78r Ioannes cum Legato, qui Hungarie populos visitatum ibat in Illyricum venit, et Ecclesię Traguriensis Episcopus deligitur Particula Prima
Ioannes Latio Tragurinas venit ad oras
Invitusque sacrum mitre suscepit honorem.
Templa Deum rexit, castis et pręfuit aris,
Rebus mirificus gestis, et numine plenus.
5 Hęc cano. Pontifices, magnum celi ornamentum,
Quos olim texit pendentibus infula vittis
Romula, pręsentes huic aspirate labori,
Consortis laudes vestri nam dicere conor;
Tu quoque, cui locuples purissima pectora complet
10 Gratia: non habiles oneri, Dea, suffice vires, *
Cęlitus inspira Christiano carmina vati *

-- 9 --

Qui tibi perpetuo promittit dicere laudes. *
Non dum erat imperio Veneti subiecta Leonis,
Caesaribus, nec adhuc parebat regibus ullis
15 Gens Tragurina, sibi condebat libera leges,
Libera vivebat placitis et more priorum,
Quum cęcus proceres Traguri in civilia vertit
78v Arma furor, multumque odiis tumuere malignis;
Usque adeo tristis cives invasit Erynnis
20 Ut iam fata sibi impendere suprema timeret
Parvus in afflicta residens ditione Senatus.
Interea illustris Roma descendit ab alta
Orator missuque patris, qui pręssidet orbi, 20
Pura Dei rudimenta docens tendebat ad Hunnos
25 (Pannonię tum regna pater Colomanus habebat)
Cumque per Illyridis transiret forte marinę
Littora, Iaderam lassus divertit in urbem.
Hęc Tragurinorum quando pervenit ad aures
Fama patrum, navi celeres vertuntur Iadram *
30 Grata quibus fuerat patrii concordia coetus
Legatumque humiles adeunt, flexique precantur
Labentem Traguri ut patiatur visere terram
Utque intestinos veniat sedare tumultus.
Seditio inveteravit enim civilis in urbem, 22
35 Nec potis est, aiunt, evellere mente furorem.
Egregium ille ratus commissi muneris esse
Principium, si pace inimicos vinciat alma;
Ad freta inter direxit Herus Tragurina Latinus
Et veniens miti flexit sermone tenaces
40 Invidię populos urbemque in multa redegit
Otia; dein rapidum lętus pergebat ad Istrum.
79r Extulerat non ille pedem a męnibus urbis *
Cum Traguri Antistes morbo correptus acerbo est
Aeteriasque domos nostris conscendit ab oris.
45 Gens sine pontifice, et sine dulci Ecclesia sponso *
Restitit, et mestas movit viduata querellas. *
Legatum repetit Latium Tragurina Senectus
Atque iterum votis, iterum clamore fatigat:
"Romuleum genus, et verę pietatis imago,
50 Civica qui mutas cum dulci bella quiete,
Ecce adversa novat nostros fortuna labores;
Solare, o, sęvo mentes angore refertas
Eque tuo nobis comitatu delige", dixit,
"Pontificem, et viduo pastorem pręfice ovili."
55 Ille pater durum suscepit mente laborem
Cui sanctum committat opus, quis dignior esset
Advena, quem sacro mitrę decoraret honore.
Hunc circum iuvenes ornatis moribus ibant.
Ibant, sed multo reliquis insignior unus,
60 Nomine Ioannes, cognomine dictus avito * 24
Ursinus, morum forma quod pręditus esset.
Illius e vultu pietas lucebat et alma
Religio, et multum reliquis gravitate preibat.
Summa videbatur generatus ad omnia certe.
65 Hunc delegit Herus quamvis florente iuventa.
79v Ioannem porro verbis hortatur amicis:
"Christiane cultor fidei certissime," dixit, *
"Macte tibi commendo gregem quem cernis egere
Pastoris: divina movent sic numina coeli."
70 At iuvenis verecundus humo defixa tenebat
Lumina pallebatque ceu sponsa Hymenoeis,
Solicitus quando explorat responsa maritus,

