Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Quindecim epistulae ad Martinum Georgium Kovachich, editio electronica (), Verborum 12898, epistulae 15, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [skrlepistkov].
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc xml:id="skrl-epist-kov">
<titleStmt>
<title>Quindecim epistulae ad Martinum Georgium Kovachich, editio electronica</title>
<author key="skrl01">
<name xml:lang="hr">Škrlec Lomnički, Nikola</name>
<date>1729-1799</date>
</author>
<editor>Neven Jovanović</editor>
<respStmt>
<resp>Hanc editionem electronicam curavit</resp>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<p>Digitalizat modernog izdanja (2007).</p>
</editionStmt>
<extent ana="D">Mg:D Verborum 12898, epistulae 15</extent>
<publicationStmt>
<p>elektronska verzija: Digitalizacija hrvatskih latinista, znanstveni
projekt na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu,
Hrvatska. <date>kolovoz 2008</date></p>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl>Škrlec, Nikola, Stjenko Vranjican, i Eugen Pusić. Nikola Škrlec Lomnički:
(1729-1799). Sv. 4. Zagreb: Pravni fakultet, 2007.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<creation>
<date when="1791">1791-1798</date>
</creation>
<textClass>
<keywords scheme="biblio/croala-catalogus-aetatum.xml#typ01">
<term>prosa</term>
</keywords>
<keywords scheme="biblio/croala-catalogus-aetatum.xml#aet01">
<term>Litterae recentiores (1600-1850)</term>
<term>Saeculum 18 (1701-1800)</term>
<term>1751-1800</term>
</keywords>
<keywords scheme="biblio/croala-catalogus-aetatum.xml#gen01">
<term>prosa oratio - epistula</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name>
<name>Luka Špoljarić</name>
<date>2012-03-09</date>
Novo, unificirano zaglavlje.
</change>
<change>
<date>2008-09-14</date>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name> Prebacio u XML TEI P5, validacija u oXygenu. Svako je
pismo poseban text-čvor. Pisma imaju opener i closer. Arhivski je izvor u
bibl-elementu. Maknuo krajeve paragrafa kojima ne završavaju rečenice (na kraju
stranica).
Fusnote i na kraju (kao "ref" i u tekstu "note").
Citirana djela treba staviti u "bibl".
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<front>
<docTitle>
<titlePart>Nicolai Skerlecz Epistulae ad Martinum Georgium Kovachich,
1791–1798</titlePart>
</docTitle>
<docEdition>edidit Neven Jovanović</docEdition>
</front>
<group>
<text type="epistula">
<body>
<head>Posonii 6-ta Februarii 1791. (Budae perceptum die 11. Februarii 1791; f.
61r-62v) </head>
<opener>
<salute>Clarissime vir!</salute>
</opener>
<p>Ego nec hactenus quidquam eorum praetermisi quae ad reddendam tibi magis
propitiam sortem pertinere existimabam. Effectum conatuum meorum id unice
impedivit quod, ut ipse nosti, non eo loco sim collocatus ut ad augendam
fortunam tuam immediate conferre potuerim. Itaque ego ultro etiam lubens
omnia collateraliter agam quae tibi prodesse possint. Tu porro etiam insiste
apud eos qui immediatum in eam, quam desideras, sedem influxum habent.
Thesaurarius nunc apud vos agit, potes rem tuam coram urgeri. Utprimum
redierit, quidquid mea apud illum commendatio potest, hanc interponere non
intermittam. Utinam inimica tibi nigra cohors etiam thesaurarii conatus non
intervertat! </p>
<p>Amice! validi tibi sunt duo hostes <emph>ignorantia</emph> et
<emph>ambitio</emph>. Hos superare Herculeum certe laborem requirit. Iam
primum, necdum eradicatum est e mentibus popularium nostrorum falsum illud
principium quod homines litterati minus idonei sint ad res agendas.
<emph>Authoris</emph> et <emph>magistratus</emph> nomen incompatibile
arbitrantur. Qui in civili republica res suas proferre voluit, si una
litteras coluit, debuit id tamdiu clam agere donec ad eum locum se provexit
ut se impune litteratum profiteri potuerit. Scis Istvanfium ipsum non nisi
post fata sua ab operibus suis inclaruisse. Kerchelichius, qui doctrinam
suam praecocius ac res ferebat manifestaverat, quantas passus sit
persecutiones, ipse nosti. Reliqui omnes eruditi nostri invidiam temporis
sui obscuritate privatae conditionis suae redemerunt. </p>
<p>Haec ignorantia. Quos non adhuc obices ponere solet ambitio eius classis
hominum, qui mundum in ea porro opinione continere volunt quod nemo extra
eorum coetum in re litteraria boni aliquid praestare possit! Hi omnem, qui
aliquid edunt, profanum hostem putant, qui ipsam potentiae suae basim,
opinionem videlicet de exclusivo eorum scientiae dono, subvertere conatur.
Si is privatus sit, ictibus eorum minus patet, si in magistratu agit, omnem
eius ulteriorem progressum impedire conantur. </p>
<p>Quorsum haec? dices. Ut litteras prorsus reponam? Absit. Hoc enim est quod
adversarii anhelant. Ut dimissa, quam teneo, statione ad praesidium privati
Maecenatis recurram, et sub hoc Musas porro colam? Si aliquem eiusmodi
Maecenatem nossem, qui te digna mentis laboribusque tuis subsistentia ad
dies vitae securum praestare velit, non essem ab hoc consilio alienus. Cum
hunc non videam, ego aliud tibi consulere sustineo. Nimirum ut rempublicam
teneas; omnia, quae ad te in illa provehendum conferre possunt, per te
amicosque tuos porro etiam agas. Verum una animum tuum supra vulgarem de
splendore civilium dignitatum opinionem ita eleves ut illum, qui adversa
licet fortuna patriae suae facem scientiae accendere pergit, supra omnes aut
mechanicos tantum magistratus, aut fundatum in sola vulgi opinione
dignitatum splendorem positum putes. Quid mea, dices, solius imaginatio
solatii mihi praestare potest? Ego vero nec hanc meram imaginationem esse,
nec te solum ita cogitaturum puto. Ipse ego paucique licet, quos aura
popularis non corrupit, ita sentio. Reliquum, stellatum licet, vulgus, eo in
genere et ego temno, et tu suspicere non debes. Pauci adhuc supersunt anni,
et ipsum hoc vulgus non quaeret, quis secretarius? quis consiliarius fuerit?
sed quis hoc, aut illud utile opus scripserit. Ipsi illi, qui illud non
legent, nomen authoris praedicabunt. Haec demum vera et digna erudito homine
gloria est. Huic scriptor omnes aetatis suae, quae plerumque ingrata esse
solet, iniurias sacrificare debet. Pauci certe adeo felices fuerunt ut
honore, quem ipsis opera sua apud contemporaneos conciliare debuisset, vivi
perfrui potuerint. Verbo: omnis scriptor non praesentem aetatem sed
posteritatem respicere debet. Hoc ego, ut amicus. Tu si rem tranquillo animo
expendas, ipse comperies nec conatum se supra civilium dignitatum splendorem
elevandi adeo difficilem esse, et certam te, si id praestes, apud
posteritatem gloriae mercedem manere. </p>
<p>De litterariis tuis conatibus quod me certiorem facere volueris, gratiam tibi
habeo. Ego quidem Budam non revertar. Spero tamen me hoc adhuc vere pro
aliquot mensibus eo venturum. Plura tunc conferemus. </p>
<p>Episcopo dicam ut a manuscriptis Széchenianis interea praescindat dum eventus
doceat, an comes tomos suos tibi communicare velit. Imo agam ipse apud
Szechenium ut eos tibi transmittat. De collectione actorum diaetalium, in
tempus valde opportunum incidisti. Intendit, ut observavi, iam ipse
palatinus ut hoc gesti a se muneris monumentum in Archivo Regni statuatur.
Cum eorsum venerit, agas per idoneos homines ut tibi hanc rem deferat et
sumptus administret. Opportune in eam rem veniet prospectus quem te
proximius editurum scribis. </p>
<closer>
<dateline>Posonii 6-ta Februarii 1791. </dateline>
<signed>Tuus Skerlecz </signed>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Iakovlye, 8-va Septembris 1792. (f. 139r-140v)</head>
<opener>Spectabilis ac clarissime vir! </opener>
<p>Diploma, quod per camerae praesidem te misisse scribis, necdum equidem
accepi, cum ille hactenus non advenerit; praecipio tamen meam pro illo
gratitudinem. Ad illud notis illustrandum opellam meam tanto lubentius
conferam, quanto ardentius edita videre cupio <emph>Vestigiorum
Supplementa.</emph> Verum ante Festum Omnium Sanctorum non possum operi
manum admovere, quia distineor adhuc elaboratis deputationis commercialis.
Nisi tamen opus sit vastius, iuxta labores officii (usque Novum Annum)<note><p>
usque Novum Annum<emph> in margine addidit auctor</emph>
</p></note> me illud terminaturum spero. Hoc absoluto
forte Sigismundaeum etiam Regestum commentabor. Ut tamen reliqua etiam a te
edita decreta per rubricas, uti desideras, dispescam, ad id nec tempus nec
patientiam mihi superesse profiteor. </p>
<p>Laudo tuam industriam quod in detegendis decretorum originalibus tantum
operae colloces: agnosco etiam dignum authoritate potestatis legislativae
opus futurum si rejecta, quam alioquin tantum privati satis erronee
consarcinarunt, moderna Corporis Iuris editione novam, ipsis originalibus
conformandam editionem ordinaret e qua omnia, quae modernam perperam augent,
exmittantur. Verum aut ego generationem nostram non satis novi, aut nulla
est ingenii vis, nulla eloquentiae facultas, nullum argumentorum pondus
quibus haec eo permoveri possit ut exmissa semel e moderna editione decreta
pro legalibus agnoscat. Veniet tamen fortasse tempus quo Consilium hoc
suscipietur, et tunc solum hoc opus totum hominem occupabit, si illud rite
perficere velit. Nunc conquirenda tantum esse pro posteritate materialia; id
autem ita effici posse puto, si omnia, quae tu detexeris, decretorum
originalia ad Archivum Regni attrahantur. Hoc Palatino id haud difficulter
confici posse existimo. Nosti quod capitulum Strigoniense erga solam
Palatini Battyany requisitionem Decretum Belae 4-ti Archivo Regni intulerit.
Nunc Agriense Vladislai sponte obtulit. Si omnes ii, apud quos reliqua
originalia exstare tu detexeris, nomine Palatini requirantur, nullus dubito
quin illa ultro conferant; pauperioribus posessoribus forte quidpiam aeris
pro illis dependere Palatinus non recusabit. Si Consilium publicam de eo
faceret requisitionem, forte plura adhuc, quam tu detexisti, protraherentur.
Age tu necessaria in hanc rem, et maius patriae servitium praestabis quam
copiando ea, quae tibi communicantur. </p>
<p>Maiori adhuc solatio mihi cessit bonus, quem describis, collectionis
diariorum et actorum diaetalium progressus. Noli tamen tibi blandiri ut opus
hoc seu futura, ut scribis, aestate, seu usque proxima comitia, quae ego
1794-to celebranda esse puto, absolvatur. Agnoscis restare tibi adhuc
Camerale Archivum, et Viennensia tabularia, et tamen laboris terminum in
proximam aestatem defigis. Verum quandocunque demum opus peregeris,
praestabis patriae tale beneficium quali illam nullus adhuc civium suorum
exornavit, debebitque te posteritas tanquam authorem Archivi Regni venerari.
Ceterum ad complementum operis huius absolute necessarium est ut diaria et
acta diaetarum 1715, 1723. et 1729, quae in Archivo Regni nostri exstant,
describantur. Si mihi superi necessarias facultates concesissent, curarem
ipse illo describi, tibique transmitterem. Episcopum sensibili subsidii
praestatione gravatum premere non sustineo. Aliis ut voluntas adesset,
desunt perinde facultates. Totum enim opus 2000 fileras facile excedet.
Itaque ab eo pendebit ut tu aliquem huius rei modum reperias. Posset
fortasse res medio comitis Szapari Palatino proponi atque is ad
suppeditandos sumptus disponi. Nam acta haec alioquin haud secus haberi
poterunt quam si Palatinus pro iis banum requirat. </p>
<p>De progressu collectionis diplomatum perinde gratulor. Supono tamen te
accepisse consilium meum ut de his non edendis, sed chronologice
describendis et ad Archivum Regni deponendis cogites. Secus tute pronuncio
te nunquam voti damnandum fore. Unde enim necessariae pro tam sumptuoso
opere expensae? Quarum vix centesimam partem defectus emptorum compensaret. </p>
<p>Eadem prorsus ratio est Collectionis Tractatuum Publicorum. De Collectione
tamen Actorum Diaetalium, Diplomatum, et Tractatuum, cuperem ut unum par
etiam ad Bibliothecam Universitatis deponatur. Privatis enim eruditis
accessum ad Archivum Regni diu adhuc difficilem futurum tuto provideo; e
contra facilior erit Bibliothecae Universitatis usus, magno rei litterariae
Hungaricae emolumento. </p>
<p>Hactenus de collectionibus tantum sermo fuit quae improbum quidem laborem,
vix tamen aliquem mentis intensionem requirunt. Et tamen si vel has,
pluribus licet in societatem laboris adscitis, absolvas, laborem
praestitisti quae in quocunque alio aetatem integram requisivisset. Quid si
ea insuper, quae tibi proposuisti, elabores <bibl>Supplementa
Vestigiorum</bibl>; <bibl>Subsidia ad Historiam Bibliographico-Litterariam
Legislationis et Iurisprudentiae</bibl>, <bibl>Praenotiones Iuris Municipalis.</bibl>
Erit quidem, ut spero, superis cura ut tuam, publico adeo utilem vitam
producant. Vereor tamen ut, quaecunque tibi adhuc superest aetas, omnibus
his sufficiat. Quare et tui honoris, et publici causa te amice denuo hortor
ne tanta simul suscipias quae deinde perficere non possis. Non imputabit
tibi posteritas omnem illum, gravissimum licet, quem in opus, quod
imperfectum relinquas, impendisti laborem, sed ex eo, quem complebis, te
aestimabit. Quidquid imperfecti reliqueris, omnem laboris tui fructum alter
proprium sibi faciet. Quid? quod intenso nimium labore, ipse tibi vitam
debeas abbreviare. Si penes collectiones, quas inchoasti, duo prima, quae
indicasti, opera absolvas, satis ad immortalitatem nominis tui praestitisti.
