Caesaris Ferdinandi 25. Iulii Viennae morientis mandata ultima, authore Tranquillo Dalmata
Dicitur haec moriens Caesar mandata dedisse,
Quae documenta omnis uentura tuebitur aetas;
Qui, siquidem Stygios properant inuisere manes
Grandaeui et lethi comites oracula pandunt,
Purius inspiciunt quae nos caligine fallunt.
"Accipite hoc animis et pectore condite, reges,

-- 181v --

Non audita prius quae nunc mihi fata recludunt:
Quae dicuntur opes et rerum summa potestas,
Et quaesita dolis aut armis – gloria fluxa est.
Omnia quae caelum intra se complectitur ulnis
Intereunt, non ipsa quidem uestigia restant.
Cuncta dies et tempus edax et tarda senectus
Absumit cum uita hominum mortalia, quare
Rebus in humanis spem ne firmauerit ullus.
Accessu exhilarant et opes et regia sceptra,
Sed magis excruciant animos amissa dolore.
At decus ut maneat donec sit uita superstes,
Heu, quales curae subeunt qualesque labores,
Saepe etiam noctes luctu asperguntur amaro.
Amissas alius classes, alius tibi perdita castra
Nunciat, aut interceptas in finibus arces,
Proditor hic raptorue negocia mille facessit,
Ille auget curas iam defecturus ad hostem.
Denique quid referam uesani murmura uulgi,
Qui temere insulsas uoces sine nomine iactat?[ERROR: no reftable :]Corr. ex iactas
Arripit has auide, multum excandescit in illis,
Non silet intrepidus, sed ubique teterrima uersat.
Quod serpit crescitque malum incrementa subinde
Maxima concipiens, nisi quis compescat, ad ingens

-- 182 --

Exitium euadent effrenes protinus ausus:
Iam tibi seditio flammas et saxa parabit.
Caetera si desint tristem excruciantia mentem,
Vndique turba petax suplices agitata libellos
Porrigit aut uarias iacit importuna querelas.
Noctes atque dies nunquam resipiscere fas est:
Vrbani exagitant animum externique tumultus.
Quo fit ut inuisi strepitus nec pompa subactum
Influat in pectus, non stratum classibus aequor,
Non equitum turmae aut auro splendentia tecta,
Non bona dementi quae sunt gratissima uulgo:
Impendente tuis stricto ceruicibus ense
Delectant animos stupido magis omnia sensu,
Sordescunt uariis infecta angoribus altis.
Expertus dico: quid enim mihi defuit unquam,
Terrarum domino, quem Caesaris infula texit,
Tot quoque regnorum frons est redimita coronis?
Me ceu caelestem iuuenes coluere patresque,
Indulgens fortuna quidem[ERROR: no reftable :]Corr. ex guidem super omnia uexit,
Atque eadem saeuis nos obruit improba curis.
Et nil dulce fuit miseri quod uiuimus ipsum,
Saepe etiam morti uitam inuidisse fatemur,
Vt quae cunctorum constans medicina malorum est.

-- 182v --

Congestae quid opes, quid summa potentia prodest
Tandem ad Leteas nudis migrantibus undas?
Ex tantis opibus minimus non restat obellus,
Quem uult ipse Caron traiecto flumine naulum.
Nil graue ad infernas, Plutonia regna, tenebras
Aut mortale potest descendere: pondera rerum
Abiiciat, uirtute tamen ne nudus aberret,
Excolat hic animum, manet haec post funera uirtus
Nec furiis unquam Stigiis excluditur Orco.
Creditis, o proceres, quis pridem opulentia cristas
Erigit et caelsa ceruice tumentibus, ipsos
Applaudens caelum reddat post fata beatos?
Mors inopes regesque rapit discrimine nullo,
Incertum an Cresus an contemptissimus Irus
Extiterit, similis cunctorum est forma sepultis.
Illic diuiciis non est locus, optimus ille est
Qui fuerit uirtutis amans et pascitur ipsa:
Iudicis hic Minois laeta ad subsellia scandet
Fortunis animo quisquis non utitur aequo.
Cui larga Deus ipse manu dedit esse beatum,
At se supra homines expandit numinis instar -
Nam stultorum animos congesta pecunia tollit -
Hunc praestat Nomadum plaustris errasse Schytarum

-- 183 --

Obscurum, aut uastis Ciclopum egisse sub antris;
Diis similes paupertas uerum innoxia reddit.
Nemo uelim reges munus putet esse deorum:
Non supremum apicem dedit indulgentia diuum,
Praefecit populis summosque aggessit honores;
Vt tamen conspicuos metuendaque sceptra tenentes
Vulgus eos simplex admirabundus et excors
Horreret plausumque frequens geminaret ut amens,
Perpetuo superi nos damnauere labore
Assiduisque dies statuerunt degere poenis.
Quid memorem ingentes terrae pelagique procellas?
Inuictae lacerant curae, dolor, ira, cupido,
Praesertim mortis timor inuidiosaque multis
Imperii malesana[ERROR: no reftable :]Corr. ex malesona fames et cognita paucis.
Si regere imperio iustoque asuescere gentes
Regum opus haud dubie est, nec ad ocia uertere mentes,
Insomnes[ERROR: no reftable :]Corr. ex Insonmes noctes agere et neque parcere curis,
Imprudens qui se non extricet hoc pistrino,
Perplexos fugiat curarum tot labirinthos.
Nam si ad delicias esset diadema paratum,
Multi mortales humili de faece popelli,
Insignes forma atque ingenti robore fortes,
Consilioque graues doctrinarumque fluentis,

-- 183v --

Atque hederae cincti caput immortale corymbis,
Ad primos merito extolli mererentur honores.
Me quoque si liceat rursum post fata renasci,
Priuatus mallem quam Caesar degere uitam."