-- 10 --

Denique sermonem placido sic fudit ab ore:
"Ne mea difficili iuvenilia subdere tentes 26
75 Colla iugo, non apta oneri, non apta labori.
Sarcina maturis debetur sensibus ista;
Expediam quecunque mihi mandaveris, hęros,
At non mitra meos cinget veneranda capillos
Nec mea Dalmaticis condentur membra sepulcris.
80 Desine, fixa sedet menti sententia nostrę."
Sed timidum Orator iuvenem corroborat almus:
"Ferre iugum Domini ludo festivius omni est.
Si minor es, poterit tempus supplere vetustas
Virtutum, viresque Deus fragilemque fovebit
85 Aetatem, Genitrixque aderit Sanctissima Christi,
Quę studet urgentes hominum lenire dolores.
Ne tristere locis quoniam disiungimur ipsi;
Nos optata quies supero sociabit in axe."
Talibus interdum monitis accomodat aures *
80r 90 Atque gubernandum Christi suscepit ovile.
Ambas deinde manus tendens ad sydera flexus
"Numen", ait "cęli, cui me parere necesse est,
Arida nunc mea rore riga stellantis Olympi
Pectora, quo valeam caulas curare receptas
95 Et pastoralem patiens tolerare laborem."
His actis Tragurina cohors festiva ciebat
Gaudia: votivi ardebant altaribus ignes.
Deinde oratori grates egere perennes.
"O pia progenies", edunt longo ordine Cives
100 "Officiis ęquare tuum quis possit amorem? 28
Vicisti vires collato munere nostras.
Ergo tibi altitonans mercedem solvet opimam
A quo cuncta fluunt humanę commoda genti.
I, pater, ito diu Traguri memorandus in urbe.
105 Assint custodes almi, et comitentur euntem
Aligeri: reducemque tuis sine labe reponant
Finibus: O utinam rubeo potiare galero."

Ioannes summa omnium commendatione pontificatum gessit, 30 et nonullis miraculis vivens claruit Particula Secunda
Pontificum Princeps Laurentius urbe Salonis
Tinxit Ioannem Sacris Mitramque decoro
Imposuit capiti atque ornavit tempora vittis.
Nunc mihi, virgo, refer quantis cum laudibus ipse
5 Vixerit et quantum Traguri profecerit urbe.
Cartula quicquid habet sacrorum tota librorum,
Novit, et ingenio et moderandi pręstitit arte.
Assidue Christi dulcem potabat amorem,
Deinde viam reliquis superas monstrabat ad arces
10 Ut solet infantum nutrix studiosa suorum 32
Prima cibos gustare bonos, ut lactea sanguis
Membra riget bonus et vitalia pectora format.
Sanctis et patribus similis, quos prisca tulerunt
Saecula, stratus humi atque super recubabat acutis
15 Asparagis oransque insomnes ducere noctes
Consuevit, nullam capiens per membra quietem.
O, quoties duro contusus membra flagello,
O, quoties mersus brumali frigore in equor,
81r Ut sensus posset glacie frenare rebelles!
20 Ille recusavit lautis accumbere mensis
Sępeque ieiunus maceravit pallida tristi