<emph>Praenotiones Iuris Municipalis</emph> supremae, si dii longam
concedant, aetati seponere potes; et alioquin non scio an his mysteriis
satis initiatus sis ut opus famae tuae respondeat. </p>
<p>Facis tu iam hactenus epocham; confixisti enim cornicum oculos; ostendisti
quod ad scribendam utiliter patriam historiam non sufficiat umbratilis, qua
sola scriptores nostri hactenus gaudebant, eruditio; quod ad iuris scientiam
non sufficiat usus forensis; quod ad ferenda graviora negotia satis non sit
possidere technologiam dicasterialem, sed quod ipsi fontes petendi sint,
nimirum diplomata, acta diaetalia, publici tractatus. </p>
<p>Compone tantum animum tuum ad tranquillitatem. Suffoca omnem capessendae
vitae ambitiosae cogitationem. Praemium laborum tuorum non a praesenti, sed
a futuris generationibus exspecta. Si vel collectiones, quas inchoasti,
absolveris, premet atra oblivio omnia modo <emph>magnificorum,
illustrissimorum</emph> et <emph>excellentissimorum</emph> nomina quando
tuum omnium litteratorum sermonibus celebrabitur; quando dicetur: primus
Kovachich ad solidam publicarum scientiarum cognitionem viam stravit; primus
aperuit campum in quo et politicus, et iurista, et historicus industriam
suam utiliter possit exercere; primus superficialia hominum, a studiis his e
vitae suae instituto alienorum, opera prostravit. Verum ut id eveniat,
coeptas a te collectiones absolvi prorsus necessum est. Quare opus hoc tibi
iterum iterumque commendo. </p>
<closer>
<salute>Vale. </salute>
<dateline>Dabam Iakovlye 8-va 7-bris 1792. </dateline>
<signed>Tuus Cultor Nicolaus Skerlecz, manu propria. </signed>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>? ante 15. Novembris 1792. (responsum die 15. Novembris 1792; f. 21r-22v) </head>
<opener>
<salute>Spectabilis et clarissime vir! </salute>
</opener>
<p>Quae mihi transmisisti, camerae praeses primo 15-to huius tradidit; longius
enim opinione sua Viennae detinebatur. Pro opusculo <bibl>de Subsidiis
Publicis</bibl> gratiam tibi habeo. Evolvi illud: operosam authoris
industriam laudavi. Scopum ipsum, in quem lucubrationem hanc direxit,
probavi. Nam et mihi eadem hac in re semper mens fuit. Internae tamen
securitatis interesse arbitrabar ne id uno ictu, sed sensim perficiatur.
Primi duo passus postremis duobus comitiis provide admodum facti sunt.
Cuperem ut ille, quem ego desidero, proximis comitiis subsequatur, nempe ut
diurna ablegatorum ad diaetas nobilitas ferat. Post hoc duo adhuc alii
passus ut intercedant cuperem, donec privilegiati status ad stabilia
subsidia sponte accedant. Interea non dubito quod lucubratio haec authori
magnam apud plerosque gentiles nostros invidiam conflaverit: paucis enim
adhuc hoc in genere lux affulsit, et ideo id cogere velle esset rem
destruere. Ubi e converso si sensim providatur, post non multum tempus res
sponte in effectum ibit. </p>
<p>Quod opusculum adtinet, optassem ordinatam magis combinationem; nam et plura
saepius repetit, et non omnes, quos vel e his materialibus elicere
potuisset, reflexiones subiungit. Cupivissem autem praeprimis ut obiectum
<emph>pecuniarum exercitualium</emph> per ipsas illas, iuxta quas alia
obiecta pertractavit, rubricas dilucidet. Hac enim in re omnes adhuc
caecutimus. In decretis bis tantum aut ter eorum mentio, sed tenuis fit. In
diplomatibus, quae mihi inspicere licuit, vix in tribus quatuorve locis
occurrit. Verum cum tu plura eorum millia possideas, si haec excutiantur,
occurrent certe loca, quae obiectum hoc illustrare possint. Quare anima
authorem ut ad complendum opus suum hunc laborem suscipiat, et licet
lucubratio forte vix unam aliamve fileram efficiat, in forma supplementi
<emph>in eodem formato</emph> edat. Quisquis principale opusculum iam
habet, supplementum hoc sibi certe comparabit. </p>
<p>Ceterum video in opusculo hoc <bibl>Historiam <emph>Bajtaianam</emph></bibl> citari.
Quaero te, indaga apud authorem: an ipsam Historiam? et si ita, an
completam? vel vero tantum eius extractum possideat? Et me de eo redde
certiorem. </p>
<p>Video etiam quod dicat author se acta diaetae 1618. postremis comitiis
edidisse et statibus obtulisse. Suntne hae eadem, quae typographus
Pesthiensis (nomen eius mihi non occurrit) in comitiis 1791. annuntiaverat?
Suntne completa? Vel fors per te locupletiora edentur? Adestne etiam
diarium? De his omnibus peto a te informari. </p>
<p>Iam ad Diploma Uladislaianum. Terminato his diebus qui mihi obtigerat pro
deputatione commerciali labore, illud tantisper inspexi. <bibl>Decretum Andreae
3-tii</bibl> quod continet, est omnino thesaurus statisticae Hungariae
antiquitatis, quo pretiosiorem aetas nostra non eruit. Admovi manum: tuam
paragraphorum divisionem ferme ubique retinui, et iuxta hanc prodiverunt
leges 77. praeter conclusionem. Signavi paragraphos sua serie cursualibus
numeris. Tum singulo rubricam praefixi quam non e littera, sed e spiritu
singuli paragraphi desumpsi. Dolebat mihi quod momentosae in se leges adeo
ad invicem permixtae sint, ut lectorem confundant potius quam illuminent.
Quare contraxi rubricas ad homogeneas materias, uti id tibi annexum folium
exhibebit. Si mihi leges ipsas hoc ordine describere et sic singulam
commentari liceret, nae id magnam toti decreto lucem adferret; haberet enim
lector concentratas semper idaeas, quas ego, si ordinem decreti sequar, per
provocationes et repetitiones saepe turbare debebo. Saepe enim aliquis
paragraphus praecedit, qui naturali ordine sequi deberet, et ideo ille
commode exstricari non potest, nisi posterior prius illustretur. Vel sola
rubricarum systematico ordine in adnexo folio collocatarum perlectio id tibi
planum faciet. Si meministi, reduxeram <gap/><note>
<p>
<emph>Textum ulteriorem editores hoc tempore non possident.</emph>
</p>
</note>
</p>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Zagrabiae 8. Decembris 1792. (perceptum 15. Dec. 1792, responsum 31. Ian.
1793; f. 28r-29v)</head>
<opener>
<salute>Spectabilis ac clarissime vir!</salute>
</opener>
<p>Non possum satis demirari indefessam tuam industriam. Tanta exiguo hoc, quo
divulsi sumus, tempore praestitisti, ut si tibi superi (quod enixe opto) vel
decennio vitam producant, ferme iam non ambigam quin vastas tuas idaeas re
ipsa ad effectum perducturus sis. Video quidem te de sumptibus subdubitare.
Verum cum ea polleas dexteritate ut difficillimis his temporibus Maecenates
tibi comparare sciveris, ego nec dubito quin necessarios pro descriptione
tantum harum collectionum sumptus porro etiam procures. Pro typo enim ne
principis quidem Eszterhazi facultates tibi sufficerent. Tantum
<bibl>Vestigia Diaetarum</bibl> et <bibl>Decreta inedita</bibl> tibi
maiorem in modum commendo. Et ideo quam requiris in profigendis rubricis
opellam, lubens praestabo. Modo decreta ita descripta sint ut ea, quae aut
in unum paragraphum contrahenda aut in plures dispescenda existimavero, aut
contrahere aut dispescere facile possim. Ne tibi portorium sumptuosum
evadat, potes decreta medio episcopi nostri, qui post Novum Annum ad nos
rediturus dicitur, mihi submittere. Si ille tribus quatuorve hebdomadis hic
moretur, et me infirmitas aut alia urgentior occupatio non distineat, forte
medio eiusdem et illa et notas in Uladislaianum tibi remittam. </p>
<p>Iam ad reliqua litterarum tuarum capita. Video te novum <bibl>de subsidiis ad
Legislativam et Iurisprudentiam Hungaricam</bibl> opus moliri. Laudo
consilium. Id unum a te maiorem in modum peto, ne omnia ad semel edere
connitaris. Sic enim et sumptus et tempus te necessario deficere debebunt.
Preme, quod bene coepisti, iter, et praeprimis Vestigia absolve. Reliqua per
otium adpara, et tene parata, dum Maecenatem reperias. Video etiam te multa
<emph>iam edita</emph> diplomata <bibl>Vestigiis</bibl> inferre velle. Muta quaeso
consilium et parce tempori et sumptibus. Postquam Katona omnia ad suum usque
tempus edita diplomata chronologico ordine exhibuit, oleum, crede mihi, et
operam perdes. Id unum aliqua cum utilitate praestari posse puto si illa,
quae post <bibl>opus Katonaianum</bibl> edita sunt, chronologico ordine exhibeantur. E
ceteris suffecturum puto si clausulam, quae tibi deserviet, adferas et
fontem corones. Scis populares nostros non tantum negligentia in legendo,
sed pretii etiam quantitate a coemendis libris deterreri. Interest itaque
tua ut edendi a te libri quam minimae molis et pretii sint. Ipse ego
subindignari soleo illis qui edita iam toties diplomata recoquunt. </p>
<p>Oro te etiam ne acta diaetalia annum 1600. praecedentia <bibl>Vestigiis Diaetarum</bibl>
intrudas. Nam haec natura sua ad Categoriam <emph>Collectionis Actorum
Diaetalium</emph> spectant. Quam vellem ne vel ipsa inedita decreta
<bibl>primum Vestigiorum tomum</bibl> ingressa fuissent. Nam et haec sub distinctam
categoriam cadunt. Verum non sperabamus tunc nos tot inedita decreta
reperturos. Si id scivissem, praefixissem illis articulos subiecissemque
notas uti nunc <bibl>Uladislaiano</bibl> faciam, et tunc te rogassem ut eadem simul, et
quidem in eodem, quo <bibl>Corpus Iuris</bibl> habetur, formato edas. Nam hac ratione
eadem sensim pro lege indubie adoptata fuissent. </p>
<p>
<bibl>Vestigia</bibl> tua et <bibl>Institutum Diplomaticum</bibl> tam mihi
quam et comitatui meo reddita sunt. Optassem ut eadem occasione aliquam tibi
gratificationem procurare potuissem. Pertentavi potiorum animos. Verum
necdum eos ad promovendum litterarum cultum comparatos inveni. Nimirum
desunt nobis opulenti, ut in Hungaria, cives, reliqui sumptus ad rationem
vitae suae admetiuntur. </p>
<p>Opusculum <bibl>de Statu Ecclesiastico</bibl> etiam percepi. Verum illud non
eam, quam <bibl>Lucubratio de <emph>subsidiis publicis,</emph></bibl> mihi attentionem
excitavit, neque utrumque eiusdem authoris opus esse scivi. Quod
<emph>pecunias exercituales</emph> adtinet, non esset opus totum
<emph>monetae</emph> obiectum ad vivum resecare. Sufficeret si author
colligeret ea e legibus et diplomatibus quae ad resolvendas, quas sibi quoad
reliqua subsidiorum obiecta posuit, quaestiones pertinent, nimirum: quando
originem acceperint? quid? et per quos hoc titulo depensum? quorsum
conversum fuerit? <abbr>etc.</abbr> Si defectu authoritatum nec has quaestiones resolvere
potest, quaeso te fac exscribi clausulas illas, si quae in ineditis tuis
diplomatibus aut aliis instrumentis hac de re continentur, et mihi submitte.
Forte ego aliquam obiecto huic lucem affundam. </p>
<p>Si amicus ille, pro quo <bibl>Historiam Bajtaianam</bibl> describi curas, non est
episcopus noster, quaeso te interroga illum an non et ille pro se illam
describi velit. Scio autem quod velit; ita fiet ut et ego eius usum habere
possum. </p>
<p>Consilium continuandae <bibl>Schvandtnerianae <emph>Scriptorum Hungariae
Collectionis</emph></bibl> vehementer probo. Cum tamen septem tomos elatura
sit, vereor ut Maecenatem pro typo nanciscaris. Tenta semel minus aliquod
opus erga <emph>subscriptionem</emph> annuntiare. E huius successu metiri
poteris quid tibi sperandum sit, si eandem pro collectione hac viam inires. </p>
<p>Quoad acta diaetae 1618, memoria me fefellit. Credebam me in primo <bibl>opusculi
<emph>de subsidiis publicis</emph></bibl> capite legisse quod author illa a se
edita profiteatur. Cum postea caput illud revolvissem, vidi me memoria
lapsum. </p>
<p>Quae de combinandis diaetarium<note><p>
diaetarium<emph> sic</emph>
</p></note> diariis
scribis, recte iudicasti. Vereor tamen ut praeter recentiorum unius diaetae
vel trina diaria deprehendere possis. Ut ut sit, non est hoc uni homini
datum ut omnia exhauriat. Relinquendum est aliquod etiam posteritati.
Sufficit si materialia eidem praeparemus. </p>
<closer>
<salute>Vale. </salute>
<dateline>Zagrabiae 8. 10-br. 1792. </dateline>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Zagrabiae 22. Februarii 1793. (Budae perceptum die 2. Martis 1793; f.
