Zoroastrem magiae inventorem fuisse, satis apud authores convenire scribit Plinius. Sed unus ne hic fuerit Zoroaster, an et alius, non satis constare ait. Sane is qui nostra aetate "Sacram bibliothecam" compilavit, Sixtus Senensis, duos fuisse Zoroastres tradit: Alterum ex Diogene Laertio, Persem Magorum principem qui verae magiae fuerit inventor primus. Alterum Bactrianorum regem, qui sit a Nino in bello victus. Et qui primus verae magiae fuerit corruptor, de quo Plinium, Iustinum, et Augustinum scripsisse asserit. Qui si duo sunt revera, licet, et tertium addere de quo Clemens Alexandrinus lib. V. Strom. Ita scribit: Erus iste, Zoroaster est, qui de se ipso hoc scripsit. Conscripsi Zoroaster Armenii, genere Pamphylius, qui in bello mortuus, ad inferos descendi, et a Diis haec addidici.

Erum Plato lib. X. de Rep. XII. die postquam mortuus fuerat, super pyram positum revixisse affirmat. Sed Plato idem Zoroastrem Oromazi, non Armenii filium in Alcib. I. facit. Aut tres ergo, aut quatuor, et non unus videntur fuisse Zoroastres. Ioannes autem Goropius, in Gallicis, Zoroastrem neminem unquam fuisse autumat. Sicuti neque Hermetem Trismegistum, neque Orpheum. Nominum horum etymis, nescio a qua Cimeria lingua, qua et Adamum, et reliquos patres ad Nochum et Iapetum usque locutos, et ipse credit, et aliis credi vult, derivatis. Quorum nominum etymos, sicuti fidem pones eum manere volumus, ita illud addimus, Iapetum ab eodem Goropio, fuisse Zoroastren nominatum. Cui Iapeto, quoniam Margiana, et Bactriana post diluvium a patre obtigerint, a secunda hac Magiam ortam esse, affirmatque inde a Zoroastre, Oromazi filio, idest a Iapeto Nochi filio charissimo ad Persas venisse. In qua re, multiplex patet Goropii error. Nam si Zoroaster nemo unquam sua sententia fuit, qua ratione Iapetum, Zoroastrum esse facit? Deinde apud Iosephum, Bactra non Iapeto conditori tribuitur, se Geteni, uni ex Arami filiis. Hic autem Semi filius fuit. Persae autem conditi sunt, non a Iapeto, aut quopiam e suis, sed ab Elimo, Semi filio alio; sicuti a fratre eius Arphaxedo Chaldaei. Inter quas duas gentes magia omnis, et ortum habuit, et praecipue est versata. Itaque Iapetus ex historia nulla, aut Bactrus, aut Persa, aut Chaldaeus fuit. Didymo vero Alexandrino Zoroaster fuit Chamus. Aliis Chusus, Chami filius. Sed quibus nam id rationibus inducti dixerint, quia non constat, credere supersedemus. Porro Zoroaster ille Iustini, valde est controversus. Etenim Diodorus Siculus, Bactrianorum Regem a Nino devictum; non Zoroastrem sed Oxyartem appellat. Cui accedit proxime una transposita R, Oxyatri nomen quod se vidisse in aliquot Iustini codicibus manuscriptis retulit nobis Pyrrus Ligorius, vir totius antiquitatis peritissimus, sicuti in aliis Zeorostrem scriptum se invenisse affirmabat. Sed Arnobius Diodoro CCC. circiter annis posterior, de Zoroastre ita scribit: Ut inter Assyrios, et Bactrianos, Nino quondam, Zoroastroque ductoribus, non tantum ferro dimicaretur, et viribus, verum est magicis, et Chaldaeorum reconditis disciplinis. Quae res videtur cum Iustino concordare. Verum Suidas aliam inicit suspicionem, nimirum Zorastrem Chaldaeum fuisse, et Nino subditum, dum ita scribit: " Zoroastres Astronomus, sub Nino rege Assiriorum. Qui in votis habuit, ut ab igne coelesti interimeretur, adhortatus Assyrios, ut eius cineres servarent. Ita futurum, ut regnum ipsorum numquam deficeret, quod usque adhuc apud eos servatur. In Assyria autem, Babylonem Chaldeorum caput fuisse, et Strabo, seu Strato, et Plinius fatentur. Apud Chaldaeorum etiam et Persarum gentes, Magicas floruisse, non autem in Bactris, apud authores est in confesso. Esto ergo Bactrianae rex ille, seu Oxyartes, seu Ozyatres, seu Zeorostres, seu Zoroastres, certe magiae inventor non fuit, verae scilicet Magiae, quae apud Chaldaeos, ac Persas magos magno in honore fuit. Aut si fuit, pravae alterius magiae fuit inventor. Sed neque id ei a Diodoro, aut a Ctesia, ex quo multa Diodorus sumpsit, tributum est. Qui quidem Ctesias, Bactriani istius regis res gestas scripsit, ut Arnobius testatur. Haec enim eius sunt verba: "Age nunc veniat, qui super igneam Zonam Magus interiore ab orbe Zoroastres Hermippo, ut assentiamur authori. Bactrianus, et ille conveniat, cuius Ctesias res gestas historiarum exponit in primo. Armenius Hosthanis nepos, et familiaris Pamphylius Cyri. "

Nec solum, magum Zoroastrem a Bactriano Zoroastre seiungit his verbis Arnobius, verum eos etiam, quos Clemens uti vidimus, coniunxerat. Nam si Pamphylius Zoroaster familiaris Cyri fuit, et Armenius Hosthanis nepos. Hosthanes autem cum Xerxe in Graeciam venit, manifestum sit, duos hos diversos fuisse: quando a Cyro ad Xerxem, anni intercesserint LXXVII. et Nepos Zoroaster Hosthane, patruo iunior necessario fuerit. Quatuor itaque hi sunt apud Arnobium Zoroastres. Quintus vero Persomedus de quo Suidas in hanc sententiam scripsit: "Zoroastres Persomedus sapiens, apud eos qui in Astronomia excelluerunt, qui etiam primus nomen dedit iis Magis, qui civilia tractarunt: Fuit autem ante Troiana tempora annis D. Feruntur autem ipsius "De natura libri IIII", "De lapidibus preciosis" I., "Asteroscopica" "Apotelesmatica libri V".

