Hinc orsus in medio sacrorum hujusmodi verba habuit. Audistis viri probi, Patres, Fratres, ac filioli in Christo dilectissimi. Audistis inquam Davidis sententiam a me modo praelectam. Considerate quaeso in ea Dei duas potissimas virtutes, 5quarum altera nihil divinae majestati impossibile esse testatur altera solum nostri commiserationem illi tribuit, quam ipse Deus in nos sit misericors[ERROR: no reftable :]tribuit...misericors Z: tribuit, ut nemo hominum in se ipsum magis pius esse possit, quam ipse Deus in nos sit misericors. D. Certe video vos in utraque consideratione una mecum defficere. Parcite charissimi si dissimulatione in verbis nulla utor. Res et tempus omnem fictionem ablegavit. Vereor equidem ne hoc tanto terrore, quem ex hostibus suscepimus, Dei indignationem provocemus. Si enim Deum misericordem fatemur, si omnipotentem credimus, quid est, quod hostes non minus Dei, quam nostros magis timemus, quam ipsum Deum? An eos suspicamur Deo potentiores? Absit hoc a nobis, qui Deum omnia quaecumque velit in coelo, et in terra facere confitemur. An forte divinam pietatem a nobis aversam veremur? Hoc quidem suspicari licet, ita tamen, ut nemo nostrum desperet nobis ipsis potestatem ab eodem Optimi Maximi [ERROR: no reftable :]Optimi Maximi Z: Optimo Maximo D fieri commiserationis suae recuperandae. Nunquam misericordiae suae potest oblivisci Deus. Nos sumus, qui inter pietatem divinam, et nostram imbecillitatem obicem scelerum interponimus, ne auxilium divinae gratiae super inutiles servos descendat. Sublato hoc obice statim praesto est superna clementia. Atqui ex ejus munere in nostra manu est hunc ipsum obicem tollere. Convertatur unusquisque nostrum a via sua mala et revertatur ad Dominum per cordis contritionem, oris confessionem et operis satisfactionem et Dominus convertetur ad nos et miserebitur nostri in multitudinem miserationum suarum. Puerile, imo foemineum est plorare propter metum suplitii de nobis in expiationem scelerum nostrorum sumendi. Piae nostrae lacrymae forent si postposito suplitii pavore expectantes alacri animo, sive mortem, sive servitutem, sive profligationem, seu quodcunque aliud poenae genus in nos divina providentia decreverit in satisfactionem peccaminum nostrorum lacrymaremur, id potissimum, quod divinam nostris pravis actibus offendimus clementiam. Opportebat prius praevidere poenam et abstinere a delictis. Nunc autem, postquam in omni delictorum genere delectati sumus, non opportet purgationem timere, sed eam alacriter suscipere in medelam animarum nostrarum. Sed quid dico nos delictis delectatos? Quasi non adhuc eis delectemur?6[Penitus Utinam nulla mortifera][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit Utinam penitus superstitiones[ERROR: no reftable :]Utinam penitus superstitiones napisano iznad prekriženog teksta fornicationes, adulteria, sussurationes furta superbias, et alia ejusmodi crimina deseruerimus, et non adhuc faetoribus immersi in ipsa vitiorum sentina versemur. Utinam nulla mortifera pestis intra cordium nostrorum latibula hospitetur. Expurgemus dilectissimi vetus malitiarum nostrarum fermentum, et ploremus peccata nostra coram Domino parati omnem animadversionem de manu Domini in salutem animarum nostrarum alacriter suscipere. Durus est hic sermo, sed durior est corporis, et animae jactura. Nunc Deus ipse de nobis periculum facit, quantum in ejus Unigeniti filii Domini Nostri Jesu Christi traditionibus profecerimus, an simus Christiani nomine tantum, an vero, et re ipsa. Omnibus omnino, quotquot nascimur in hoc mundo, ante vel post paulo intervallo migrandum est ex hac vita. Nonne satius est oblata occasione purpuream animam in gratiam gratissimi retributoris expendere, quam per ignaviam, et languorem marcescentem auferri? Assidue gloriamur Sanctorum Martyrum coronis, et tamen piget nos eorum exempla sequi. Ubi est priscus ille martyrii fervor? Ubi antiquum occasionis hujusmodi desiderium? Ubi illae voces? Melior misericordia Domini super vitas. Preciosa mors Sanctorum . Beati mortui, qui in Domino moriuntur. Beati, qui persecutiones patiuntur. Ego in flagella paratus sum. Funes ceciderunt mihi in praeclaris. Si consistant adversum me castra non timebo, et alia hujusmodi verba, quae quotidie ore, et labiis recolimus, corde autem, et opere adimplere recusamus. Audite Fratres. Ego vobis nunquam suaserim tentare Deum, ut vos martyrio offeratis. Scio enim nostram omnium[ERROR: no reftable :]omnium D: omniam Z infirmitatem. Persuadeo tamen, et hortor quemlibet vestrum potius quaeque tormenta pati, quam a fide Christi deficere. Nam brevem passionem subsequetur aeterna felicitas, abnegationem autem innenarabilium tormentorum cruciatus, et sine fine punitio. Et in hoc adhortationem meam superfluam esse censeo, ita enim vos animatos conspicio, ut non sit adhortandi locus. Aliud est, quod vos commonere velim; Ut video, fugam molimini. Nec probo, nec reprobo. Sed viam, qua sit fugiendum ignoro. 