Iocundum spectaculum et urbana curiositate laborantibus satis expetibile singulis fere diebus diuersarum nationum uiros nauigio sibi inuicem hac in urbe succedentes intueri. Vidi frequenter portum hunc prima luce esse sine nauibus, uespere autem uiginti aut triginta naues magnas in eo numeraui. Haec non tanquam uobis ignota refferro, sed ut priscas legentes historias nouerint Romanos olim Pharum curasse funditus euertere, ne Pharenses Dalmatas Liburnisque ac Histris et Attintanis, qui (ut Strabo inquit) [ERROR: no reftable :]Strab. lib. VII. in fine. (250) in sinu Ionico Macedonibus aplicantur, magnaeque parti Epiri ac Etholiae (quemadmodum Polybius [ERROR: no reftable :]Poly. lib. II. (251) Appianusque Alexandrinus meminerunt) [ERROR: no reftable :]Appi. de bel. Illyri. (252) imperare consueti (253) frequentibus eos praeliis fatigarent. Sic enim afflictis Pharensibus harum se regionum dominos fieri posse Romani arbitrabantur. Nam cum Agron, Pleurati filius, Illyriorum rex, [ERROR: no reftable :]Agron rex Illyriorum pedestribus equestribusque (ut Polybius auctor est) [ERROR: no reftable :]Poly. lib. II. (254) copiis opido polens, Etholos, magna potentia fraetos, longa obsidione Midionios (255) fatigantes, decem milibus Illyriorum centum lembis impositis, fudisset, magno pauore uniuersa perculsa Graecia (ut idem Polybius asserit), uita functus Teuce, uxori suae, quam Lucius Florus Teusam, [ERROR: no reftable :]Luci. Flo. de bel. Illy. (256) diuus autem Hieronymus Teutam appellat, [ERROR: no reftable :]Hiero. contra Iouinia. capi. XXVII. (257) [ERROR: no reftable :]Teuca, quae et Teusa ac Teuta, regina Illyriorum. imperium dereliquit. Quae (sacuti ex diuo Hieronymo 102 supra diximus) magna praedita castitate frequenter cum Romanis feliciter decertauit. Huius auspitiis Demetrius Pharius, postea Illyriorum rex, agros Eliensium et Messeniorum tempore primi belli Punici populabundus percurrit Phaenicemque, faelicissimam (ut Polybius scribit) [ERROR: no reftable :]Poly. lib. II. (258) Epiri urbem, diripuit fusisque posthaec aperto Marte Epirotis, omnibus Graecorum maritimis ciuitatibus magno timore consternatis, Dirachio grauibus cladibus affecto, Corcyram, praestantissimam Etholorum urbem, diutina obsidione fessam cepit multisque aliis strenuis facinoribus se celebrem exhibuit. Interea Romani a Theuca pluribus lacessiti iniuriis, praecipue quod, dum Theuca Issam obsideret, eorum legatum licentiosius locutum occidi fecerat, ducentarum nauium (quemadmodum Polybius dicit) [ERROR: no reftable :]Poly. lib. II. (259) classi Caio Fuluio consule praefecto, cum uiginti milibus peditum et duobus milibus equitum, quibus preerat Aulus Posthumius alter consul, contra Theucam profecti, [ERROR: no reftable :]Ducente naues et uiginti milia peditum ac duo milia equitum cum duobus consulibus contra Teucam a Romanis directa. defficientibus ad eos pluribus Illyriorum ciuitatibus, icto cum ea post longa certamina dere, Demetrium Pharium regem Illyriorum consules esse ouluerunt. [ERROR: no reftable :]Demetrius Pharius per consules rex Illyriorum decernitur. At Demetrius more impatiens (erat enim animo ferox, corpore, ut Polybius refert, robustus, [ERROR: no reftable :]Poly. lib. III. (260) praeliis ab ineunte aetate assuetus) nullo ad Romanos sociosque Romanorum habito respectu coepit multos bello lacessere. Sub eo militabant Illyrii tanta faerocitate praediti, ut ueluti communes hostes omnibus terrori essent. Nam (quemadmodum Polybius dicit) [ERROR: no reftable :]Poly. lib. II. (261) quocunque se uertebat Demetrius, quasi tempestas, quaedam cuncta prosternebat. [ERROR: no reftable :]Demetrius uelut tempestas, quo se uertebat, cuncta prosternebat. Multa Demetrius prius audacis fortissimique uiri opera ediderat, quibus opinatissimus 103 reddebatur. Antigono enim, Macedonum