Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bunić, Jakov; Cortonus de Vtino Minorita, Bernardinus; Petrus Galatinus; Colonna Galatino, Pietro (1469-1534; m. post 1539.) [1526], De vita et gestis Christi, versio electronica (), 10155 versus; verborum 68245, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica] [word count] [bunicjvgc].
IACOBI BONI RACVSAEI / HIERARCHIAE PRIMAE CHORVS / PRIMVS, SERAPHIN / DEO PATRI DICATVS, PASTOR
Bis genitum regem, Diuina, humanaque pandam Concilia, et causas, quibus utraque germen in unum Virgineo natura sinu permista coiuit, Altera largita est uitam, mortem altera passa est. Spiritus omniparens, triplicis concordia regni, Et Patris, et Nati non enarrabilis ardor, Pande uiam Vati, celsoque allapsus Olympo Grata Salutiferi memora cunabula Christi, Tempus erat Pacis, quo numine plena tumeret[ERROR: no link :]❦ Diua parens, coeloque salus descenderet alto, Quom pater haec nato superis in sedibus insit, Vnica nate mihi soboles, prius aedita cunctis Coelitibus, prius astriferos quam coelifer axes Volueret, aeterno Deus es mihi natus ab aeuo. Vna qui mecum coelesti uiuis in Aula Filius aequalis, pater unum, filius unum, Spirat uterque parem, tribus una potentia nobis, Maiestas est una tribus, Deus unus in omnes Aetherios tractus, et mundus fusus in omnem, Quique est immenso semper sibi notus ab aeuo. Iam tempus properat, fatis stat certa uoluntas, Atque ordo antiquus, seriesque aeterna propinquat, Iam promissa dies maturis labitur horis. Principium et finis coeat, coelumque fathiscat, Et tellus, tum nostra pluat Claementia Christo. Qui regat ascitas aeterno foedere gentes, Infima qui iungat summis, postremaque primis. Omnis ab hoc patris nulla se gratia meta Pandat, et humano sese communicet orbi. Hic intermedius natura existat utraque, Haec innotescat Verbo manifesta renato. Illa beatificam uideat lucemque, Deumque. Haec caligantes tenebras eliminet, illa page Numina subsannet cultu celebrata profano, Atque suo authori credat, tum se ipse reflectat Mundus amicitiae meliori foedere nexus, Tum uitae altricis cumulatior amnis inundet, Diluat ut sordes, humanaque crimina purget. Nam uelut a primo scelus exitiale parente Serpit, et infectant contagia dira ueneno Mortifero genus humanum, sic Profluat ex uno uitalis gratia Christo. Qui documenta ferat populis, exemplaque uerax Testis, et expertus Patrium causetur amorem. Perficiatque modos hominis natura creati, Et caput apponat mundo, quo caetera membra Incrementa boni capiant, et nectare largo Ambrosia exundet, seu Corpora Pascua carpant, Siue animae penitus, nec me magis ista decebat Conditio, nec te nostri spiramen amoris. Solus ego ex me sum, me numine nate parente Nasceris aeternum, rursusque renascere mundo. Nam satis indultum furiis, satis ira salutem Distulit, et tristes exercuit ultio poenas. Satque interclusi tenebris, et carcere coeco Sperauere Pii, praescita, electaque plebes. Sed nunc plena dies, nunc expectabile tempus Legis adimplendae Solymum, morbique leuandi. Ergo sponte tua pro cuncto innoxia mundo Hostia macteris, proque omnibus unus obito, Quum perages sex lustra tribus cum messibus actis, Ternaque transierint mutatae cornua Phoebes. Quumque tot orbe suo coelum percurrerit horas, Quot maris exanimum iacet Embryon, unde profanos Mater agit soles immunda puerpera nati, Rursus in aeternum immortalia membra resumes. Quum uero euoluet tenebras, lucemque reducet Bis uicena dies, animis comitantibus arces Sydereas, patriumque petes sublimis Olympum, Illustres domito referens Acheronte Triumphos. Per quoscunque Choros spoliis inuectus opimis Porrige laetitiam, noua gaudia, deinde Tribunal Scande hoc dextrorsum, suprema et sede recumbe page Tum uetus ipse nouum mirabitur incola Regem. Interea Gabriel in lumina Solis, et Ortus Virgineum ad thalamum nitidis mittetur ab astris, Intactae qui nostra ferat mandata Parenti. Vt genialis amor praecordia diua beatae Virginis alliciat sancta insinuatus in aluo, Et Sponsam faciat, fuerat quae filia, Virgo Mater erit, foetumque dabit sanctissimus ardor. Haec ubi, contremuit coelum quatit ardua pulsus Sydera, nutantemque tremor concussit Olympum.[ERROR: no link :]❦ Assensit natura Deo, tribus unus inhaesit Consensus, stetit una tribus sententia simplex. Dulcior Ambrosia per tris, et nectare dulci Dulcior aeternum percurrit Dia uoluptas Et trius unanimi dulcescunt gaudia sensu. Sed neque Coelicolas fas est, umbrasque rebelles Consilium arcanum nosse omnipotentis abyssi, Quod Deus in Coeli secreta sede uolutat. Protinus Archithens rector persecta resoluit[ERROR: no link :]❦ Colloquia, et nullis accessa sacraria diuis, Oraque laetitia, coelumque retexit Ouanti. It uox, et tacitum toto fremit aethere murmur. Mirantur superi noua fata fluentia summi Mente Dei, causisque trahi permista secundis. Alter in alterius speculatus lumine, lumen Haurit, et alternos lux illa reciprocat haustus. Primus enim splendor patria de mente fluebat, Alter et ante uias fulgor praemissus obibat. Qualis ab exortu uernum iubar exeruit Sol Conditor aetheriae lucis, rutilumque decorem Auricomi effundit capitis, conuexa nitescunt, Sudaque sub laeto ridet Claementia coelo. Praecedens Aurora leui freta concita flatu Crispat, anhelantes propellunt aera flammae, Tum crepitant Syluae, clamat mare, sibilat aer. Dum summo interea stant alta silentia coelo[ERROR: no link :]❦ Pax dilecta Deo, atque hominum Dea limite custos, Laetaque purpureo Claementia fulsit amictu. Atque haec Sydereum quum constitit ante Tribunal, Maxime Rex inquit, qui primus et ultimus orbis page Frena quatis, rerumque graues moderaris habenas, Quod uiam olim qupio, coram te summe sacerdos Opportuna mihi nunc est data copia fandi. Nuper ego in terris, et pax soror anxia mecum Conciliabamus lachrymis, et supplice questu Mortales miseros tibi Rex hominumque Deumque. O, utinam magnum rumpat Pater optime Coelum, Vt caput hinc Oriens mortalia membra capessat. Haec dum templa tonant coelestia, et arduus aether, Continuo horrendus quassat uaga sydera pulsus, Contremuitque Solum, concussaque machina Coeli. Annuit en precibus nostris, en approbat inquam Vota Deus, sancto qui nunc mouet aethera nutu. Credo equidem Nanque dies ueniunt, et Sexta reuoluitur aetas, Diuino fiat qua Virgo Puerpera partu, Nascaturque Salus Populis optata necesse est. Fatidicae si uera canunt Oracla Sybillae, Et si uera monent Vatum praedicta tuorum, Si Pater Israel, nam Rex alienus in Aulae Sede Palestinae, et Solymis dominatur in oris, Dux quoque defecit Regali e semine Iudae. Si Daniel, iam Virgo Deo foecunda tumescat, Vatis ut hebdomades Christi noua terminet aetas. Iam uero et bellum super arma cruenta reuinctum Mille catenatis per mille ligamina nodis Terribili fremit ore, simul furialis Erinnys Clauditur aeratis gemino sub lumine ualuis, Et tuus Imperium terrae, quam circuit omnis Oceanus, gentesque omni regione subactas Possidet Augustus Caesar, felicia parcae Fila trahunt, Populi tranquilla pace fruuntur. Quid detestandum scelus execrabile dicam. Foemineus sexus sine partu, infandaque passi Heu miseri accelerant fatum, et qui semina uitae Irrita disperdunt (hominum praeposterus ordo). Sunt haec signa Dei uenturi, hinc Daemonas angit Insolitus dolor, et gemitu, tristique ululatu Moeret inops Acheron, hinc praescius aethere toto Coelestum Chorus exultat, mundique salutem page Stellifer optatam fato portendit Olympus. Cernis ut ex utero terrai, nocte sub ima Infremuit carcer tenebrarum? et uiscera caeco Telluris sub uentre tonant? te mitior Orcus Inuocat, et digno priuati lumine manes. Denique quid referam? Iudaea in Virgine quantum Lumen inest, quo sola Deos supereminet omneis. Solaque Phoebaeo rutilantius igne coruscat Foemineos inter coetus, dignissima Mater Aetherii partus, cuius descendat in aluum Filius excelsi, tua Rex altissima proles. Vt mala mortiferae soluat contagia labis, Et quae corruerant culpa, trahat omnia secum Atque hominum assumens naturam illuminet omnem, Quam nox in tenebras, et mortem inuoluerat atram. Ac uelut extinctis si iam super aethera flammis Mundus in aeternam uortat sua lumina noctem, Sydera nec Coelo, nec Luna refulgeat usquam, Omnia sed nigra lateant caligine, quem non Haec moueant superum? quis non accendere Solem Te rursus uelit? Et rursus dare lumina mundo? Sic