7r-8v)</head>
<opener>
<salute>Spectabilis ac clarissime vir!</salute>
</opener>
<p>Triduo antea, quam postremas tuas, de 31 praeterlapsi, accepi, reddita mihi
sunt decreta, quae medio episcopi submisisti. Opportune evenit quod illo
plane tempore <bibl>animadversiones in Andreae 3-ii et Vladislai 1. decreta</bibl> iam
absolverim. Itaque commentandis his quoque decretis manum continuo admovi,
et Deo auspice opus iam etiam peregi. Cum res volumen efficiat, proximis
autem diebus <term>expressus</term> cum aliis litteris ad episcopum
ascensurus sit, nolui te meque postalibus expensis inutiliter gravare, sed
omnia ipsa hac occasione tibi submittam. Volui te de eo in antecessum
certiorem reddere, ne longior exspectatio aliquam tibi fortasse
sollicitudinem iniiciat. Superest ut de eo etiam, quomodo in hoc opere
versatus sim, te edoceam. </p>
<p>In decretis, quae in articulos iam divisa fuerunt, ordinem numerorum reliqui
et rubricas tantum et notas adieci. Alia insuper meo arbitrio in articulos
dispescui. </p>
<p>In erroribus seu scribentis seu compilatoris, quos tu subtraxisti, genuinam
lectionem supra talem vocem inscripsi censeremque ut in editione genuina
lectio intra parenthesim, per ly <emph>lege</emph> vel subaudi inseratur. </p>
<p>Andreae 3. et Vladislai iam mundata cum subnexis ad singulum paragraphum vel
articulum notis, ita ut pro impressione statim possit deservire. Reliqua si
eodem modo describi voluissem, mensis mihi non suffecisset. Recipies itaque
decreta illa tantum rubricis aucta, prouti mihi illa submissisti. Meas vero
animadversiones in separato corpore accipies. Hae tamen ad litteras et
numeros, quibus singulum decretum signavi, ita clare provocant, ut scriptor
tuus et decreta, quae alioquin pro typo non satis munde descripta sunt,
purizare et singulam meam notam suo loco subiicere facile possit.</p>
<p>Quod rem ipsam adtinet, non ego me detinui cum gramaticalibus notis. Sensum
clausularum tum tantum explanavi, quando Textus aut ambiguus, aut ita
contortus fuit, ut Oedipo indiguerit. </p>
<p>Historicas notas duas tantum, sed has bene longas adposui. Verum utraque
harum aut facta a nullo historico hactenus prodita aut combinationes per
neminem adhuc institutas continet. Totus itaque in eo fui ut hominibus
nostris aperiam oculos, quomodo veteres leges aut instrumenta meditari?
Quomodo ad invicem combinare? Quomodo denique meritorias ex iis circa ius
nostrum civile et publicum, imo ipsam statisticam, observationes depromere
debeant? Quod ut praestem, conabar ubi potui:
<list><item>1-mo. Si non historiam, adminus occasionem e qua lex aliqua lata fuit. Tum
motivum seu rationem legis indicare. </item>
<item>2-do. Cum plurimas veteres leges in effectum non abivisse constet, sicubi
pragmaticum habui argumentum pro eo, quod re ipsa effectuata fuerit, illud
protuli. </item>
<item>3-tio. Combinavi singulam memorabiliorem legem cum praecedentibus et
subsequis de eodem obiecto perlatis, sicque originem, variationes, et
abrogationem eiusmodi legis erui. </item>
<item>4-to. Exegi singulam civilem legem ad fundamentalia iuris nostri principia,
politicam vero ad theoriam constitutionis nostrae, et, si ab his deviavit,
adnotavi. Denique </item>
<item>5-to. Interserui complures iuridicarum et politicarum antiquitatum nostrarum
notitias, quas neminem adhuc aut protulisse aut recte combinasse deprehendi. </item>
</list>
</p>
<p>Quo successu haec praestiteram, tu ipse potes existimare. Ego, licet opus ad
maiorem ac ipse existimabam molem excreverit, nisi me amor proprius fallit,
non inutilem operam me praestitisse puto. </p>
<p>Iam de <bibl>supplemento Vestigiorum</bibl>. Decreta, quae recipies, cum meis
adnotationibus dimidium ferme tomi talis, qualis primus est, efficient. Si
tu heterogeneis instituto tuo obiectis secundum quoque tomum oneraveris, ne
tribus quidem tomis opus absolves. Si quid video, ad scopum, quem tuo huic
operi praefixisti, nil aliud pertinet, quam <list><item>1-mo regales, si quid peculiaris
continent;</item> <item>2-do in defectu harum aliae litterae e quibus locus et terminus
diaetae praefixus erui possit, nisi id ipsum iam in praefatione exprimatur.</item>
<item>3-tio litterae e quibus vestigium diaetae, cuius decretum non prostat,
deprehendi possit, et cum hoc iam primo tomo praestiteris, ad sequentem
tomum non nisi talia vestigia inferre potes quae ibi desiderantur, secus
enim eandem crambem recoques.</item> <item>4-to decreta quae primo tomo non protulisti.
5-to tales litterae e quibus apparet quae negotia, ultra illa, quae in
articulis alioquin indicantur, in tali diaeta confecta sint.</item> <item>Denique 6-to
tales litterae quae ad explicationem momentosi alicuius articuli pertinent.</item></list> </p>
<p>Si tu te his limitibus vis continere, certe totum opus uno adhuc tomo
absolves tuaeque apud posteros existimationi magis prospicies quam si nos
congesta unde unde faragine rerum porro quoque obruere pergis. </p>
<p>Quare mactes nos cum illis 100, quas te congesisse scribis, regalibus. Quin
enim eas legerim, fido mihi cavere quod vix decem sint ex iis quae aliquam
observatione dignam clausulam contineant. De his ipsis non interest abuti
patientia lectoris ut eundem barbarum stylum centies legere debeat; sufficit
ipsam tantum memorabilem clausulam totidem verbis proferre. </p>
<p>De aliis revoca quaeso tibi in memoriam quod in hoc opere non praefixeris
tibi scopum collectionis diplomatum et antiquarum litterarum, sed
vestigiorum diaetarum; decet autem authorem ut sibi constet, et a scopo suo
non divagetur, praesertim qui non collectoris laboriosam quidem, sed minus
illustrem provinciam, sed systematici, quale tuum vestigiorum opus esse
deberet, scriptoris Spartam assumit. </p>
<p>Si totum opus denuo recoqui posset, libenter ego mutuarem operam meam in iis
quoque, quae tomus 1. habet, decretis illustrandis; et tunc erasis, quae ad
stabilita superius principia revocari non possunt, instrumentis prodiret
unicus iustus tomus, pro quo maiorem certe tibi et praesens publicum et
posteritas gratiam referret quam si aucta heterogeneis instrumentis penu
opus ad 5 tomos produxeris. Contrahe itaque vela et fac ut unicum adhuc, sed
eum proximius tomum obtineamus. Ad reliqua litterarum tuarum capita alias
respondebo. </p>
<closer>
<salute>Vale. </salute>
<dateline>Zagrabiae 22. Februarii 1793. </dateline>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Zagrabiae 3-tia Martii 1793. (responsum 20. Martii 1793; f. 9r–10v) </head>
<opener>
<salute>Spectabilis ac clarissime vir! </salute>
</opener>
<p>Cape tua decreta non tam notis, quam observationibus pragmatico-politicis et
iuridicis illustrata. Unica tamen ad <bibl>articulum 2. Andreanum</bibl> modum notae
excedere videtur. Quare si eam aut exmittas, aut in compendium mittas, non
adversabor. Ceterum rationem instituti, quod in lucubratione hac tenui, iam
postremis meis indicavi. Ubi ipse eam attentius expenderis, advertes quod
non pauca pro politica Hungariae, uti et iuris, historia materialia
contineat. Invenies solutum quod in <bibl><name>Vestigiis</name> pag. 392.</bibl>
proposuisti aenigma de eo quid significet clausula: <q>ab omnibus pro
vero decreto Regni haberi volumus</q>. Videbis quid demum de
<FONT COLOR="#CC3300"><b>exercitualibus</b></FONT> pecuniis hactenus eruere potuerim; observabis quantum
authentia decretorum Bachiensium anni 1518 et 1519. fluctuet. Denique
reperies dignam attentione de forma Ludovicorum et primorum Ferdinandi 1.
decretorum observationem. </p>
<p>Superest ut de aliquibus te admoneam, alia vero a te postulem. Iam primum, in
notis, quas decretis <bibl>primae Vestigiorum parti</bibl> insertis adieci, video graves
seu scriptoris seu typothetae errores irrepsisse. Cum tua perinde intersit
ut secunda pars quo correctior edatur, cura ut tam scriptura, quam et prima
typi philera exactissime comportetur. Quo momentosiores sunt praesentes,
quam illae fuerint, notae, eo magis interest, ne sensus, seu per omissionem,
seu per depravationem aliquarum vocum corrumpatur. </p>
<p>Deinde in decretis his ubicunque manifestum scriptoris errorem cubare e sensu
ipso collegi, veram lectionem superne mea manu inscripsi. Lectionem hanc aut
per ly: <emph>lege</emph> vel vero: <emph>subaudi</emph> interserendam, aut
vero, cum hae alioquin simplices tantum copiae sint, genuinam lectionem ipsi
statim textui inferendam puto. </p>
<p>Porro ad ipsius sensus praesertim in intricatioribus obiectis dilucidationem
pertinet ut omnes illae clausulae aut verba, quae ego subtraxi, minutiore
typo exprimantur. Verum magna hac in re attentione opus est. Saepe enim
debui ipsam subtractam clausulam maioris claritatis causa meis aliquot
verbis, quae non subtraxi, interpolare. Nisi ad haec sollicite advertatur,
et mea etiam verba minutiori typo exprimantur, debebit id lectorem minus
emunctae naris, qualis plurimos habebimus, confundere. </p>
<p>Interest etiam, ut textus maiori, notae minori, prout in <bibl>prima etiam
Vestigiorum parte</bibl> factum est, edatur: id autem vel maxime cavere oportet ne
nota aliqua cum textu ipso confundatur. Haec universim. </p>
<p>In particulari de <bibl>Decreto Vladislaiano</bibl>. Cum scriba meus datum sibi mandatum,
ut textum grandiori scriptura exprimat, non expleverit, ne nota aliqua cum
textu confundatur, signavi in margine ubique quid sit textus, quid nota. Cum
discrimen hoc in editione ipsa typi diversitas ostensura sit, naturale est
quod marginalia illa signa exmitti debeant. </p>
<p>Cum tu significaveris quod post hoc decretum syllabum rubricarum ad
concernentes materias reductarum subiungere velis, ego autem per occasionem
commentationis et in numero, et in textu quarumpiam rubricarum mutationem
fecerim, moneo te: quod submissi tibi, syllabi nullum usum facere possis.
Verum promisi ego illum in <ref>notis pag. 82</ref> credebamque quod illum eadem hac
occasione tibi submittere possim. Verum impediverunt me alia urgentiora
negotia. Itaque illum tibi alias submittam. </p>
<p>Quod reliqua decreta adtinet; vides iam ipse quantum temporis molis huius
purizatio et notarum ad concernentes articulos insertio extraxisset. Itaque
lucubrationem hanc tibi in maculari submitto. Sunt ibi quidem diversae
correcturae, et claves. Hae tamen scriptorem, si requisitam adhibeat
attentionem <add>non confundent</add>. Commendo tamen tibi peculiarem
vel hoc nomine in comportando diligentiam. Cum hic textus decretorum in alio
et notae in alio corpore sint, ut nota textui misceatur, facile quidem
evenire non potest. Verum eo facilius evenire posset ut nota aliqua articulo
non suo subiiciatur, praesertim cum complures articuli nullam habeant notam.
Id autem totum opus depravaret. Quare te maiorem in modum rogo ut in notis
inserendis ad numerum articuli, ad quem singula nota provocat,
diligentissime advertas, et si forte in ipsam hanc provocationem error
calami irrepsisset, e sensu ipso colligas ad quem articulum nota talis
pertineat. </p>
<p>Ceterum ego, ut iam vides, in lucubratione hac singulum instrumentum sua
serie assumpsi et primum de categoria, ad quam illud referri debet, iudicium
tuli; haec et complura alia, quae hac occasione dixi, ad te tantum
referuntur. Ad ipsa decreta nil nisi rubricae et notae pertinent. Vide
itaque ne quid eorum, quae ego ad te tantum dvixi, decretis inscribatur. </p>
<p>Quae autem a te postulo, haec sunt. Primum ut nec de notis nec de
commentatore quidpiam aliud dicas quam quod eadem manu exaratae sunt quae
decretis primae Vestigiorum partis notas adiecit. </p>
<p>Deinde, ut rubricas et notas, quas in maculari submitto, quo ocius in purum
redigi cures, maculare vero ipsum mihi remittas. Egeo enim illo ad alias,
quas sub manu habeo, lucubrationes. Purizatum tamen Vladislai diploma tuto
retinere potes. </p>
<p>Porro, ut <bibl>diploma Mathaei bani de 1270</bibl>, quod pariter cum notis meis tenes,
mihi perinde remittas. De multis enim rebus, quae eotum mihi ignotae erant,
e posteribus his diplomatibus edoctus in notis illis complura debeo
emendare. Si tibi quando illud edendi animus erit, remittam tibi cum notis
iam emendatis. </p>
<p>Denique, ego per cursum observationum mearum non paucas coniecturas
deprompsi. Cum tibi longe maior veterum litterarum <add>...</add>
praesto sit, si quam eiusmodi coniecturam per disertum alicuius, quod tibi
ad manum est, instrumenti refelli compereris, quaeso te, noli refutando
coniecturam meam paginam implere, sed ipsam statim notam, in qua eiusmodi
coniectura promitur, emenda. </p>
<p>Nescio an etiam <bibl>Sigismundi sic dictum Regestrum</bibl> edere velis. Si ita,
significa mihi, et ego notas in illud quoque submittam. Nam et illic
complura observanda occurrunt. </p>
<p>Ubi notas meas evolveris, fac me certiorem ingenue, an tuam expleverint
expectationem? uti et id, quando mihi polliceri possim editionem
Supplementorum. </p>
<closer>
<salute>Vale. </salute>
<dateline>Dabam Zagrabiae 3-tia Martii 1793. </dateline>
</closer>
<postscript>
<p>Meum maculare et <bibl>diploma Mathaei</bibl> forte medio redituri ad nos episcopi
remittere poteris. Audio enim deputationem eius toto adhuc hoc mense
duraturam. Sin, vel aliquis Croata tardius adhuc e deputatione sua
redibit, vel Mandich, Bedekovich, aut Milos hac ad<note><p>
ad <emph>sic</emph>
</p></note> aestate patriam suam pro aliquo tempore
revisent, et tunc medio alicuius ex his id praestare poteris. Quaeso te,
sis intentus in omnem occasionem. </p>
</postscript>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Zagrabiae 7. Aprilis 1793. (Budae perceptum 13. Apr. 1793; f. 11r-11v)</head>
<opener>
<salute>Spectabilis ac clarissime vir! </salute>
</opener>
<p>Occupatus negotiis decurrentis restauratoriae congregationis, tuis de 20.
praeteriti paucis respondeo. Ut primum reliqua per te submissa decreta
absolvi, illico <ref>Sigismundaeis propositionibus</ref> manum admovi. Itaque
animadversiones in illas iam dudum paratae sunt. Describi illas hactenus non
curavi quia nescivi an earum usum facere velis. Nunc illae scribam meum iam
fatigant, mittamque tibi prima, quae ad episcopum profectura est, occasione.
