86 bene dicitur, cum recta praedicantur: sicut Iohannes ait, poenitentiam agite, appropinquat enim regnum caelorum. Malum bene dicitur, quando per os docentis idcirco vitium exprimitur ut reprobetur: sicut Paulus ait, Feminae eorum immutaverunt naturalem usum in eum, qui est contra naturam. quo loco execranda quoque vitiorum facinora subdidit: sed honeste inhonesta narravit, ut multos ad honestatis formam inhonesta narrando revocaret. Male autem bonum dicitur, cum rectum aliquid recto studio non profertur: sicut illuminato caeco pharisaei dixisse perhibentur, Tu sis discipulus eius: quod maledictionis utique dixerunt studio, non orationis voto. vel sicut Caiphas ait, Expedit unum mori pro populo, ut non tota gens pereat. Bonum quippe, sed non bene locutus est: quia dum crudelitatem necis Christi appetiit, redemtionis gratiam insciens prophetavit.

Modus dicendi divinae Scripturae omnibus patet, ipsa tamen non omnibus est penetrabilis, Augustin. epist. 3. ad Volusianum. Divinae Scripturae saepe consuetudo est, ut unum vocabulum secunde in eodem loco positum, diversa significet. Orig. lib. 3. sup. epist. ad Rom.

EXPLICATIO.

In Evangelio secundum Ioannem legitur: Nonne vos dicitis, quia adhuc quatuor menses sunt, ut veniat messis: Elevate oculos vestros, et videte regiones, quia albae sunt ad messem. Nonne et hoc loco messis secundo loco nominata, primo ad corporalem messem refertur, secundo ad spiritalem? Et iterum in Evangelio, cum dicit ad Samaritanam mulierem salvator: Da mihi bibere: et post responsum eius iterum dicit ad eam, Si scires quis est, qui dicit tibi, Da mihi bibere, tu utique petiisses eum, et dedisset tibi aquam vivam. Et iterum addidit ad eam: Omnis qui bibit ex aqua hac, sitiet iterum: qui autem bibit ex aqua quam ego do ei, non sitiet in aeternum. Vide quomodo et bibere ex aqua, nunc quidem corporaliter nunc autem spiritaliter in uno eodemque accipitur loco.

Antequam, sive priusquam, sive ante, licet saepe consequentiam indicent, tamen nonnunquam ea quae cogitabantur, ostendunt. Hieron. adversus Helvidium.

EXPLICATIO.

Insanus Helvidius, Antequam, seu Priusquam, apud Matthaeum (cum ait, Priusquam convenirent) significare consequentiam, scilicet matrem Domini a Ioseph cognitam, dicit. Doleamne, an rideam, nescio: imperitiae arguam, an temeritatis accusem? Quasi, si quis dixerit, Antequam in portu pranderem, ad Aphricam navigavi: non possit stare sententia, nisi in eo portu prandendum quoque sit. Aut si velimus dicere, Paulus Apostolus, antequam ad Hispanias pergeret, Romae in vincula coniectus est. Aut certe illud, Helvidius antequam poenitentiam ageret, morte praeventus est: statim, aut paulo post vincula ad Hispanias sit eundum, aut Helvidio poenitentia agenda post mortem, cum Scriptura dicat: In inferno autem quis confitebitur tibi? igitur cum Evangelista dicat, Priusquam convenirent, proximum nuptiarum tempus ostendit, et in eo iam rem fuisse, ut quae prius sponsa fuerat, esse uxor inciperet. Quasi diceret: Antequam oscula amplexusque miscerent, antequam rem agerent nuptiarum, inventa est habens in utero.

Familiare est illi linguae qua Prophetae locuti sunt, ut coniunctione utatur, cum nihil praecessis annectendum. Augustin. in Psal. 4.

EXPLICATIO.

Saepe invenis ita coeptum: Et factum est verbum Domini ad illum, Et dixit Dominus ad illum. Quae iunctura coniunctionis, cum sententia non praecesserit, cui annectatur, mirabiliter fortasse insinuat, prolationem veritatis in voce cum ea visione, quae fit in corde, esse coniunctam. Quanquam in illo Psalmi, Et scitote quoniam mirificavit: dici posset, quod superior sententia, ut Quid diligitis vanitatem, ita posita est, ac si diceretur: Nolite diligere vanitatem, et quaerere mendacium. quo ita posito, rectissima locutione sequitur. Et scitote, etc. Gregorius Homil. 2, super Ezechielem. In mente prophetarum ita coniuncta sunt exterioribus interiora, quatenus simulutraque videant, simulque in eis fiat et intus verbum quod audiunt, et foras quod dicunt. Et ideo cum nil praecessit, incipiunt, Et factum est: quia verbum quod foris protulit, illi verbo quod intus audierant, coniunxit. verum est nihilominus, quod Hebraeo more haec comunctio copulativa simpliciter inchoet sententiam, aut etiam abundet, ut alibi de eius significationibus dixi.

Corporalium rerum modo Deus loquitur, ut ad excellentiam divinarum rerum per corporalia homines attollat. Hilarius sexto et duodecimo de Trinit. et Gregorius in homilia de thesauro abscondito in agro, et 33. Moral. capite quarto et quinto

EXPLICATIO.

Hilarius inquit: Incorporalis Deus, cum generationem filii sui commemoraret, ait, Ex utero ante luciferum genuite. Sed inenarrabilem illam unigeniti nativitatem ex divinitatis suae veritate confirmans, ad intelligentiae fidem locutus est, ut de divinis suis rebus secundum humanam naturam, humanae naturae sensum ad fidei scientiam erudiret. ut cum ait, Ex utero, non ex nihilo creationem substitisse, sed ex se unigeniti sui naturalis doceretur nativitas: quia Scriptura per corporalia spiritualia docet, et invisibilis per visibilia demonstrat. Plerunque per nostrorum corporum membra, operationum suarum nobis Deus momenta significans, sensum nostrum usu intelligentiae communis edocet. Operum efficientia per manum intelligitur, cum ait: Cuius manus creaverunt omnem militiam caeli. universitatis cognitio per oculum significatur, quia extra scientiam Dei nihil sit. Per cor voluntas enunciatur, per quam David morum probitate complacuit. Inveni, inquit, David secundum cor meum. Gregorius: Sed cum aliquod membrum Dei dicitur, cavendum summopere est, ne quid in eo mens corporeum suspicetur. In anthropomorphitarum namque haeresim cadere est, cum qui in circunscripte implet, et circumploctitur omnis,

Previous page

Next page