68 omnia prodest ordine commonstrare, atque eadem opera quid his singulis tractetur, breviter summatimque perstringere. Cumprimis vero conducit ista diligentia ad docendum auditorem, quid expectandum ipsi sit in sequentibus, atque ut ad ea percipienda avidius anhelet: qua ex re etiam fit, ut de toto opere quod enarrandum proponitur, sentiat honorificentius.

6 Multo autem experrectior et alacrior reddetur auditor, si sexto loco demonstretur, quanta utilitas et publice ad Ecclesiam, et privatim ad conscientias, ex cognitione earundem rerum sit perventura. Quod quidem commode fiet, summatim colligendo praecipuos locos: atque recensendo, quinam ex illis maxime pro tempore praesenti faciantad doctrinam, redargutiones, institutiones, correctiones, consolationes. Nam his potissimum capitibus utilitas cognitionis rerum sacrarum continetur expenditurque, quod libro 1. ex sententia Apostoli fusius est a nobis expositum. Haec vero sunt veluti παρασκευὴ et praeludium, in ipso vestibulo praemitti digna. Quod si tantum pars aliqua libri vel disputatio pertractanda suscipitur, nequaquam opus est ista omnia eo ordine investigare: sed satis fuerit, occasionem scribendi, authoris consilium, summam sive statum rerum discutiendarum, cum quadam utilitatis commemoratione indicare paucis.

Nunc ad ipsum opus, sive ad Scriptoris verba. Quia vero ad scrutandum eruendumque authoris mentem, et perspicue enarrandum eandem, ratio postulat, ante omnia accurate considerari res ipsas, deinde verba, verborumque positum: (quemadmodum ipsi quoque qui scribunt, primum solliciti sunt de rerum inventione, post de collatione, sive elocutione) ita interpretatio quoque omnis sic videtur in hoc studiorum genere partienda, ut primo loco explicentur res ipsae, secundo loco verborum proprietas. 1 Prima autem cura est, de commoda versione. Enimvero cum sacri libri peregrinis linguis sint conscripti, nempe Hebraea et Graeca: in nostris autem Scholis, propter auditores qui non omnes potuerunt eas linguas perdidicisse, praelegantur plerunque Latinae versiones: interest sane ipsius doctoris, eam eligere et usurpare, quae de multis sit optima, fidelissima, et quam proxime ad veritatem Hebraicam in Testamento veteri, vel Graecam in Novo accedens. Quamvis ipse suo marte, quod aiunt, Latina cum Hebraeis et Graecis diligenter conferet: et si quid in versione, qua uti decrevit, obscurius vel minus apte redditum, vel sententiam perturbans, offenderit, clarius id reddet, ratione etiam auditoribus exposita. Id inquam primo perficere loco decet. Apta enim versione proposita, via ad res de quibus agitur, dex tre explicandas feliciter strata est.

2 Secundo loco doctor animum huc intendit, ut proprie demonstret quid dicatur. Quod quo perficiat, repetit ante omnia, si expedire arbitratur, summam eius partis quae excutienda occurrit, strictim quid in ea contineatur aperiens. Quod si eadem plures in partes diducitur, non pigratur indicare, exordium, aut propositionem, aut simile membrum esse in conspectu. Mox recitata in authore periodo, sententiam crasse et synceriter exprimere conatur: quod fieri plerunque solet, iam adhibita ecphrasi, quae simplicissima est sententiarum redditio: iam paraphrasi, quae plenior est instructiorque: iam epitome, quam arctam et concisam possumus appellare: adnotatione artificii Dialectici aut Rhetorici, quando nimirum expenduntur causae, materia inquam, forma, efficiens, finis: aut circumstantiae, quis, quid, ubi, quoties, cur, quomodo, quando: aut antecedentia, et sequentia: aut argumentationum singularum ductus forma, et vis: modo per ἀνάλυσιν id est, partium resolutionem: modo per ἐρωτήματα , hoc est quaestiones, (nam haec quoque enarrandi ratio veteribus fuit usitata) modo per similitudines, quae illustrant quod obscurum involutumque apparet. Et quis enumeret omnes idoneas interpretandi formulas?

Caeterum hanc rationem explicandi authoris mentem ne quis aversetur cevabiectam, aut puerilem (quem modum, meminialiquando quosdam audire, qui non calumniabantur modo, sed etiam irridebant) libet paucula interponere. Primum, necessarium omnino est, certam et propriam scriptoris sententiam enunciare, Qua autem ratione id fiat, quid refert modo fiat?

Memores esse decet triti Proverbii, σαϕέστερον καὶ ἀμαθέστερον : quantumvis crasse, modo clare. Oportet doctores se subinde accommodentauditorum ingeniis: et cum admittamus omnis generis homines, inque iis etiam rudes quosdam, et liberalium artium palaestris inassuetos: est sane in istorum gratiam etiam ruditer et quasi paedagogorum more lo quendum. Unde factum quoque est, quod sacri libri medio quodam dicendi genere, quandoquidem omnibus debent esse expositi, sunt contexti. Sed et ipsi Prophetae atque Apostoli crebro locos quosdam tractant, plane ea quam commemoravimus ratione. Digerunt enim probationes in faciles et apertos syllogismos, utuntur enthymematibus, inductionibusque. Christus ipse, dum disputat cum eruditis adversariis, dum docet imperitam plebeculam, idem subinde facit: quod possemus longa oratione demonstrare, et multis comprobare testimoniis. Quam vero artificiose et diffuse explicat Apostolus ad Galat. 3. locum illum, In semine tuo benedicentur omnes Gentes? Quas non eruit argumentationes instituto suo idoneas? Vide praeterea et investiga accurate in Epistola ad Hebraeos, elaboratam enarrationem versus de Psal. 95 Hodie si vocem eius audi veritis, ne obduretis corda vestra, sicut in exacerbatione. Item illorum paucorum verborum ex Psal. 109. Tu es sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedek. Scio admiraberis. Nam ex singulis vocibus probationes longe gravissimas elicit. Quid in igitur et nos, in Scripturarum interpretatione eadem procedamus via? Ea de causa frequenter Chrysostomus, et si usquam alibi, maxime in Epistolis Paulinis: Hieronymus in Commentariis ad prophetas, Augustinus quosdam enarrans Psalmos, his modis, quos diximus, Scripturarum sententias eruunt. Augustinus in opere de doctrina Christiana, non semel demonstrat, artificium Dialecticum et Rhetoricum in Sacris libris animadverti debere. Beda non dubitavit artificium dicendi omnesque figuras oratorias explicare, adhibitis exemplis sumptis de libris Sacris. Itaque, ut paucis finiam, non eget quidem Spiritus sanctus artificiosa ista expositione: sed nobis ingenita est eiusmodi imbecillitas, quae ad cognitionem veritatis nulla potest ratione facilius induci. Ac sunt revera artes liberales dona spiritus sancti, sunt ancillae quarumcunque nobiliorum

Previous page

Next page