-- 11 --

Ora fame, abstinuit prętiosis vestibus uti;
Setosus nudos pungebat sacculus artus.
Sanis consiliis inopes, opibusque iuvabat
25 Et semper navare piis quod pręsule dignum est
Officiis, nitidesque Dei libare per aras
Excessusque hominum votis ac thure piavit.
Naturę incipio nunc excellentia cursum
Scribere, Ioannes superię quę fecit in oris.
30 Vernantes pleno rubebant ubere vites,
Et sua lustrabant festivi rura coloni,
Grandine sed nymbis commista Iuppiter uvas
Contrivit, dulci et spoliavit munere campos.
Ioannis famuli redeuntes pauca tulerunt
35 Musta domum, pluviis certe nymbis relicta. *
Ergo minus lęta patronum voce monebant: 34
"Reddidit immitis paucos vindemia botros
Vixque cadi medium vulgo quę thena vocatur
Omnibus ex decumis Tragurini implevimus agri."
40 Iste "Liquate acinos, ac dolia nostra parate;
Musta fluent virtute Dei exundantia," dixit.
Herentes animis famuli pręcepta capessunt.
81v Comprimere utque uvas cępere, natantia vino
Fervere pręla vident, nec non tria grandia complent
45 Dolia, ceu retulit pręsago pectore vates.
Cymbula Pontificem Sicensem vexit ad urbem
Quę fors hybernis Adrię superata procellis
Mergitur ad syrtem, quę nostris Plancula fertur.
Merguntur comites manibusque tumentia vertunt
50 Cęrula, vel tabulis hęrent terręque propinquant.
Funditur inde cadus, glaucis et fluctuat undis,
Vino quem nauta infelix onerarat emendo;
Omnia Pontificem agnoverunt numina ponti:
Visus et ire pedes tumidasque fugare procellas
55 Incolumis, liquido nec mersit in ęquore plantas.
Fluctibus eripuit navemque hominesque cadumque
Ac tandem Traguri sacras remeavit ad ędes.
Exactis aliquot spatiis variabilis ęvi 36
Obsedit validus miseram Colomanus Iadram.
60 Nempe illam patriis tentabat subdere sceptris.
Stabat contra urbem funesti machina belli
Quam Rex Pannonicus mira fabricaverat arte;
Inde pharetrati quatiebant męnia glande
Peones, et nullam speravit Iadra salutem.
65 Iamque erat extremis illi de rebus agendum
Scilicet, et quoscumque globos ac tela facesque
82r Civis Iadrensis diros direxit in hostes,
Illius in multas recidebant cuncta ruinas.
Talia Ioannes ut sensit pręlia Iadrę
70 Permagne doluit pietatis imagine motus.
Quin etiam puro Christi succensus amore
Ivit Iaderam bellum si estinguere posset
Christigenum pacisque duces coniungere nexu.
Atque ita Iadrenses affatur Episcopus ęgros:
75 "Vos revocate animos tristes et mittite quęstus;
Forte Deus pavidam solvet formidine gentem.
Ducite, Pannonicis ubi murus panditur armis,
Et mi commonstrate locum quo bellica surgit
Machina." Vadentesque pater commitatur in arcem
80 Inque faces audax ruit inque volantia saxa. 38
Accipit inde manu fundam, fundęque lapillum
Implicat, et cęlo erectus divina pręcatur
Numina: "Bellorum o Princeps qui diceris esse,

-- 12 --

Te duce Davidis Goliatum funda peremit
85 Et Sythicum ferro extinxit Iuditha Tyrannum.
Nunc incepta tuere, Deus, nunc dirige dextram,
Concidat ut nostris feralis machina fundis,
Rex et Iadrenses socio iungantur amore."
Denique fundarum laxari iussit habenas
90 Inque insultantem lapides iactaret in hostem.
82v Sternitur extemplo geminatis ictibus agger
Pannonicique duces rauco surgente tumultu
Frustra aliam belli conantur ponere molem.
Pugna desistunt profugi et sua castra relinquunt.
95 Spe rex frustratus legatos mittit Iadram
Si placet uniri regno vel fędere iungi.
Deditur illa pio Ioannis flexa rogatu
Civesque ornatum excipiunt diademate Regem.
Querit Rex: "Agedum, quis tantum Marte valebat
100 Ut conscendentem muros detruderet hostem?"
"Ioannes", aiunt, "nulli pietate secundus,
Pugnavit virtute patris quę tartara vincit."
Ille accersitum rogat: "Unde repente furorem
Hausisti, lapide et funda quod nostra domare
105 Arma potes? vel non tibi regia sceptra timenda?" 40
Olli respondit tranquilla mente sacerdos,
"Christi me iucundus amor compellit obire
Hanc pugnam, o lux Pannonici clarissimi Regni.
Christicolum fuco madeat ni sanguine tellus,
110 Quandoquidem una fides vobis, et numen Olympi."
Auricomum talis flexit sententia Regem
Agnovitque calere senem fervore Tonantis
Ioannemque genu Rex inclinatus adorat:
"Antistes venerande", ait, "o qui pectore sanctum
83r 115 Numen habes, o qui pietate armatus amica
Martia Iaderę vertisti a finibus arma
Atque meum Regis fregisti robur inermis,
Da precor optatum reditum nostrique memento
Imperii mentemque roga pro rege supremam."
120 Dixerat. Hinc dives gemmas atque aurea confert
Dona sacerdoti, tulerat quę Pęonum ab oris.
Hinc una Sici sanctos adiere penates.
Dumque patris abitum populo commitante pararent,
Talia grati animi Ursino signa dabantur:
125 "Dalmatię laus et mitratę gloria gentis,
Quid tibi Iadrenses pugnam referemus ob istam?
Compensare auro et linguis merita alta nequimus
Alluet undisonus donec nostrum Adria litus.
Nostra tuos validos celebrabit lingua lacertos
130 Victricisque erimus memores per secula fundę.
At quando Indigetes fueris translatus ad altos,
Hostia multa cadet nostras votiva per aras."
Protinus Aligeri antiqua Michaelis in aede
Ut venêre, parat Ioannes sacra tonanti. 42
135 Cernitur Ętherio descendens orbe columba *
Quę niveo sedit libantis vertice Divi.
Tamquam diu mansit donec divina peracta est
Victima, deinde strepens alis repetivit Olympum.
83v Obstupuit tali monstro Colomanus et inquit:
140 "Cęlica Ioannis peribent miracula vitam",
Naravitque aliis quod solus viderat Heros.
Officiis igitur sacrorum rite peractis
Littora concordes adeunt Tragurina Dynastę.
Quum ventum, ornavit Colomanus templa Deorum