Est enim opus voluminosius quam ut illud cursore publico mittere expediat.
Totum ego illic banderiorum institutum enuclear, non triviali legum
combinatione, sed pragmaticis subsidiis fulcitus. </p>
<p>Quod propositionibus subnectitur: <q>Tempore Sigismundi Regis
Hungariae</q>, habeo, sed illud nullam meretur attentionem, prouti in
meis observationibus ostendi. Nimirum voluit aliquis posterius compendium
propositionum Sigismundearum elaborare. Sed in ipso hoc compendio frequenter
lapsus est, ut id combinatio ostendit. </p>
<p>Si mihi variantes lectiones, anteaquam animadversiones exmittam, submiseris,
combinabo eas et videbo an non id contineant, quod ego in stylo erratum esse
iam observavi. Si antea illas non accepero, debebis tu ipse id cum meis
notis combinare. </p>
<p>Vides ex his quod, si occasio ad episcopum sub finem mensis huius profecta
fuerit, tu <name>Regestum</name> eodem tempore accipies, adeoque non
superesse rationem, cur 1-mam periodum seorsim pro revisione submittas.
<name>Regestrum</name><note><p>
5) Regestrum <emph>sic</emph>
</p></note> enim hoc ita ordinate cum
subnexis animadversionibus descriptum accipies ut illum<note><p>
6) illum <emph>sic</emph>
</p></note> statum revisioni substerni possit. Cura
tantum ut interea decreta illa, in quae notas tibi separatim submisi,
ordinate purizentur, sicque meum originale eadem, qua tibi <name>Regestum</name> misero,
occasione mihi remittere possis. </p>
<p>Quod opus censurae consilii status substernas, probo. Impedies enim hac
ratione ne te nigra cohors, ut prima vice fecit, iterum calumniari possit.
Metuo tamen ne consilium status censuram, tanquam institutioni suo
heterogeneam, a se amoliatur, aut, si illam suscipiat, ne opus illic nimis
diu adhaereat. Quomodo molestiae huic subvenias, tu videris. </p>
<closer>
<salute>Vale.</salute>
<dateline>Zagrabiae 7. Aprilis 1793. </dateline>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Zagrabiae 19. Maii 1793. (f. 33-34r)</head>
<opener>
<salute>Spectabilis ac clarissime vir! </salute>
</opener>
<p>Accludo <bibl>Regestrum Sigismundi, notis illustratum</bibl>. De hoc eadem te monitum
velim quae de reliquis, quae tibi dudum submisi, instrumentis iam indicavi.
Cumprimis commendo ut textus maioribus, notae minoribus litteris
imprimantur: secus lector facile se confundet! Dein ut ea, quae subtraxi, in
textu quidem minoribus, in notis vero maioribus litteris exprimantur. Id eo
pertinet ut lector ea, quae substantiam continent, oculo ipso discernere
possit. Denique ut prima philera exactissime corrigatur. </p>
<p>Id, quod regestrum sequitur: <q>Tempore Sigismundi Regis</q>, exmisi,
quia re penitius expensa comperi quod nil aliud contineat quam informem et
infidelem ipsius Sigismundaei Regestri extractum, quem imperita manus
tardius efformavit. Nihil itaque habet quod inde discat lector, confundi
autem potest quia in aliquot locis differt ab ipso regestro. Quod si tamen
tu illum absolute adiicere vis, ut hanc illi observationem praemittas, est
necesse. </p>
<p>Variantis lectionis, quam mihi submisisti, nullum usum facere potui, quia ad
loca illa, quae seu scribarum oscitantia, seu compilatoris ipsius imperitia
corrupit, explicanda nihil conferunt. Verum horum ego sensum seu ex nexu
orationis aut obiecti, seu ex temporis rerumque adiunctis enucleavi. Non
puto itaque operae pretium ut chartam variantibus his oneres, sed utere illa
lectione, quae sensui re ipsa congruit; id enim editori semper integrum est. </p>
<p>Iam ad rem ipsam. Si notas meas rite evolvisti, debebas in illis deprehendere
vestigia aliquot diaetarum quae tu in primo tuo opusculo non indicasti. In
ipsis, quas modo mitto, <bibl>notis ad paragraphum 7-mum</bibl> Vestigium Diaetae
1434-ti, quod tu hactenus non protulisti, deprehendes. </p>
<p>Reperi etiam ego per occasionem in <bibl>Katonae Historia Critica</bibl> complura
diaetarum vestigia quae te fugerunt. Indicabo tomos et paginas ut ea
facilius reperire possis. Habentur illa <list><item><ref>tomo 6-to pagina 581, 583, 797, 937,
et 1115</ref>.</item>
<item><ref>Tomo 8-vo pagina 220</ref>. </item>
<item><ref>Tomo 15-to pagina 123, 522, 562, et 755</ref>. </item>
<item><ref>Tomo 16-to pag. 31, 135, et 588</ref>. </item></list></p>
<p>Haec ideo tibi indicanda existimavi ut loca haec consulere opusque tuum his
etiam subsidiis completius efficere possis. Forte in uno aliove paginam male
consignavi. Forte fugit etiam oculum meum quod tu unius alteriusve, quae his
paginis memorantur, diaetae vestigium re ipsa iam protuleris. Invenies tamen
illic aliquas, quas tu re ipsa praeteriisti. </p>
<p>Non dubito quin originale notarum mearum, id est, quas tibi in maculatorio
submisi, mihi medio episcopi remiseris. Si tamen id praetermisisti, rogo te
ut illud seu per Bedekovichium seu per Milossum, quorum utrumque hac adhuc
aestate ad nos venturum credo, mihi remittas. Egeo enim illis pro mea, quam
sub incude habeo, lucubratione. Purum, quod nunc mitto, uti et Uladislai I.
Decretum, quod ego aeque in puro iam submisi, tuto retinere potes. Adhibe
autem omnem cautelam ne notae e maculatorio meo vel ad textum alienum
inscribantur, vel vero litterae, quibus textus signatus, improprio loco
collocentur; id enim ipsius operis pretium minueret. </p>
<p>Superest ut te rogem quo me certiorem facere velis quo circiter tempore
editionem Supplementi sperare possum. </p>
<closer>
<salute>Vale. </salute>
<dateline>Zagrabiae 19. Maii 1793. </dateline>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Zagrabiae 16. Ianuarii 1794. (perceptum 25. Ianuarii 1794; f. 181r-182v)</head>
<opener>
<salute>Spectabilis et clarissime vir! </salute>
</opener>
<p>Et tuae de 17. praeterlapsi et originale mearum notarum mihi redditae sunt.
Relegi has denuo deprehendique aliquos calami errores, qui me antea
fugerant, et quos attentionem etiam tuam effugisse inde arbitror, quia eos
in originali non correxisti. Hos itaque eo fine tibi indicandos putavi ut
eos in puro, antequam illud typis concredatur, emendes. </p>
<p>Et ut chronologico ordine procedam: ad Decretum statuum 1447. et quidem ad
art. 16. adiecisti tu notam quod distinctam generalis comitatuum
congregationis, ut olim celebrabantur, uti et congregationum palatinalium,
qua <emph>iudicialium</emph> et qua <emph>politicarum,</emph> notionem
necdum habeamus. Hanc notam quaeso exmitte; nam relate ad primam
propositionem certum est praeter palatinales illas nullas alias comitatuum
congregationes tota prima periodo celebratas fuisse. </p>
<p>Relate ad 2-dum: statim in subsequa, ad art. 21. eiusdem decreti nota,
ostenditur ex articulo 35. Vlad. decr. 1-mi quod congregatio generalis,
congregatio palatinalis, iudicium generale et iudicium palatinale unum
idemque fuerit. Contradicerent itaque sibi ad invicem notae et quidem
proxime se excipientes, si tua illa animadversio sub loco relinquatur.
Quomodo autem <emph>politicae</emph> modernae comitatuum congregationes
tertia primum epocha enatae sunt, id ego alibi uberrime demonstravi. </p>
<p>2-do: in notis ad Decretum Mathiae de 1472. et quidem ad eius conclusionem,
litteram /b/ et paragraphum qui ita incipit: <emph>Et vero ab hoc inde </emph>
<emph>tempore</emph>, sub finem in propositione illa: <emph>Hoc anno, ut in
nota ad art. 6-tum Decreti 1268. iam vidimus,</emph> annus 1268-vus
erronee scriptus est, et poni debet 1468-vus. </p>
<p>Ibidem paulo post dicitur: <emph>Cum decretum diaetae huius
desideretur</emph>. Verum id aequivocationem facit; posset enim lector
existimare quod id ad decretum 1468-vi, quod tamen actu commentamur,
appellet. Quare diserte ponendum: <emph>Cum decretum diaetae 1467-mi
desideretur.</emph>
</p>
<p>Eodem loco infra, in stropha quae incipit: <emph>Anno 1478. in decreto quod
in Corpore iuris prostat,</emph> vocula: <emph>offertur</emph> emansit.
Debet itaque haec addi et tunc textus ita sonabit: <emph>Anno 1478. in
decreto, quod in Corpore iuris prostat, articulo 2. subsidium unius
floreni pro 5 annis offertur.</emph> Reliquum stat. </p>
<p>Ibidem paulo infra, ad stropham quae incipit: <emph>Errant proinde
illi,</emph> vocula: <emph>arbitrantur</emph> emansit. Haec proinde addi
debet, et tunc oratio ita sonabit: <emph>Errant proinde illi qui Mathiam seu
lucro camerae seu subsidio ipsos etiam nobiles subiecisse
arbitrantur.</emph>
</p>
<p>Ibidem paulo infra, sub finem strophae quae incipit: <emph>Errant etiam
qui</emph>, ante verba illa: <emph>Et ideo fideiussionales illae</emph>,
voculae illae <emph>lucrum camerae exigebat</emph> deleri debent, nisi tu
forte id fieri debere iam ex sensu ipso observasti. </p>
<p>Ad Decr. Lud. 2. de 1518. art. 3-tium, et quidem in paragrapho qui incipit:
<emph>In mox proferendo integro</emph> vocula: <emph>decreto</emph>
emansit. Quare oratio illa ita compleri debet: <emph>In mox proferendo
integro diaetae 1523. decreto.</emph>
</p>
<p>Ad finem eiusdem decreti de 1518, et quidem rubricam: <emph>Reflexio
generalis in decreta Ludovici 2-di,</emph> adnotasti tu quod possideas
diplomata quibus et Mathias 1. et Ludovicus 2. conditos in diaetis articulos
seorsim confirmavit. Cum id ita se habeat, evertitur utique substantia
generalis illius meae reflexionis. Quare oro te ut illam prorsus exmittas,
aut, quod mallem, illam ad novam hanc tuam detectionem accommodes. </p>
<p>Ad Decr. 1519. art. 31. ad finem, vocula: <emph>ordinatur</emph>, emansit.
Quare hoc reponi, et oratio illa ita sonare debet: <emph>Sed tantum ut metae
illae per protonotarium erigantur, ordinatur: nempe adeo parum aevo hoc
legibus obtemperabatur.</emph>
</p>
<p>Ad Decr. 1523. art. 8. Cum tu nomina ipsa missorum Norimbergam oratorum
detexeris, nota mea mutari debet. Posset fortasse ita mutari: Prajus
oratorem fuisse Andream Szekely nescio unde desumpsit. Plures fuisse ipse
hic articulus indicat. Nomina autem eorum exprimet data ipsis instructio
cuius sequens est initium <abbr>etc.</abbr> Exprime unde habeas hanc instructionem. Post
haec finalis notae meae clausula subiici potest, ita tamen ut loco:
<emph>Idem refert</emph>, ponatur: <emph>Prajus</emph> refert. </p>
<p>Ut haec omnia diligenter corrigas, eo etiam nomine te rogo, quod in notas
meas, quas impressis in prima Vestigiorum parte decretis adieci, plures
eiusmodi errores videam irrepsisse. Ceterum superfluum quidem videtur te
monere ut sermonem illum, quem ad ingressum singuli instrumenti ad te
direxi, exmittas, et rubricas tantum et notas operi inferas. Cum tamen loca
haec nullo distincto signo in originali insignita videam, ad id etiam
reflectendum existimavi. </p>
<p>Significa mihi an notas Benzurianas ad Decretum Mathiae de 1472. exmittendas
reipsa decreveris? Sin: iterum iure meo efflagito ut indices has non esse
eiusdem, cuius reliquae sunt, notas. </p>
<p>Iam ad litteras tuas: ergo Supplementa tantum ad 1-mam periodum in unum iam
tomum excreverunt? Secunda et tertia epocha, uti e tuis video, vix duobus
tomis poterit contineri. Nulla itaque mihi iam spes superest ut completam
insignis huius operis editionem supervivere possim. Unde enim sumptus pro
tam vasto et sumptuoso opere? Quantum temporis censura abripiet? Quanto
tempore typothetae ad perficiendum laborem egebunt? Ego certe persuasus sum
omnia haec ne sexennio quidem perficienda esse. Tantum autem vitae vix mihi
audeo polliceri. Video itaque eripi mihi pulcherrimum, quo mihi blandiebar,
solatium. Verum id penes tuam volumen undeunde augendi orexim haud aliter
potuit evenire. Opto tantum ne te ipsum fata in medio labore percipiant.