rege, memorabile illud inter Euam et Olimpum sociale certamen contra Cleomenem, regem Lacedemoniorum, cuius Plutarchus meminit, [ERROR: no reftable :]Plutarc. de Cleomene. (262) quod Cleomenicum bellum dicitur, magno gerente discrimine, Demetrius cum Illyriis, primas belli partes suscipiens, incredibili audacia hostes (ut Polybius meminit) [ERROR: no reftable :]Poly. lib. II. in fine. (263) per arduum cliuum agressus Antigono uictoriam obtinuit. [ERROR: no reftable :]Cleomenico bello interfuit Demetrius. Classemque post obtentum Illyrii imperium cum Scerdelaida, [ERROR: no reftable :]Scerdelaida Illyrius. qui ei in regno successit, (ut Polybius inquit) [ERROR: no reftable :]Poly. lib. IIII. (264) partitus, Scerdelaida ad eius imperium cum quinquaginta lembis Naupaphctum et Achaiam hostiliter deuastante, ipse cum totidem lembis Cycladas insulas, unde Pharenses originem traxisse Strabo autumat [ERROR: no reftable :]Strab. li. VII. (265) (nam Paros, a qua Parii, quos Pharum edificasse Strabo auctor est, Cycladibus insulis, ut Plinius inquit, [ERROR: no reftable :]Pli. lib. IIII. ca. XII. (266) connumeratur) ferociter est depopulatus. Regno deinde pulsus Philippo, regi Macedoniae, diuersa praelia praesertim contra Etholos gerenti in consiliis et bello sic astitit, ut magnam cum Arato, duce Acheorum, [ERROR: no reftable :]Aratus dux Acheorum. eiusdem gloriae partem (ut Polybius astruit) [ERROR: no reftable :]Poly. lib. V. (267) sibi uendicaret. Demetrio igitur (ut praefati sumus) cuncta uelut turbine quodam euertente, Romani cum ingentibus copiis Paulum Emilium et Marcum Lelium consules (quemadmodum Titus Liuius scribit) [ERROR: no reftable :]Titus Liuius dec. III. lib. II. (268) contra Demetrium misere, [ERROR: no reftable :]Paulus Emilius et Mar. Lelius consules contra Demetrium directi. Polybus autem nulla Marci facta mentione Paulum Emilium aduersus Demetrium directum esse dicit. [ERROR: no reftable :]Poly. lib. III. (269) Qui Dimala, (270) quam Strabo Dalmium uocat, [ERROR: no reftable :]Strab. li. VII. (270) a qua (ut supra meminimus) Dalmatae dicti sunt, septimo die expugnata compertmn habens Demetrium cum sex millibus ueteranorum [ERROR: no reftable :]Sex milia ueteranos secum Demetrius habuit Phari. 104 Pharum secessisse, ueritus longam futuram obsidionem, nam (ut Polybii uerbis utar) [ERROR: no reftable :]Poly. lib. III. (272) Pharum erat urbs natura loci munitissima [ERROR: no reftable :]Pharum munitissimum. et ellectorum ex omni numero militum praesidio firmata, commeatu praeterea et caeteris rebus ad bellum necessariis abundans, centesime quadragesime olympiadis anno primo, hoc est anno ante incarnationem filii dei ducentesimo sexagesimo secundo, [ERROR: no reftable :]Anno ante incarnationem filii Dei ducentesimo sexagesimo secundo Pharum fuit euersum quo tempore fidissimam illam Saguntum in Hyspania cepit Hannibal, callide Pharenses opprimens ad extremum excidium perduxit. Intempeste enim noctis silentio in densissima prope urbem sylua copias delitescere iubens, [ERROR: no reftable :]Stratagema Emilii contra Pharenses. postero die (quemadmodum Sabellicus [ERROR: no reftable :]Sab. aenea. V. lib. primo. (273) post Polybium [ERROR: no reftable :]Poly. lib. III. (274) dicit) cum uiginti nauibus ad portum, qui nunc (ut reor) Socholica dicitur, [ERROR: no reftable :]Portus Socholiza, in quo exstant magni acerui lapidum super sepulchris ibi occisorum. urbi uicinum ipse applicuit. Cui obuiantes Illyrii descensum in insulam acriter pugnando inhibebant. Exhausta interim militibus ciuitate (omnes enim ad pugnam tumultuarie confluxerant) delitescentes in sylua Romani colem inter portum et urbem natura munitissimum occupauerunt. Quod uidentes Illyrii structa acie Romanos bellum non detractantes ex cole perturbaturi agrediuntur. Cumque diu acriter