Quae quidem verba, ex patria, Magorum institutione, primus ille Chaldaeus, sive Assyrius videri potest. Nam Assyriae pars Chaldaea fuit, Persia, et Media conterminae. Itaque vicinitate regionum, aequivocum est nomen patriae partum. Sed librorum numerus Prosomedi, non congruit cum Assyrio, ut mox patebit. Haec ergo diversitas librorum, si duorum authorum diversitatem faciat, Persomedus hic Zoroaster, a Chaldaeo Zoroastre est numero V. Cui videtur sextus ex Plinio posse addi, Proconnesius. Verum caeteris omissis, Magorum principem illum perquiramus. Cuius et vitae initium, et medium, et finis, traduntur admirabilia fuisse. Scribit enim Plinius, eum eodem die quo natus est, risisse. Eidemque cerebrum ita palpitasse, ut impositam repelleret manum, futurae praesagio scientiae. Eundemque in desertis caseo vixisse annos XX. ita temperate, ut vetustatem non sentiret. Obiisse autem igne coelesti concrematum sicuti optaverat, Suidae testimonio constat. Qui item tradit, eum, uti diximus, sub Nino Assyriorum Rege floruisse, quod ab allis non discordat. Nam et Epiphanius, eum Astrologiae, doctrinae pravae, et magiae inventorem fere Nembroti Gigantis aetate fuisse asserit. Fuit nam Ninus Nembroti nepos ex filio eius Belo, genitus. Et Eusebius affirmat eum iisdem temporibus cum Semirami, et Abramo vixisse Semiramim vero, nemo ignorat Nini fuisse uxorem. Qui Ninam urbem condiderit anno a diluvio CCXCI. et sequenti CCXCII a Iosepho dicitur Abramus natus. Consonant itaque tempora. Ex quibus Eudoxi, et Aristotelis error proditur ingens. Quorum uterque, uti Plinius refert, scripsit, Zoroastren sex millibus annorum Platonis mortem praecessisse. At is obiit Olympiade CVIII. Ad quam, a diluvio anni intersunt MMLVIII. A quibus si demantur CCC. circiter, quibus Ninus Semiramis, Zoroaster, Abramusque vixerunt, relinquentur a Zoroastre ad Platonis obitum anni circiter MDCCLVIII. non autem sex mille. Par fere error est apud Hermodorum Platonicum, et Plutarchum qui Zoroastren scripserunt, Troianam eversionem anteiisse annis VM. cum Troia eversa sit, anno a diluvio MCXXVI. A quibus si demantur CCC illi quos diximus, reliqui erunt anni DCCCXXVI. In eundem errorem incidit Pletho Gemistus, Plutarchi secutus authoritatem. Nec vero, vera est apud Laertium Xanthi Lydi annorum ratio, qui scripsit a Zoroastre, ad Xerxis in Graeciam transitum DC. tantum annos medios fuisse, cum diluvio ad Xerxen anni cadant MDCCXXV. A quibus si detrahas CCC. illos, remanent anni CMXCIX. Error est etiam apud Suidam, qui scribit, a Zoroastre ad Troiam eversam intercidisse annos tantum Quingentos, cum sint millesimo uno minus. Sed Magorum princeps iste Zoroaster, Persane fuerit, an alia e gente, in dubium videtur verti posse. Plinius namque, et Laertius, Persam eum faciunt, Pletho, et eum secuti Ficinus, Steuchus, et alii recentes authores Chaldaeum existimant. Chaldaeos autem, a Magis, quorum caput fuit Zoroaster, Porphyrius tum apud Proclum, tum in vita Pythagorae disterminat. Ioannes vero Picus, hos utrosque confundit, dum ad Ficinum scribens, gloriatur se Chaldaicos quosdam libros invenisse his verbis: Chaldaici hi libri sunt, si libri sunt, et non Thesauri. Audi inscriptiones Patris Ezre, Zoroastris, et Melchiar Magorum, oracula. In quibus et illa quoque apud Graecos, mendosa, et mutila circumferuntur, leguntur integra, et absoluta. Tum est in illa, Chaldaeorum sapientum, brevis quidem, et salebrosa, se plena mysteriis interpretatio. Est itidem et libellus, de dogmatis Chaldaicae Theologiae. Tum Persarum, Graecorum, et Chaldaeorum in illam divina, et locupletissima enarratio.