Speras tu propter heterogenea, quae immiscuisti, a lectoribus gratiam. Ego
vero metuo ne libri hi propter volumen suum paucos admodum emptores,
pauciores adhuc lectores reperiant. Sed haec iam acta sunt. Age adminus
viriliter ut Supplementum 1-ae periodi censurae tandem eripias. Secus et hac
solatii parte frustrari possum. </p>
<p>Opus de subsidiis ad legislationem Hungaricam admodum probo, licet certus sim
illud te vivo nunquam lucem aspecturum. Unde enim iterum sumptus? Unde
tempus? Erit tamen insigne, etiamsi in manuscripto tantum remaneat,
litteraturae Hungaricae cymelion. Unum adhuc caput adiici desiderarem. Nempe
de iis, quae in diaetis agitata fuisse aliunde constat, neque tamen
articulis inserta sunt. </p>
<p>Alterum de subsidiis ad iurisprudentiam Hungaricam erit perinde illustre. Hic
primum certe locum obtinere debet Diploma Mathaei Bani de 1270., quod
adiecta notis, quas in illud feci, suprema manu, si optas, tibi suo tempore
remittam. Nescio an tibi noti sint Zakmardiani, Szermaiani, Klosziani, et
Gregoriani, in iurisprudentiam Hungaricam manuscripti comentarii, quos ego
possideo. Item recentiores Tihanyiani, Ilgoiani, et unius adhuc illustris
protestantis advocati qui una cum Tihanyio floruit, et cuius nomen mihi in
praesens in memoriam non venit [advocati]. Item Ambrosovszkiani. Horum tu
notitiam a protestantibus impetrare debes. Ceterum longum, quo polleo, rerum
usum tibi hoc in genere subsidio esse posse ipse agnosco. Verum id ego haud
secus praestare possum, quam si tu mihi elaborata tua per partes submittas,
id quod per episcopum Mandich tuto praestare potes. Hac enim sola ratione
ego cognoscere possem quid addendum, quid omittendum, qui comutandum esse
censeam. </p>
<p>Quod petis ut tibi summa legum, et potestatis civilis capita indicem, haec ad
sequentia referuntur. </p>
<p>Summum imperium (<emph>souvrainete</emph>) ad duo tantum capita reipsa
recidit, ad <emph>legislativam</emph>, et <emph>executivam</emph>
[potestas]; ipsa enim <emph>iudiciorum</emph> exercendorum potestas natura
sua ad executivam refertur. </p>
<p>Utraque haec potestas ad quattuor summa capita revocatur, nimirum ad
<emph>politica, oeconomica, militaria</emph> et <emph>iudicialia</emph>
obiecta. Singulus hic ramus varias recipere potest subdivisiones. Commode
tamen leges ad 13. capita revocantur, nimirum: <emph>publicas, stricte
politicas, politiae, religionarias, eclesiasticas, stricte
oeconomicas</emph> seu finanziales, <emph>commerciales, montanisticas,
monetarias, iudiciales, civiles, criminales</emph> et
<emph>bellicas.</emph> Iam quidem ordinata pro emendatione legum 1715.
comissio systematica (cuius elaborata in 2 tomis posideo) omnes totius
Corporis Iuris leges ad suas generales rubricas revocare tentavit. Sed
infeliciter, quia rubricas ipsas male efformavit. Quae hic in nuce claudo,
uberius si cupis explicabo. </p>
<closer>
<salute>Vale, et utprimum per graviores occupationes licuerit, responde. </salute>
<dateline>Zagr. 16. Ian. 1794. </dateline>
<signed>Tuus Nic. Skerlecz, manu propria</signed>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Iakovlye 23. Iunii (1794? f. 35r-36v)</head>
<opener>
<salute>Spectabilis et clarissime vir!</salute>
</opener>
<p>Remitto tuum opus. Cum illud persolvissem, observavi te quoad hoc tria
obiecta in erronea opinione versari: 1-mo quoad formam nobilitandi per
donationem, pag. 7; 2-do quod politicae comitatuum congregationes iam in 1-a
et 2-da epocha viguerint, pag. 24; 3-tio quod reges utriusque huius periodi
tempore coronationis ad Decretum Andreae 2-di, uti Verboczius hallucinatur,
iuraverint, pag. 215. Constitui itaque singulam de singulo hoc obiecto
dissertationem elaborare tibique in vicem confidentiae illius, quod opus
tuum mihi communicaveris, submittere. Primam paene ad finem perduxeram cum
continuae ferme, quas inde e principio Martii passus sum, alterationes me ab
opere retraxerunt. Undecima Maii incidi in mortalem ferme morbum, e quo vix
ad hac tantas vires recollegi ut calamum regere possim. Si mihi Deus vires
plene restituerit, et tu dissertationes has desideras, elaborabo eas cum
commoditate et illas tibi cum tempore submittam. Respondebo etiam tibi ad
quaesita tua quae in schaeda, quam Mandichio tradidisti, formaveras; nunc
enim necdum sum capax serii laboris. </p>
<p>Ceterum usus sum notitiis novis, quae ex opere tuo hausi, ad aliquot meas
notas his conformandas. Has ut ita, prout nunc sunt, relinquas quaeso. </p>
<p>Pag. 15. modificavi tantisper paraphrasim qua in littera mea ad te usus
fueram, non ut illam operi inseras, sed ut te ab inserendo, quo Sigismundus
Hungariam Alberto donavit, decreto dimoveam. Nam ita, ut fuit, incurrisset
certe in oculos censorum, et te probabiliter ad indicandum, qui illam
scripsit, amicum, me vero ad reddendam rationem facti coegissent. Si me
amas, exmitte, et totum hoc in se vitiosum, lectori inutile, et a Katona
alioquin iam editum instrumentum, et paraphrasim meam, et tuas in hanc
reflexiones. Si instrumenti reeditioni praefracte insistis, exmitte adminus
paraphrasim et reflexiones; has enim alioquin censores non patientur. </p>
<p>Ingressus ad sic dictum <emph>Regestrum</emph> a pag. 40. usque pag. 55.
adeoque per solidas quattuordecim phileras productus mihi nimis verbosus et
intricatus videtur. Ter illum cum omni attentione relegere debui, donec,
quid probare velis, elicere potui. Deprehendi etiam in illo, prouti in
inprolixa nimis oratione usuvenire solet, aliquot contradictiones, veluti:
admittere, quod instrumentum hoc sit minuta protocolli in consilio regis
confecti, ex quo primum expeditio ad comitatus fieri debebat, et tamen
statuere (uti tu pag. 49. et sequentibus facis) quod habeat vim obligativam
legis. Reliquas recensere non vacat. </p>
<p>Tractas tu etiam in hoc ingressu quaestionem illam: ad qualem categoriam
instrumentum hoc refferri debeat, quam ego in prima mea ad ingressum
instrumenti nota, pag. 56, pertractavi, et in compluribus subsequis notis
opinionem meam e textu ipso confirmavi. Tu consentis opinioni meae et
iisdem, quibus ego, uteris argumentis. Repetitio haec inutilis est. Quare
censerem ut aut meam primam notam ad ingressum, aut tuam de eodem merito
deductionem exmittas. </p>
<p>Quoad aetatem regestri huius, tu dissentis a mea opinione. Ut lectori planius
sit iudicium ferre, censerem ut tuam de hoc merito opinionem notae meae
subiicias, prouti alias fecisti. </p>
<p>Si reflexionibus his detuleris, nihil tibi remanebit pro ingressu quam
quaestio illa, cui appendix illa: <emph>Tempore Sigismundi Regis</emph>
tribui possit? Ego quidem libenter patior certiora me edoceri. Omnia tamen,
quae adfers, me non movent ut scriptum illud pro extractu a Telegdio facto
habeam. Confer, quaeso, te illud accuratius cum regestro, et videbis quod
complures substantiales differentiae inter utrumque subversentur. Si
proinde, ut tu statuis, Telegdius ipsum regestrum prae oculis habuisset,
impossibile est ut ille tot difformitates comisisset. Sed de hoc tu videris.
Locum tamen illum, ubi regestrum vim obligativam legis habere ostendere
conaris, ut exmittas, maiorem in modum te rogo. Quomodo enim minuta
protocolli vim legis habere potest? Dices non hanc, sed emanatum e hoc
protocollo rescriptum regium vim legis obtinere. Verum leges non nisi in
diaeta conduntur. Deinde si etiam rescriptum illud (de quo adhuc non
constat) reipsa ad comitatus emanavit, vides ex ipso protocolli contextu,
quod divisio illa gentium fuerit tantum temporanea, id est, pro illo casu;
porro, quod Sigismundus reliqua propositionum suarum puncta liberae
comitatuum consertationi substraverit. Denique puto ego me e combinatione
propositionum harum cum Sigismundi Decreto 5-to in notis satis demonstrasse
quod illae in diaeta 1435. resumptae et determinatae fuerint, adeoque ex iis
id tantum in legem transiverit quod in articulis diaetae huius continetur. </p>
<p>Pag. 219. littera Mathiae 1. non diaetam, sed conventum praelatorum, et
baronum; Kerchelichius non Hungariae, sed Sclavoniae congregationem
generalem indicat. </p>
<p>Pag. 295, ubi provocas ad Diploma Uladislai, cuperem ut sequentem
animadversionem tuae substituas: <emph>Quod duo supremi comites uni
comitatui praefecti fuerint, plura exstant monumenta. Sed hactenus
credebamus eos comitatum exaequata potestate rexisse, sicut bani
Croatiae et Sclavoniae, dum duo regnis his praeficiebantur. Nunc apparet
comitatum ipsum inter eos divisum fuisse.</emph>
</p>
<p>Ibidem ex eo, quod <emph>Regestrum Proventuum Regalium</emph> de oblato anni
1494. et 1495. subsidio loquatur, non recte arguis annis his diaetam
celebratam fuisse. Supra enim pag. 277. docuisti hanc etiam in
<emph>Provincialibus Congregationibus,</emph> id est comitatibus,
offerri consuevisse. Usus certe hic primo sub Uladislao, in diaeta 1504, si
bene memini, art. 7. sublatus, et statutum est ut subsidia tantum in diaeta
offerri possint. Quare cuperem ut paragraphum hunc modifices. </p>
<p>In charta paginae 321 sub * adnexa non recte arguis e producto ibi diplomate
quod Uladislaus praeter sedem iudiciariam distinctum consilium politicum
habuerit. Ipse enim pag. praecedenti 320. docuisti quod in octavis etiam
politica negotia pertractata fuerint, et vides quod in ipso diplomate,
<emph>consiliares et sedis nostrae iudiciariae iurati assessores</emph>
compellentur. Habeo ego fundatam circa regium consilium, cuius leges
aliquando meminerunt, deductionem. Sed cum obiectum hoc ad <emph>Vestigia
Diaetarum</emph> non pertineat, ab eo praescindo. </p>
<p>Pag. 447. historiam conventus Hatvaniensis per nova, quae profers, documenta
magis adhuc obscurasti. Cum in penultimis tuis te nova iterum subsidia de
memorabili hoc statisticae Hungaricae obiecto postea obtinuisse mihi
significaveris, combina quaeso et ea, quae in prima parte
<emph>Supplementorum</emph> iam edidisti, et ea, quae tibi postea iam
accesserunt, et dissipa tandem, si potes, has tenebras. </p>
<p>Ceterum age quaeso ut memoratum pag. 2. Caroli 1. Decretum de 1327. ante
editionem operis huius a Berzeviczyi obtineas, illudque eidem inseras; angor
enim quod plane Caroli et Ludovici 1, qui 73 annis regnarunt, nullum adhuc
decretum per extensum produci potuerit. </p>
<p>Eadem ratio est gravaminum et resolutionum, quorum in appensa illic charta
meministi. Quanquam verear quod instrumentum hoc sit simplex rescriptum quod
ad privatas Saxonum in via instantiae positas querelas emanavit. </p>
<p>Gratulor et de firma tua valetudine, de qua in penultimis tuis, et de tanta
pretiosorum instrumentorum accessione, de qua in postremis tuis gloriaris.
Difficultates, quas tibi obiici quereris, omnes magni viri sustinere
debuerunt. Verum id ipsum nomini eorum viam stravit ad immortalitatem. Mihi
id maxime dolet quod ratione bibliothecariatus tam indigne tecum agatur,
praesertim a Lakichio, qui ex instituto litteris favere deberet. </p>
<p>Si <emph>Repertorium Actorum Diaetalium</emph> et <emph>Conspectum
Collectionis Monumentorum, quae ad Statisticam, ad Ius Publicum
Legislationem et Historiam Hungariae pertinent</emph> proximius, ut in
penultimis tuis polliceris, eddideris, rem publico admodum utilem, mihi
gratissimam praestabis; pridem enim ego id optabam. </p>
<p>Si quid porro mecum communicare volueris, ego, quod vires meae admittunt, in
perfectionem operis lubenter conferam, et, cum episcopus mihi promiserit
quod toties quoties praedialistam mihi dare velit, remittam tibi citius quam
praesens opus; id enim unice e defectu occasionis tamdiu apud me adhaesit. </p>
<closer>
<salute>Perge infracto pectore, qua coepisti, via, et vale. </salute>
<dateline>Iakovlye 23. Iunii. </dateline>
<signed>Tuus N. Skerlecz, manu propria </signed>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Iakovlye, 30. Iunii 1794. (f. 78r-79v)</head>
<opener>
<salute>Spectabilis ac clarissime vir! </salute>
</opener>
<p>Meritorium ad utrasque tuas, nempe de 27. Aprilis et 4. huius datas litteras
responsum accipies per praedialem, qui tibi opus, quod mihi communicaveras,
referet.</p>
<p>Promisit mihi episcopus quod illum hodie velit expedire. Puto tamen litteram
hanc citius atque praedialem ad te perventurum. Quare id tibi eo nomine
significandum existimavi ut te a sollicitudine de recipiendo tuo opere
quantocuius liberem. </p>
<p>Iam ad quaesita quae per traditam Mandichio schaedam formasti. </p>
<p>Cum Statutorium de 1426. sequentem clausulam habeat: <emph>Consvetudinaria
vero lege Regni nostri Hungarici, ab antiquo approbata, sanciente</emph>
adhaeres ad voculam <emph>sanciente</emph>, cum consuetudo e frequentatis
solum actibus exurgere, lex vero sola aliquid sancire possit, et quaeris:
quid per legem consuetudinariam ab antiquo approbatam et
<emph>sancientem</emph> intelligi debeat? </p>
<p>Ante omnia monere te debeo ne in veteribus litteris <emph>verborum</emph>
<emph>proprietatem</emph> quaeras. Scatent illae hiulcis expressionibus et
<emph>impropriis verbis</emph>, quae ego in diplomatibus et decretis,
quae notis illustravi, ubique, sicut id facile observare poteras, relevavi,
et loca talia ex ipso contextu aut rerum natura ad genuinum sensum reduxi.