genus humanum caligat, et omne profundum Truditur in barathrum, stygiaque immergitur umbra. Ergo age nate Deo propera huc, longasque repente Solue moras, iam iam te Virginis innuba sanctae Viscera concipiant, et caeco germinet orbi Lux noua, et insolito stupeant haec saecula partu. Talia dicebat Claementia, protinus aether Intonat, applaudunt superi, cunctique precantur Coelicolae, solita pietate exaudiit ingens Arbiter, et dulcem complexus ad intima natam Viscera cognata genitor cum pace recondit. Parte alia pullos Astraea induta colores,[ERROR: no link :]❦ Regia quam decorat facies, et fronte seuera Maiestas, et longa manus, longisque decenter Stat pedibus subnixa, Dei sublime Tribunal Ardua suspectans, argentea lamina fulget Et librat recto geminas examine lances, Lances laeua tenet, dextra micat aureus ensis, Omni parte secans, capulo cui scribitur imo, page Ius dare cuique suum nostrum est, sua reddere cuique, Qualis Pannoniis in saltibus, aut Boreali Riphaeo, perfert flatus a monte niuali Puppibus apta abies, gummi nec inepta ferendo, Talis celsa sacro consurgit uertice Virgo. Tum grauiter circunspiciens, sic ora resoluit. Quae tua sollicitam uersat sententia mentem Diua soror? num te nocturna somnia ludunt? An ne suis tellus erroribus imbuit? unde Labe mala coeleste petis corrumpere Templum, Progeniem foedare Dei male prouida suades. Nonne uides quam tu pugnantia uerba loquaris? Quippe Deum atque hominem iungi natura repugnat. Nam diuersa simul nulla ratione coibunt. Frigida cum calidis luctantur, et humida siccis. Est deus immensus, cuius sine fine potestas Labe caret, quem non rerum comprehendit abyssus, Hunc tamen ipsa locas? atque ullam cogis in aluum? Oceanique cupis uastum scrobe condere flumen? Ipse Deus mundum propio regit ordine princeps, Seque super cunctas Coeli tenet arduus Arces. Ast hominem terra famulantem mersit opaca, Hos ergo iungis quo foedere? Diua doceto. Nunquid tanta Deum potuit mouisse cupido? Damnatam faciem, peccatricemque figuram Induere? Inuidiam superis, Coeloque futuram. Mallem uniuersae potius suasisset amictus Materiae, cunctoque animari in corpore Christum, Aut intellectae toto discrimine formae. Quod si facta tuis succedant prospera uotis, Vir Deus ille tuus, quo tristia fata subibit Crimine? qui nullo potis est occumbere fato, Nec labi potis, aut aliquod committere crimen. Indignum facinus, dirum, crudele, nefandum, Insontem pro sonte mori Claementia suades, Scilicet ut quondam fiat Deus ipse cadauer. O, te indigna soror sententia, sontis iniqui Dum miseret, iustum crudeli funere mactas. Nonne aliquem superum minus intolerabile crimen Fata humana pati? quid Coelo trudis ab alto page Subiectum Imperio quem nullo insuescere fas est? At qui principio mundi, uel fine supremo Sumpsisset genus hoc hominis, si sumere uellet, Quod si facta tuis succedant prospera uotis, Quo fiet, qui cuncta facit? Coeloque relicto Ibit inaudito motu? qui immobilis extat. Scilicet hoc Coelum, lachrymas dum fundis inanes, Praestitit augurium motu, tellusque tremiscens, Vana soror tali fingis praesagia motu, Nanque uaporiferos sidus per hiulca meatus Discutit, et radiis surgentes attrahit undas, Vis ea tellurem quatiens noua gentibus arma Nuntiat, hinc dira ueniunt contagia pestis, Aut male suada fames, hinc dat domus alta ruinam, Aut urbs, aut scopulus fugit a radice reuulsus. Sexta ne nunc agitur aetas? quis talia Diuam Erudiit portenta loqui? quum millia quinque Mundus adhuc solis uix ante peregerit annos. Quonam autem partu, uel qua de Virgine surget Nobilis ita salus, si sensa latentia pandi Concessum est superis, quae uis arcana subinde Vatibus insinuat, multaque ambage reponit, Disce soror fatis, fatum est Diuina uoluntas. Castores altigrado iungunt caput arce Draconis Saturno, Lunamque Ioui Cyllenia Virgo, Belliger arce sua stat Mauors, Arcadis ardor Sol etiam Hellaei succendunt uellera signi, Aurea caeruleos calcat Cytheraea natantes, Vipereumque ungit Centauri spicula uirus. Si datur astrorum uarias praediscere leges, Haec Coeli series talem tibi suscitat ortum Iure quidem Virgo Regio Iudaea uocatur, Erigones quia signa subit, Virgo illa salubrem Parturiet legem populis, qua uera resurgit Relligio, magnusque a stirpe renascitur orbis. Hos igitur partus cecinere Oracula Vatum, Hos pater Israel, hos praedixere Sybillae, Afficit hos superos, tristes hoc Daemonas angit, Bella fugat, pacem gignit, totumque per orbem page Obscoenae Veneris non fanda piacula perdit. Quae uero ob culpam ceciderunt, omnia Coelo Acta trahi suades, unde hoc rogo diua probandum Consilium summo fers acceptabile Regi? Quin etiam omnigenis oppleri sydera monstris, Et lucem fieri tenebras, age, dirue mundi Moenia subducas Coelo fera Tartara, cunctos Et tibi coelicolis liceat miscere profanos. Haec inuisa dabat placidae responsa sorori Iustitia, auertitque suos contraria uultus. Dissensere duae uario sermone sorores, Nec superis accaepta fuit discordia sanctis, Dant fremitus altos, totusque remurmurat aether. Ac ueluti Boreas Coeli, quum cardine ab alto Decidit in nimbos, et flatu segregat atra Nubila, quae attulerat nubis collector aquosae Africus, et uacuam compleuerat hymbribus aethram, Quis foecundat humum, largo ne foenore fraudet Agricolas, tunc alta fremunt Maria omnibus undis. Sic duo diuerso uerborum flamine Diuae Concertant, superique fremunt rumoribus omnes. Dicere diues adhuc Claemetia plura uolebat Iustitiam contra, fandoque refellere Diuam. Sed Pater astriferi pior est sic orsus Olympi, Facta ac dicta suo qui stans agit omnia nutu. Quo dicente poli siluerunt, axis utroque Cardine frena tulit, strauit freta caerula Pontus. Haud uolo certatim fandi haec contentio gliscat, Et diuersa meo surgat sententia Regno,[ERROR: no link :]❦ Diuae innata Deo uis atque aeterna potestas, Vnica progenies, quas aequo examine amamus. Sic ego compono uestrae discrimina litis. Haec uult ut miseri subsidant ad loca Ditis Impia terrigenae, nec quicquam impune remittam, Haec iubet omne nefas soluatur, et omnibus omne Vt pateat Coelum, non sic, sed plurima perdam, Plurima dimittam, nam sic iubet alta uoluntas, Sic innata monet uestro concordia sensu, Almaque temperies. ergo aspiretis eodem Consensu pariter concordi mente necesse est, page Vos utrinque simul, neu uos mala diuidat ultra Seditio, testor Coelum quod numine uestro Suscipient mea fata uiam, Rex talia fatus. Inde supercilii grauitate dementia diuum Tecta repercussit, terruitque exterrita tellus Regis ab aspectu, sacras nam Virginis aedes, Templaque respexit, Marie quibus inclyta ad aras Munera ture pio cumulauerat, ipsaque flammis Dona incendebat crepitantibus, illa Iohachim Templa pater Graia curauerat arte parari. Nanque ibi picturis paries animatus anhelat, Cernere erat ueras facies, opera ardua mundi, Vt conuexa poli uasta exinuarat Abysso[ERROR: no link :]❦ Omnipotens, mediamque leui suspenderat aethra Ingentem terram, quae se caligine multa Induerat, summis uolitabat Spiritus undis, Factaque se subito lux circum plurima fudit Turbine, nec tenebris sese commiscuit atris. Et prope cernere erat, quod Coelo utrinque reflexo Aetherios orbes circunfluus ambiat humor, Arida mox tellus coeuntibus extitit undis, Et tulit omne genus proprio cum semine frugum, Pomiferi nemoris, syluae, herbarumque uirentum. Hic quoque quadriiugo calcat nouus aethera curru Sol Pater, aetherii princeps, et rector Olympi. Plenaque noctiuagis hinc Luna iugalibus instat, Astraque per sudum rutilant, genus inde natantum Per mare purpureum flexis secat aequora caudis. Et uariae uolucres syluis, Coeloque uolabant. Necnon et pecudum genus, et genus omne ferarum Ingreditur late campis, binaeque iugantur. Hic patria effigies, et summi numinis instar Stabat Adam rerum dominus, tum uelle uideres Arbitrio parere uiri terramque, polumque. At Pater omnipotens solio sedet igneus alto Et circum leuibus Sereaph uolat arduus alis. Hinc fortunatas sedes Oriente remoto, Te fortunatas potuit quis dicere sedes? Aut molles umbras nemorum, uolucrumque susurros, Plumigerum praedulce melos? syluasque uirenteis? page Quae pictura modis expresserat omnia miris. Aut quis tam puris manantes fontibus undas? Quis uaria et teneris halantia prata rosetis? Malaque propter aquas grauibus pendentia ramis? Quae sese uitreo subter qui labitur amni