SERENISSIMO PRINCIPI VENETO LEONARDO LAURETANO THOMAS NIGER DELMATA ARCHIPRESBYTER ET VICARIUS SPALATENSIS SALUTEM.
Vir sacer et nostro princeps memorabilis aevo,
Astrigera Venetis missus ab arce poli,
Quem deus ipse suo praefecit super ovili
Ne foret hoc rabidis praeda cibusve lupis,
Ne regale genus Christique cruore redemptum
Subderet immani libera colla iugo.
Aspice, Pierius quam vera reponat alumnus,
Qui fore victorem teque tuosque iubet,
Qui tibi laurigeros proavorum iure triumphos
Et maris imperium fata parare canit.
Vix bene victrices, afflatus numine, lauros
Iam propiore dei vaticinatus eram,
Ecce subit Venetum, proh sors, pia fama senatum
Quae magnum a gelido nuntiat axe bonum,
Quod genus armipotens, quod Avarae gentis Amilcar,
Scander, ab Histricola milite caesus erat,
Qui tibi devinctus numeroso militat aere,
Nam meret in castris sumptibus ille tuis.
Nec minus interea Mytilenem nuntius affert
Milite sub Veneto vix superesse solo,
Aequoreumque simul Cacum cognomine Richi
Supplicium veteris persolvisse doli.
Et ni forte suis ventos furibundus ab antris
Aeolus insanis praecipitasset aquis,
Insula tota focis Venetis cessisset et armis
Subderet occiduo colla proterva iugo,
Chalcidicosque sinus Venetus penetrasset et omnes
Hellespontiacas diripuisset opes.
Sed, quos fata premunt, hos ad maiora reservant.
Ardua difficili semper in arce manent.
Sic pater Aeneas ventis agitatus et undis,
Magnus Alexander sic meruere premi.
Ergo quid optandum restat tibi maius in orbe,
Inclyta progenies Christigenumque pecus,
Quam sub Laurigero vasto dominarier orbi
Perpetuaque sacro principe pace frui?
Quem bene vix solio fortuna locarat in alto,
Principe mutato, mutat et ipsa vices.
Mox sua sensit Arar, pia mox commercia Tigris
Et quicumque colit divitis arva Tagi.
Hunc deus ingenuis animi tot dotibus implet
Quot maris Adriaci vix capit unda nives.
Et iuris nodos, et legum aenigmata solvit,
Nam fuit in duplici par sibi nemo foro;
Et certis solidum metitur passibus orbem
Nam vaga fulgentis consulit astra poli.
Historicos, vates, divinaque scripta Solonis
Consulit atque apices, docte Lycurge, tuos.
Bella vetat, suscepta fovet, non iusta coercet:
Quaeque tamen celeri vincere Marte solet.
Cum sedet aurato solio sublimis in alto
Dignatur facili supplicis aure preces;
Cum iubet aeratas procedere rite carinas
Ut leo magnanimus primus in arma ruit.
Quid moror? est cumulum pietatis, culmen et aequi,
Praesidium miseris, perniciesque malis.
Aequora saeva paro fragili sulcare carina
Atque per Euxinum ludere lintre lacum,
Qui modo Laurigeros divini principis ortus
Audeo disparibus concelebrare modis,
Quem vix Maeonides placida celebrasset avena,
Vix Maro, qui Latia primus in orbe lyra est,
Vix Maro, vix gravibus chartis Venusina lucerna,
Vix posset levibus Naso referre modis:
Haec etenim fuerant tragico celebranda cothurno
Atque Sophocleis res erat ista pedis.
Quare agite, o rerum domini gentisque togatae
Praecipui proceres perpetuique duces,
Tu tamen ante alios, caelestis ianitor aulae,
Culmen Apostolicum cui dedit ordo patrum
Semper ut incolumes Christi tuearis alumnos,
Mortiferis pateat ne sua aula lupis,
Ne gens veridicis quondam praedicta prophetis
Sacrilegum subeat letiferumque iugum,
Consulite in medium vestrasque adiungite vires
Nec pigeat tanti principis arma sequi,
Qui fuerat Venetis primo promissus ab ortu,
Quo duce sola dei fiet in orbe fides.
Nonne pudet quod Turca ferox tot regna, tot urbes
Straverit et solus victor in orbe furit?
Nonne videtis atrox quae moenia subruat imis
Sedibus et nostrae quam minuantur opes?
Quantus in arma ruat, miseris quot ab orbe remoto
Proelia christicolis perniciosa parat ?
Vix mare navigiis, vix castris terra locandis
Sufficit, aequoreas classis obumbrat aquas.
Arva natant sanie terramque cadavera celant,
More perennis aquae sanguis ubique fluit.
Me miserum, patrio quot millia vincula collo
Ferrea compedibus associata ferunt!
Vidi ego, qui fuerat Latii pars magna senatus
Squallidus immensa compede fossor erat,
Vespere qui victo referens a monte ligonem
Lassus et in nuda vix requievit humo,
Et qui mille dapes iam fastidire soleret
Et cui vix facerent vina Phalerna satis
Huic levat herba famem semicrudis carnibus uncta,
Vix levat assiduam turbida lympha sitim;
Vestibus intextis auro qui incessit amictus
Vix sacco putri tota pudenda tegit;
Ingenuos pueros, captivas mille puellas,
Proh pudor, intueor stupra nefanda pati;
Infantes matrum gremiis et ab ubere raptos
Excutiunt duro membra tenella solo,
Quos in frusta secant canibusque trementia praebent.
Ah miserae matres, quae genuere feris!
Proh dolor immensus, nullo medicabilis aevo,
Virginis Intactae templa verenda ruunt,
Atque ubi, Christe, tuae fulgebat imago figurae
Hic canibus locus est, hic stabulantur equi.