In quibus sane Pici verbis, commiscentur sine discrimine, Chaldaei, Magi, Persae, et Zoroaster. Sed Chaldaeum eum fuisse, ut credam multis adducor argumentis. Tum quod Chaldaeorum lingua eius oracula haec scripta fuerint, ut hic Picus testatur, tum quod Chaldaica, etiam fuerit interpraetatio tum quoque quoniam Proclus, et Psellus Chaldaica ea appellat. Et praeterea, et hanc ipsum oraculorum horum, Theologiam Chaldaicam, et Assyriam Theologiam vocant. Tum etiam quod in Assyria, narratur mortuus. Assyriorum autem regum sedes Babylon fuit, et Chaldaeorum quoque gentis caput. Eamque urbem Assyriae parti uni, nomen Babyloniae dedisse, Strabo, ac Plinius tradunt. Et Chaldaicum etiam nomen ipsius Zoroastris esse videtur: quando prorsus simili nomine Suidas Zoromasdem, Zoroastro subnectat. Et Dinon, et Hermodorus apud Laertium scribant, ex interpretatione nominis, Zoroastrem, astrorum cultorem fuisse. Quod cum Epiphanio consentit qui Astrologiae eum facit inventorem, et Suidas Astronomum nominat et astrologica scripsisse asserit. Astrologiam autem omnium gentium maxime apud Chaldaeos floruisse, nemo ignorat. Azonacem quendam Plinius praeceptorem eius fuisse nominat. Nec fuerit a vero absonum, si Azonacem hunc dicamus, de schola Semi aliquem fuisse, aut Heberi. Tradunt enim Thalmudistae, Semum primum omnium scholam doctrinarum instituisse. Quem secutus sit Heberus, a quo sapientum secta ab eo derivata, Hebreorum quasi Heberorum nomen assumpserit. Fuisseque ambas eas scholas celeberrimas tradunt. E quibus, et Abramus prodierit, et Iacob nepos eius, ut sapientia imbueretur ad eas est profectus. Non est autem dubium Semum a Nocho patre institutum fuisse. Quem omnes ab Adamo doctrinas per manus traditas calluisse, a multis est memoriae commendatum. Quod verum cum sit, et non sit a ratione alienum eis contemporaneum Azonacem, in eorum scholis institutum iisdem de Deo sermonibus Zoroastren imbuisse. Inde forte, non immerito Proclus Chaldaicam theologiam, theodolon non semel appellavit, et Chaldaeos illos a Diis edoctos fuisse asseruit. Scripta autem Zoroastris, Suidas sic enumerat, ut ""De natura" sint. libri IV, "De Preciosis Lapidibus" liber I., "Astrorum contemplationis effecta" libri V. Scripsit etiam "De agricultura" de quibus Plinius aliquid citat. Scripsit etiam "Oracula", ut ex Pico apparuit, et alia multa, quae Hermippus collegit ad vicies centum millia versuum: et indicibus positis uti Plinius refert, eius volumina explanavit. Cuius Hermippi Laertius librum quoque "De magis" adducit, et ab Arnobio testis est productus. Puto autem Hermippum hunc illum Smyrneum, qui dictus est Callimachius. Cuius libros, similis fere argumenti, "De septem sapientibus, "De legumlatoribus", "De Hipponacte", "De Gorgia", "De Aristotele", Atheneus non raro citat. Cum autem libri Zoroastri Chaldaice scripti fuerunt, non immerito quaeri potest, a quo nam fuerint postea Graeci facti? Sane Iosephus, de Beroso ita scripsit. Testis horum est Berosus, vir Chaldaeus genere, notus iis qui in disciplinis versati sunt. Quandoquidem ipse scripta Chaldaeorum de astronomia et philosophia in Graecos extulit.

Itaque Berosus et hoc testimonio, ni fallor fuerit primus. Secundus est Aristoteles qui librum conscripsit, cui Magico fuit inscriptio: Sed Eudoxus, et Hermodorus Platonicus, et Xanthus Lydus videntur Magorum multa prosecuti. Et Hermippus de quo supra.

Fuerunt postea duo Chaldaei, Iuliani pater, ac filius. De quibus ita est apud Sudam. Iulianus Chaldaeus philosophus, pater eius Iuliani, qui vocatus est Theurgus, scripsit: De daemonibus libro IIII . Sunt autem ad custodiam cuiusque hominum membri. Qualia sunt Chaldaica sacrificia. Deinde Iulianus praedicti filius sub M. Antonino Caesare scripsit, et ipse Theurgica Logia carminibus et alia quaecumque talis scientiae arcana sunt.

In quibus verbis, nominatim sunt Logia ab eo carminibus Graece scripta, seu potius e Chaldaeo conversa. Quae quamvis non videantur, integro carmine conscripta: id evenit, quia mendosa sunt, uti Picus ait, et mutila. Quod etiam Sibillynis carminibus evenisse Lactantius testatur. Hunc Iulianum Proclus, subinde Theurgum vocat, dum Logia adducit, et exponit citatque eius librum VII : "De zonis". Zonae autem quid fuerint in Chaldaica theologia postea fiet palam. Adducuntur etiam a Porphyrio, Symbulus, et Pallas quidam, qui Magorum res Graece conscripserunt. Chaldaeorum libri aliquod philosophici videntur in Arabicam quoque linguam fuisse versi. Scribit enim Avenrois quodam loco apud Chaldaeos philosophiam, ita perfectam quondam fuisse, sicuti fuit, ut ipse loquitur, tempore Aristotelis. Fuerint libri Zoroastri, postea quam a Iuliano, aut quovis alio, Graeci facti sunt, in tanta veneratione, ut Clemens scribat, eos Christianos, qui Prodici haeresin sequerentur, gloriari solitos, se eius arcanos libros possidere.

"Et Porphirius in Plotini vita narrat Christianos multos, ex antiqua philosophia profectos, Adelphii, et Acylini fuisse sectatores, eosque Alexandri Lybici, Philocomi, Demonstrati Lydi, plurimos libros circuntulisse, et revelationes quasdam Zoroastris, Zostriani, Nicothei, Allogenis, Mesi, aliorumque huiusmodi palam ostendentes, multos decipientes, et ipsi antea decepti. Qui assererent Platonem, intelligibilis essentiae profundum minime penetrasse. Eaque de causa Plotinum, multas in ea argumentationes intulisse, atque contra eos librum scripsisse, qui contra Gnosticos est. Et Amelium eius auditorem libros XL composuisse contra librum Zostriani. Ipsumque Porphyrium multis argumentis ostendisse librum Zoroastri ab illis inscriptum adulterinum novumque esse et ab illis confictum qui struebant haeresin, ut eorum institutiones esse Zoroastris veteris crederentur.

Ex quo loco apparet, in tam magna fuisse Zoroastri libros aestimatione, ut considerent multi, vel rationibus, vel authoritate, quae eius esse crederentur Platonis dogmata theologica posse convelli; et novam in theologia Christiana haeresim, vel constituere, vel constitutam confirmare. Sed utinam integra ea oracula haberemus, quae Picus invenerat. Utinam quae Chaldaei, Persaeque in ea commentati fuerant. Utinam libellum cum enarratione, qui Chaldaicam theologiam complectebatur. Utinam denique ipsius Pici commentaria in ea ipsa, et oracula, et libros. Quae Ficinus scribit in obitu eius inter scriptorum suorum reliquias, a se reperta esse: sed ita exarata, ut vix ab eo ipso legi possent Pico. Quae malum, pessum ierunt cum concordia, ab eo scripta Aristotelis cum Platone: Equidem maximam fecit haec Chaldaica Theologia, in iactura XL librorum Amelii. In quibus rationi valde consonum est, quo facilius Zostriam librum falsitatis coargueret, eum saepe vera Zoroastri dogmata, et oracula protulisse. Non minor forte iactura alia fuit, quatuor Porphyrii librorum quos, ut refert Suidas, scripserat in historiam Iuliani Chaldaei philosophi, eius nimirum qui ea oracula in Graecum sermonem verterat. Sed ingens profecto naufragium passa est philosophica Respublica in amissione commentariorum eius auditoris Iamblichi, quorum XXVIII. librum Damascius bis citat sub titulo, Chaldaicae perfectissimae Theologiae, semel et iterum, host en tois…. Sicuti in Chaldaicis fatetur Iamblichus. Sed et huius discipulus, Syrianus; cognomento Magnus testante Suida libros X. scripsit in Logia, hoc est oracula Zoroastri forte omnia. Sed proh nefas maximum ea scripta et thesauri periere omnia: et ex tanto naufragio, vix super fugierunt sexaginta tantum oracula vere divina. Quae quinquagesimo ab hinc anno Parisii a Lodoico Tiletano fuere Graece impressa sub titulo Magika, logia..