Mirantur, placidos circum longaeua uolatus Exercet Phoenix, et uerberat aera pennis Purpureis, cui colla super nitet aurea torques, Caerula tum roseos ostentat cauda colores, Et cristatus apex pulchrae caput alitis armat, Vnaque uitifera depascitur arbore Phoenix. Illinc gemmiferis Phison euoluitur undis, Inde Geon, hinc Tygris aquis ad littora rubra Tendit, et Euphrates leni se prouehit alueo. Consecrat hic thalamos, iugi connubia nexu, Primus amor, sed prima nefas reparabile fecit Foemina, quae uetitos ausa est decerpere foetus, Capta dolis, haud gnara mali, muliebris at illum Dignus amor uenia caepit, sed morte luendum Stat longum facinus, sed utrunque piabile crimen. Parte alia ueteres proaui, et genus omne secutum Stirpis Adameae, fatis stat prima sinistris Perpetrata lues, hic conditur Enocha primo Vrbs fundata solo, coquitur fornacibus illic Martis opus, uarius belli quod postulat usus, Quod tellus uertenda petit, dolat ille sonantes Aite lyras, notat hic cursus et sydera coeli. Quisque suas acuunt artes. stant alta duarum Signa columnarum uenturi praescia fati. Hinc altum Noas caedit nemus, ipsaque nauis Robora trunca dolat, rimasque annectit hiantes, Atque immissa locat reparandae semina prolis. Tum super effusus largis ruet hymbribus aether, In mare desidunt montes, tenet omnia pontus. Fabricat hinc audax Bella gerenda parans superis, coeloque minatur Deucalionis aquas ulturus Marte superbo. Inde remigrabat Caldaeis ductor ab oris Abraamus superum iussu, et noua regna petebat, Quem comitabatur sumptis exercitus armis. page Parte alia uictor paruas Iordanis ad undas Sternit inaequali uictrices milite turmas. Erigit hic aras Solymi post Xenia regis, Post promissa Dei, circum genitalia caedit Relligione noua, patulaeque sub arbore quercus Tris cratere Deos, dapibusque exceptat opimis. Hic homo uersa riget, subuetsaque moenia sidunt. Hac puer Esau pharetra succinctus et arcu Venatu syluis instat, nemora inuia lustrans, Nil matrem, aut falsi, ueritus mendacia fratris, Qui profert sancta mendacia mystica lingua. Hac ascendebant pendentibus aethera, rursum Ad terram scalis ultro, citroque meabant Coelicolae, profugus somno indulgebat Iacob, Subter erat cui dura silex sita tempora, mox et Pastoralis adest coetus, pulchramque Rachelem Adducunt sociae, cognataque foedera noscunt. Fit pecoris custos, septemque paciscitur annos Pro thalamis et amore piae seruire Rachelis. Mox gener affini deluditur, altera uirgo Fraude soror sponsi in thalamos non rite subornat. Tandem ad dulce solum, super arua paterna reuersus Migrat in Aegyptum, recolunt praeuisa tot annis Somnia bisseni felicia pignora fratres. Bissenaeque tribus, genus innumerabile campis Densentur diuersa inter portenta secuti Cornigerum Mosem, flagrantemque igne columnam Horrifico, rutilante ducem sub nube latentem, Per iuga, per fluuios, deserta per inuia ducti. Talia per Thalamum pictura, coloribus, auroque Atque alia ex aliis uariaueat ordine pulchro Ingeniosa manus. tum mille uolumina circum Coccineus uellabat honos, atque aurea cingit Fibula, molle solum pedibus substernitur imis, Stragula purpureo radiant aurata cubili. Iamque aris templisque pio Dea ture litatis,[ERROR: no link :]❦ Haec dum oculis Mariae, atque animo meditata uolutat Protinus aetherio noua lux erumpit Olympo. Tum Pater omnipotens terras prospexit, et insit, Haud quaquam indignam diua implorante salutem, Quam merito fautrix hominum Claementia suadet, page Naufragio mundi tot tempestatibus acti, Subuenisse lubet tandem, nam si Heua nocendo Vna genus totum subuerterat, una merendo Virgo salutiferum portum dabit. abstulit unus Si uitam populis, cur non dabit unus eandem? Dat sine connubio si sancto sub aethere primum Terra uirum, mulierque uiro deprompta creatur, Quod reliquum factum est, cur non modo uirgine sola Prodeat in solito non uectigabilis ortu, Foedere iuncta bono proles hominisque Deique? Quare age diua polo superis Astrea Iussa sequi, dum pensa trahunt in fila sorores, Venturum praegressa Deum delabere Virgo. Haec ubi dicta dedit, coelo descendit aperto Iustitia, at mansit Pietas, Praepes ab aetheriis demittitur Angelus oris, Vt mandata ferat, quis coniugis inscia Virgo Concipiat Galilaea Deum. uolat ille per altum Aera, et Assyriis uento stetit ocyor oris.
Iacobi Boni Racusaei Hierarchiae Chorus .II. Cherubin Deo patri dicatus. Pastor.
Aurora interea croceo Titonia curru Sole coloratis rutilans surgebat ab Indis, Aduentante die, quom purior albicat aether, Astraque prona cadunt sensim, et ruit oceano nox. Angelus aerias circum sibi colligit auras, Seque sub humanos diuinitus ingerit artus, Fit iuuenis species excelsi plena decoris, Et luce, et niueo se circuntexit amictu.[ERROR: no link :]❦ Pauca mihi occurunt libanda ex more uetusto Legis Idumaeae, quo ritu innupta sacerdos Quo monitu patrios est iussa subire hymenaeos Conceptura Deum sine semine, et innuba Virgo, Quod natura parens, quod sol non uiderit unquam, Est locus in Solymis, ubi nobilis ense paterno Hostia mactari iussa est, ubi mille cadentum Qui cecidere neci tot in una clade uirorum Funera post, ingens sacris grex concidit aris. page Hic Salomon struxit non ennarabile Templum, Mundi instar triplicis, cedri, argenti, aeris, et auri, Regifico luxu, credas non arte fabrili Stare opus, at uiuis spirantia signa metallis. Huc ut trima Dei gentili more sacerdos Ducta fuit, mansura inter Dea candida coetus Virgineos, dum nuptu habiles adoleret ad annos. Ergo ubi cessit hyems, aestasque undena peracta est, Fit matura toro, fit nubilis, unde iugari Rite iubebatur, thalamo sed uota iugali Ipsius obstabant, at Coeli oracla iugandum Censebant cuicunque uiro de semine Dauid Floruerit scisso frondens e stipite germen, Quem super et Coelo delapsa residerit ales, Ante aras stanti (mirum), quo uictor Ioseph Augurio, castis firmat connubia uotis, Mente pari, nam uota Deo paria ipse sacrarat. Quanquam animo stabili Venerem exhorreret uterque, Conscius alterius uoti, neutrumque iugalis Intentaret amor, tamen ambo rite maritam Legem affirmarunt animis parere paratis. Postquam autem natale solum, patriosque petiuit Coniugio desponsa lares, qua mente uacabat[ERROR: no link :]❦ Officiis assueta piis? qua uoce legebat Carmina? fatidici praesaga Oracula Vatis, Concipiet Virgo coelestem foemina partum, Et pariet, secum repetens, secumque uolutans, Haec ait, o, foelix bona foemina pignore tanto, Foemina, uirgineam cui se insinuabit in aluum Sceptriger Emmanuel, qui laude et nomine maior, Omnibus extensus spatiis res terminat omneis, Et super et subter mundum latissimus ambit, O, si te norim, uellem tibi dedita Virgo, Toto animo dulci famulari serua labore. Primus ut occiduo praefulserat aethere uesper, Talia uoluenti, lux circunfusa repente Emicuit, fulsere tori splendore corusco. Hic tum stellifero Gabriel demissus Olympo Astitit, immotaeque haeserunt cardine ualuae. Protinus inquit, Aue plenissima numine Virgo page Praesentem Dea nacta Deum, faustissima Mater Inter Adamidas, haec uisa, auditaque turbant Commotum tenerae cor Virginis, ipsaque uoluit Pectore uerba suo, pelle hunc Dea pelle timorem, Ille ait, aspirat summo tibi gratia Coelo. Ecce, et enim puro conceptum sanguine natum Alma enixa dabis, sacrum cui nomen Iesus, Magnus ab aeterno dicetur filius aeuo. Cui dabit Imperii sedem Deus inclytus amplam Patris Iessaidae, Regnumque capesset auitum, Cuius in aeternum stabiles tractabit habenas. Illa refert, istud qua nam ratione? maritum Haud noui, Gabriel coelestis nuntius inquit. Summa Dei bonitas, amor, et concordia Patris, Et ratio, et uirtus sese in tua uiscera condet. Tuque ideo, quem Diua tuo de sanguine gignes, Filius excelsi, sanctumque uocabere germen. Luna recurrit equis, ex quo ilia laxat et aluum Aelisabe cognata graui feocunda senecta, Si quaecunque libet facile Deus omnia condit, Ipsa humili ceruice caput deflexa decorum, Atque puellares compressa ad pectora palmas, En ait, ancillam Domini, famulamque paratam, Fiat, ut ipse tuo es mihi nunc sermone locutus. His dictis, aliisque ultro, citroque peractis[ERROR: no link :]❦ Angelus in Coelum pernicibus euolat alis, Iehuthiel, Berachaelque pari secat aethera penna, Gloria trina Dei tribus his erat insita Diuis, Altius ast eadem longe una Virgine fulsit. Iam medium Coeli nox intempesta tenebat, Virginis