam materiam delabuntur: inde accidit, ut commode illius principalis iam inchoatae propositionis reliquam partem principio annectere non possint. Coguntur igitur iterum novam orationis formam texere, quo illam nondum absolutam orationem vel totam repetant, vel certe perficiant, ita ut initium et ea quae in alia forma sermonis adduntur, simul coniuncta unam principalem orationem absolvant, etiamsi quod ad verba attinet, non satis recte illa duo frusta cohaerere possint. Rectissime autem ad Epanalepsin is quoque Hebraismus refertur, ut Ephes. secundo: Et vos existentes mortuos peccato: primo ponit tantum accusativum principalis propositionis, deinde tribus vers. attexit alia, quibus pro necessitate veluti explicare vult hunc accusativum: quorum tamen copia impedit, ne illa principalis aut iam in choata oratio commode perfici possit. Non enim posset facile agnoscere auditor, illas partes, iam procul a se mutuo per haec interposita distractas, unam orationem efficere. Quare post hanc illius principalis accusativi explicationem initio quarti vers. procul ab illo orationis principalis initio texit novam formam orationis, ut sententiam absolvat, his verbis: Deus autem nos mortuos peccato convivificavit.

Sic tertio capite dicturus se orare pro Ephesiorum et aliorum gentilium in vera pietate profectu,

Previous page

Next page