7Totum mare undique ab omni latere fervet piratis Narentanis, Novianis, Apolloniensibus, et aliis hostibus, qui nos circumdederunt. Ab Oriente tota classis Turcica fere quadrigentarum triremium jam in sinu Rizonico, aut fortasse ad Epidaurum vel vicinius appropinquavit. Ab occidente praemissae ab eadem classe triginta triremes heri super Issam conspectae feruntur. A Septemtrione non recipimur, et si reciperemur, latrunculorum praeda fieremus. Ab Apulia, quae est ad meridiem longo maris trajectu secludimur, et quod deterius est hostium circumdamur insidiis. Videte igitur ne forte (quod Deus avertat) majus incidant periculum, qui evadere cupiunt. Si tamen abeundum censetis, Deus vos comitetur. Ego qui vitam, non minus charam, quam vos, habeo, nequaquam abire statui, sed hic operiens[ERROR: no reftable :]operiens D: aperiens Z experiar (ut solet dici) quid fortuna ferat. Arbitror enim classem hostilem nequaquam ultra sinum Rizonicum sive Epidaurum progressuram, cum a tergo reliquerit copias Venetorum innumerabiles in navibus, triremibusque levioribus, et gravioribus prope diem simul cum Philippea, et Pontificia classe suorum subsidio affuturas. Fateor quidem posse contingere, sub umbra hostili latrones Narentanos vel Novienses, aut Cracosiam, vel alium quemlibet piratam, aut ductorem in nos excursiones facturum praesertim cum audierint a nobis destitutam esse Patriam. Iccirco obtestor ex vobis animosiores, ut hic mecum remaneant, patriam, parentesque suos, et ossa parentum, ac templa Dei, quoadusque poterunt defensuri, ne forte tres, aut quatuor latrunculi desertam Urbem depopulentur, et incendant cum maximo nostro dedecore. Testis est haec ara Deo, ac Deiparae Virgini, Divisque Bartholomaeo Apostolo, et Marco Evangelistae sacrata, Patres nostros non Aragoniam classem evitasse, sed intra haec ipsa moenia sponte inclusos impetum hostilem fortiter repulisse. At nos a majoribus acceptam deseremus? Procul sit a nobis tanta turpitudo. Sed neque navigiorum vobis [ERROR: no reftable :]vobis copia Z: vobis tanta copia D copia suppetit, ut omnes avehi possitis. Recedant imbecilliores, periclitaturi quidem majori periculo quam nos, qui [ERROR: no reftable :]qui nihil Z: qui hic nihil D nihil aliud, quam validam manum timemus. Vos autem8 Matres optimae ne quaeso turbetis virorum consilia, ne ejuletis tenerorum pignorum animas. Creator Deus amat vos, et pignora vestra, et in amando superat maternum amorem vestrum. Commendate vos omnipotenti, et piissimo Deo. Confugite ad clementissimam Matrem misericordiae. Si enim ipsa ostendet filio ubera, filius quoque ostendet Patri sua vulnera, et eorum intuitu Pater miserebitur nostri in millibus suarum miserationum. Procumbite ante tutelares Divos Bartholomaeum, et Marcum, quorum suffraggiis stant haec moenia, supplices orate, et exorabitis. Oratio coelum penetrat, vim Deo facit, exercitus conterit, et potentioribus ruentibus[ERROR: no reftable :]ruentibus D: mentibus Z humiles roborat, et confirmat. His dictis sacra prosequimur, et absolvimus. Plebecula mussitabat alius [alius] aliud[ERROR: no reftable :]aliud D: alium Z quisque pro suo ingenio. Inter coeteros quidam vanitatibus praesagiorum intendentes vel forsan naturali causa moti ad desperationem populi augendam testabantur aves albas simillimas praeter colorem Pico Martio, nunquam apud nos prius visas (quarum greges illis diebus in canali nostro, et circa civitatem videramus, modo natantes in mari solum versari, modo avolantes in insulam vineas depascere) usque ab Euxino Ponto venisse, et praecedere Turcicam classem, aut solum significare Turcas vittis albis caput obligatos ad destructionem nostram venturos[ERROR: no reftable :]venturos D: ventura Z. Interim opulentiores ad navigia suas arcas mittere caeperant. Supervenere nuntii de Ragusio unus post alium, et ut quisque erat recentior ita deteriora ferebat. Tum vero universi accervatim suppelectiles suas ad naves comportant, nec quisquam fuit, qui labori pepercerit, ita ut in angustiis portarum alter alterum comprimeret. Praeerat civitati juvenis, nec admodum rerum peritus, nec peritioribus confisus. Hic a duobus mensibus citra magistratum occeperat, et intra hoc tam[ERROR: no reftable :]“tam” upisano iznad teksta breve spatium nemini non fuerat gravis. Tamen a triduo remiserat institutum, et tractabiliorem se praestabat. Is ubi omnia asportari vidit, statim portas civitatis seris, vectibusque obseravit. Tum caepere alii e manibus res suas deturbare, alii capsas ad portas instruem congerere alii aliis impedimento esse; miserabile erat9 spectaculum; ita ut in ipso actu senior quidam collacrymans diceret: Haec facies Trojae cum caperetur erat. Praetor autem quamvis familia Venetis dimissa non multam suppelectilem secum aduxisset, tamen et ipse famulam cum universis rebus super navigium in portum[ERROR: no reftable :]portum D: portu Z emiserat, et insuper lembum Perastinorum, qui praedandi causa redierant sero oblitum cum sex robustissimis remigibus conductum centum viginti solidis aureis pro se reservabat. Adventante vespere crebrescebant[ERROR: no reftable :]crebrescebant Z: crescebant D rumores varii, et incerti. Mulieres trepidae per urbem cursitabant rogantes se emitti in navigia, et in silvas. Tandem Praetor exoratus sub crepusculum eas dimisit, et postero die mitius agens aperuit portas urbis, ut emitti possent impedimenta in navigia, quae in ancoris stabant. Omnes demum, qui abire voluerunt vela ventis dedere sexto Idus Augusti. Non est omittendum, quod abeuntibus Franciscanis contigit.(Utraque enim familia, et Dominicanorum, et Franciscanorum superioribus diebus ante alios aufugerat). Hi de monasterio suo, quod est in scopulo majori procul ab urbe duo millia passuum ex orientali parte jampridem crucifixi immaginem mirificam, et aliam divae Virginis Mariae Matris Domini picturam in aede Omnium sanctorum intra urbem collocaverant, postea accincti fugae Virgineam[ERROR: no reftable :]Virgineam Z: Virginis D illam venerabilem figuram cum ornamentis preciosissimis ex eadem aede Sanctorum Omnium extractam in lembo, quo erant recessuri deposuerant crucifixi signum[ERROR: no reftable :]signum Z: lignum D propter cymbae incomoditatem relinquentes. Tanta repente procella exorta est, ut ex imo fundo ad coelum usque fluctus attolli, et reluctantibus invicem ventis[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz "ventibus“ omnia vorticibus in abyssum devorari viderentur. Ex qua procella postea percepimus sub Alchinio septem Turcarum triremes in statione periisse, et multas alias inter se collisas fuisse. Perterrefacti[ERROR: no reftable :]perterrefacti D: pertemefacti Z Fratres arbitrati tempestatem ea de causa a numine divino fuisse, commotam statim imaginem in loco, unde sustulerant cum omnibus ornamentis reponunt, inde sedato mari deserentes monasterium cum campanis etiam in campanili relictis omnes quotquot erant fugam inierunt, relicto in civitate utroque10 tam charo pignore. Digni certe animadversione, quippe qui mortis contemptum professi, tamen ne signo quidem coelesti moniti hebetem animi timorem intra se colligerent, ut vel uno tantum ***[ERROR: no reftable :]tantum *** famulo Z: tantum saltem famulo famulo religionis causa periclitarentur. Sed aliorum exemplo parcendum est et eis, quamvis Narentani aliquibus eorum non pepercerint. Nam captos ex insidiis oportuit argento redimere. Post eorum fugam altera die venerunt duo Apostatae ejusdem ordinis, non tamen ejusdem provinciae, qui auferre ornamenta pretiosa ab eadem imagine nitebantur, quos remisimus unde venerant, vacuos, et si erubescentiae compotes fuerunt erubescentes. Sed haec missa facio. Ad rem pergo. Nostri, qui rectum cursum navigando tenuerant omnes incolumes primo die Pharum, altero Jadram vento nimium favente[ERROR: no reftable :]favente D: faventi Z navigarunt, ita ut Jadrenses tot velis Nostrorum, ac Pharensium procul conspectis suspicati fuerint hostem adesse. Nos autem in excubiis, vigiliisque noctes diesque versabamur omni prorsus undique subsidio destituti. Quin etiam vicini nostri nobis comercium tanquam morbosis, vel aqua, et igni interdictis ex eo tempore per viginti dies subtraxerunt. Nonnunquam tamen cymbala cum litteris, et nuntiis e vicino litore furtim se ad nos proripiebat. Annuntiatum igitur fuit quarto Idus Augusti esse in valle Juliana septem semitriremes Noviensium, et in eas incidisse Presbiterum Franciscum Adonisium cum plerisque aliis nostratibus, qui Ragusium petebant. Juliana est in continenti e regione Augustae inter Melenam, et Melitam. Nocte sequenti illi Novienses extra insulam nostram avecti, et tenebrarum silentio in portum ab incolis Gherschiza nominatum egressi sub tribus vexillis summo mane a parte australi super pagum Blattae non ante visi[ERROR: no reftable :]promijenjeno iz nisi sunt, quam clamor vigilum hostes adesse nuntiaverit. Vigiles tametsi praeadmoniti cum toto pago a Civitate fuerant de adventu Noviensium in Julianam, tamen obdormierant, et adventum non senserant, sed postea expergefacti post terga praetereuntium inimicorum acclamantes, statim se sub latibulis silvarum abdiderant, in dormitione quidem11 criminosi, sed in acclamatione multis[ERROR: no reftable :]multis Z: multi D salubres. Ad eam vociferationem quotquot valuere pedibus fugam in *** [ERROR: no reftable :]in*** caeperunt Z: in diversa caeperunt D caeperunt. Turcae vero tria agmina direxerant. Unum in clivo australi, unde venerant substitit, aliud praedabatur singulas villas. Tertium in medio pagi stabat in armis subsidio praedatorum. Est ille pagus totius insulae maximus, et trecentos armatos strenuos vel uno sibillo consuevit unire, sed tunc pars eorum in civitatem[ERROR: no reftable :]civitatem D: civitate Z ad custodiam urbis evocati pars jam multo ante in triremes Venetorum coacti pars in silvis abditi proprias sedes sine praesidio reliquerant. Itaque praedatores totum illud *** [ERROR: no reftable :]illud *** depopulati Z: illud Rus depopulati Ddepopulati 50 animas abduxere, quarum nulla fuit nisi, vel puerilis, vel foeminea praeter Simonem Simoneti. Tres senes, quorum unusnomine Pellegrinus erat cecus, et tres anus trucidarunt. Tres enim vulneratos dimisere, quorum unus nomine Pellegrinus Chersineus in altam amygdalum se recipiens sagittis plurimis confossus adhuc superstes est. Alter Nicolaus Castropileus[ERROR: no reftable :]ispravljeno iz Casropilleus domi jam oppressus, et e manibus, ac vinculis elapsus tres hostium vulneravit, et ipse levi vulnere sauciatus est. Tertius Joannes Barciottus cum jam tuta petiisset, sensit matrem plorantem respiciensque vidit ab hostibus vinctam crinibus passis distrahi, materna pietate perculsus resumpsit animum, et irruens in hostes quatuor mortifere sauciavit, matremque rescissis vinculis liberavit, et in proximas silvas aufugere compulit, ipse dum pugnaret cum plurimis, qui eum premebant, nec posset hastam, cujus cornu vestibus unius ex adverso pugnantis inhaeserat, ita celeriter explicare ab hoste vulneratus concidit, ibique pro mortuo relictus biduo supervixit felix filius infelici matre libera tamen relicta ob tam praeclarum facinus aeterna felicitate dignus. De hostibus quoque tunc duo exempla humanitatis referuntur visa, alterum quod Petro Petreo fratri Presbiteri Joannis, olim Patavinae Ecclesiae sacerdotis, et patri Joannis Petrei, qui fuerat inter secundos a secretis Ferrantis Gonzagae in Mediolano, et ejus uxori in extrema orbitate inopia, squallore, ac decrepitate jacentibus ingratam vitam pepercerunt. Alterum quod inter eos inventus fuerit qui clam a caeteris ex 12[ex] ipsa navi infantem octo dierum mulieri claudae nuper illic captae tradiderit deferendum suae matri. Cognitis in civitate iis[ERROR: no reftable :]iis Z: his D, quae in Blattensi rure ab hostibus gesta fuerant [ERROR: no reftable :]fuerant hostibus Z: fuerant inter nos luctus deinde etiam tumultus exoritur. Universi enim rurales, sub praetextu invisendi suos, et colligendi, si quae superfuerant hostibus D [hostibus] abire decreverunt. Fuit quidam ex ordine clericali, qui tanquam praesagiens aliquid novi futurum tunc primum armatus ense, lancea, et arcu ignivomo (Deum testatus) non alia de causa, nisi ut caeteros animaret prodiit. Forte nescio cujus greges in nemoribus cubabant. Eadem nocte, vel sequenti cum vigiles inter coruscationes crebras conspicati fuissent navigiola quaedam de navali fratrum minorum de Sabioncello ad nos inter pluviam, et fluctus per tenebras tendere mirifice urbem teruere. Nos rati eas esse semitriremes, quae Blattense rus invaserant, cum aliquibus aliis, quae visae erant in portu figherio, multa tormenta ignea contra eadem navigia adegimus, postea comperimus Novienses illos iter suum sub litore Sabioncelli secus litus[ERROR: no reftable :]litus Z: actam D prossecutos expoliasse rudentibus, et aliis funibus quaedam navigia Sabioncellinorum, et relaxasse restes[ERROR: no reftable :]restes D: vestes Z a terra, propterea fluctibus arrepta illa navigiola nos necquiquam terruerant. Ea nocte duae res contigerunt, altera quod quidam custodes propugnaculi, quod revelinum, seu antemurale appellant, stationem deseruerant propter imbrem, et increpati responderant, quomodo illic possumus persistere, cum aqua sit alta usque ad genua? Sic, inquit Archidiaconus, et ad poplitem usque eandem aquam ingressus unum tantumodo saxum avolvit