interea coeleste in uiscera germen Sufflauit Pater, et sanctissimus igne beato Spiritus, et rerum Sapientia prima creatrix. Maius opus Coelo ac terra fit protinus una Stirpe perexili, qua gens humana perenni Foedere iuncta Deo est, ueluti duo nomina, si quis Quae secum diuersa sonant, coniungat, et unum Efficiat nomen, uel si color aureus albo page Haereat argento, minioue ebur, aut Terebintho Arte Damascenae si tus inserta uirescat. Infima si rebus liceat componere summis, Haud secus exiguo foetu, membrisque peractis Sanguine uirgineo duplex natura coiuit. O, foelix animi purgatum pectus honesti, O, mens alta capax tristisque innoxia culpae, Noscere quae tanti potuit commertia uincli Conceptique Dei mysteria credere sacra, Hoc et subsisti corpusque, animamque, Deumque, Vnus ut est Christus, summo Deus unus Olympo, Terna sed est facies simili distincta figura. Salue sancte Puer nostros miserate labores, Vera Dei atque hominis proles, allabere felix Ipse tuo populo, commisaque munera Patris Dexter obi, rebusque ueni tam prosper egenis. Mane pudica rosis Aurora refloruit ortis, Extemplo aetheriae Bipatentibus arcis ab oris[ERROR: no link :]❦ Enthea Diuino cecinerunt carmina cantu Coelicolae, intonuitque his laudibus arduus aether. Salue magna parens, hominum Regina, Deumque, Vnica spes mundi, summi quoque Ianua Coeli, Et freta sulcantum non declinabile sydus, Tu Dea coelesti reparas loca celsa Theatro, Aedificas tu templa Deo, mundumque labantem Concilias, genus humanum tu reddis Olympo. Per te Tartareae caput haud explebile mortis Sternitur, et lux est uitai reddita mundo. Laude tua Coelum resonet, tua gloria terram Impleat, ipsa tuo nam salua est munere tellus, Et superi augescunt, et clarius omnia fulgent. Maxima lux superum salue, sublimior omni Lumine, quod magnimens protulit ardua Regis. Salue terrarum columen, portusque salubris Veliuoli maris, et muliebris gloria salue. Nulla fuit Virgo similis, nec Mater in omni Foemineo sexu, nec protinus ulla futura est. Vna mali immunis, nullique obnoxia culpae Prole salutifera uitai limina pandis. Vna potes merito plusquam genus omne beatum, page Et quae concessa est Coelo terraeque potestas. Tu Dea, tu mundi praesenti larga fauore Naufragio occurris, placidi quo caerula ponti, Terraque frugiferens, Coelique exultat Abyssus, Et tibi laude pia foelices intonat hymnos. Scande triumphali uictrix super aethera curru, Sanctum cincta caput triplici diademate Virgo, O, mundi regina potens, eia ergo pudico Sanguine da Christum populis, da gentibus aeuum Perpetuum, stygiis lucemque effunde tenebris. Talibus implebant superas concentibus arces Coelicolae, Coelumque his uocibus omne fremebant Quum Regina Deum terris Astrea relictis[ERROR: no link :]❦ (Obstarent ni iussa) polos ascenderat altos, Pectora nanque hominum uitiis imbuta nefandis Haud impune pati poterat, praesensque tueri, Et multum commota odiis, commota profani Orbis ab opprobrio Dea sancta. o, maxime rector Siccine ego huc inquit supremis trudor ab oris? Sic occlusa latent rerum secreta tuarum? An tibi quod placitum facio? Et tua iusta uoluntas Lex est firma mihi, et graduum uia certa meorum, Coelastin natam genitor? Claementia nouit Me procul amota? quam nunc audisque, fouesque. Fiat uelle tuum sanctum, nam me quoque talem Esse decet, qualis placui tibi, comminus ense Hoc utere Pater, nostra et laetabere libra. At tu nunc praesens pollutis exul in oris, Hocque impune malo patiens uersabere Virgo? Ocia lentus agit gladius? nec sanguine terram Imbuit? haud aciem sceleratus inebriat orbis. Quin stringe, et mundi sumptis ulciscere poenis. His dictis strinxit toruis a nubibus ensem, Ensem fulmineum Dea feruida, quale micanti Horrificum fulmen quum nube fragore sonoro Concutitur, celsas ut turbine diruat arces, Aut rapida inuoluat fractas uertigine puppes Hymbrifer hoc nimbus frigentibus excipit undis Rixanti sonitu, et furibundum strangulat ignem. Terribilem sic alma Deam pax obuia miti page Excipit amplexu, flagrantesque opprimit iras, At Dea coelesti plenissima nectare Virgo[ERROR: no link :]❦ Laetitiaque Dei, casto comitata marito Actutum parat ire domos, arcesque reuisit Montanas, petiitque tuos Aelisa penates. Nam foetura recens, inopinaque prole carentis Dedecus Aelisae summouerat ubere uentris Germine, qui antiquis dudum iuuenescerat annis, Ergo ibant agiles duce numine, per iuga summa, Perque iter insuetum, (ne cui foret obuia Virgo Diua peragranti) leuibus cum deuolat alis Celsa phalanx, ac nube caua contexit amictos, Et montana cito traiecit at atria cursu. Hic nubes puram se scissa resoluit in aethram, Altaque sublimis Chorus illicet astra petiuit, Emicuit Marie, clarumque per aera fulsit, Qualis, quum nebulae Coelum liquere serenum, Aurora, aut curru niueo micat aurea Phoebe. Vultus erat ueluti quum rubra corallia gemma Conchili subtexa nitent, aut quale rubenti Albet ebur minio tinctum, uel qualia in hortis Purpureis permixta rosis noua lilia candent, Ast oculi Coelo digni, quibus insitus ardet Castus amor, casto quis conferat ore Dianam? Tum facies cedro similis, similisque cupresso Coniferae, quae monte Sion super astra cacumen Erigit excelsum, talis chariotidas arbos Celsa creat, talis platanus prope flumina surgit. Hic quum depositas summis in collibus arces,[ERROR: no link :]❦ Tectaque cernit ouans et moenia desuper urbis Optatae, et molem templi (mirabile textum), Agnouitque domum, primaeuaque castra Mineruae. Occurrit cognata soror, multumque cupitos Fudit in amplexus sese utraque, et oscula libant. Aelisae subter praecordia flammeus oris Halitus insinuatus abit, penitusque sub artus Afflat, et infantem grauida Deus imbuit aluo, Quum prior haec Marie grata Dea uoce locuta est. O, tandem foecunda parens, soror unica salue, Tuque, puerque tuus nostri praecursor alumni, page Qui ueterem sine prole nurum, sterilisque iuuentae Praemisso soluit foetu, iam nulla putanda est Gratia sera Dei, cui semper fertile donum. Hoc postquam nobis superis demissus ab astris Rettulit ore sacro Gabriel, mox per iuga summa Venimus, auspiciis ad te foelicibus acti, Venimus, obsequiiumque tuo duce numine sancto Ferre puerperio, dum tertia tramite Luna Vortat in obliquo mundum, duodenaque lustret Sydera, dum cernat uitales luminis auras, Iam nunc semestris maturo filius ortu, Sanctior hoc nunquam muliebri effulsit ab aluo, Hic est ille puer, cuius deserta per alta Vox audita fremit. rectos uaga dirige gressus, Dirige terra uiam, multo te crimine pressam poeniteat, Regnoque salus aspiret ab alto. Hactenus et uates, et lex canit hactenus omnis. Hunc etiam syluis inter spaelea ferarum Versantem, foliis et mel syluestre legentem, Vox coelestis aget, uillosus, et asper amictu Verba feret diuina, Dei monstrator et index, Vir mirandus erit, flagrans et lucida lampas. Tum gentes Solymae, Iordanisque accola fontis Conuenient, omneis fluuio lustrabit Apellas, Et uerbo confessa uirum peccata piabit. Mox Agnum Domini, uolucremque uidebit aperto Delapsam Coelo, quam uox emissa sequetur, Filius hic meus est dilectus, et unicus, aeuo Lumen ab aeterno genitum, mea magna uoluptas. His Maria oraclis, atque his Dea uocibus usa, Sydereum toto mittebat pectore lumen. Haud secus ac nitidum argentum, speculumue refusas Solis ab aspectu flammas uomit, aut oricalco Quum refluunt radii, facibus sic dia receptis Hysmeris fulsit, talique est uoce locuta. O, foelix una ante alias Annaeia Virgo, Digna Dei sobolem munda gestare sub aluo, Promissumque olim iurato foedere Christum. Atque hic unde mihi, tantusque allabitur hospes? Cuius ab aduentu uerbis afflatus amicis page Praeuius allusit iucundis gestibus infans. O, foelix iterum, cunctisque beatior una Matribus alma parens, quae credere digna fuisti, Nam tibi magna Deus, promissaque praemia reddet. Ipsa nouum carmen, diuinaque cantica fudit, Cantica Virginibus dicenda sequentibus agnum Coelestem, longe nocuos quod Daemonas arcet, Quod Iouis extorquet iaculanti horrentia dextrae Fulmina, quod Coelo metuenda tonitrua pellit, Quodque iter insidiis tutum facit, atque cruenti Funeris exequias improuida fata repulsat. Hoc Vati tu Diua nouum da uertere carmen, Quod canit alternus, duplicique a parte sacerdos. Concelebrat mea uita deum, cui sydera parent,[ERROR: no link :]❦ Qui regit Imperio stabili terramque, polumque. Spiritus