Quare si ego allatum per te statutorii locum commentari deberem, unicum
illud ad vocabulum: <emph>sancientem</emph> observarem quod hic improprie
adhibeatur, cum, ut praemisi, consuetudo e frequentatis tantum actibus
oriatur, sola vero lex aliquid sancire possit. </p>
<p>Quod phrasis: <emph>lex consuetudinaria</emph> in documentis ipsisque adeo
legibus nostris frequenter usurpetur, inde evenit quia non tantum apud
nostros, sed aliarum etiam gentium iurisconsultos principium illud invaluit
<emph>quod legitima consuetudo obtineat vim legis</emph>, propterea
tamen illa natura sua distincta est a lege. Et ideo ipsa etiam hoc
expressio: <emph>lex consuetudinaria</emph> impropria est, quia duo natura
sua distincta obiecta confundit. Si concipiens statutorium illud
proprietatem linguae Latinae novisset, clausulam illam ita expresisset:
<emph>Antiqua vero, et approbata </emph>
<emph>Regni nostri consuetudine, quae vi legis pollet, id secum
ferente</emph> <abbr>etc.</abbr> </p>
<p>Ceterum recte observas complura, quae iam antea legibus sancita fuerunt,
postquam harum memoria intercidit, tanquam simplices consuetudines allegatas
fuisse. Remonstravi id ego in compluribus meis ad decreta, quae commentatus
sum, praesertim vero ad Decretum Andreae 3. notis, ostendique quanta iam
antea legibus sancita fuerint, quae Verboczius tanquam meras consuetudines
in opus suum retulit. Antiquarum vero legum memoria facile poterat
obliterari donec aut per praecones tantum publicabantur aut pauca tantum
scripta earum exemplaria conficiebantur. Sicuti enim privati litteras, quae
eorum iura et posessoria continebant, sollicite et usque ad superstitionem
secreta conservabant, ita e converso publicorum documentorum nulla, aut
certe exigua aevo illo cura fuit. De publico aliquo tabulario nemini vel
incidit cogitare. In 1-a periodo reges ipsi nullum fixum archivi locum
habuisse videntur. In 2-da Budae in Domo Tavernicali, sed satis obiter,
illud asservabatur. Argumento sit vel illud quod Decretum Belae 4. ex
Strigoniensi, Andreae vero 3. ex Agriensi capitulo, ad quae de instituto
tantum litterae privatorum iura concernentes pertinent, protrahi debuerint.
Verum id naturale est apud gentem continuis ferme bellis occupatam et ideo
exiguum litterarum usum habentem. </p>
<p>Aliud quaesitum tuum iam maiorem habet difficultatem. Ad hanc tollendam
distingui debent privilegia <emph>privata</emph> ab iis quae ad <emph>iura
maiestatica</emph> referuntur. Illa quisque privatus, adeoque etiam
reginae, elargiri potuerunt, veluti villis suis aliquas immunitates
concedere; ex inferiori conditionariorum classe ad altiorem, e.g.
<emph>iobagionis bellatores</emph>, seu ut nunc loquimur, praedialium
conditionem elevare; terram sub hac vel illa servitii, aut praestationis
obligatione conferre, et reliqua. Sed haec <emph>improprie</emph> tantum
privilegia appellantur, stricte loquendo sunt tantum favores, quos privati
etiam concedere possunt. In sensu iuridico illa tantum <emph>proprie</emph>
privilegia appellantur quae e iure maiestatico dimanant: veluti aliquem seu
per donationem, seu per armales nobilitare; conferre bona in fiscum redacta;
usum iuris gladii, telonii, nauli, nundinarum, aut tricesimae indulgere, et
reliqua. Haec autem reginam aliquam concesisse nuspiam reperies, nisi una
fuerit <emph>corregens</emph>, quo in casu e communicato sibi iure
maiestatico agebat. </p>
<p>Verum non hic cubat difficultas circa intellectum 11. 14. part. 2-dae. Vis
nodi in eo consistit: qualenam principium viguerit in eo, quod aliquorum
regum privilegia serventur, aliorum non item? Duplex hactenus fuit ea de re
sententia. Una quod illi, quorum privilegia non servantur, non fuerint
legitime electi, et ideo tantum pro interregibus reputentur. Alia, quod non
fuerint vera Regni corona coronati. Mihi neutra arridet. Inter eos enim,
quorum privilegia non observari Verboczius testatur, sunt complures in
quorum inauguratione neuter horum defectuum intercessit. </p>
<p>Itaque mea hactenus, donec certiora edocear, hoc est sententia: quod illorum
tantum regum privilegia non observentur, quorum acta et facta, seu quod
crudeliter, seu vero quod arbitrarie contra constitutionem Regni imperarint,
sub successore suo publica lege rescissa fuerunt; quemadmodum omnia Petri
facta adeoque etiam privilegia sub Aba antiquata fuisse constat. Motiva
huius meae sententiae proferre non vacat; volui eam tibi tantum indicare. </p>
<p>Habes meam de propositis dubiis sententiam. Superest ut te denuo orem ne opus
tuum inani eorum, quae ego in notis meis iam exhausi, repetitione oneres. </p>
<closer>
<salute>Vale. </salute>
<dateline>Iakovlye 30. Iunii 1794. </dateline>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Zagrabiae 3. Ianuarii 1795. (f. 127r–128v)</head>
<opener>
<salute>Spectabilis ac clarissime vir! </salute>
</opener>
<p>Cum ad meas, quibus dissertationem adnexui, nullum tanto tempore responsum
acceperim, credebam te omne mecum litterarum commercium abrumpere velle.
Opinionem tamen hanc redditae mihi altero abhinc tabellario tuae, sub 6-ta
10-bris Colosvarino litterae, exemerunt. </p>
<p>Gratulor rei litterariae Hungaricae te iam ad extremos Regni huius limites
pertigisse, videoque quod fata tibi uni hanc felicitatem reservaverint ut
avara alias hoc in genere nostratum scrinia recludas. Nihil ferme iam tibi
reliquum est quam ut meridionales etiam Hungariae limites, id est Croatiam
pertentes. Quam in rem si tibi voluntas et otium suo tempore adfuerit,
significa mihi. Conficiam cum episcopo ut id nullo tuo impendio praestare
possis. </p>
<p>Cum tibi ad secretariatum camerae adhuc animum superesse videam, Szechenacz
vero eidem, cui Hajnoczius, fato implicitus sit, commendavi te illico
postremo tabellario praesidi tuo. Nisi pro alio iam praeventus sit, spero
eum rationem habiturum esse meae commendationis; sin, conatum adminus meum
aequi bonique consule. Si propius ad clavum sederem, dudum ego honori
fortunaeque tuae prospexissem. </p>
<p>Cum metuas ne secundus <emph>Supplementorum</emph> tuorum tomus apud
cancellariam diutius adhaereat, commendavi episcopo nostro, qui nunc Viennae
agit, ut eius revisionem adurgeat; quod eum ultro praestiturum, nullus
dubito. Primum tomum pro me et aliquot amicis iam constitui. </p>
<p>Quae de 3-tio tomo scribis, non satis assequor. Voluistine id indicare quod
dissertatio, quam tibi transmisi, ideo in illo locum habere non possit, quia
iam tua lucubratio 120 vel 130 phyleras explebit? Verum nunquam mihi mens
fuit, ut illa tomum 3-tium ingrediatur. Si moles operis admisisset ut 2-dum
tomum, eo loco quo tu primam Ludovici 1. donationem producis, ingrediatur,
gratum mihi omnino fuisset. Tertio minus sane opportune adiiceretur. </p>
<p>Neque illud intelligo quod scribis te Lendvaio comisisse ut data diplomatica
colligat ad meam dissertationem per te, vel me subinde adiicienda; nam ad
ea, quae in dissertatione illa statui, comprobanda ego ipse sufficientia
data diplomatica adduxi. Eo tantum loco, quo ad productam per te in 2-do
Tomo Ludovici 1. donationem provoco, vacuum spatium relinquere debui pro
inserendo paginae numero, quia iste ante impressionem eiusdem tomi
determinari non potest. Quare te porro etiam requiro ut, dum tomus ille
impressus fuerit, lacunam illam expleas. </p>
<p>Ceterum longe aliud est quod ego a te hoc in genere postremis meis postulavi.
Nimirum ut alios ad elucubrandas tanto magis res Hungaricas excitem, ego non
tantum illa antiquitatum capita, quae e productis hactenus diplomatibus
eruere potui, in medium protuli, sed etiam quid adhuc circa singulum
obiectum investigandum restet, indicavi. Cum nemo maiorem te veterum
diplomatum collectionem possideat, credo ego quod pleraque meorum dubiorum
ex iis resolvi possint. Si ipse Budae forem, nullius ego opera hanc in rem
indigerem. Quamcunque enim vasta sit tua collectio, ego necessaria mihi loca
inde intra unum aliumve mensem excerperem, quia tantum hactenus inedita
consulere deberem. Cum ipse id praestare non possim, rogavi te et porro
etiam oro, ut alicui comittas qui primum omnia mea dubia, quae in notis meis
et ad Vestigia, et ad 1. et 2. tomum Supplementorum, et in Dissertatione,
quam tibi transmisi, indicaveram, excerpat, super his inedita hactenus tua
diplomata consulat; ex his textus, per quod dubium aliquod resolvi possit,
excerpat, hos tibi communicet, per te mihi submittendos. Id quod ad ipsas
etiam a me depromptas opiniones, quae forte per eiusmodi textus infirmantur,
extendi cuperem. Redigerem deinde ego haec in stylum et ordinem tibique
transmitterem, tertio Supplementorum Tomo inserenda. Si tempus superest, et
tu vis, ut hunc dubiorum et opinationum mearum extractum ipse tibi
submittam, praestabo id lubenter. </p>
<p>Quod reliquas meas dissertationes adtinet, habeo complures paratas, sed quas
pro systematico, quod molior, <emph>De veteribus Hungarorum
Institutis</emph> opere reservo. Et huc etiam pertinebit quam sub incude
habeo: <emph>De veteri Forma Congregationis Comitatuum.</emph> Cum ego non
discerpta materialia edere, sed iam systematicam eorum, quae ad statisticam,
ius publicum, et politicam Hungariae historiam pertinent, combinationem
procudere mediter, singulum obiectum longam, et operosam exigit
meditationem. Si mihi vita ad absolvendum opus non suppetat, poterit
feliciors fortasse aliquis congruum lucubrationum mearum usum facere. </p>
<p>Unum tantum me poenitet quod notis in Diploma Bani Mathaei de 1270, quod a te
repetii, supremam manum non adposuerim antea quam tu primum Supplementorum
tuorum tomum edidisti. Cum enim hoc diplomate et Decreto Andreae 3-tii omnia
iudicialium antiquitatum nostrarum capita contineantur, nullibi illud
commodius edi poterat quam hoc tomo; quod si factum fuisset et iurisconsulti
nostri duo haec affinia documenta uno obtutu complecti potuissent,
evincassent certe tanquam e somno, et vidissent in quantis tenebris hactenus
versati sint, et pars adminus iudicialis antiquitatum nostrarum, etiamsi ego
fortasse systematicum meum opus non absolvam, utcunque elucubratum fuisset.
Sed haec iam acta sunt. </p>
<p>Cum apud Episcopum Transilvaniensem frequentius verseris, indaga quaeso quid
sit quod ille opus Schonvisneri: <emph>De Re Numaria Hungariae</emph>, cuius
impressionem in se recepit, tanto tempore non edat, et si quid ad
accelerandam eius impressionem conferre potes, fac quaeso; ego enim opus hoc
avidissime exspecto. Informa etiam te an ille secundum operis sui de
conciliis tomum proximius daturus sit, meque de eo informa. </p>
<p>Quod cum reditu tuo <emph>Bibliothecam Hungaricam,</emph> id est, uti ego
intelligo, recensionem omnium hoc idiomate editorum librorum edere
mediteris, probo vehementer. Vereor tamen ut aliquem e sodalibus tuis
reperias, qui opus hoc tam brevi, ut speras, tempore perficere possit; nudam
enim titulorum consignationem edere parum interest. Singulum, etsi paucis,
critice recensere, vires unius hominis excederit; nimirum, quia libri hi
varias litteraturae classes respiciunt, quas ut unus homo teneat,
impossibile est. E converso cuperem ego ut aliquis simplicem licet,
completam tamen, omnium, qui hactenus editi sunt, <emph>de rebus Hungaricis
et Croatico-Slavicis consignationem</emph> procudat. Non puto quod hi
300-mum aut 400-mum numerum hactenus excedant, et tamen nemo Hungarorum est
non dico qui exiguam hanc collectionem possideat, sed qui vel notitiam
omnium habeat. Habemus quidem iam <emph>Zvittingeros, Haneros,</emph> et
<emph>Valaszkios</emph>, qui elucubrandis eruditorum Hungariae vitis
operam impenderunt, ubi per occasionem editorum etiam per singulum librorum
meminere. Nullus tamen eorum obiectum hoc exhausit. <emph>Horanyi</emph> in
alphabetico, cuius unum tomum iam edidit, eruditorum Hungariae cathalogo
videtur hunc etiam sibi scopum proposuisse. Verum nescio an opus hoc
consumaturus sit; hactenus enim, quoad mihi constat, tantum litteras A, B, C
edidit. </p>
<p>Cupio admodum ut sodalis tuus, cui argumentum <emph>De Monetis, Ponderibus et
Mensuris</emph> Hungarorum, comisisti, illud feliciter elaboret. Vereor
tamen ut id illi succedat, cum pauca adhuc, quod ego sciam, hanc in rem data
habeamus. Forte opus Schonvisneri, cuius supra memini de monetis, maximo
illi subsidio esse posset. </p>
<p>Si tu <emph>Bibliothecam Manuscriptorum de rebus Hungaricis</emph> edideris,
praeclare certe mereberis de re litteraria Hungarica. </p>
<closer>
<salute>Vale. </salute>
<dateline>Zagrabiae 3. Ianuarii 1795. </dateline>
</closer>
<postscript>
<p>Maecenati tuo, quem ego semper suspexi, dic amicam meo nomine salutem.
