11. De seditione in plebe et qualiter ingenui pro ipsius inquietatione numos aureos eis dispenssant

Et dum idem regis legatus munus insolubile Venetis percepisset, Iadratini sperantes concordiam fore inter illos iam roboratam, sed per alteram uiam reuersus est in regionem suam. Lentitatem et ineffectum ipsius nuntii ipsi Iadertini infęlices concipientes, eorum exigente demerito, quod liberationem 60/60v patrię ab illo, qui ut sanctus honorabatur, acceptare nequiuissent, sed ab eo inconstantia verba accipiebant, in uaria seditione pro parte pinguium plebeiatorum aduersus egregios extitit ciuitas commota.

Sed plurimi ex crasso vulgo proprię patrię fuerunt propter cupiditatem perfidi proditores. Rebelliones statum vrbis hostibus declarant, hortantur eos maiores amplexandas uires. Fit ingens strepitus per uicos ciuitatis, asperime tumultuant infimates erga consentientes reconciliationi. Nullus insignium tutus ualde per urbem uagare audet nullusque prouerbium irascibilis cordis nemini illorum resonare audet, immo isti populati villici intuentes quempiam egregium sępissimis ignominiis iactabant.

Tandem viri inter manibus urbis pendebant pro quietatione rusticalis populi mille aureos comunis per duos officiales comunis vulgi et unum nobilem iubent per infimiores distribui. Et similis dispensatio non extitit unica, sed plusquam bina et bina, numi vniuersitatis illis fuerunt dispenssati, sed aliquis profectus seu fructus operis ex hoc minime sequebatur, immo dementiorem capiebant audaciam. Nam qui parcit virge, inquit Sapiens in Prouerbiis, odit filium. Ubi erat quidem congeries plebeiatorum, totum eorum murmur et tumultus erat aduersus urbis pretores, concordiam per hostes eligendam illos nolle asserebat. Sed veritatis stilus ab eorum ore prosiliebat, cum 60v/61 generosi illud iugum, quod Ueneti affectabant, possibilitas non denegaret, protinus abiiciebant.

-- 73 --

Quodam vero die XIIII-o Kalendas Sextilis mensis imfimus populus grandi comitiua in maiori publico foro certis armis protinus bellicosis amicti stabilierunt locum grandisque uocibus resonans ac nobiles imperiosis et minacibus insultans verbis, penitus ciuitatem velle submitti Ducali imperio quam in tali morari uelle discrimine. Denique pretores coacti pro satisfaciendo populo ac plurimi perterriti formidine duos ex egregiis et unum ex illis ad capitaneos inimicorum exercitus destinant in nuntios. Qui constituti coram ipsis capitaneis causam suę legationis pronuntiantes et, dum ipsi legati finem suorum fecissent verborum, quidam eorum consulte in hęc verba prorupit: Paratos nos fore fauorabiliter tractare et habere eos, qui sic a uia rectitudinis deuiarunt, qui tam grandem et humilem veniam exposcunt ex commissis, cum hoc puncto et perpendiculo urbem hanc prebeant, quam iniuste possident, expeditam cum cunctis eius vallatis castris et oppidis tam sitis intra ciuitatem quam extra gazas ciuitatis, siue ipsi ciues in sui libitum et commodum conuertant, dummodo fidelitatem condignam subiectionis Ducali dominationi perficiendo retineant. Quodsi aliquis tante temeritatis compertus fuerit, qui potius aliene subiectioni attentauerit se suppetere, pro iustitia cedat arbitrio, cuius Ducalis celsitudo mandatum 61/61v ordinaret, et hec non ut per patentes paginas modo federis sit ascriptum, sed verbo quo affirmant Iadertini fidem credulam debeant adhibere. Exponentium uerba idem nuntii plenarie intellexisse habetur, vrbem adeunt, pretoribus eiusdem seriatim responsiuam legationis exponunt omnesque rectores, qui erant numero tres, et duodecim oratores Iadrę, in quos tota vrbs pendebat, decreuerunt ex certa scientia potius uelle artus ciuium mandere quam ad tales conscendere uelle conditiones nec eorum patriam tali suppetere uelle imperio.

Sed tum grex inflamatiori furore contra illos accenditur, ipsi obtemperare non student. Decuplat audatiam, feruet indignatione et nec saturari ualent, tanta siquidem ipsius dementis gregis geminata erat iniquitas et elatio ac in tanta seditione uniuersa ciuitas est corrupta, quod secundum libitum populi hostes remigantes iuxta

-- 74 --

littus vrbis condescendere de nauibus in terram sępius faciebat nec erat aliquis tanto uigore suffultus, qui eius poterat resistere uoluntati ac oppositum eorum nutui aliquid retractare. Sed hi, qui hos ictus supportabant, nullum indignationis inditium propalare publice presumebant.

Quodam vero decimonono Iulii hoc contigit: Vniuersa plebs armis latentibus amicta in publico ciuitatis mercato cum valido strepitu et uocis clangore adiuit: prorsus appetere principem Venetianum. Quorum minis ingenui ciues nimiam cordis formidinem sumpserunt, 61v/62 ex dolore ingenti et pauore precincti uerba pro statu pacifico eructare non ualebant. Sed nedum eiusdem diei hora bis tertia consummasset, cephas quidam plebis de eorum conditione inter principalissimos et capitales et tam diri seminator facinoris suis relictis gazzis cum suis affinibus a ciuitate refugit factusque sue patrię publicus proditor et conspirator. De cuius saltu sublime hortamen generosi concives, contra quos erat facta borgella, sumpserunt, illud vulgus in senatum tamquam capite detruncato per uicos gradiebatur. Sed nemo pretorum seu oratorum in aliquem eorum manum extendere presumebant.

Et dum idem dies penes vesperorum cantum appropinquasset, duos trabucellos in metis S. Mathei extra urbem dicti Ueneti erexerunt, quibus inimicos sepius offendebant. Et dum ipsi pretores et cęteri eorum consentanei ac urbis suę fideles in tanta essent agonia positi, quod huius uite tedium iam habebant, nemo eorum putabat a tanto euadere posse discrimine, quin in manibus corruat inimicorum. Sed ille, a quo omne datum et omne donum perfectum dignoscitur habere fundamentum, cui posse est omnem curare morbum languidum, qui etiam Dauidis persecutionem confregit et in fines orbis dispersit, quodam admirrabili et nouo splendore, ut agnosceret eius vestigia, misertus est luctatores corruscare.