inque meo meus exultauit alumno, Immo altore meo, nostraeque auctore salutis. Quippe humilem famulam Coelo respexit ab alto, Hinc me foelicem dicent mare, sydera, tellus. Praemia magna mihi, triplicem dedit ille coronam Omnipotens, qui nomen habet super omnia sanctum. Ipsius et pietas Iudaea a stirpe propagat, Quas ex aeterno praedestinat ordine gentes, Fortia qui summo uallauit brachia Coelo, Vnde sua fastus dispersit mente proteruos. Et deturbauit ualidos a sede rebelles, Atque humiles populos sublimibus intulit astris, Ieiunos inopes dapibus saturauit opimis, At saturos opibus per inanes dispulit umbras, Quum pius Israel cupidis excepit in ulnis Claementem Puerum, pietatis dona ferentem, Hunc et enim nostris promisit Patribus Abrae Semine ab electo uenturum in saecula Regem, Haec afflata Deo cecinit sanctissima Vates Cantica, perpetuum semper celebranda per aeuum. Expressitque nouem decima cum Pallade musas, Atque decem sonitus, quibus ante trahentia plaustra Lusit, et ante Dei uenerandam foederis arcam Rex Dauid, magnosque Deo celebrauit honores. Atque decem conuexa Poli, totidemque notauit page Cornigeri praecepta Patris sub carmine Virgo. Tertia iam bicolor mutarat cornua Phoebe, Diuaque montanis est usa penatibus hospes, Atque ministerio seruili exercita Virgo. Cuius homo genitrice Deus formatus in aluo est, Cui mare, cui terram, cui lucida templa deorum, Et regni aeternas dedit immortalis habenas. Discite ab exemplo famulari, discite matres, Iamque puer nonum mensem praecursor agebat, Quum gremio matris lucentes solis in oras Hoc coeleste iubar maturo prodiit ortu. Terraque suscepit puerum, noua sacra ferentem, Qualem nulla prior puerum produxerat aetas, Nulla uirum, toto reuoluti temporis aeuo, Munere, et ornatu naturae, operumque bonorum. Talis ab exortu procedit matutino, Luci fer astrorum praefulgentissimus ardor, Adducitque diem populis, noctemque repellit. Interea totam uulgatur fama per urbem,[ERROR: no link :]❦ Insolita peperisse senem diuinitus aluo. Confluxere nurus hilares, et tecta frequentant Cognati, complent laetantes atria coetus, Mirantur noua dona Dei, matremque salutant. Postquam octaua dies perfusum flumine solem Oceano extulerat, patrio de more secarunt Infantem puerum prisci pro foedere pacti. Cui Deus imposuit nomen, quo protinus omnis Est mirata tribus, quod et os elingue parentis Restituit, soluitque suas in talia uoces Verba Pater, fuditque nouum de pectore carmen. Rex Deus Israel, faustum, et laudabile numen[ERROR: no link :]❦ Relligione pia uenerandum, nanque redemit Ipse suam plebem, tenebrisque inuisit in atris. Erexitque apicem Vitae, cornuque Salutis Gente pia pueri, Regisque e foemore Dauid, Aeternas nobis dignatus condere sedes. Sic et enim Vatum Diuina per ora suorum Pollicitus, stabili quos ipse uocarat ab aeuo, Perpetuos sancto pro Christi nomine testes. Hoc duce uictores inimico ex hoste triumphos, page Hoc immortalem debellatore salutem Consequimur, fausto triplicis certamine pugnae. Haec facienda fuit Patribus Claementia nostris Rite recordanti Domino, qui foedera sancta, Qui seruat memori firmum sub pectore pactum. Quod pepigit per se iurandum iure metipsum, Vnica tentatas ubi uictima cessit ad aras, Sic pia progenies sese dedit unica nobis. Quae nos depulsa stygii formidine Ditis Faucibus eripuit, saeuisque ex unguibus orci, Illi ut seruitium praestemus libera plebes. In uirtute animi robusta, habituque decoro Iustitiae, ante Deum nobis uia curritur una, Dum fructu Ambrosio uitalis uescimur aurae. At tu magne Puer, quem lux altissima Vatem Instituit, praecede tui uestigia Regis, Et praetende uias uitai tramite recto. Deinde palam facito supremi lumen Olympi Gentis adoptatae populo, quum flumine sacro Sic morbos animi, atque humana piacula solues. Alta per immensae pietatis uiscera, perque Regis opus nostri, qui nos inuisit ab alta Arce Patris, ueniens Orientis imagine solis. Irradiare Puer populo melioris Abyssi, Qui loca caeca colunt, qui tristem funeris umbram, Dirige pacis iter, quo nos gradiemur euntes. Post haec, alma parens patrias remearat ad aedes,[ERROR: no link :]❦ Orabatque domo sacro semota cubili, Non innixa solo, uacuo sed in aere pendens, Mentis in excessu Coeli transcenderat arces. Vnde tuebatur rerum subsistere in uno Principio formas uno de fonte fluentes, Trisque Dei radios consistere luce, sed una Gignitur, una parit, producitur una duabus Lux, nec inaequalis, luci per singula ternae, Quae se sola uidet, manet haud effabilis aeuo Perpetuo, residens uentorum immobilis alis. Dependent uario connexi exordine lychni. Hae flagrant in amore faces, hae lampade clara Eradiant, ueroque mouent praecordia sensu. page Hi solium posuere Deo, rectosque nitescunt Regis ad intuitus, et lumina inhausta refundunt. Ordine quos triplici mediae cinxere phalanges. Quarum aliae praesunt populis, et regna capessunt, Maiestate uigent aliae, Dominique potentis Imperia exercent, et diis sua munea ponunt. Pars alia aduersis obstitit uiribus orci Tartarei, cogitque feros in frena nocentes. Tertia coelicoum mira uirtute relucent Agmina, quorum alii naturae incognita Matri Acta ferunt, rebusque docent insistere sacris. Ast arcana cohors mundo consulta reuelans Consilii magni, fidei bona promouet acta. Subter amica phalanx orbi immiscetur, agitque Peruigil excubias, extensa infraque, supraque. Quisque Deum toto uorat haustu, ipsoque fruuntur Numine defixi, ueluti cum florea rura Cecropiae populantur Apes, ubi purpureum uer Melle madet largo, uariisque uberrima tellus Floribus induitur, redolent loca nectare multo. Munere quaeque sagax proprio coelestia passim Mella uorant, referuntque domos, propriisque reponunt Thesauris, obeunt et enim data munere Regis. Si Coelum terrae componere, summa pusillis, Mortali immortale licet, non uisile uiso. Haec congesta sinu lato, dextraque patenti, Lumine ducta Dei superis cernebat in oris, Signaque inexpressi sensus, uenturaque mundo, Quaeque Dei prolem terra, Coeloque manerent. Circuit interea solem Thaumantidos arcus Multicolor, solem stetit et iuxta aurea Virgo, Visa fouere sinu puerum, tunc aethere ab alto Haec est ara Poli, uox est audita repente. Illa tempestate Deum cum uate Sybilla Augustus uidit Capitoli a uertice Caesar. Sacraque Romuleo non intellecta Senatu Turicremam posuit Domini uiuentis ad aram, Nec iam Diuinos temere usurpauit honores, Quanuis Imperii fas omne, et iura teneret, Vel Ioue nobilius statuendi templa superbo. page Hinc ubi terrarum iam pace quieuerat orbis, Armaque conflarant mites in aratra coloni, Imperat edicto describere regna togatis Subdita Romulidis, quae sol metitur utroque Oceano, geminoque uidet sub cardine mundi. Quisque solum natale petunt, patriamque reuisunt Mandatis Auguste tuis, Romana professi Imperia, et qua non peregrinus ab urbe recessit? Iam tropicus longae sub prima crepuscula noctis Corniger arce caper gelidi ningebat Olympi.[ERROR: no link :]❦ Et senior grauida cum coniuge uenit Ioseph, Ad patria antiquae cerealis moenia Baethlem. Tum quia nullo uiro Ad noti patuere lares, circum omnia lustrat, Sicubi se uacuo posset defendere tecto. Campus in urbe fuit media, quo tensa solebant Desuper aestiuo praetendi carbasa Coelo. Mercibus hic populus uendundis saepe coibat, Mercandisque leues ad opaci tegminis umbras. Hic uncti Regis fuerat domus, ipsaque sedes Inclyta fatidici natalis regia Dauid. Hic parui praecincta uetus spelunca sacelli Culmine, tunc horrens campo incumbebat aperto. Non hospes quisquam, uacuo nisi solus in antro Bos procumbit humi faenum et praesepia iuxta, Hanc illis Spelunca domum, durumque cubile Nocte sub hyberna, rigidae sub frigora brumae Praebuit, atque antro fessos excepit opaco. Iam medios cursus nox intempesta tenebat, Quum terris sopor altus habet genus omne animantum.[ERROR: no link :]❦ Et quos Taprobane nitido subiecta Canopo Sustinet, et nostris seiuncta Britannia terris, Quisque Borysthenio potantur flumine, quique Vltima surgentis deprehendunt murmura Nili, Carpebant dulcem tacita tum nocte quietem. Tunc Marie signis uicini percita partus, Lintea deprompsit quae stamine texerat albo, Officio infantis uenturi prouida Mater. Anxius et coniunx, ignotoque hospes ab antro page Sollicitus cessit, Ipsa genu flexo, tensisque ad sydera palmis, Virgo suum peperit constanti pectore natum.