-- 13 --

145 Oblatis pariterque auxit regalibus urbem
Quanta Salonarum numquam tribuere Tyranni.
Hinc sedes patrias et Moesia regna revisit.
Ioannes regem dextra signavit euntem
Et factis rutilans insignibus urbe remansit. 44
150 Non ego, Apolineo quamquam sermone politus
Essem, vel doctę illustratus Palladis arte,
Nomina virtutum digne celebrare valerem
Et quę Dalmatico Ioannes gessit in Orbe.

Ioannis Vaticinium obitus, et exequię 48 Particula Tertia
Ioannes canis rugisque senilibus albam
Ornarat faciem, meritis ornatior amplis,
Et senium diri oppressit violentia morbi
Iamque dolor laterum fragiles consumpserat artus
5 Parcarumque diem senior cernebat adesse.
Advocat ergo greges hominum iam morte propinqua.
Quos proprius stantes lacrymis affatur obortis:
"Chara mihi soboles, animę pars intima nostrę,
En me fata vocant, oculis ac denique vestris
10 Subtrahor et Stygię persolvo debita morti.
Nunc igitur vidui solertem querite vobis
Pontificem, Sophia et vitę integritate potentem.
Vos mihi aspectu dulcis tueatur Iesus.
Ne ve salus vobis vitę, neu copia rerum
15 Desit: ager pinguis, pecudes sint ubere pleno.
O mihi si Dominus stellantes annuet arces,
Quantum vos precibus, quantoque favore iuvabo;
Vos etiam nostri memores estote precantes.
Hortor ut ignito nexo vivatis amore,
20 Quo succensa Deo proles ęquęva parenti
84v Huc humilis venit mortalesque induit artus
Crudeli ut lapsum repararet funere mundum. 50
Cernitis ut fragilis tenuique similima rori est
Vita hominum, ut violis citius pretervolat albis.
25 Annis heroes vivebant millibus olim,
Ceu prisce referent Hębręa volumina legis,
Tandem completis effluxit cursibus aetas; *
Fluxerunt reges quorum orbis sceptra timebat.
Quare agite, ad placidam cęlo properate quietem
30 Vosque parate mori: Lachesis fatalia vertit
Fila manu et penitus vivis excedere oportet."
Sic ait, hinc vates casum pręnunciat urbis:
"Post vestra exurgent sceleratę sęcula gentes
In quas irata exercebunt numina pęnas;
35 Quin Sythicus miles Traguri dominabitur urbe,
Męnia disiiciat captosque abducet alumnos; 52
Post longum vero exilium patria arva revisent
Constituentque novas arces et męnia circum,
Martiaque arma geret genus insuperabile bello."
40 Lassus erat lingua et defecit spiritus ori.
Tunc omnes aula turbas exire benignus
Obsecrat extremumque valere gementibus edit.
Binos dumtaxat vita fugiente sodales
Adiunxit coramque parens adsistere iussit.
85r 45 Dein se divinis commisit mentibus orans:
"Christe salus hominum et generis custodia nostri,
Adami duros quondam miserata labores,