Magica oracula eorum, qui a Zoroastre sunt Magorum cum Graecis commentariis, quae reperi postea esse Plethonis Gemisti. Quem quidem pauxillum numerum, auximus nos non poenitenda additione, usque ad CCCXXIIII magno labore a nobis conquisita in Platonicorum philosophorum quae superfuerunt scriptis, Procli, Hermiae, Simplicii Damascii Synesii, Olympiodori, Nicephori Gregorae Synesii commentatoris, et non nihil etiam in Arnobio reperimus. Cum eorum singulorum aliquibus expositionibus, et argumentis Chaldaicae philosophiae. Quae omnia in unum collecta, et in ordines quosdam distributa, quae sparsa invenimus ad communem philosophiae sincerioris studiosorum, et latina fecimus, et in publicum libentes damus. Sed antequam ulterius progrediamur, non est negligenter dispiciendum, an Logia haec, uti inscriptio praetulit sint magica, et quo sensu Magica. Id autem fieri non poterit, nisi Magia quid sit cognoscamus. Magiae nomen horrent plerique. Puto a Simone illo qui sanctis Apostolis se se opposuit, hoc horrore derivato. Qui cum vere, non Magus, sed Goes goes esset, falso Magum se se cognominavit. Cui mentito Mago, magi veri tres opponantur ii, qui ab Oriente, D. Iesum venerunt adorare. Et enim est sciendum, magiam, et goitiam, et pharmaciam longe, inter se esse diversas. Quod cum Plinius forte ignoraret, imperite Magiam derisit universam. Sed nihil est id in eo viro mirandum qui etiam Deum rerum authorem vel ignoravit penitus vel irrisit cognitum. Itaque ad hanc rem dignoscendam, authoribus, Plinio potioribus utamur. Inter quos summus Plato, Magiam Deorum cultum esse affirmat, cum scribit, mageian te didaskei Magiam docet Zoroastri, filii Oromazi. Est autem hoc Deorum cultus.

Porphyrius autem in hunc modum: Para gemhen… Apud Persas vero, qui circa divina sunt sapientes, eorumque cultores, Magi appellantur. Hoc enim significat eius regionis propria dialecto Magus.

Ioannes quoque Picus ait, nomen hoc Magus, idem esse apud Persas, quod apud Latinos sapiens, et apud Graecos philosophus. Et Pico anteriores Philo, et Hermias Magos in hunc describunt modum. Prior ille.

"Veram quidem illam Magiam, hoc est contemplativam scientiam per quam clarius naturae opera cernuntur, ut honestam atque expetendam, non vulgus solum sectantur: sed maximi etiam regum reges, praecipue Persae tam sunt harum artium studiosi ut regnare nemo possit nisi sit inter Magos iudicatus. Hic vero ita. Magi sunt, qui de singulis philosophantur. Consuetudo autem communis magos pro maleficis accipit; qui aliter habentur apud gentem suam. Eo quod sint philosophi Chaldaeorum, et ad artis huius scientiam, reges quoque et principes eiusdem gentis omnia faciunt, unde et ipsi primum, in nativitate Domini salvatoris, primi ortum intellexerunt, et venientes in Betlem adoraverunt.

Itaque Magus, vera sui nominis interpretatione, non alius sibi vult, quam Dei cognitorem et cultorem. Cui nomini, rem quoque apud magos respondisse author est Arnobius, vir pius et Catholicus, de eo Hosthane scribens, cui maxime infensus videtur fuisse Plinius. Inquit enim esse Eorum magorum, et eloquio, et negotio primus Hosthanes, et verum Deum merita maiestate prosequitur, et angelos ministros, et nuncios Dei, sed veri, eius venerationi novi assistere. Ut e nutu ipso, et vultu domini territi contremiscant. Idem et Daemonas prodidit terrenos, vagos, humanitatis inimicos.

Proclus vero ex Porphyrio referens, libro XI. In Timaeum, in hanc sententiam, ne semper Graeca asseram, scripsit Quacumque vero, et esse Deos et providentiam eos rerum habere putant, et multa eorum quae fiunt, posse etiam aliter evenire, hi et preces convenienter approbant, et vitam nostram dirigere confitentur. Atque addunt, proborum hominum preces convenire maxime: Quoniam nos divinitati connectant. Simili enim, simile coniungi amat. Diis autem, probus vir, simillimus est. Et quia in custodia sint iis qui virtuti incumbunt, et a corpore veluti a carcere comprehensi, debent Deos precari de transitu ab hoc loco. Et quia veluti filii, a patribus distracti, precari eos convenit de regressu ad veros eorum patres Deos. Et quoniam veluti patre, et matre carere videntur ii, qui non curant precari, neque se se convertere ad praestantiores. Et quia in omnibus gentibus, qui sapientia excelluerunt, circa preces studiosi fuerunt. Indorum quidem Brachmanes, Magi vero Persarum. Graecorum vero, qui maxime Theologi fuerunt. Qui et sacrificia instituerunt, et mysteria. Chaldaei vero, et aliter divina coluerunt et ipsam Deorum virtutem, Deorum confitentes esse, venerati sunt. tantum abest, ut ob virtutem facta spreverint.