a profluvio, et statim exsiccatus est locus. Altera quod ex unico ictu bombardellae secus eadem omnium sanctorum jugum, seu axem rotans[ERROR: no reftable :]rotans Z: rotarum D confractum Nicolaus Missulius, et Franciscus Pauli carpentarii eodem Archidiacono cohortante, et facibus cereis lumen ministrante, et coadjuvante, pene quatuor horarum spatio refecerunt. Circa Idus Augusti ex Epidauro nuntium certum accepimus potitos Alchinio Butua, et Antibari hostes terra, marique Ascrivium obsidione premere, et urgere, atque in extremo periculo Ascrivienses versari. Insuper ex13communi omnium opinione ferebatur parvam manum mari sufficere pro obsidione Ascrivii, reliquam totam classem properaturam ad expugnationem maritimarum civitatum totius Illyrici praesertim Jadrae, et Sibenici, et is, qui haec nuntiavit detulit etiam literas ab Antonio Palletino ad Philippum Roseneum italo vulgari sermone, et charactere male exaratas. In quibus significabat se esse cum classe Turcica, et venisse dedita opera Ragusium, ut conveniret aliquem ex familia Rosenorum, quia putabat ex eis quempiam illuc venisse, cum autem neminem eorum ibidem offenderit per eas literas se omnibus suis praesertim fratri salutem dicere, et affere[ERROR: no reftable :]affere Z: offere D se paratissimum, in quibus usui esse possit, subscribendo se nominari apud Turcas Jsuphum. Palletinorum familia est in Patria nostra satis antiqua, et nobilis fuerat etiam opulenta, sed postea ad eam egestatem, sicut, et pleraeque aliae redacta[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz redactae erat, ut Zernovaeam rus urbi proximum incoleret. Ex ea Pater Vincentius Theologiae Magister insignis ex ordine Praedicatorum fuit Archidiacono amicissimus, et jure sanguinis quarto gradu conjunctus, propter cujus benevolentiam Rosenei domi suae primo Jacobum, quem mors decennem immatura praeripuit, deinde hunc Antonium utrumque Marci filium utroque parente orbatum educaverunt literis, et moribus imbuendum [ERROR: no reftable :]educaverunt litteris, et moribus imbuendum Z: educaverunt, literis et moribus imbuendum D sed puer seductus in navigationem secessit, et fracta navi ad Chium in manus barbarorum incidit, et captivus Uluzali, alias Ochialini proregis Algerii (quam urbem Iuliam Caesaream aliqui appellabant[ERROR: no reftable :]appellabant Z: appellant D) coactus profiteri Machometanam perfidiam Trierarca, sive Praefectus unius semitriremis[ERROR: no reftable :]semitriremis Z: triremis D evaserat. Tabellarius itaque Marcus Prasiza, qui ejus literas detulerat reddidit eas Archidiacono nomine fratris sui Philippi, qui febri tertiana laborans cum multa familia, et perexiguo viatice invitus cum caeteris navigaverat Jadram versus, et simul cum litteris tradidit etiam sex massas fili sericei [ERROR: no reftable :]sericei : sericini albi minimi pretii in signum (ut reor) ignotae alicujus significationis. Tum vero iis acceptis nuntiis terror omnes nostros invasit. Ipse Praetor palam, et absque dissimulatione deserendam esse urbem nec expectandum hostem nimium 14praepotentem ajebat. Archidiaconus hortari omnes esse bono animo, et etiam ostendere litteras Antonii Paletini cum illo filo albo securitatem, et pacem significante. Illi vero interpretati filam vincula minari, et verba nihil prorsus bonae spei polliceri tanto magis turbabantur. Statim accito populo ad supplicationes, quas assidue frequentabamus Clero[ERROR: no reftable :]Clero D: claro Z misericordiam Dei, et suffragia sanctorum implorante, ac universa multitudine cum lacrymis per eadem verba respondente visum est enim tres missas celebrare, ut diuturnior esset multitudinis occupatio in sacris, et obliviscerentur timoris. Cum igitur jam in Cathedrali S. Marci templo sacra peracta forent, et ad aedem Sanctae Trinitatis[ERROR: no reftable :]aedem Sanctae Trinitatis Z: Sanctissimae Trinitatis Ecclesiam D processum fuisset dum ibi quoque fierent sacra, supervenit de Sabioncello Helius Cervinus Bona nobilis Ragusinus, quem Praetor a sacris in Praetorium deduxit. Ibi paulisper simul remotis † testibus[ERROR: no reftable :]testibus Z: arbitris D collocuti digressi sunt ab invicem, hic in Praetorio remansit, ille reversus est ad Sabioncellum. Tamen Cervinus Bona[ERROR: no reftable :]Bona upisano iznad teksta interroganti Vincentio Roseneo de imminentibus periculis subridens responderat: Omnia bene caedent si Praetor abibit.