-- 14 --

Parce meo sceleri et patrata piacula mitis
Ablue; namque tuum violavi crimine numen.
50 Huc propera extremoque meo succurre labori
Tentando ne me superet Cotyceus anguis.
Excipe nunc animam terraena mole solutam
Inque Syona refer si factis digna reposco.
Huc ades et virgo, Aligerum stipata catervis,
55 Obvia, mitratique senes quos regia cęli
Iam tenet ęternaque Dei qui luce nitetis."
Orarat pręsul, gemuit tum corde subimo *
Seque superposuit spinosis vepribus, inquam,
Vepribus, ut quondam consueverat ipse locari,
60 Oscula libabatque cruci Mariamque vocabat
Auraque vitalis frigentia membra reliquit. 54
Scilicet extinctum passim lamenta sequuntur
Infaustusque hominum occupat ora tumultus. *
Atra incedebat gemebundus veste sacerdos.
65 Hunc florens ętas, hunc flebat cana senectus,
Matronę lacerare genas et pectora palmis
Tundere et admistam lacrymis depromere vocem
Devoteque Deo castissima corda puellę
85v Fletibus urgebant tepidis exangue cadaver.
70 Quum tristes tandem lacrymę et lamenta quierunt,
Asparagis, duro educantur membra cubili,
Per totum lacera et multis livoribus atra
Et pia funebri lavit ratione cadaver
Fonte manus pulcrisque ornavit vestibus illud.
75 Confestim Pariam Ioannes fertur in ędem.
Quem feretro impositum sacri venerantur honesto
Presbyteri et feretro astantes solemnia dicunt.
Testudo templi rutilat funalibus alta
Thuricremisque calent solemnes ignibus arę,
80 Spargitur ast aliis lustrali flumine corpus,
Effundunt alii violas, et candida circum 56
Lilia, vel capulo plorantes oscula figunt.
Divus adhuc media tumulandus in ęde iacebat,
Quum varii ęgrorum cernuntur in ordine motus:
85 Lincea Ioannes donavit acumina cęcis,
Ast alibi turbę solidantur membra trementes;
Cernere erat volucri claudos concurrere gressu,
Erumpunt Stygii ex obsessa gente Leones
Et strepitu repetunt Phlegetontia regna fugati;
90 Hic multi festo miscebant gutture cantus
Pro donis Christo grates referendo receptis.
Vesper erat, iam iamque cadebat opaca Polo nox;
86r Condere pontificem gellida tellure parabant
Vittatusque aris renovat funalia cętus
95 Percutiturque hymnis iterum lugubribus ether.
Est locus excelsa Laurenti pulcher in ęde
Damiani et fratris casta altaria Cosmę; *
Respicit hunc Titan, medio quando Axe laborat.
Hic cinis illatus terrę nutricis in alvum
100 Clauditur, et secto decoratur marmore tumba, *
58 Et tumbę inscribunt: "Ioannes Romula proles
Hac iacet Antistes Traguri Sanctissimus urna."

-- 15 --

Quę miracula Ioannem sepulcro traditum consequta sint 60 Particula Quarta
Postquam naturę cessit mirabilis heros
Ossa colebantur Christiana lege sepulta.*
Iamque diu superos Phebus lustraverat orbes
Indomiti venerunt croceo ex oriente manipli *
5 Invaduntque urbem Traguri nec sancta Deorum
Templa sinunt, rutilis nudant altaria gemmis,
Et violant simulacra manu, et pedibus conculcant.
Deinde alias populantur opes et męnia terrę
Exequant prędamque manu post terga revinctam
10 Abducunt pueros, castas cum matre puellas,
Dulces et sponsos nec non fidelissima, fratres, *
Pectora, vel natos exoptatosque parentes,
Et mestę lacerant genitricis ab ubere raptos 62
Infantes; cruor insontum per compita agrorum
15 Undat, io! et matrum solvuntur viscera luctu.
Abvehitur soboles menti sacrata Triformi
Abvehitur cetus sacer.
Quos inter Pręsul Traguri męstissimus ibat
Annales reppetens ac patrum dicta priorum.
87r 20 Corde gemit, mentumque repentibus irrigat undis
Et sic forte gregem pastor solatur abactum:
"Eccine Ioannes cecinit mihi fata vetustus
Captivos fore concives et funditus urbem
Iri deletum sceleratę ob crimina gentis!
25 Grex meus, et mecum stimulantes ponite curas,
Invasus quoniam cęlesti numine Divus
Subdidit exilio, e santo patria arva revisent
Atque ideo reditus vobis spes certa relicta est."
Sic ait interdumque viam celerare iubetur.
30 Itur ad ignotas Nabathęi cardinis oras. 64
Quippe feram tolerant gentem, quę nescit honestum,
Atque plaga multis peregrina vivere lustris
Coguntur, Sythicis et subdere colla Tyrannis.
At pater ille hominum, studium cui competit orbis
35 Ingenita flexus tandem pietate gementes
Ad freta Dalmatię Traguri revocavit alumnos.
Nempe ut se colerent ac sancti pręsulis artus.
Ast illi patriam cinxerunt męnibus urbem
Solicitaque opibus studuerunt mente parandis.
40 At sancto nullos Ioanni solvere honores
Cura fuit, nulla cineres pietate colebant
Abdideratque illos diuturna oblivio terra.
Apparent visu Ioannis ab Ęthere manes. 66
87v Vir fuit in Traguri populo pauperrimus unus,
45 Relligione tamen locuples cultuque Deorum,
Christianis meritis multum repletus et annis. *
Huic nomen Theodorus erat, quem Pręsul ab astris
Leniit ut spirans liquido solet aere flatus.
Per visumque senem dictis et suscitat istis *
50 Cum forte palea stratus dormiret agresti:
"Ioannes, Traguri," memorabat "Episcopus adsum
Qui terra iaceo atque umbra neglectus opaca.
Surge citus Theodore, mea et mandata reporta
Pontifici qui nunc Tragurinis pręssidet aris
55 Sedulus ut cineres tenebroso e carcere nostros
Eruat et merito illustret splendore sepulcrum.
Non hic vanus erit labor, omnia namque patronus
Sęcula vester ero." Volucris de hinc umbra reccessit.
Evigilans Theodorus ait: "Fallentia sunt hęc