Iacobi Boni Racusaei Hierarchiae primae Chorus tertius Throni, Deo Patri dedicatus, qui Pastor inscribitur.
Quum ea Virgineo processit corpore lampas, Aetherio delapsa polo, tum protinus omnis Mundus, et abiectis nox illa beata tenebris Illuxit, ueluti cum Coelo Oriente fauilla Candida decurrens argenti crine refulsit. Proxima quae terris Phoebaei luminis instar Ingentem paruo tulit ex ardore Cometem. Sic Deus exiguo de corpore prodiit ingens. Mirata est natura parens, ac nuncia cunctis Signa repente dedit populis, partuque secundo Prodigiis testata Deum, discrimine nullo Quin solido enixu de Virgine Matre renatum. Qualis ab aeria fulgor regione coruscus Cum pluuia exoritur, quam fudit candida nubes, Talis ab integra Mariae Deus emicat aluo. Omnibus ex templo terris, atque omnibus aris Effigies cecidere Deum, ceciditque profanae Relligio Aegypti, falsorum et monstra Deorum. Illaque in aeternum fundati machina templi, Romuleo spectata foro, testudine lapsa Irruit, effigies et fracti uana Quirini. Versaque paciferum mirata est unda liquorem, Vorticibusque super rapidis, et gurgite flauo In mare Tyrrhenum Tyberino enauit ab alueo, Haec nox Engadi rorantes balsama uites Intempestiuis onerauit foetibus, haec nox Omnibus ipsa quidem supereminet una diebus. Haec Erebi furias infandi crimen amoris, Tabidaque extinxit dirae contagia pestis. O, nox alma Dei susceptrix, rite sacratum Anni electa caput, cunctis celebrabere saeclis Nobilior quocunque die, nam sola tenebris Libera nocturnis meliori sole coruscas. page Sicut et hic Populis supereminet omnibus unus, Omnibus una simul tu noctibus altior extas. Quippe fator Diuum, terrae Coelique repertor, Lactea nunc Diuae uagiuit ad hubera matris, Atque prior saeclis uoluentia saecla subiuit. Ecce Deus fortis, summi dominator Olympi, Et princeps pacis processit ab arce paterna. Iam tener haud horret torui commertia pardi Haedus et impauidi sociantur tygribus agni, Mitibus et uitulis concordi pace Leones, Nec pecori rabidus fit formidabilis Vrsus, Quin nec amica lupos metuunt armenta feroces. Ecce Puer summa regione patentis Olympi Progreditur, nectar superum, dominusque Deorum, Ecce uenit solio Regum Rex Patris ab alto, Totus adest Coelo, terris est totus, et idem. En iacet aeternus mortalis conditor infans, Sensibus obiectus, sensu haud illabilis ullo, Inuolucra exsinuans ueterum signacula rerum. Mosei iam flamma rubi, iam limen opertum Ezechiellis adest, iam uirga infloruit Aaron, Iam lapis aeterni solido fundamine Templi, Pariete constitit gemino, se gratia cornu Effudit pleno, uatumque oracla fathiscunt. Ingens miraclum exoritur, Deus hubere pendet Virgineo, praediues inops, opulentus egenus, Factus primus agens, et summus humillimus idem. Subdita maiestas est corpore celsa caduco. Libertas captiua Dei se sponte subactam Obtulit, et serui dominus delicta luenda Suscepit, tanta est nostri Claementia Regis, Exultet Coelum, tellus laetetur, et antrum Gaudeat infernum, manesque Acheronte trahendi, Ecce diu optatus coelestis prodiit infans, Quo duplex natura coit, quo panditur orbi Lux, uia, uita, salus uerax Deus, atque homo, Christus. Hunc simul excepit deiectum stramine uili Tellus, plorantem, et trepidantem mater adorat, Velauitque artus teneros, et lactea mammis Ora suis fouit, non mollibus inclyta cunis page Membra reponuntur, sed stratum ignobile gramen Et praesepe fuit, nec frigora repulit ignis, Sed Bos, uique gelu Muli pater horret Asellus, Dant fotum tepida spirantes nare uapores. Foelix paupertas, luxuque beatior omni Iudice facta Deo, patiens calcauit egestas Diuitias, magno cecidit subiecta triumpho Gloria uilis opum, tumidique superbia fastus. Viribus immensis qui praeualet, altaque uoluit Labentis digito conuexa nitentia mundi, Imbellis Puer, et deuictus cernitur infans. Quoi Coelum sedes, tenebrosa hac fulsit Abysso, Quoi superi assistunt, en ut iumenta ministrent, Quem locus haud coepit, paruum praesepe recoepit. Mos Asia in magna fuerat, quem deinde colebat Gens Hebraea sacrum, quum Sol brumale subiret[ERROR: no link :]❦ Solstitium, triste humentes deuexus ad austros, Aut gemina ascendens signum boreale sub Arcto, Vreret octipedem conuerso sidere cancrum. Tunc agere excubias, et relligione uetusta Insomne est solitum totas producere noctes, Mollibus in pratis, ignobile uulgus agrestum, Cogere multa suis armenta ab ouilibus, unaque Huic igitur studio uigiles ex more uacabant Ductores pecudum, superis quum lapsus ab astris Angelus, et timidos lux circunfulsit agrestes. Tunc ait o, pecudum custodes pellite uestro Corde metus, laetumque Deo paeana canatis. E ut amicta nitet nox candida luce diurna, Nunciat et mundo noua gaudia, maxima summi Progenies est nata Dei, nec longa trahent uos Interualla loci, sunt moenia proxima Bethlem, Hic Galilaea Deum peperit sine semine Virgo, Christus ab hoc castro descendit coelitus infans. Corpore hic humano diuina effulsit origo. Haec oculi uestri certissima signa uidebunt, Substerni praesepe Deo, pueroque iacenti, Et tenerum inuolui stricto uelamine corpus. Panditur interea limen bipatentis Olympi[ERROR: no link :]❦ page Fante Deo, diuum exercitus omnis ab alto Regis ad exortus super aethera uenit apertum. Quumque choris cinxere cauum pendentibus antrum, Sic cantu incipiunt, cantu Coelum intonat omne Gloria in excelsis altissima templa colenti, Laus, honor, et uirtus, et pax, omnisque potestas, Et pacem cecinere piis mortalibus almam. Mox ubi Diua cohors pernici sydera cursu Transilit auratum Coeli per limen aperti, Pastores moniti signis, et numine certo, Inque uicem hortati uicina ad moenia tendunt, Deseruere pecus festini, tanta uidendi Haec noua, quenque trahit perculsa mente cupido, Nec pecori timuere lupos, furesque relicto, Nox ea tam foelix euoluitur, almaque fulsit[ERROR: no link :]❦ Haud uno sub sole dies, oriente trisulco (Res noua) tres soles tribus emicuere quadrigis. Quae quum sacra dies cunctis spectacula terris Exhibuit, subito tria lumina lumen in unum Paulatim coiere simul, non sufficit orbi, Vna quidem quanuis nox est amplissima testis, Testis et alma dies, quod rerum causa bonarum? Principium et finis, trinus Deus, unus, et idem Natus in has uenit miserae caliginis oras. Dii superi testes, homines, aqua, terra, polusque, Omnia testantur, quod rex altissimus olim, Lux aeterna Dei, genitori aequabile numen Aeditus his terris nostros homo gesserit artus, Vt uetus antiquae praedixit pagina legis. Hunc gemini Aethiopes, hunc et Garamantes, et Indi, Gymnetesque, Arabesque, hunc ultimus audiit Afer. Audiit hunc et quem tellus extrema rigenti Alluit oceano, quaeque astra cadentia condit. Credidit huic totus, pariterque hunc orbis adorat. At contra inuidia infoelix Acheronte superbo Iniecit noctem miseris mortalibus atram, Ne uideant lucem, superis quos traxit ab astris Mortis in insidias,tenebrosa tartara Ditis. Et propria steriles defregit ab arbore ramos. Hinc phlegethonteis cinctus serpentibus error page Bacchatur late, stygiamque eructat Erinnym. Effugite ha miseri, Christumque capessite, dum fas, Dum uia ad aeternam properandi libera