Magi itaque inter alios sapientes maxime Deum sunt venerati: maxime ad Deum preces et sacrificia porrexerunt. Propriamque eorum virtutem Dei virtutem esse, idest a Deo in se profectam fassi sunt. De qua ad Deum prece, tam magna ea sunt, quae Proclus Chaldaeorum dogmatibus subnectit, ut maiora, et excellentiora, vix crediderim a quoque Christiano, scripta reperiri posse. Est in his Zoroastri oraculis Dei Patris, et Filii, et Spiritus non solum aperta cognitio, sed magnificae etiam laudes (crediderim hoc dogma de Trinitate personarum eum habuisse ab Abramo vel ab aliis Deo Charis. Quoniam suo lumine naturali non posse nos devenire in cognitionem misterii Trinitatis.) Factorem rerum omnium, mundi creatorem eum celebrant. Angelos agnoscunt. Paradisum praedicant. Animarum immortalitatem docent expresse. De Veritate, de Fide, de Spe, de Amore, seu Charitate, brevia, sed eximia habent dogmata. Quibus veluti gradibus, ad Deum reduces fieri possumus. Multa quoque de Magorum abstinentia, castitate, ac veluti poenitentia, referuntur, non absimilia ab iis, quae in heremis sancti patres christiani narrantur egisse. Ut non immerito Apollinis oraculum quamuis plerumque mendax, in hoc vere pronuntiasse videatur. Id quod Porphyrius, referente Eusebio, retulit Chaldaeis quae vera esse sapientiam, tantum Hebreisque ipsis concessum agnoscere pura, aeternum qui mente colunt Regemque Deumque.

Itaque haec prima, praestantissimaque Magiae pars, non aliud est, quam Theologia, et religio, et si non vera plene, uti postea fuit a Christo revelata, attamen proxime omnium ad eam accedit. Ut mirandum maxime ac merito videatur quo nam modo tantum se potuerit suis viribus mens humana attollere et haec profecto est, quam Plinius sub religionis nomine ridet, ridendus ipse maxime et execrandus.

Alia magiae pars est cognitio coelestium motuum atque virium exacta. Per quam, et influctus coelorum in haec inferiora percipiuntur et ad humanae usum vitae, in seminationibus, plantationibus et in universum in omni agricolendi ratione fructus capiuntur. Quod in Cassio Uticense maxime apparet. Recta itaque ratione, non solum Zoroaster, sed etiam Abramus itidem Chaldaeus Astronomiae habiti sunt periti. Quem Abramum, Philo Iudeus probat, per Astronomiae scientiam in veri Dei notitiam pervenisse, eique ob id sacrificia instituisse.

Tertiam magiae partem Plinius fuisse recenset Medicinam. Nos vero cum magnis, ac piis viris dicimus, Magiam in universum naturae totius cognitionem complecti. Non eam quidem, quae in usu hodie est apud Peripateticos, quae in sola Aristotelis verborum interpretatione versatur tota, nihil pensi habens si res aliter se habeant, quam ipsi in duce suo intelligant. Sed eam quae interspersas, interseminatasque mundo virtutes, quasi de latebris, ac tenebris in lucem evocans, non tam facit miranda, quam operanti naturae famulatur. Et eam quae universi partibus inest Sympathiam, quasi artifex promit, et in usum de mundi recessibus, gremioque naturae profert.

Hisce vere declaratis rebus, palam arbitramur esse factum Magiam integram, non esse aliud, quam Dei venerationem: et coelorum atque naturae virium cognitionem. Quam cur vel Plinius rideat, vel horreant alii, nihil video, praeter quam quod ridendus ipse sit, et deplorandus.

Talis Magiae veluti simia quaedam, et infelix aemula, goetia apud nequam homines est nata, cultu, ac commertio daemonum referens Magiae Theologiam: praedictionibus, humanorum eventuum singularium, similis facta Astrologiae et naturalis, veraeque Magiae effectiones praestigiis repraesentans: ut quae sunt, non esse videri: et quae non sunt, esse videri faciat: ad omnia, ope atque opera daemonum adhibita. Quae si circa defunctorum corpora exerceatur, Necromantiae nomen est adepta. Si ad ignem, aut aquam, Pyromantia, et Hydromantia vocatur. Mateotechnia vero si circa aerem: quoniam simul aere percusso evanescat. Pharmacia vero ea est, quae cibis putoque philtra, resque amatorias fingit procurare, qualem narrat se expertum Lucianus, et Apuleius, et qualem in multo usu apud Thessalas mulieres fuisse scribunt. Finxit etiam medicinas quasdam ad morbos varii generis depellandos se novisse. Ita evenit, eos qui, cum mali essent, sub bono nomine sibi voluerunt credi, non goitas, quod nomen est a dolore, se Magos quod est a pia sapientia se appellari maluisse. Fatear quoque multos, qui vere Goites essent, uti Magi viderentur, ex bona Magia desumpsisse aliqua, ut eo praetextu credulum vulgus ad se, quaestus gratia traherent. Huiusmodi fere sunt aliqua apud Eusebium, atque Gregoram, quae ipsi ex Hecates oraculo se desumpsisse affirmant. Quae daemonum sunt quaedam evocationes et praestigia: Quae impia, nolimus cum piis hisce commiscere.

Verum ad oracula Zoroastri redeuntes, operae fuerit praecium, antequam ea vel proponamus, vel exponamus, quaedam veluti prolegomena eorum praenotare, ut nimirum facilius eorum sensa intelligamus. Sunto autem haec prima, quae scripta sunt a Proclo in prooemio commentariorum suorum in Platonis Parmenidem. He de ton Sacrorum vero nominum, Deorum, secundum eorum mysticam interpretationem, traditorum. Ut ea quae ab Assyriis celebrantur, Zonae, et Azoni et Fontes, et Amilicti, et Synoches. Per quae illi ordines Deorum interpretantur. Similia his Psellus postea tradidit, utinam sicuti prolixius, ita et diligentius sed qualiacumque sint, non inutilia cognitu fuerint. Sunt autem haec verbis suis.

MONAS, DYAS, TRIAS. 

Ubi paterna Monas est.

Ampliata est Monas, quae duo generat.

Duitas enim apud hunc sedet, et intellectualibus fulget sectionibus.

Et gubernare cuncta, et ordinare quodcumque non ordinatum.

Toto enim in mundo lucet Trias, cujus monas est princeps.