-- 16 --

60 Somnia", tum nulli nugas reseravit inanes.
Hebdomada haud septem spatiis effluxerat una,
Rursus Ioannes mento venerabilis albo
Et nitido Christi signoque stolaque decorus
Adfatur visu per amica silentia noctis: 65
"Confice hi mea iussa, senex, nec temne quod hortor.
Non ego te falsa ceu crudis immagine ludo."
Mente herens Theodorus adit iussumque retexit
88r Pontifici cui responsum: "Ne somnia cures,
O Theodore, vetant his credere dogmata Christi." 68
70 Ergo fidem senior monstris non prebuit illis.
Lignorum cum forte struem portaret ab agro,
Sic arcere famem et miseram servare senectam
Consuevit, fessusque pedes requiesceret umbra
Tristia subtilem capiens per lumina somnum
75 Luce coruscus adest, vexillique excitat illum
Cuspide Ioannes, et dextra tangit amica:
"Excute corde metum", cepit, "prodesse laboro;
Ad patremque urbis mitratum sedulus ito
Nuncius: Humanos humeros vidisse recense;
80 Celituum feror huc multa ducente caterva."
"Credo equidem", Theodorus ait, "commisaque faxo,
Sed cedo, custos nostrę et fiducia terrę,
Dic ubi quęrendi cineres, quove ossa sepulcro
Clausa iacent?" "Fustis", respondit, "laureus urnam
85 Indicat, antiqua Laurenti quęrite in ęde."
Hęc fatus stellis fulgentia regna petivit.
Narranti pręsul Theodoro credidit ista
Ac totam iubet evulgari visa per urbem
Sollicitusque rogat confectę ętatis alumnos
90 Quid ferat et quidnam testetur longa vetustas.
Quęnam fama viri? numquid vestigia vitę
88v Sint aliqua? herentes illi: "Reminiscimur", aiunt,
"Dalmaticos in ferre senes, quod ab urbe profectus
Romula Ioannes Tragurinam rexerit ędem
95 Divina virtute potens, qui plurima fecit 70
Signa: tibi fidus dictorum testis Iadra est.
Sed post excidium Traguri et crudelia gentis
Fata latent animos Divi monimenta parentis."
Testibus his instructus herus concedit ad Ędem *
100 Martyris, hunc alii passim comitantur eundo.
Et reperit fustem sacra pręsulis ossa notantem.
Tum superis grates festivo corde peregit
Ac triduana suę indixit ieiunia plebi
Obscura, ut cineres possint tellure cavari.
105 Implorato igitur cęlesti numine votis
Antistes repetit turba stipatus ovanti
Lauro signatam foliis vernantibus urnam.
Marmor erat limo conclusum forte profundo
Acceptoque ligone manu prior ille tenacem
110 Inpingebat humum, reliqui sed cepta sequuntur.
Effodiunt fossam magno cum murmure templi.
Nec mora: contingunt lapidem qui dia tegebat *
Ossa canuntque Deo fausto modulamine laudes.
Marmora non Memphis tantam, si cuncta darentur,
115 Lętitiam parerent, aut auri massa reperti.
89r Hinc certant deducere marmor ab ore sepulcri *
Et sanctos ima cineres educere fossa,
Sed nullis potuit palis cuneisque moveri
Arte peritorum quamquam studioque fabrorum.
120 Tum pius Antistes sacro vestitus amictu
Admovet ipse manum, petram si posset ab urna 72
Vertere, sed frustra; ille etiam tentata reliquit.