</p>
</postscript>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<p>Zagrabiae 24. Decembris 1796. (perceptum 2. Ianuarii 1797, responsum 8. Oct.;
f. 38r-39v)</p>
<p>Clarissime vir! </p>
<p>Sinistre tibi relatum fuit me Posonii agere; ab hoc enim me, cum iam in
procinctu itineris essem, febur catharalis prohibuit, quae me vix ante duas
hebdomadas deseruit, et ideo, quas Posonium direxisti, altero abhinc cursore
isthic accepi. Pro nuncupatis nomini meo votis amicam tibi gratiam rependo.
Quod litterariam collectionem ultro etiam prosequaris, gaudeo. Quamquam
videam quod ingratis laborem prodigas. Fastidiunt enim coaetanei cives
nostri sublimiorem eruditionem: in ipsa practica, quam profitentur, civili
et iudiciali scientia vix aliqui ultra superficiem penetrant. Reddet tamen
manibus tuis iustitiam posteritas dum amor litterarum per nostram etiam
gentem propagatus fuerit, id quod ego circa dimidium futuri saeculi
eventurum reor. Gaudebunt tunc operosi in re litteraria patriae cives quod
tu per collectionem tuam viam ipsis straveris, et cineres tuos floribus
conspergent. </p>
<p>Unum tantum me adhuc sollicitum tenet. Vides ipse quod tibi nec aetas, nec
aes ad typis vulgandam collectionem tuam sufficient. Quae sors manebit
manuscripta tua, dum tu, quamcunque demum tarde, naturae debitum exolveris?
Quid si te saeva vis fati in medio cursu eripiat? Statio, quam tenes, plane
huius intuitu periculosa est; nisi enim opportune provideas, tota haec
pretiosa collectio, cui tu aetatem tuam impendisti, in barathrum Cameralis
Archivi praecipitabitur, vix unquam aliquo publici usui futura. Quod si
fiat, ipsius, quam tibi secus tuto polliceri potes, apud posteritatem
gratitudinis iacturam facies. Quare ut huic discrimini ante omnia provideas,
cupio vehementer. </p>
<p>Iam ad rem ipsam. Ego <emph>Scriptores</emph> tuos <emph>Ineditos</emph>, seu
<emph>Maiores</emph>, seu <emph>Minores</emph> nihil moror. Si tamen
tantum aeris tibi superest, puto maiorem te a publico gratiam relaturum, si
in vicem eorum <emph>Acta</emph> et <emph>Diaria</emph> antiquarum
<emph>Diaetarum</emph> vulgari procures; licet enim nullum eorum
legerim, ausim tamen tuto ominari quod in talibus minutiis versentur, quae
modo vix iam aliquod interesse habent, et ideo ad summum iis, qui
eruditionem ex instituto assectantur, usui esse possunt. Horum autem quam
exiguus sit numerus, ipse nosti. <emph>Acta</emph> e contra et <emph>Diaria
Diaetarum</emph> terentur certe in omnium manibus, qui aliquam in
administratione reipublicae partem habent. Accedit quod hoc sit maxime
<emph>homogeneum</emph> obiectum <emph>Vestigiis</emph> quae iam
edidisti. Duplex certe hoc opus nomen tuum magis illustrabit, quam si
<emph>Vestigiis</emph> statim heterogeneum opus subiicias. Dices te
utrumque praestiturum. Verum depone quaeso tandem praesumptuosam istam
cogitationem; vastis enim tuis moliminibus facultates tuae non
correspondent. Habes exemplum in tuis <emph>Supplementis</emph> ad
<emph>Vestigia</emph>, quorum editio iam in tertium annum protrahitur.
Quare, si me audis, sepone feliciori tempori <emph>Ineditos
Scriptores</emph> et post <emph>Supplementa</emph> omnem tuam operam ad
edenda <emph>Acta</emph> et <emph>Diaria Diaetalia</emph> converte. </p>
<p>Quoad <emph>Monumenta Antiquitatum</emph>
<emph>Iurispr. Hung.</emph> eandem mecum foves cogitationem. Tantum in
titulo et dispositione operis discrepamus. Nimirum subiverat etiam mentem
meam idaea concinandi operis sub titulo <emph>Fontes Iurisprudentiae et
Statisticae Hungariae sub prima Regum Periodo.</emph> Primo loco
ponendos credebam <emph>Libros S. Stephani, S. Ladislai</emph> et
<emph>Colomanni;</emph> unicum enim e primo Hungariae saeculo hoc
monumentum nobis superest. Verum non deberent illi per extensum, ut in
Corpore Iuris iacent, edi; sed illa tantum capita quae reipsa aliquam seu
statisticae, seu iuris prudentiae notitiam praebent. Cum talia capita
plerumque obscura sint, deberent talibus notis explanari, qualibus ego
<emph>Decretum Andreae 3-ii</emph> illustravi. Verum id nonnisi a tali
praestari potest, qui et in <emph>statistica</emph> et in
<emph>iurisprudentia</emph> practice versatus est. </p>
<p>E secundo saeculo nullum prorsus superest monumentum. E tertio iam plura ad
nos pertigerunt. Primum locum tenent duo <emph>Andreae 2-di</emph> et unum
<emph>Belae 4ti</emph> decreta, quorum posteriora duo tu in
<emph>Vestigiis</emph> edidisti. Sed et in haec aliae notae fieri
deberent quam quas ego tunc feci; aliqua enim eorum, quae ibi dixi, iam in
praecedentibus exhaurirentur, et e converso aliquas novas combinationes ipsa
illa, quae ad libros regum primi saeculi fierent, suppeditarent. Decreta
haec excipere deberet <emph>Ritus explorandae Veritatis</emph>. Sed nec hic
per extensum edi deberet, cum e tercentis octuaginta novem paragraphis vix
sint 100 quae aliquam seu statisticam, seu iudicialem notitiam contineant,
reliqui taedium tantum lectori adferunt; e converso singulus, qui ederetur,
paragraphus non Gramaticalibus, uti Szaszkius fecit, sed
<emph>politicis</emph> et <emph>iuridicis</emph> notis deberent illustrari.
<emph>Gramaticales</emph> enim notae cum nihil seu utilis, seu iucundi
contineant, debent lectori nausaeam adferre. Occurrit mihi hoc loco, quod
alicubi seu legerim seu audiverim <emph>Fragmentum</emph> eiusmodi
<emph>Ritus</emph> etiam in alio aliquo capitulo et, quantum memini, in
<emph>Transilvaniensi</emph> exstare. Quare vide an non tu, ut felix es,
hoc etiam detegere possis. </p>
<p>Tum subiici deberent pauca illa diplomata, quae exstant, de <emph>Ritu,
dirimendae, per Duellum</emph> seu <emph>Equestre</emph>, seu
<emph>Pedestre Causae,</emph> et haec pariter per paragraphos notis
illustrari. </p>
<p>Sequeretur deinde <emph>Diploma Mathaei Bani de 1270,</emph> quod tibi iam
submiseram, sed quia in notis, quas antea in illud feceram, complura e
captis interea novis notitiis mutari debere observaveram, denuo repetii.
Submitterem tibi libenter hoc diploma, sed ego non possum antea priores
notas corrigere, donec tua <emph>Supplementa</emph> edantur; nam ex iis,
quas in Decretum <emph>Andreae 3-tii</emph> feci, notis istae corrigi
deberent, ego autem meum originale abieci. </p>
<p>Tandem veniret ipsum hoc <emph>Andreae 3. Decretum</emph>. Sed et in huius
notis plura alteranda venirent; quia si quis omnia haec monumenta serie
chronologica commentaretur, complura, quae ego in notis ad hoc decretum
dixi, iam ad praecedentia dici deberent. </p>
<p>Si opus hoc vulgaretur, praeberet illud materiam systematicis
dissertationibus, qualis illa est, quam tibi submisi, <emph>de usitatis in
prima et secunda Periodo Nobilitandi Formis</emph>, de qua quod nullam
ab eo tempore feceris mentionem, miror; et sic dilucidatis primum per
eiusmodi dissertationes summis <emph>statisticae</emph> et
<emph>iuris</emph> nostri capitibus, posset aliquis efformando
<emph>iusto</emph> statisticae et iurisprudentiae nostrae
<emph>systemati</emph> manum admonere. </p>
<p>Pro secunda periodo video pauca adhuc tibi praesto esse monumenta; nam quae
de <emph>stylis</emph>, de <emph>formulis</emph> memoras, cum extrinsecam
tantum formam, quae iam dudum obsolevit, afficiant, non ad <emph>utiles
notitias</emph>, sed ad <emph>luxum eruditionis</emph> referuntur. </p>
<p>Copiam alterius, sed <emph>Andreae 3-tii Decreti</emph> Mandichius mihi
omnino iam dudum tradidit. Sed illud paucas admodum novas notitias
suppeditat. </p>
<p>Si quid ad provehendam tuam sortem conferre possem, facerem certe lubens. Sed
ego arctis officii mei limitibus conclusus nullum iam prorsus in
dicasterialia obiecta influxum habeo, et ideo nullum, etiamsi faciam,
commendationis meae pondus mihi possum polliceri. </p>
<closer>
<salute>Vale.</salute>
<dateline>Zagrabiae 24. Decembris 1796. </dateline>
<signed>Tuus N. Skerlecz, manu propria </signed>
</closer>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Iakovlye 19. Maii 1798. (responsum 12. Iunii 1798; f. 91r-92v)</head>
<opener>
<salute>Spectabilis et clarissime vir! </salute>
</opener>
<p>Littera tua magnam mihi attulit voluptatem; video enim quod tu improbo labore
et praefracta constantia eripueris tandem genti nostrae vetus praeiudicium,
quasi veteres scripturas eruditis communicare res plena periculi foret; quo
quidem facto ingens rei litterariae emolumentum adtulisti. Video etiam quod
assiduis tuis exhortationibus, complures e Croesis nostris iam eo permoveris
ut aliquid e superfluis suis Facultatibus ad illustrandas res Hungariae
conferant. Secundent superi generosos tuos conatus, et tibi longam et
vividam senectutem largiantur, et tu singularem in litteratura Hungarica
epocham efficies. </p>
<p>Pro transmisso mihi libro gratiam tibi habeo, maiorem adhuc pro icone tua;
hanc enim tanquam pignus amicitiae nostrae diligenter conservabo. </p>
<p>De nato tibi filiolo ex animo gratulor. Ut hunc tibi sospitem superi servent,
et tu educationem eius ipse absolvas et tui similem efficias, ex animo
precor. Quod autem meum illi nomen indere volueris, suscipio tanquam
luculentum tuae erga me amicitiae argumentum. </p>
<p>Dissertationem meam <emph>de variis Nobilitandi Modis</emph>, quaeso te, ne
edas, dum tibi aliam, nempe <emph>de variis, quae olim in Hungaria
viguerunt, Hominum Conditionibus</emph>, submittam; prior enim multas
notitias iam supponit, quae in posteriori continentur, adeoque haec illi
praemitti debet. Si mihi superi vitam et sanitatem tribuerint, futuro vere
illam habebis; nunc enim aliis distineor, tu autem habes alia sat multa,
quae interea edere possis, modo negligens, ut scribis, praelum vel his
interea sufficiat. </p>
<p>Quod te Croatiam etiam invisendi desiderium incesserit, incredibili laetitia
me affudit; nullum enim mihi maius in senili hac mea aetate solatium
accedere posset quam si mihi praesentis tui copia per plures, si non
hebdomadas,<note><p>
7) <emph>Corr. ex</emph> Hebdomas</p>
</note> adminus dies obtingere
quiret. Panderem ego tibi omnem meam litterariam penum. Posses ipse et
lucubrationes meas, et alia, quae habeo, materialia volvere, iudicare, et,
quae tibi usui esse posse iudicares, seligere. Reperires etiam in Tabulario
Civitatis Varasdinensis, et Zagrabiensis (Episcopale enim et Capitulare
Kerchelichius iam exhausit) complura insignia vetera monumenta quae
collectionem tuam illustrarent. Verum pro anno praesenti id serotinum puto.
Si in proposito Croatiam invisendi persistis, et camerae praeses hoc anno ad
nos venturus est, satagam ut ab illo pro futuro anno veniam itineris huius
pro te impetrare possim. Quare significa mihi an in proposito tuo persistas. </p>
<p>Quo plura censura e lucubrationibus tuis expungit, eo pretiosius evadet tuam
originale. Poteris illud alicui e ditioribus anecdotorum collectoribus
grandi aere vendere sicque novum pro aliis operibus fundum tibi parare.
Utinam <emph>Supplementa</emph> adminus <emph>Vestigiarum</emph> vel ita, ut
illa censura truncavit, tandem aliquando prodeant! Ego certe iam tabesco tam
diuturna operis exspectatione, et, cum pro pluribus <emph>Minorum
Scriptorum</emph> tomis paratos habeas Maecenates, vereor ne hi ita
typographiam occupent ut tempus edendorum <emph>Supplementorum</emph> non
supervivam. Id autem tu ipse admittes quod <emph>Supplementa</emph> longe
maiorem quam minores isti scriptores rei litterariae lucem attulissent.