Principium omnis sectionis hic est ordo,

In tria namque mens dixit Patris secari omnia,

Cuius voluntas annuit, et iam omnia secta fuere.

In tria namque dixit Mens patris aeterni,

10 Mente omnia gubernans.

Et apparuerunt in ipsa Virtus et Sapientia, 

Et Multiscia Veritas.

Hinc fluit Triadis vultus ante essentiam,

Non primam, sed eam quae mensuratur.

15 Principiis tribus hisce capias servire cuncta.

Et fons fontium, et fontium cunctorum.

Matrix continens cuncta.

Inde affatim exilit generatio multivariae materiae.

Inde tractus prester exilis ignis flos.

20 Mundorum indens cavitatibus. Omnia namque inde.

Incipit deorsum tendere radios admirandos. 

PATER ET MENS

Se ipsum rapuit pater neque suae

Potentiae mentali claudens proprium ignem.

Non enim a paterno Principio imperfectum quid rotatur. 

25 Cuncta namque perfecit pater, 

Et menti tradidit secundae,

Quam primam vocat omne genus hominum. 

Patrogenia lux, multum namque sola

E patris robore decerpens mentis florem.

30 Opera enim intelligens paterna mens e se genita,

Cunctis inseminavit vinculum igni gravis amoris.

Quo omnia maneant, tempus in interminatum amantia

Neque omnibus quae patri mentaliter contexta monstret.

Ut in amore maneant, mundi elementa manentia.

35 Habet ipsa intelligentia paternam mentem indere

Omnibus fontibus et principatibus.

Est enim finis paterni profundi, et fons mentalium

Neque progressus est, sed mansit in paterno profundo,

Et in adyto, per Deo nutriens silentium.

40 Non enim in materiam, ignis trans primus

Suam potentiam claudit operibus, sed menti.

Symbola enim paterna mens seminavit per mundum

Quae intelligibilia intelligit, et ineffabilia exornat.

Tota partitio, et impartibilis.

45 Mente quidem continet intelligibilia, sensum vero inducit mundus.

Mente quidem continent intelligibilia, animam vero inducit mundis.

MENS, INTELLIGIBILIA, Et Mentalia

Et unius mentis intelligibilis

Non enim sine intelligibili mens est non seorsum existit.

Quaedam sane sunt mentalia et intelligibilia quaecunque, dum intelligunt intelliguntur.

Cibus vero intelligenti, est intelligibile.

Disce intelligibile, quandoquidem extra mentem existit

Et Mentis quae empyreum mundum ducit.

Mentis nam mens est, quae mundi est artifex ignei.

Qui supermundanum paternum profundum estis intelligentes.

Intelligibilis, omnis sectionis princeps est.

55 Est enim quoddam intelligibile, quod oportet te intelligere mentis flore.

Vel enim inclines, ut mentem, et illud intellexerit.

Ut aliquid intelligens, non illud intelliges.

Est nam roboris circumquaque lucidi potentia.

Mentalibus fulgens sectionibus, non sane oportet

60 Vehementia intelligere, intelligibile illud.

Sed mentis amplae, ampla flamma

Omnia metiente, praeterquam intelligibile illud

Opus ergo est hoc intelligere, nam si inclinaveris

Mentem tuam, etiam illud intelliges non parum

65 Sed purum converte oculum

Ferentem tuae animae, tendere vacuam mentem

In intelligibile, ut discas intelligibile.

Quandoquidem extra mentem existit.

Deum hunc intelligit omnis mens, non enim sine

70 Mens est intelligibili, et intelligibile

Non sine mente existit.

Ignis mentalis, mentalibus presteribus cuncta

Cedunt servientia, Patris persuasorio consilio

Et intelligere, semperque manere impigra vertigine

75 Fontes, et principii, vertere, semperque manere impigra vertigine.

Sed nomen venerandum, insomni vertigini.

Mundis indens, terribiles ob patris minas.

Sub duabus mentibus, vitigenius fons continetur animarum

Et facta,[ERROR: no reftable :]

Tiskarska greška, prema grčkom "poietes" trebalo bi biti lat. "factor".

qui per se operans fabrefacit mundum

80 Qui ex mente exiliit primus.

Indutus igni ignem. Vinculum[ERROR: no reftable :]

Krivo je otisnuto unicolorum umjesto vinculum.

ut temperet.

Fontanos crateras, sui ignis florem sustinens.

Mentalibus fulget sectionibus, amoreque implevit omnia.

Infigurata figurans

85 Examinibus similes, feruntur perrumpentes

Per mundi corpora.

Quae Mens dicit, intelligendo sane dicit

Potentia quidem cum illis. Mens vero ab illa.

IYNGES, IDEAE, PRINCIPIA

Multae quidem hae, scandunt lucidos mundos

90 Insilientes, et in quibus summitates sunt tres.

Subiectum ipsis est, principale pratum

Principia. quae patris opera intelligentes[ERROR: no reftable :]

Prema grčkom predlošku trebalo bi stajati principia, …intelligentia a ne intelligentes.

, intelligibilia

Sensibilibus operibus, et corporibus revelarunt.

Transvectrices stantes, dicere patri, et materiae.

95 Et manifesta imitamina latentium operantes.

Et latentia in manifestam Cosmopeiam inscribentes.

Mens patris striduit, intelligens vigente consilio.

Omniformes Ideas. Fonte vero ab uno, evolantes.

Exilierunt. A patre nam erat consilium,[ERROR: no reftable :]

Tiskarska pogreška cum filium; trebalo bi stajati consilium.

et finis

100 Per quae coniunguntur patri, per aliam atque, aliam

Vitam, a compartitis canalibus.

Sed partitae sunt, mentali igne dispositae.

In alias mentales. Mundo namque rex multiformi.

Proposuit mentalem typum, incorruptibilem, non per mundum[ERROR: no reftable :]

Vjerojatno se radi o tipografskoj pogrešci u grčkom koju Petrić čita kao negaciju, a trebao bi biti genitiv odnosne zamjenice.

105 Vestigium promovens formae per quae mundus apparuit.

Omnifariis[ERROR: no reftable :]

Tipografska greška; trebalo bi stajati omnifariis umjesto omnifariam.

ideis gratiosus. Quarum unus fons

Ex quo strident dispertitae aliae.