pugnatum esset urgentibus a fronte et a tergo Romanis (nam ex nauibus milites in insulam descenderant), multis cum ipso Demetrio (ut Appianus dicit) [ERROR: no reftable :]Appi. de bel. Illyri. (275) ex Illyriis neci datis, Romani uictores exstitere. Polybius autem, [ERROR: no reftable :]Poly. lib. III. (276) cuius sententiae alludit Titus Liuius [ERROR: no reftable :]Titus Liu. dec. III. lib. II. (277) et Sabellicus, [ERROR: no reftable :]Sab. aenea. V. lib. primo. (278) Demetrium fuga elapsum lembis, quos tribus in locis in insula, si quid tale accideret, paratos habebat, ad Philippum, regem Macedoniae, tradit confugisse. Quem (sicut Iustinus asserit) [ERROR: no reftable :]Iusti. de uir. illust. li. XXIX. (279) sua oratione impulit, ut 105 Romanis bellum inferret. Apud quem usque ad extremum uitae sue magno in precio habitus, dum ex sententia Philippi urbem Messeniorum ardentius oppugnat, ab hostibus interfectus fuit. [ERROR: no reftable :]Demetrius ardenter pugnando occubuit. Multa in ipsum Polybius [ERROR: no reftable :]Poly. lib. III. (280) Appianusque [ERROR: no reftable :]Appi. de bel. Illy. (281) factiose dicunt nimiam audatiam, alieni aeris cupiditatem, rapto enim (ut illi aiunt) uiuere consueuerat eidem ascribentes. Mirari satis nequeo, qua fronte quoue quis animo tantum audet in Demetrio uituperare, quod in Alexandro Magno, quod in Hercule, quod in Hannibale, quod in ipsis denique Romanis ac caeteris ducibus regibusque summo solet preconio laudari, efferri, commendari? An non Romani aliena rapiebant? Nunquid Alexander orbem, quo per phas et nephas potiri statuerat, ipse effinxit? Nisi forsan ideo Demetrium quis uituperet, quia minora et pauciora quam hi rapiebat. Sed ad captam Pharensium urbem reuertamur. Emilius Pharo potitus, ammissa apud Illyrios, quemadmodum Petrus Marsius dicit, notabili sui exercitus portione, [ERROR: no reftable :]Petrus Marsius li. VIII. super Siluio Italico. (282) ipsum funditus euertit precauens (ni fallor), ne Pharenses, patria eorum incolumi, proprias ulturi iniurias, uendicato sibi iterum maris imperio, Romanorum in Illyrium et Graeciam nauigationes impedirent. Sed qui casus qualesque fortunae Pharensium in posterum fuerint (tametsi Strabo [ERROR: no reftable :]Strab. li. VII. (283) et Plinius [ERROR: no reftable :]Pli. li. III. c. XX et XXV. (284) ac nonnulli alii eorum meminerint) haud satis compertum habeo, nisi quod post longa certamina et sociale bellum, quod, quemadmodum iam praefati sumus, Pharenses cum Nerentanis gessere contra Venetos, tota fere Dalmatia Venetorum partes (sicut Sabellicus dicit) [ERROR: no reftable :]Sab. aenea. IX. libro II. et de gestis Vene. lib. IIII. (285) sponte secuta, Pharenses extrema quaeque, ne quid seruile eis accideret, 106 experiri parati, anno domini nongentesimo octuagesimo septimo ab Vrseolo, duce Venetiarum, euersa funditus eorum urbe, quam pro moenibus fortissime, quamdiu licuit, tutati sunt, uicti fuere. [ERROR: no reftable :]Vrseolus dux Venetorum Pharum euertit anno domini DCCCCLXXXVII. Variis posthaec uniuersa Dalmatia ob inextinguibiles inter Venetos et Ligures inimicitias casibus agitata, aucto mirum immodum Venetorum imperio, reedificata prius per uos urbe uestra, inito cum eis perpetuae pacis foedere, praecipuis ornati priuilegiis (nam et senatum habetis et quaestores ipsi deligitis uestrique iuris est aerarium), multis donati immunitatibus, gratissima potiti libertate Venetis usque ad hoc tempus fidelissime coniungimini. Qui etsi, dum aequam in Republica partem singuli queritis, in uarias saepe discenssiones deueneritis, semper tamen uirili strenuoque contra aduersarios usi estis animo, cum is omnium Pharensium, et nobilium et plebeorum nec non et ruralium, mos esse uideatur, ut malint mortem uiriliter oppetere quam uel leui seruili iniuria perstringi.