lucem, Dum Coelum sua regna, sinusque expandit apertos. Credite, nuda fides supremi limine Coeli Excubat, et dubios summis a sedibus arcet, Viuaque credentes superas perducit ad arces, Ipsa nec ingreditur Coelum, sedesque beatas, Quum uero Iani festae uenere Kalendae[ERROR: no link :]❦ Elapso ueteri quum iam nouus inchoat annus, Circuncisa Puer duro genitalia ferro Sensit, et aeterni compleuit foedera pacti, Quum tener e sancto manauit uulnere sanguis. Hic cruor antiquae merces est prima ruinae, Quae ueterem ritum iam principe terminat uno, Sed uirtute animi nos corda secemus, ut olim Qui genitale suum mucrone, aut cote secabant. Imposuitque Deo sacratum nomen ab aeui Antiquo, nomen cunctis mirabile saeclis, Quod pia coelicolum, tenebrarumque impia turba Quod terrae genus omne colunt, uenerantur, adorant. Idque animos tollit tristi moerore iacentes,[ERROR: no link :]❦ Aeternoque beat uiuentia numina saeclo. Suscitat extinctos, languentes erigit, aegros Vberibus replet donis, et ditat egenos, Suppeditat, saturat, largitur, inebriat, implet. His ubi principiis, et rebus rite peractis Quintus ab aeois proccessit Delius Indis Ecce sub aeria Coeli regione Cometes Explicuit crinem longe, flammasque comantes Versus idumaeam, sacrataque culmina Bethlem. Tresque duces magno comitatu equitante Cometae Signa sequebantur bactris oriente relictis. Qui Caldaea regit, pharetratae et Persidis arua, Cuius odorati sunt mollia regna Sabaei, Te quaerunt, te parue Puer, tibi magnus Olympus Dat noua signa, ferunt magni tibi munera reges. Nam super aerio celebrati uertice montis Nuper ad Auroram, laetisque orientis in oris, Bisseni dum sacra uiri solennia Vati page Votaque fatidico persoluunt annua Balam, Apparet clarum decus, expectataque Coelo Diffudit noua stella comas, Euroque coruscum Flante iubar, uisusque Puer cruce luteus alba, Lampade tum media nitidis ardere fauillis. Quin etiam horrendum sic dictis incipit, o, gens Nascentem uisura Deum, properate sequentes Haec uexilla Dei, mea lux uos indice flamma Ducet Idumaeam nati ad cunabula Regis. Hic est omnipotens, sapientia prima creatrix, Consilium, et robur summi immortale parentis, Hunc etenim petitis uotis, precibusque uocatis, Qui leuat in populos signum, sparsosque per oras Quattuor a magni reuocabit partibus orbis. Hoc Asiae horrisono surgentis solis in ortu[ERROR: no link :]❦ Impulit ostentum Reges data signa secutos. Dux Arabum primus stimulat comitantibus Indis Ardua quadrupedes conscensi terga uolanteis, Per iuga, per campos, perque aspera saxa, uiasque, Magnus aerias uincunt et cursibus auras. Et Nubiae princeps sequitur, Chaldaeaque pubes, Et proceres uastis animantibus horrida tranant Hinc Persae dociles calamis dare tela retrorsum Sublimes properant, pharetra his, et flexilis arcus Increpitant humeris, ipsi uno more feruntur. Balthasariis fertur spatiis, equitesque Sabaei Serica odorato figunt tentoria campo. At Rex Aethiopum denso mouet agmine Gaspar Tharsigenas, Gaspar nigris haud decolor indis, Additur huic ingens exercitus, arma, tubaeque, Densa crepant, Coelum sonitu, et caua terra remugit. Illa phalanx hastas manibus quatit, ille supino Solis ad ardorem laticem bibit ore Lyaeum. Huius equi dorso maculosi bellua tergi Assidet, ille canes laqueo trahit, ille phalanges Ducit ouans, plures manibus uenabula gestant. Regius huic ales dextram grauat, ardua pennis Membra mouens auras expansis uerberat alis, Gestit et illicito uolucris procul ire uolatu. page Haec Reges sua quenque cohors, et castra sequuntur, Stellaque praecedit, noctis caligine et umbra Instar solis habens, tenebras, noctemque fugantis. Quumque armos foderet ferrarum calcar obesos, Ductrix Stella simul Coelumque, aurasque secabat. At quum floriferis equitum iacet anchora pratis, Ipsa refrenabat cursum, Coeloque manebat, Postquam autem senis ac septem solibus actis Confecere uiam, uelut una luce diei Vnius, nam stella diem nocturna ferebat. Quin incredibile est, quam tum labor ille uiarum Tantarum facilis, quanquam fuit alta Canopi, Et gens Aurorae, populique orientis anheli. Quos extrema Thetis, quos gurgite Pontus eoo, Et mare Erythreum diuersicoloribus undis, Vndaque gemmiferi quos pelluit aurea Gangis. Nemo fatigatus, passusue famemque, sitimque, Pectora nanque latens intus, perfusaque nectar Membra recentabat, terris noua gratia uisa est. Quumque propinquassent claras Salomonis ad arces,[ERROR: no link :]❦ Extemplo furua caligine tingitur aer, Et nox atra diem texit nigrantibus alis, Eripuitque ducem ex oculis, Coelumque, uiamque. Tunc muros subit Indus eques, et castra cruentam Caluariam, summamque exercitus occupat urbem Protectus nimbo, simul et caligine densa. Hinc et oliuifero de uertice montis opaci Explicuit turmas Galileo Balthasar agro. Iam recedebat terrae grauis umbra, diesque[ERROR: no link :]❦ Fumantes nebulas tenues soluebat in auras. Quum sacrae Solymae prope moenia, carnificemque Caluariae rupem, triuio nouus hospes eodem, Tresque simul ueniunt haud uno tramite Reges. Omnis ut attractis exercitus haesit habenis, Et stetit inuitus Sonipes, ac frena momordit. Mirantur uarios habitus, atque arma, uirosque, Florenteisque simul diuerso ex more cateruas, Inque uiccm affectant sociali foedere iungi, Mox amplexantur pariter seseque salutant. Hoc decus Arsacidum, facit hoc Chaldaea iuuentus, page Aethiopumque phalanx, et nocti concolor Indus, Hoc omnis pariter faciunt iuuenesque, senesque. Et quanquam uario discors uox ore sonaret, Omnibus ipsa tamen fuit intellecta uicissim, Vna uelut lingua, et uox omnibus una fuisset. Continuo creber ferit aurea sydera clangor, Pars lituis, et pars manibus caua tympana plangunt, Classica pars inflant, it Barbarus undique clamor. Horribilisque globis fumantibus, atque fragore Aere Corinthiaco Vulcanius intonat ignis, Non belli, sed pacis honos celebratus amicae est. Interea insolitus perstrata, et tecta tumultus[ERROR: no link :]❦ Crassatur, pauidumque ruit genus omne per urbem Turbatam, pars templa petunt, pars atria complent, Tectaque, tum trepidi currunt ad moenia ciues. Qualis ubi aestiuas noctes, solesque secutus Trans gelidas alpes, trans Strymona, transque sonantes Ionii fluctus, exercitus aduolat ingens Raucisono clangore Gruum, et stridentibus alis In uada precipitat sese, siue amnis Hiberi Siue lacu Benace tuo, seque accola fontis Anser, auesque aliae turbata in flumina mergunt, Aut trepidae accurrunt ripis, undasque relinquunt. Mille uiros auro insignes, et millia centum Secum equites Rex quisque trahit, quos mille iuuenci, Tercentumque greges praecedunt agmine longo, Quorum plena uirent urbis pomeria, qui omneis Impleuere uias, quibus omnis campus inundat. Tum subito apparent arma improuisa, genusque Externum, Regemque petunt, Regemque requirunt Iudaeo natum Regno, sceptrisque paternis, Quoi pia dona ferunt, ostensaque signa fatentur. At formido repens ui magna pectus adorta est Regis Idumaei, et concursibus atria turbat Ille ferox tantoque anceps in turbine sacrum Concilium uocat, et doctos ignarus apellas Consulit, ast illi referunt dabit Effrata Iudae Bethlem