Quare si quid mea commendatio apud te valet, te maiorem in modum exoro ut
Editionem <emph>Supplementorum</emph> adurgeas. </p>
<p>Inter <emph>Monumenta Antiquae Iurisprudentiae Hungariae</emph> meministi de
<emph>Iudicio Ferri Candentis.</emph> Significa mihi an per hoc
intelligas libellum Magno Varadini repertum, quem iam Belius edidit? Vel
aliud, ab eo diversum? Si primum, illum recudere vix operae pretium puto. Si
secundum, edoce me, unde illud acceperis, et quid contineat. </p>
<p>Nodus, quem in epistola ad comitem Banfy, pag. 223, de prothonotario Croatiae
texuisti, ita explicatur quod ille primum anno 1662-do diurna ex Aerario
Camerali ad instar prothonotariorum Hungariae obtinuerit, antea enim illa
tantum ex Aerario Regni Croatiae percipiebat; de eo enim nec dubita quod
barbarum vocabulum <emph>diuturnum</emph> in illo articulo per aliud adhuc
magis barbarum <emph>diarium</emph> enuncietur. </p>
<p>De <emph>voto</emph> et <emph>sessione</emph> ita habe: ante 1662-dum
prothonotarius<note><p>
8) <emph>Corr. ex</emph> Prothonarius</p>
</note> Croatiae diaetae ex
officio non interveniebat, sed debebat per status Croatiae peculiariter
ablegari, et tunc sessionem habebat inter nuncios Croatiae, non vero
prothonotarios Hungariae. Docent id ipsa Articuli 98-vi 1649-ni
<add>...</add> ubi dicitur: <emph>Prothonotarii Regni Croatiae et
Sclavoniae, ac Ablegati eiusdem Regni, ad praesentem Diaetam
Nuncii.</emph> Docent magis adhuc protocolla Regni, e quibus patet quod post
1662-dum non fuerit amplius <emph>electus</emph> pro ablegato, sed semper ex
officio, per regale, eorsum evocatus. </p>
<p>Habes solutum tibi nodum. Verum quando primum concessa fuerit ablegatis
Croatiae ad Tabulam Regiam sessio? An non olim alicui comitatuum tabulae, si
ita, cui, et quo ordine assederint? An primo statim obtentae ad Tabulam
Regiam sessionis tempore primum a dextra Personalis locum, uti nunc,
occuparint? An Regnum Croatiae tot quot voluit nuncios mittere potuerit, vel
numerus eorum ab olim ad duo, ut nunc, individua restrictus fuerit? Quando,
et quo ex incidenti tertio Croatiae ablegato, licet nobili tantum, sessio in
Tabula Magnatum admissa sit? Hae sunt quaestiones, quae me inde a coepto
litterario curriculo torquent et pro quibus resolvendis nullum hactenus
eruere potui monumentum. Qua tu in eiusmodi rebus felicitate polles, forte
incides in aliquod instrumentum, e quo una aliave harum quaestionum definiri
possit. Quod si eveniat, fac me quaeso detectionis huius participem. </p>
<p>Cum omnia ferme, quae adhuc supersunt, diaetarum diaria collegeris et pro
Archivo Regni describi curaveris, non dubito quin singulum eorum praevie
perlegeris. In hunc casum consule memoriam tuam an non aliquid de his rebus
in iis contineri meminisse possis. Sin, forte tu in singulum diarium
indiculum adornasti, et tunc sufficeret indices hos inspexisse. </p>
<p>Grata etiam memoria recolo quod tu duarum Protocollo Regni antiquiorum
congregationum acta detexeris et mihi communicaris. Forte ab eo tempore in
complura vetustiorum Regni huius congregationum acta incidisti, e quibus
aliquid in eam rem erui posset. </p>
<p>De <emph>Exercituatione</emph> Regni Croatiae vetustissimum, quod hactenus
protractum est, monumentum in eruto a te sic dicto Regesto Sigismundi Regis
continetur. Ab eo tempore erui antiquiora, Protocollo Regni, quod 1565-to
incipit, congregationis de 1546. acta, in quibus modus insurectionis eius
anni describitur. Verum nec hoc instrumentum antiquitas commendat. Si tamen
cupis, mittam tibi illud, nisi forte retento ad nos veniendi proposito illud
prius ipse inspicere velis. </p>
<p>Iudicialia, quae mihi communicasti, instrumenta per Mandichium tibi remittam.
Doleo vehementer quod dato careant; nam propter huius defectum nullo mihi
usui esse possunt, cum non sciam ad quam epocham referenda sit norma
procedendi quam exhibent. </p>
<p>
<emph>Iudiciales</emph> seu, ut nunc dicimus, <emph>Sententionales</emph>
primae periodi, si quae in immensa tua collectione exstant, ut exquiras, te
iterum iterumque rogo. Millos cum initio Iulii ad nos proficiscetur; si quid
repereris, per hunc transmittere potes. </p>
<p>Quam Prayus <emph>Statisticam</emph> appellavit, nil nisi <emph>politicam
historiam</emph> esse sat fidedigne intellexi; e quo apparet quod ille
ne quidem naturam <emph>statisticae</emph> assecutus sit. Utinam tamen ille
vel politicam historiam rite adornasset! Videbimus. Iam enim est in censura
atque indubie proximius prodibit. </p>
<p>Libenter etiam videbo Lakichii <emph>Ius Publicum</emph>. Si illud mancum
dederit, male consulet nomini suo apud posteritatem. </p>
<p>Ne camerae praesidem ieiuna littera onerare debeam, quaeso accede illum et
nomine meo roga ut articulos Crisienses 15, quos detexisti, pro me describi
curet et, cum ad nos venerit, secum adferat. Gratius adhuc mihi foret si
illos ante Millossii abitu describi curaret et medio huius mihi
transmitteret. </p>
<p>Si <emph>Actorum Instituti Diplomatici</emph> tomum 1-mum hac adhuc aestate,
ut scribis, edideris, quaeso fac me illico certiorem, ut de illo mihi
adferendo necessaria disponere possim. </p>
<closer>
<salute>Vale, meque ea, qua hactenus, amicitia prosequere; sum enim </salute>
<salute>tuus </salute>
<signed>non tam cultor, quam admirator Nicolaus Skerlecz, manu propria </signed>
<dateline>Iakovlye 19. Maii 1798. </dateline>
</closer>
<note>
<p> Responsum 12. Iunii 1798. </p>
</note>
</body>
</text>
<text type="epistula">
<body>
<head>Iakovlye 24. Iulii 1798. (f. 109r-110v) </head>
<opener>
<salute>Spectabilis ac clarissime domine!</salute>
</opener>
<p>Tuas de 12-ma Iunii iam post discessum Mandichii accepi; ab eo vero tempore
nullam habui occasionem per quam tibi Privilegium Civitatis Pesthiensis a me
notis illustratum submittere potuissem. Quare si Codicem Iuris Tavernicalis
cum initio Augusti edere vis, debebunt notae meae emanere et solus
privilegii textus codici inferri. In omnem tamen eventum mittam tibi illas
per Millossium, qui circa 18-vam Augusti Pesthinum pertinget. </p>
<p>Ad commentationem, quam meditaris, de civitatibus tavernicalibus, ego nihil
conferre possum, quia in nulla iuris nostri parte sum ita peregrinus uti in
tavernicali; nunquam enim vel practice in eo versatus sum nec pro eius
theoria aliquam collectionem faciendi cogitatio me subivit. </p>
<p>Si Codici Iuris Municipalis edendo porro etiam insistis, remittam tibi, quod
a te receperam, Mathaei Bani diploma de 1270, quo praecipua municipalis
regni huius iuris capita, quibus regnicolae iam antea <emph>ab
immemoriali</emph>, ut in diplomate dicitur, utebantur, exprimuntur. Textum
quidem diplomatis huius iam Kerchelichius <emph>Notitiis
Praeliminaribus</emph> inseruit, verum nisi hic per idoneas notas
explicetur, concives nostri aut non legent illud, aut certe cum fastidio
abiicient. Scis me illud iam olim notis illustrasse; sed quia ex iis, quae
postea detexi, me in his in aliquot locis errasse deprehendi, repetii illud
a te ut hos errores possim emendare. Quod cum iam praestiterim, possum tibi
illud, si eo egebis, successive submittere. </p>
<p>Ego sic existimo quod omnis iuris nostri antiquitas quattuor his fontibus
potissimum contineatur: <emph>Libris S. Stephani, S. Ladislai, et Colomanni;
Ritu explorandae veritatis; </emph>laudato <emph>Mathaei bani diplomate;
</emph>et <emph>Decreto Andreae 3-tii de 1298-vo</emph>. Si mihi senectus
vires non abstulisset, sicut Decretum Andreae 3-tii et Diploma Mathaei Bani
commentatus sum, ita illustrarem etiam illos Ritus explorandae veritatis
paragraphos et illa Librorum S. Stephani <abbr>etc.</abbr> capita quae ad cognoscendas
seu civiles seu iudiciales nostras antiquitates aliquid conferunt. Si haec
chronologico ordine simul ederentur, haberemus generale adminus civilium et
iudicialium antiquitatum nostrarum systema. Nunc eo imbecillitatis deveni
quod iam nec matutino tempore ultra horam intenso alicui labori insistere
possim. Ideo ne mirere quod nec dissertationem de origine comitatensium
congregationum absolverim. </p>
<p>Quod impressio <emph>Supplementorum ad vestigia diaetarum</emph> resumatur,
gaudeo vehementer; ego enim opus illud vix exspecto, ea etiam de causa ut
videam quid e notis meis per censuram resectum sit. </p>
<p>Elenchum etiam chronologicum omnium ineditorum Hungariae scriptorum, quem
promittis, libenter legam; ego enim illam epistolae tuae partem, in hunc
sensum accipio, cum non possim mihi persuadere ut ipsos scriptores edere seu
consilium admittere, seu typographia id suo periculo suscipere velit. </p>
<p>De articulis Crisiensibus Mandichium iam requisivi, qui mihi pollicitus est
quod eos a camerae praeside velit procurare. </p>
<p>Si mihi Deus vitam produxerit et tu futura aestate ad nos veneris, dies
illos, quos tecum transigere potero, pro felicissimis reputabo. Rusticabimur
una quam diutissime tibi licuerit, et hac occasione patebit tibi tota mea
litteraria penus. </p>
<p>Ego apud nos nullum scio qui aliquid habeat quod tu Minoribus tuis
scriptoribus inferre possis; maiores enim nostri in colligendis eiusmodi
rebus fuerunt minime curiosi. </p>
<p>Ceterum accepi etiam 10. exemplaria 2-di Minorum scriptorum tomi. Ex his unum
pro me retinui, aliud reverendissimo domino lectori Volgemuth, qui primum
tomum iam habuit, dedi. Episcopus Viennae agit, sed etsi adesset, nec huic
nec bano exemplar dandum existimavi, donec ulteriorem a te accipiam
inviationem; nescio enim an hi 1-mum tomum iam habeant. Sin, vides ipse quod
nec illi tibi magnam gratiam habebunt, si 2-dum tomum sine 1-mo accipiant,
et tu duo exemplaria inutiliter truncabis. </p>
<p>Idem est de reliquis 6. exemplaribus, quae tu venui exponi cupis; quis enim
emet 2-dum tomum sine 1-mo? Quare mea haec est opinio ut vel tu ipse huiatem
bibliopolam Müller litteris convenias, vel rem hanc mihi comittas ut cum
illo conficiam, erga quantum pro 100 distractionem submittendorum a te
librorum assumere velit? Hoc stabilito cum seu Zagrabiensis, seu
Varasdinensis tricesimator omni anno Budam ascendat, potes rem ita
organizare ut per illos singulis annis aliquot exemplaria submittas. </p>
<p>In hunc autem casum tibi author sum ut ante omnia 1-mi tomi Scriptorum
Minorum 20, 2-di vero (cum 8 iam habeam) 12 exemplaria transmittas; totidem
enim exemplaria, puto, omnino vendi posse. </p>
<p>Dein vero ut, quam primum <emph>Supplementa</emph> excusa fuerint, tam de
his, quam et de <emph>Vestigiis</emph>
<emph>Comitiorum</emph> pariter 20 exemplaria transmittas, et sic de anno in
annum pergas. </p>
<p>Faciam ego ut impressum nuntium et Zagrabiae, et Carlostadii, et Crisii, et
Varasdini distribuatur, hacque ratione spero quod plura etiam exemplaria
quam 20 de singulo, quod missurus es, opere vendi possint. Significa mihi
hac de re mentem tuam et vale. </p>
<closer>
<dateline>Dabam Iakovlye 24. Iulii 1798. </dateline>
<signed>Tuus Skerlecz, manu propria </signed>
</closer>
</body>
</text>
</group>
<back>
<div type="notes">
<p>
<ref target="#footnoteback1">1)</ref> usque Novum Annum<emph> in margine addidit
auctor</emph>
</p>
<p>
<ref target="#footnoteback2">2)</ref> <emph>Textum ulteriorem editores hoc
tempore non possident.</emph>
</p>
<p>
<ref target="#footnoteback3">3)</ref> diaetarium<emph> sic</emph>
</p>
<p>
<ref target="#footnoteback4">4)</ref> ad <emph>sic</emph>
</p>
<p>
<ref target="#footnoteback5">5)</ref> Regestrum <emph>sic</emph>
</p>
<p>
<ref target="#footnoteback6">6)</ref> illum <emph>sic</emph>
</p>
<p>
<ref target="#footnoteback7">7)</ref> <emph>Corr. ex</emph> Hebdomas</p>
<p>
<ref target="#footnoteback8">8)</ref> <emph>Corr. ex</emph> Prothonarius</p>
</div>
</back>
</text>
</TEI>
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1791], Quindecim epistulae ad Martinum Georgium Kovachich, editio electronica (), Verborum 12898, epistulae 15, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [skrlepistkov].
|