[ERROR: no reftable :]podcrtano Z Nos sacrificium prosecuti circumlustrata urbe etiam tertio iteravimus Missae sacrificium in omnium Sanctorum aede ante mirificam V. Mariae [aedem][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit Franciscanorum effigiem. Ibi contigit quidam ex nostris ex labore, sive lacrymis, vel forsan propter timorem hostium pati spiritus defectionem; ita ut domum delatus tres, aut quatuor horas jacuerit intercluso halitu semimortuus. Nihilo minus postridie vix audita est vox hostes adesse, et ad primam acclamationem inter primos ex urbe elapsus non ante moderavit cursum, quam superatis montibus se reperit procul a Civitate 15 millia passuum. Apparati sacris deinde corpora curavimus. Vincentius Roseneus fratri retulit, quae audierat a Cervino Bona. Ille suspicatus dolo semina terrorum seri succensus quodam calore iracundiae plura animo volvebat, cum in aula praetoria sensit esse de annona 15 publica gratuitis militibus gratis partienda contentionem inter Praetorem, et aliquos nostratium, illo nolente distribui iis autem negantibus posse vivere inclusis manibus praesertim ruricolis nisi succurratur[ERROR: no reftable :]succurratur Z: succurretur D eis. Accessit Archidiaconus, et pedetentin se quasi arbitrum inter eos immisit. Mox Praetorem seorsum interrogavit, cujus esset sententiae, vitandi ne an tentandi[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz tendandi fortunam. Respondit ille, fugiendi si vis major *** [ERROR: no reftable :]major ***. Cui Z: maior ingruerit. Cui. Cui ergo, inquit, relinques anonam? Hostibus ne? Satius esset ante fugam neminem ex suis famelicum circa se habere. Demum acquievit Praetor dietim partiri aliquot sextarios[ERROR: no reftable :]sextarios D: sextaria Z, et conscribi nominatim quemque[ERROR: no reftable :]quemque D: quenquam Z, ut si ea partitio Illustrissimo Senatui Veneto grata non fuisset ab unoquoque pretium repeteretur. Accepta libentissime hac conditione, et occupatis caeteris in partiendo, solus Archidiaconus remansit cum Praetore, per tres horas in ejus cubiculo, ubi eum enixe rogavit, ne cogitaret ullo pacto de fuga etiam caeteris omnibus fugientibus. Objecit suadenti duo, alterum quod ipse quoque Archidiaconus fugam moliretur, et ostendit cymbam[ERROR: no reftable :]cymbam Z: lembum D in portu tribus doliolis vini, aliisque sarcinulis onustum, quem Archidiaconus non ad fugam cum esset gravissimi, et tardi motus sed ad subsidium victus Philippi fratris et eorum, qui cum eo sine comeatu abierant transmittendum, si quo modo fieri posset praeparaverat; alterum quod ne octo quidem velis posset resisti, tum propter pugnatorum paucitatem, tum etiam propter murorum debilitatem. Illico jussu Archidiaconi[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz Archidiaconus lembus exoneratus sub oculis Praetoris scissa rimula immersus fuit; Deinde omnem multitudinem virorum ipsemet conscripsit, et numeravit, et inventi sunt circiter ducenti, et quadraginta virilis[ERROR: no reftable :]virilis D: virili Z sexus absque mulieribus, et infantibus. Neque tamen Praetor sententiam mutare voluit. Tum protestatione quadam facta stationes ad pugnandum cuique assignatae, et duces sive capita cuique loco ascripti fuere. Sub idem tempus Pharenses celoci celerima advecti nomine publico aliquot cados pulveris bombardici petebant, et repugnante necquicquam Hieronymo Gabrielio cum aliquibus aliis Archidiaconus auctor fuit, ut illis petita 16concederentur, cum nobis superabbundaret hujusmodi materias[ERROR: no reftable :]materias Z: materies D. Qui enim Alchinium mittebatur sulphureus pulvis illic subsisterat, et nos eo abbundantes effecerat. Totos dies inquietos, totas noctes insomnes agebamus. Interim nuntii assidue vel ex insula de praedis Narentanorum, ac etiam Sabioncellinorum vel aliunde de malo aliquo undique concurrebant. Omnia pernitiem, omnia ruinam, omnia exterminium minabantur. Nihil spei humanae ab ulla usque parte portendebatur. In Deum igitur intendentes, et Deiparae Virginis sanctorumque Caelituum suffragiis innixi toto corde ad solas preces, et obsecrationes assiduas convertimur. Erat videre ante aras quotquot aderant sacerdotes gementes, viros cernuos, senes lugentes, virgines squallidas, mulieres plorantes, pueros vociferantes, et universum populum oppressum pavore angustiis, et amaritudine. Accidit interea, ut vetula quaedam ad Archidiaconum accedens revelabo inquit[ERROR: no reftable :]inquit Z: dixit D tibi visionem, quam hac nocte intuita sum. Videbar ante pedes V. Mariae provoluta poscere huic urbi subsidium, ab eaque mihi responderi. Subsidium dabitur, dic tantum Archidiacono ut robustus sit, et viriliter agat. Et plura erat dictura, sed ad hanc primam mulieris vocem ille a *** [ERROR: no reftable :]ille a *** tentari Z: ille subiratus ( tentari D tentari enim se ab ea verebatur nec adhuc exploratum habet quin[ERROR: no reftable :]quin Z: cur D tentaretur, respondit. Matercula non est tempus anilium somniorum, nec me tanti agnosco. Tu tamen perge orationibus vacare. Et iis dictis imperato ei silentio statim se ab ea subtraxit. Paulo post Vincentius Roseneus pene exanimis accurrit ad fratrem, prodimur,inquiens, heu prodimur, excavatur foramen in turri nova Praetoris, clauso omni aditu, ne cerni possit, et inde sub primis tenebris egressurus est Praetor cum suis. Similiter et plerique alii indignabundi eundem Archidiaconum eisdem verbis conveniunt, et quid opus est facto rogant. Silere eos jussit pollicitus facillime huic malo mederi si ipsi temperarent ab asperitate verborum. Forte incidit Archidiaconus in Jacobum Scapaneum vices Cancellarii gerentem ipsius praetoris fidissimum, et pernecessarium. Hunc perconctatus quid novi Marcus Parsiza[ERROR: no reftable :]Parsiza Z: Prasiza D nuper 17de Ragusio attulisset? Quamvis sibi non esset ignota ejus relatio, publice enim dixerat, se ferre literas quod 80 Triremes Rhodi custodia erant venturae ad nostri depopulationem, et in itineris medio, quod ea velorum multitudo conspecta fuerat ad Epidaurum vetus, et prope diem hic affutura erat, et iccirco idem Iacobus ex Praetorio egrediebatur, ut specularetur e maenibus si quod usquam velum appareret, et Archidiaconus id coniiciebat. Tamen occasionem diutius cum eo colloquendi nectebat. Caepit Jacobus diversa respondere, et ambages quasdam intereundum [ERROR: no reftable :]intereundum Z: inter eundem D referre. Simulabat ille omnia credere, donec moenia pariter conscendunt et totam urbem per muros circumeuntes perlustrant. Tandem cum descensuri erant[ERROR: no reftable :]erant Z: essent D ad scalas ligneas Xenodochii juxta portam Australem, care frater (dixit Archidiaconus) num credis me nuntiorum quae allata sunt quicquam latere? Scio 80 vela hostilia expectari, scio te exivisse Praetorio speculandi causa, scio perforatam esse turrim Praetorii. Scio vos primis tenebris recessuros celoce Perastina hic in valle praeparata. Et quamvis omnia optime noverim, tamen non aegre fero a te mihi verba dari[ERROR: no reftable :]verba dari D: vervadari Z; imo cum te fidelissimum Praetori experiar tanto magis amo, quanto ornatiorem fidelitate comperii. Per hunc ergo meum in te amorem, et per tuam fidem te obtestor refer Praetori non tantum me unum sed universam Civitatem esse consciam, et nuntiorum et consiliorum ejus, precareque illum ne hinc omnino, vel solum[ERROR: no reftable :]prepravljeno iz simul ne clam recedat, simulque juravit se haec tum nostrae, tum Praetoriae salutis [ERROR: no reftable :]salutis esse locutum Z: salutis causa locutum esse locutum. Ad haec admirabundus ille defixo in terram obtutu nihil aliud respondit, nisi se libenter Praetori omnia relaturum. Vix eis ab invicem digressis Praetorium patuit omnibus. Archidiaconus conquisitus tandem ad Praetorem in cubiculum secretius admittitur. Ibi Praetor multis verbis conquestus de communibus infortuniis rogare eum suam sententiam cepit. Statim respondit non esse causam, cur a pristina opinione recedat. Tum Praetor literas de Ragusio 18ostendit. At earum significatione, tanto majorem animum capiendum esse Archidiaconus contendebat, cum certo sciatur classem substitisse, et latrones tantum facturos excursionem. Cum Praetor Rhodiensem custodiam in nos venire altercaretur. Hic autem post muros saxeos nos tutiores fore astrueret, quam hostes ligneis in navibus. Altercantibus eis supervenit cum aliis multis Joannes Baptista Rosaneus Pater Archidiaconi, vir octoginta tres annos natus, qui cum vehementer laboraret, ne Praetor destitueret Urbem, tale ab eo tulit responsum. Pater mi tu aetatem tuam vixisti, sine me quoque meam vivere. Cum igitur nequaquam ab eo divelli posset, quin de fuga cogitaret cepit Archidiaconus cum eo agere [vel][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit ut saltem palam recederet, ne recessus eius terrori foret remanentibus. Ille subridiens, tu me, inquit, saxis obrui procuras. Tum Archidiacono lacrimae obortae sunt totis oculis nec ejulatum continere valuit ingemiscens se proditoris loco haberi ab eo quem pro Principe agnosceret, et de cujus salute non minus, quam de sua, et Patriae sollicitus erat. Ex hoc actu commoveri visus est et Praetor, caepit igitur fidentius se gerere sciscitans quonam modo posset palam abire absque periculo tumultus a plebe excitandi. Ad hoc respondit: Si universam