-- 17 --

Multa animo voluebat herus, quali arte valeret
Tollere fatalem tumuli de vertice petram.
125 Ac tandem secum fatorum arcana penetrans:
"Saxum", ait, "insontem Theodorum vertere oportet,
Quem Deus alloquitur, qui nobis abdita pandit."
Huc accersitus senior iam debilis ęvo
Cultello, ut stipulam, detraxit marmor ab ore
130 Sarcophagi, nequeunt pali quod tollere grandes.
Tum Dios reseravit opes, atque indicat artus *
Artusque inspiciens primus tali ore salutat:
"Salvete, o Sancti cineres Antistitis," inquit,
"Salvete, o pleni divino robore manes.
135 Vos ferte auxilium Theodoro, ferte roganti
Vicinumque senem extremę reponete Diei.
Admirande Senex, cui vis cęlestis inheret,
Consueta populum Traguri pietate tuere,
Comibus Illyricas oculis et respice terras!"
89v 140 Sarcophagus mirum patefactus fudit odorem
Nil tantum Casię redolent, nec mollis Acanthus
Puniceusque Curcus, non sic sudantia spirant
Balsama vel variis depicta coloribus Hybla
Interea summo stantes in vertice montis
145 Et fessi quotquot Tragurina per arva sedebant
Fragrantes auras stupidi sensere coloni.
Corpus erat nulla corruptum parte, sed humor
Terreus haud multum lęvam mandaverat ulnam.
Cetera divinam integrum virtute manebat.
150 Ilicet Antistes vittatis septus alumnis
Sanas reliquias fossa relevavit ab alta
Inque laboratam gemmis auroque cupressum
Intulit et nitido cupressum marmore cinxit,
Marmor in illustri sublimiter ęde locavit
155 Psalmicinesque aras renovant surgentibus hymnis.
Confecta cinerum pompa miracula rursus
Clarescunt: acies sanantur lucis egenę,
Surdorumque patens conceditur auribus usus,
Passibus incipiunt claudi properare citatis,
160 Eumenidumque furor vexatus desinit artus *
Atque ita fervebat sanctum sub marmore numen
Ocia dum lentis ridebant grata colonis.
Sed quando Veneti navali Marte volebant
90r Expugnare Chium, Latiis memoratur in arvis,
165 Acta per Adriacas auctis violentibus undas
Inpelit venit Tragurina ad littora Classis.
Tum peregrina manus spoliis intenta ferendis
Tentat Ioannis sanctum asportare cadaver.
Sed quia consurgens Boreas iam vela vocabat,
170 Anellunt dextram secumque per equora portant
Linquentes lacerum violato numine corpus.
At graviter Divus punivit cęlitus hostem
Trigintaque rates magna in discrimina vertit;
Nymbosis illas vel tempestatibus egit
175 Vel dedit in predam latiis, vel corpora peste
Consumpsit: multique Adrię moriuntur in undis.
Sex e triginta Venetos remeare canales
Crepte ventis, histi, saloque carinę
Ioannis quę forte manum nexere verendam
180 Auricomque tulere Duci venerabile donum.
Mox oratores Venetas mittuntur ad arces
Res abiuratas Divi dextramque petitum.
Atque ubi delati submissa voce precantur:
"Christiani o splendor generis, nitidissime Princeps, *