Immensae, perrumpentes mundi circa corpora.

Quae per sinus immensos, examinibus similes.

110 Feruntur conversae. circumque alibi alia

Conceptiones mentales, fonte a paterno,

Multum decerpentes ignis florem,

Insomnis temporis. Vigor principigeniae ideae

Prima e patre missa est, cuius per se florens fons.

115 Intellectae Iynges a patre, intelligunt et ipsae

Consiliis ineffabilibus moventur, ut intelligant.

HECATE, SYNOCHES, ET TELETARCHE

Ex ipso enim omnes exiliunt

Amilictique fulmines, et presterocapaces sinus

Omnilucidae vigoris patrogenii Hecates.

120 Et Hypezocus[ERROR: no reftable :]

U grčkom je malim slovom (hupezokos), Petrić ostavlja ovu riječ neprevedenu, umjesto "opasajući cvijet vatre".

ignis flos, et fortis.

Spiritus polorum, igneos trans.

Custodire presteribus suis summitates dedit.

Immiscens vigoris proprium robor in Synochis.

Quo mundus habeat mentales sustentatores inflexiles[ERROR: no reftable :]

U latinskom je potvrđena kovanica –inflexibilis od flexibilis, ali teško je prihvatljiva inflexilis od flexilis.

125 Quia operatrix, quia largitrix est ignis vitiferi

Quia et vitigenium implet Hecates sinum.

Et influit Synochis vigorem vitidonum ignis

Magni potentis.

Sed et custodes operum sunt patris.

130 Assimilat enim se ipsum ille, urgens.

Typum induere idolorum.

Teletarchae comprehensi sunt, cum Synochis

His vero ignis mentalis, mentalibus presteribus.

Omnia parent servientia.

135 Sed et quaecumque materialibus serviunt Synochis.

Induti armorum vigorem luminis resonantis.

Vigore Triglicho, mentem, animamque armantem.

Pervarium Synthema iacere ratiocino.

Neque super incedere empyreis sparsim canalibus.

140 Sed collectim.

Hi vero individua, et sensibilia efficiunt.

Et corporiformia, et destinata in materiam.

ANIMA, NATURA

Quoniam anima ignis potentia patris existens lucidus.

Immortalisque manet, et vitae domina est.

145 Et tenet mundi multas plenitudines, sinuum.

Mentis enim imitamen est, partum vero habet quid corporis.

Mistis vero canalibus, ignis incorruptibilis opera efficiens.

Post vero paternas conceptiones anima ego habito.

Calida animans omnia. reposuit enim

150 Mentem sane in anima, animam vero in corpore inerti.

Nostri, imposuit pater hominumque Deumque.

Affatim animans lucem, ignem, aethera, mundos.

Coexistunt namque naturalia opera, mentali splendori

Patris, Anima enim est quae ornavit magnum

155 Coelum, et quae ornat simul cum patre.

Cornua et ipsius, firmata sunt sursum.

Humeros vero circa Deae, natura immensa attollitur.

Imperat rursus natura infatigabilis, mundisque operibusque.

Coelum, ut currat cursum aeternum trahens.

160 Et celer sol circa centrum, ut assuetus veniat.

Non naturae inspicias fatale nomen eius.

MUNDUS

Factor, qui per se operans fabrefacit mundum.

Etenim quaedam ignis moles erat altera. haec omnia

Per se efficiens, ut corpus mundanum.

165 Mundus ut manifestus, et non videatur membraneus.

Totum mundum ex igne, et aqua, et terra,

Et omnialente aere,

Ineffabilia, et fabilia synthemata mundi.

Aliam per aliam vitam, a partitis canalibus.

170 Desuper permeantis in oppositum.

Per centrum terrae, et quintum medium alium

Igneum, ubi descendit usque ad materiales canales.

Vitifer ignis.

Centro incitans Se ipsum lumine resonante.

175 Fontanum alium, qui Empyreum mundum ducit.

Centrum a quo omnes, usque quo forte aequales fuerint.

Symbola enim paterna mens, seminavit per mundum.

Medium inter patres, singulae[ERROR: no reftable :]

Uzeto iz grčkoga kao hekastes umjesto Hekates.

centrum fertur.

Mentis[ERROR: no reftable :]

Mentes: Tipografska greška: trebalo bi stajati mentis.

enim imitamen est, quod vero partum est habet quid corporis.

COELUM

180 Septem enim in moles formavit pater firmamenta mundorum.

Coelum, rotunda figura circumcludens.

Fixitque multum coetum astrorum inerrantium.

Animaliumque errantium, constituit septenarium.

Terram in medio posuit, aquamque in terrae sinibus.

185 Aeremque supra haec.

Fixitque multum coetum astrorum inerrantium.

Tensione, non laboriosa mala.

Sed fixione errorem non habente in motu.

Fixitque multum coetum astrorum inerrantium.

190 Ignem ad ignem cogens.

Fixione errorem non habente in motu.

Sex eos constituit, septimum solis.

In medium iaciens ignem.

Inordinationem eorum, bene ordinatis suspendens zonis.

195 Parturit enim Dea, solemque magnum, et splendidam lunam.

Ather, sol, spiritus lunae, aeris ductores.

Solariumque circulorum, et lunarium est strepituum.[ERROR: no reftable :]

repituum: Tiskarska greška: trebalo bi stajati lunarium strepituum

Sinuumque aereorum

Aetheris cantus, solisque, et lunae canalium, et aeris.

200 Et latus aer, lunarisque cursus, et polus solis.

Colligit ipsum accipiens aetheris harmoniam.

Solisque, lunaeque, et quaecumque aere continentur

Ignis, ignis derivatio, et ignis promus[ERROR: no reftable :]

poenu: Trebalo bi stajati prema grčkom predlošku ταμίας lat. promus = izdavač, ključar, upravitelj

Crines enim in acutem nato lumini conspiciuntur.

205 Ubi Saturnus.

Sol assessor, intuens polum purum.

Aetheriusque cursus, lunae ingens impetus.

Aereique fluxus.

Solemque magnum, et splendidam lunam.

TEMPUS

210 Deum mundanum, aeternum, infinitum.

Iuvenem, et senem.

Et fontanum aliud, quod empyreum mundum ducit.