multitudinem ad concionem evocaveris, et collaudata ejus allacritate te desiderare cum eis vivere, et mori dixeris, sed necesse esse propter eundem populum te maius periculum subire saltem[ERROR: no reftable :]saltem Z: scilicet D Iadram usque pro praesidio adducendo inter hostes prima[ERROR: no reftable :]prima Z: parva D celoce navigare; interim te commendare universis si oportuerit loci defensionem, et tuum reditum cum valida manu ad breve tempus expectare bono animo horteris quis contradicere audebit? Si vero clandestine per foramen exeas, vereor ne audaculus quispiam plumbeam glandulam ferro cavo ignivomo in te emittat, et totam Civitatem lesae[ERROR: no reftable :]sc. laesae majestatis crimine involvat. Cogitabundus ille aliquantulum substitit[ERROR: no reftable :]prepravljeno, vjerojatno iz subsistit, mox laetus comentum19 toto nixu complexus mandat familiari suo Marino, et Jacobo Scapaneo omnia expediri, ipse convocato in aula universo populo pauca praefatus trepide exposuit, quae jam praeconceperat, quaeque ab Archidiacono admonitus fuerat. Non defuere, qui clamitarent satius esse Oratores mittere quam[ERROR: no reftable :]quam D: per Z ipsum periclitari, quibus Archidiaconus se opposuit, Nostra inquiens, et Reipublicae magis interest ipsum Praetorem in hoc [ERROR: no reftable :]hoc negotio Z: hoc ultimo negotio D negotio habere Oratorem, quam alium quemvis[ERROR: no reftable :]quemvis D: quamvis Z qui fortasse sub occasione et praetextu legationis quaerit se a nobis subtrahere. Principis est munus suam urbem tueri, Praetor est loco Principis. Perduelionis est censendus reus, qui Principem impediat, ne praesidium suis afferat. Universi acclamarunt rite consuli, nec quemquam esse impedimento, sed opportere accelerare. Tum Archidiaconus ad Praetorem conversus magnifice inquit Rector abeunte te non est aequum relinquere urbem sine capite. Constitue aliquem, qui tuas vices gesturus sit. Ille eum intuens te inquit constituo[ERROR: no reftable :]constituo D: constituto Z tibi curam totius insulae demando. Inter alios ibidem congregatos aderat quidam rabula dicax et seditionum auctor ipsi quoque Praetori invisus. Hic mussitabat in angulo Praetorii, et visus est dicere Egresso Rectore[ERROR: no reftable :]Rectore Z: Praetore D plebs constituet, quem volet vicerectorem. Haec vox terruit Archidiaconum, ne forte seditio oriretur, propterea in hunc modum denuo affatus est Praetorem. Novit presentia[ERROR: no reftable :]presentia Z: prudentia D tua tam Reverendissimum Episcopum quam etiam [ERROR: no reftable :]etiam Reverendissimum Vicarium Z: etiam eius Vicarium Reverendissimum Vicarium cum toto pene clero hinc recessisse; meque licet indignum tamen propter superiorum [licentiam][ERROR: no reftable :]scriba ipse delevit absentiam curam gerere tum sacrorum, tum etiam sacerdotum. Si enim assumerem curam regiminis prophani nescio quantum conduceret. Non subterfugio onus, nec parcam labori, imo in omnibus semper praesto adero. Consulo tamen magis expedire, praeficere 4 seniores urbis. Tres videlicet Nobiliores, et quartum videlicet ex ordine plebeo nominando illum mussitatorem, ut seditioso †[ERROR: no reftable :]nečitko Z: tumultuandi D occasionem adimeret.20Non assensit Praetor in rabulam, sed in aliis secutus consilium Archidiaconi praefecit Joannem Baptistam Roseneum Hieronymum Gabrielium Marinum Obradium, et Antonium Costam Lat *** [ERROR: no reftable :]lakuna u Z: Latomum Dclaves urbis Joanni Baptistae tanquam seniori tradendo. His peractis circa primam horam noctis exiit Praetor per hostiolum portae marinae cum duobus tantum Jacobo ***[ERROR: no reftable :]Jacobo *** et Marino Z: Jacobo scilicet, et Marino D et Marino suis intimis, et avectus celoce Perastina in habitu vili nautico primo Pharum deinde Jadram, et tandem Venetias, sive Ferariam pervenit. Nos invicem cohortati alter alterum, et in bonam spem evecti foramen turris Praetoriae extruximus. Vigiliis dispositis totam urbem circum circa ***[ERROR: no reftable :]circum circa *** et Z: circum circa ambivimus et D et munitis, quae comunienda[ERROR: no reftable :]comunienda D: comunicanda Z videbantur, non fuit quisque praeter senes invitus, qui non in moenibus vel in viis, vel in templis sponte cubaret armatus ad primam vocem exiliturus in suam stationem. Archidiaconus tamen sub ipsam auroram se domum quiescendi causa receperat[ERROR: no reftable :]receperat Z: recipiebat D, nec unius horae spatio dormierat indutus, cum subito campanarum sonitus ad matutinale officium eum excitavit[ERROR: no reftable :]excitavit Z: excitabat D.