-- 18 --

185 Et tuę ad Illyricum devectę classe phalanges
Diripuere urbem Traguri sacramque tulere
Indigetis dextram nostrę qui prospicit urbi.
90v Quod te per Christi dulcem obsecramus amorem,
Per diadema tuum, perque invincibile sceptrum,
190 Ulnam tu nobis violatam redde benignus,
Dilacerare scelus divorum corpora magnum est."
At senior solio residens malitus acerno
Legatos oculis plane conspexit amicis
Atque ipsis reddi iam iam spolia omnia iussit.
195 "Ioannis vero diam ceu penitis ulnam
Ad loca Dalmatię numquam Tragurique feretis."
Irrita respondit iactatis verba pręcantes:
"Nos Veneti satius veneramur numina Divum."
Męsti Oratores redeunt, ac triste recensent
200 Responsum, et valde gemuit Tragurina propago
Sed memoro qualis gemitum fortuna secuta est.
Annua forte aderant Ioannis festa beati
Nocturnęque preci populus de more vacabat
Nec non pontificis rutilam vigilabat ad aram.
205 Cernitur interea lucenti crine cometas
Finibus ab Venetis volucri consurgere motu
Acriumque procul rutilo flagrare per orbem
Lumine: Dalmatia atque Croatica terra repulsit
Et citius dicto Traguri superastitit ęde
210 Meniaque implevit Sydus fulgore coruscum.
Insolita pavidę serventur luce catervę
91r A superisque petunt cęlo portente recludi.
Ecce autem interiit lumen redeuntibus umbris
Et forte Ędituus celsum repetivit Asylum.
215 Clarius ignicomo vidit Titane micantem
Pręsulis ędiculam; intravit stupefactus in illam
Et reperit nivea velatam syndone dextram
Ossa superpositam, et venerandi Antistitis aras.
Nempe Dei arbitrio resplenduit ulna per Ęthram,*
220 Ulnula Cęlicibus quidni delata ministris.*
Pandite nunc, Cives Traguri, quę comoda vobis
Contulit? et quali vos, o, discrimine Divus
Eripuit: que signo dedit, quo numine servat?
Dicite Ioannisque ex ordine promite laudes.
225 Perplexus dubia Iordanus mente vagabat
Verane ter sancti Miracula presulis essent;
Quare spina mihi digitum penetravit acuta
Et tumuit venis crudeli dextera subo
Nec vulnus potuit medica sanarier arte
230 Iamque dolor pęnitus vires extranserat altus
Cumque pretiosa gemens Ioanni vota dicavi
Ut parcat nostrumque levet miserando laborem.
In somnis prospecta mihi Ioannis imago
Plagam sanare ac digitum purgare tumentem;
235 Cumque recessisset tenuis caligo soporis
91v Expunctam digito spinam sine vulnere vidi.
Meque parens fato eripuit mirabilis atro
Domnius ipse etiam Galaderlus corde fideli
Ioannis vires, et facto celebria testor.
240 Illius prębere fidem virtutibus odi
Exedit recidiva mihi pręcordia febris
Ex tantoque humore animam periturus agebam;
Quin etiam fluxit teneris e naribus ultro
Nec fluidus triduo cessavit currere sanguis.
245 Credulo Ioannem devotus corde vocavi.
Affuit ille mihi visu iratusque reprehendit

-- 19 --

Quod sua tardus eram cęlestia credere facta.
Tempora deinde mihi tactu perstrinxit amico
Et fluvius nares, et fębris membra reliquit.
250 Atque ego Ioannis recolo Mencogna triumphos
A tenero cęcus nobis fuit unicus unque
Filius, infęlix oculorum peste laborans.
Adduxi puerum supplex Ioannis ad ossa,
Inde domum clara donatum luce reduxi.
255 Evasi facie deformis, et omnia captus
Membra; feror sacram Divi Tragurinus ad aram;
Extemplo vultus formam viresque recepi.
Angebar furiis agitata puerpera Ditis
Et mea prę nimio lacerabam membra furore,
92r 260 Sed iubeo castam deferri pręsulis ulnam;
Mox nigra expulsus rediit sub Tartara dęmon.
Freycius Veneto cum Principe bella Tyrannus
Gessit et armigeri dubio in certamine Divum
Inspecie Senis expugnantem videmus hostes
265 Hortantem cuneos, Traguri dehinc astram petentem.
Nauta procellosis pavidus versabar in undis;
Voveo pro reditu Ioanni naufragus, et mi
Ioannes tumidum pacavit cęlitus ęquor.
Intulerat pęstem Tragurinis męnibus hospes
270 Indigena, et nostro persolvi vota patrono;
Expulit ille necem atque in Turcica regna remisit.
Ast ego febriculam patiens, Catharina, voracem,
Cippica, ferales vidi adventare sorores
Nostraque deflebat iocundus fata maritus;
275 Divinum sed enim Ioannis numen adoro
Atque ęstus tremulo ignita ad convexa recessit.
Me quoque Brachigenam Ioannis plurima tangit
Gloria: cum nitidum cuneis lapicida secarem
Marmor ut excelsam fabricarem pręsulis arcem,
280 Montana potuit nunquam de rupe revelli;
Sedulus attentans, repeto fabrilia mane
Et lapidem video divinitus esse resectum.