terra Dei Regali e sanguine Christum, Qui regat Israel dux inclytus, ecce tot annis Coelestis uates praedixerit ante Michaeas, page Atque haec dum Solymis Regali in sede geruntur,[ERROR: no link :]❦ Tristior infaustas Acheron emisit Erinnes Consilio Iouis inferni, quas protinus Orco Egressas sistit Iudaei ad tecta tyranni. Prima Megaera doli, fraudumque imbuta malarum Arte, uenenatas a uertice concutit hydros, Ii circum diris ceruicem nexibus atram Impliciti, linguis exertant ora trisulcis, Et foedum uirus per colla tumentia uoluunt. Centum dira suis uulsos e crinibus angues, Vibratosque manu per totam dissipat urbem, Sibila congeminant uulgo, stridentque colubris Omnia Gorgoneis, ii pectora in intima lapsi Tartaream inspirant animam, penitusque uenenis Inficiunt stygiis. Ast altera matris operta Effigie Alecto se tristibus induit umbris, Scribarumque gregi media se coniicit aula, Effuditque Chaos tenebrosum, omnisque repente Praestringit scribis oculos, ne cernere uerum, Neue audire queant, stygia pice construit aures. Ast alia horrendam faciem, furialiaque ora[ERROR: no link :]❦ Exuit, in uultus subito conuersa uiriles Tisiphone, et capiti crinem intermiscui talbum, Atque supercilio frontem grauat, induit ipsum Pontificem, quem Rex nuper Babylone uocarat, Et fit Anacletus princeps, templique sacerdos, Iamque e uestibulo Regis, foribusque superbis Vnda excedebat procerum, iamque ipse paratis Rex sese in thalamis penetrali sede locarat. Hic faciem fictam, simulataque pectora Erinnys Introducta refert, maiestatemque Tiarae Pontificale caput falso inficiatur honore, Atque haec Herodi, quem nam fore dixeris o Rex? Nescio, qui cuncti populos orientis in urbem Huc agit, atque nouum nascens creat aethere sidus, Missus in imperium, Romanaque sceptra, Deorum Maximus euersor, qui nos subuertat apellas, Quique noua totum sub lege coerceat orbem, Sic et enim fatis portendi cernimus inquit. Ergo hic Romanum si ius, si templa, Deosque page Stare diu optamus, si te quoque, regnaque uestra, O Rex, actutum nostris sic Consule rebus, Tris ad colloquium iubeas accersere Reges, Clamque uoces, uisi tempusque edisce Cometae, Proxima tunc ipsos ad moenia dirige Bethlem, Quo Pueri inuenti mox certior esse iubeto. Quos quia non auro, non ullis flectere donis, Illecebrisue potes, hos fraude inuolue, dolisque Falle, nec hostiles animos ostende, sed illic Affore te, ut nati cunabula Regis adores. Haec simulans, tolles Puerum, ferroque necabis, Dum sua uagitu petit hubera, dum iacet infans. Ex hac scintilla ne magna incendia, et ingens Ardor adaugescat summi ad fastigia Coeli Haec tibi Tisiphone Plutonis nuntia saeui Missa loquor, simul ex oculis haec fata recessit. Attonitus stetit Herodes, toruumque nefandae Consilium dirae tum pectore condidit imo. Exin iussa facit quum protinus urbe refusi Excedunt Reges, et regia castra sequuntur. Quumque uiis omnis se acies effudit apertis, Ecce iterum secat ante uias, longoque coruscum Crine iubar uibrans, mediis praecurrit in auris, Ostentatque uiam Coelo dux stella sereno, Et iam primus equis oriens sola celsa citatis Pulsabat, nitidosque micans radiabat eoo, Quum laeti Reges, laetusque exercitus omnis Munus agunt, laetumque Deo paeana reclamant, Ductricemque hilari stellam clamore salutant, Tellus quadrupedum pulsu tremit, intonat aer Voce uirum, nemora, et ualles, rupesque resultant. Et pecus, et latis omnis furit incola campis. Ecce autem attoniti cereali ex urbe recurrunt[ERROR: no link :]❦ Montiuagi pecudum ductores, inclyta signis Quos portenta nouis, Coelique ostenta trahebant. Tum densas ineunt acies, primosque reposcunt Affanturque duces, Regisque propinqua supremi Testantur paruo cunabula uisa sub antro. Concurrunt partes geminae fundamen in unum Primitiae Christi, et fidei nascentis origo. page Et caput in medio duplici inuiolabile muro Sol medium Coeli, et fastigia summa tenebat Obliquis hybernus equis, et praeuia sanctam Stella facem puro quatiebat clarior aethra. Ipsi iter incoeptum peragunt, urbemque subibant Conspicui cultu regali uestis et auri. Dux uero Coelo rutilanti crine Cometes Sistit iter, natique Dei cunabula monstrat. Haec super Annaeis iuxta praesepe sedebat, Laeta coruscanti diuina luce sub antro, Mulcebatque manu Puerum, cunisque leuabat. Huc densae agglomerant acies frenisque premuntur Quadrupedes, tellus pedibus pulsata remugit, Et stipata tremit peditumque equitumque cateruis, Desiliunt dorsis equites, nixusque ministris Excipitur Rex quisque suis, et dona parari, Depromique iubent amplissima munera Christo, Ipsi ad speluncam tendunt stipante caterua, Intextis gemma trabeis, auroque superbo Induti, sceptrum et Diadema insigne gerentes, Vtque cauae penitus subiere crepidinis antrum, Immortale iubar patrii splendoris, et ingens Lux adaperta Dei est, et sole micantior infans, Et mater ueneranda suo laetissima nato. Qualis purpurea facie, uultuque pudico Mane nouum roseo producit Lucifer ortu. Caetera mirantur nascentem sydera Solem, Defectu testata suo, pallentque tuendo Solem perpetuae moderantem lucis habenas. Talis ubi Marie fulsit Dea candida, et infans Sydereus, magnique parens, et rector Olympi, Obstupuere duces, pallentique ore retrorsum Subtraxere pedes, penitusque ablata recessit Lux oculis, animisque repens absorpta potestas. Quod ni ferret opem subitam Puer ipse uidendo, Efflassent animas extincto lumine reges, Verum ubi lux oculis, animis quoque reddita mens est, Incuruantur humi lapsi, pronique reflectunt Genua, procumbunt, numenque infantis adorant. page Munera dehinc promunt, quae fors diuinitus ollis Prima tulit, manibus quae prima oblata fuerunt, Quaeque fatebantur Regemque, hominemque, Deumque. Nempe haec dona dabant, et mystica munera Christo, Autumno quae castus Arabs e cortice pingui Decutit in syluis, purissima tura Sabaeis. Et stactim pinguis Myrrhae, quae sponte retorto Caudice desudat, cultisue excisa satiuis. Et pondus solidum tereti uectigal in auro. Exposuere duces postquam sua muncra laeti, Indulgent animis, et denique corpora curant. Ammonitique uiam somno per deuia carpunt, Ne Solymam repetant, neu moenia dira reuisant. page
Laus et Dedicatio Hierarchiae primae / ad Deum Patrem.
Laus, honor summo, et decus omne Patri,[ERROR: no link :]❦ Qui Throno Coeli sedet eleuato, Quo fluunt nobis bona cuncta Christi Fonte beato. Solus errore, et sine labe solus,[ERROR: no link :]❦ Nos mala mundi nebula impediti Labimur uulgo, procul increata Luce uagantes. Tertiam partem cecini, supersunt[ERROR: no link :]❦ Tam grauis curae mihi sex libelli Sex Choris Diuum triplicis cateruae Rite uocandi. Tris Pater primos tibi dedicamus.[ERROR: no link :]❦ Tris canam Regi. totidem sequentes Spiritui sancto, mihi si superstes Musa manebit.
Bunić, Jakov; Cortonus de Vtino Minorita, Bernardinus; Petrus Galatinus; Colonna Galatino, Pietro (1469-1534; m. post 1539.) [1526], De vita et gestis Christi, versio electronica (), 10155 versus; verborum 68245, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica] [word count] [bunicjvgc]. |
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.