Quare age, rumpe moras, Christi generosa propago,
Lauriger ut toto regnet in orbe leo.
Tuque prior, cui signa sacer Iovis ales obumbrat,
Inclyte rex sacri, Maximiane, fori.
Pelle moras rabidumque ruas furibundus in hostem,
Qui toties Latiis intulit arma focis.
Faucibus ecce subit Latii portisque propinquat
Italiae validas iam populatur opes.
Aere merens Veneto rex invictissimus acres
Pannonas assiduo Marte fatigat equis,
Inclyta Pannoniae generosaque turba Boaemi
Arcet ab Illyricis hostica tela focis.
Gallus et Hispanus, duo lucida sidera mundi,
Regia progenies Martigenumque genus,
Classibus aeratis Venetum muniere leonem,
Auxiliatrices nec tenuere manus.
Evigilent reliqui, paries nam proximus ardet,
Nam vigilat rugiens ut leo Turca ferox.
En sequimur vates quoscumque vocamur in usus
Nec detrectamus munus obire pium,
Principe sub roseo glacialem credimus ultra
Oceanum Turcam pellere posse trucem.
Europa atque Asia pulsum Libiaque feraci
Perferat ad Stygias sutilis alnus aquas,
Ut quem mille rates solidae vexere per orbem
Unica naufragii cymba sit ista sui;
Vel ruat in praeceps subito telluris hiatu
Ut ruit attonitis Amphiaraus equis.
Tu modo caeruleo properes, Benedicte, Gradivo,
Nomen ab effectu cui dedit alma parens,
Qui vehis innumeras Veneto sub nomine classes,
Quem iuvat occidua belliger axis ope.
Tu Marcellus eris, seu dux, Pensaure, Camillus,
Restituit patrio qui sua signa foro.
En, Leonarde, tibi prostratus supplicat orbis
Victor ut excipias seque suosque simul,
Quos tamen excipies hos ut tueare precatur
Ut Veneta liceat his ditione frui.
Auspicio, Leonarde, tuo iam nulla veremur
Bella nec hostiles te vigilante minas.
Te duce Pannonius maculatur sanguine Nilus,
Hister et hostili turbidus amne fluit;
Te duce Turca ferox Venetis iam colla catenis
Cogitur aut turpi iam dare terga fugae;
Te duce iam triplicem victricia signa per orbem
Laurigerumque genus ferre sub astra licet.
Ergo tuis pedibus cum totus inambulet orbis,
En tibi dii merito mille dedere pedes.
Nam tibi signa ferunt Rhodanus, Pactolus et Hister
Quicquid et occidui perluit unda maris.
Iam tua signa sequi Romana potentia gestit,
Quicquid et Eridanus circuit amne sacro.
Ergo, bonis avibus fatisque vocantibus, orbem
Aggredere et fausta sceptra capesse manu.
Nec te permoveant manifesta pericula Martis,
Dii quibus eripient teque tuosque simul;
Nec metuas Getici tot prospera bella tyranni,
Quem Bellona simul, Mars et Enyo fugit,
Quem modo Pannonius Venetusque coercuit acer:
Hic terra clades intulit, ille mari.
Quem faciles dare summa viris eademque tueri,
Difficiles iam iam destituere dei.
Victor eris, fateor, victriciaque arma repones
Lauriger ad patrii templa verenda dei.
Hic ubi Daphnea per eburnea colla vagantes
Fronde tegit longas diva benigna comas,
Cuius utrumque latus cingens pia turba sororum,
Quaelibet officium certat obire suum,
Iustitia in neutram recto libramine partem
Declinans aequa crimina lance notat,
At sibi concilians facilem reverentia plebem
Saepe iubet populum patribus esse parem,
Nec mortale canens lyrico modulamine carmen
Gloria perpetuo plectra sonora movet,
Maiestasque premens rugoso saecula fastu
Tempora praeteritis nexa futura notat,
Assidet bis proprium Venetum clementia numen
Parcere quae miseris Caesare teste solet.
Nam dare subiectis veniam, expugnare rebelles,
Sola solent Veneti signa tremenda fori.
Has inter locuples, sed barbara moribus astat
Pacifica reliquis oscula fronte ferens,
Fomentum vitii genitrixque pecunia luxus,
Humano generi perniciosa comes;
Applausus a fronte sedent qui, seria ludis
Miscentes, mulcent conciliantque deam;
Et favor ambiguus, blaeso quoque subdolus ore
Risus adulator corde gemente favet;
Gratia cum nympbis, numeros aptante Camoena,
Ante deam properat ducere nuda choros;
Et spes in dubiis semper comes optima rebus
Desperare vetat, sed potiora iubet;
Pax veneranda deis et pleno copia cornu
Partitur larga munera quaeque manu;
Fortuna omnipotens, varium et mutabile numen,
Folle sedens, proprias huic rapit, huic dat opes;
Ambitio pernox, curarum sedula nutrix,
Pervigil ante fores imperiosa sedet.
Multaque praeterea variarum turba dearum
Laurigeram vario mulcet honore deam.
Hic te dona decet votiva reponere templis,
Hic spolia accipiat victor opima leo,
Atria marmoreis clarus cui mira columnis
Finxit Apelleus Phidiacusque labor.
Hic Polycleteo spirantia pectora caelo,
Zeuxidis hic vivae Parrhasiaeque manus.
Haec mihi non tripode nec Apollinis umbra retexit,
Sed deus et genitus ingenitusque simul.
Ille pater rerum, totum qui condidit orbem,
Veridicum sine quo credimus esse nihil.
Plura quidem dixit, sed non licet omnia fari
Donec erit Venetus victor in orbe leo.