ANIMA, CORPUS, HOMO

Oportet te festinare ad lucem, et patris lumina.

Unde missa est tibi anima, multam induta mentem.

215 Haec pater mente concepit, mortalisque ei est animatus.

Symbola enim paterna mens, seminavit in animis

Amore profundo replens animam.

Reposuit enim mentem in anima: in corpore vero.

Vos reposuit, pater hominumque deumque.

220 Incorporea quidem sunt, divina omnia.

Corpora vero in ipsis vestri causa sunt alligata.

Non potentes continere incorporeos corpora.

Ob corpoream, in quam concentrati estis naturam.

Inque; Deo iacent, faces trahentes, validas.

225 A patre descendentes, a quibus anima descendentibus.

Empyreos carpit fructus, animam, alentem florem.

Ideoque mente concipientes opera patris.

Parcae fatalis alam fugiunt, inverecundam.

Et si hanc animam videris redeuntem

230 At aliam immittit pater, ut in numero sit.

Certe valde illae sunt beatissimae, supra omnes.

Animas, ad terram a coelo profusae.

Illaeque divites, et ineffabilia stamina habentes.

Quaecumque a lucente, o rex, a te, vel ipso.

235 Iove[ERROR: no reftable :]

Ione: Tipografska greška: trebalo bi biti Iove.

sunt progenitae, Miti valida a necessitate.

Ducat animae profunditas immortalis, oculosque affatim.

Omnes sursum extende.

Nec deorsum pronus sis in nigricantem mundum.

Cui profunditas semper infida substrata est, et Ades.

240 Circumquaque caligans, squalidus, idolis gaudens, amens.

Precipitosus, tortuosus, caecum profundum semper involvens,

Semper desponsus obscuram[ERROR: no reftable :]

obscura Umjesto obscuram.

faciem, inertem spiritu carentem.

Et osor luminis mundus, et tortuosi fluxus.

A quibus vulgus attrahitur.

245 Quaere paradisum.

Quaere tu animae canalem, unde, aut quo ordine.

Corpori inservieris, in ordinem, a quo effluxisti.

Rursus restituas sacro sermoni operam uniens.

Neque deorsum sis pronus, praecipitium in terra subest.

250 Septemvios trahens per gradus: quo sub.[ERROR: no reftable :]

Horribilis necessitatis Thronus est.[ERROR: no reftable :]

Ne tu augeas fatum.

Anima hominum Deum coget quodam modo in se ipsam.

Nihil mortale habens, tota a Deo est ebria facta.

255 Harmoniam resonat namque, sub qua est corpus mortale.

Extendens, igneam mentem ad opus pietatis.

Et Fluxile corpus servabis.

Est et idolo portio in loco circumlucente.

Undique, inficta anima ignis habenas tende.

260 Igne calens cogitatio primissimum habet ordinem.

Igni namque mortalis propinquans a Deo lumen habebit.

Immoranti enim mortali praesto Dii aderunt.

Poenae hominum sunt angores.

Et malae materiae, germina, utilia sunt, et bona.

265 Spes nutriat te, ignea Angelica in regione.

Sed non recipit illius velle, Paterna Mens.

Donec non exeat ex oblivione, et verbum loquatur.

Memoriam indens Paterni Synthematis puri.

His quidem discibile lucis dedit notitiam suscipere.

270 Hos vero, et somnolentos sui fructum dedit roboris.

Ne spiritum macules neque profundum fac superficiem.

Neque materiae quisquiliis praecipitio relinquas.

Ne educas, ne exiens habeat quidpiam.

Vi corpus relinquentium, animae sunt purissimae.

275 Animae expulsores, respiratores, et faciles solutu sunt.

Sinistris in lumbis, et Hecates, Virtutis est fons.

Intus tota manens, virgineum non abiiciens.

O audacissimae naturae, homo, artificium.

Neque ingentes mensuras terrae, in tuam mente pone.

280 Non enim veritatis planta est in terra.

Neque mensurae[ERROR: no reftable :]

Tiskarska greška treba stajati mensuras

, mensuras solis, regulas congregans.

Aeterno consilio fertur, non gratia tui.

Lunarem quidem cursum, et astreum progressum.

Lunae strepitum dimitte. semper currit opera necessitatis.

285 Astreus progressus, tui gratia, non est partus.

Athereus, avium pes latus, numquam verus est.

Non sacrificia, visceraque cupio. Haec sunt omnia ludi.

Mercatoriae deceptionis firmamenta; fuge tu haec.

Si vis pietatis sacrum paradisum aperire.

290 Ubi virtus, sapientiaque, et bona lex congregantur.

Tuum enim vas, bestiae terrae habitabunt.

Ipsas autem terra sepeliit, ad filios usque.

DAEMONES, SACRIFICIA

Natura suadet esse daemonas puros.

Et mala materiae germina, utilia, et bona.

295 Sed haec in abditis septis mentis revolvo.

Ignis simulacrum saltatim in aere in tumorem extendens.

Vel etiam ignem infiguratum, unde vocem currentem.

Vel lumen abundans radians, streperum, convolutum.

Sed et equum videre, luce magis fulgurantem.

300 Vel etiam puerum suis humeris inequitantem equo.

Ignitum, vel auro distinctum, vel spoliatum.

Vel etiam sagittantem, et stantem super humeris.

Multoties se[ERROR: no reftable :]

se umjesto si.

dixeris mihi, cernes omnia leonem.

Neque enim coelestis curvitas, tunc apparet moles.

305 Astra non lucent, lunae lux opertum est.

Terra non stat, cernuntur vero cuncta fulminibus.

Neque naturae voces per se visile simulacrum.

Non enim oportet illos te spectare antequam corpus sacris purgetur.

Quando animas mulcentes, semper a sacris abducunt.

310 Ergo ex finibus terrae exiliunt terrestres canes.

Numquam verum corpus mortali homini monstrantes.

Operare circa Hecaticum turbinem.

Nomina barbara, numquam mutaveris

Sunt enim nomina apud singulos a Deo data,

315 Potentiam in sacris ineffabilem habentia.

Quando videris forma sine, sacrum ignem,

Collucentem saltatim totius per profundum mundi,

Audi ignis vocem.