Excellentissimo, ac Illustrissimo
DOMINO, DOMINO
COMITI JOSEPHO ESZTERHAZY DE GALANTHA,
PERPETUO IN FRAKNO, ET TATA,
Regnorum Dalmatiae, Croatiae, et Sclavoniae
BANO
EORUNDEMQUE
PRO - REGI
Supremo Regni Croatiae, Confiniorúmque ejusdem
CAPITANEO,
COMITATUS COMAROMIENSIS SUPREMO COMITI,
Sacrae Caesareae, Regiaeque Catholicae Majestatis
ACTUALI INTIMO CONSILIARIO, CAMERARIO
GENERALI EQUITATUS, et Generalis Campi - Mareschalli
LOCUMTENENTI,
Domino, Domino Patrono, et Mecaenati Gratiosissimo.
Excellentissime, ac Illustrissime DOMINE COMES BANE, DOMINE PATRONE, AC MECOENAS BENIGNISSIME, GRATIOSISSIME.
INdulge Pro-Rex Excellentissime, ut Opus hoc posthumum suô pridem viduatum Authore, demississimô animi ac devotionis affectu TUIS substernamus pedibus. Pedibus: illis scilicet, quibus magnis passibus ad tantum gloriae fastigium properâsti. Opus: quod et ad maturitatem gratiosissimis Favorum TUORUM Ethesiis fovisti, et iisdem ut publicam videret lucem, fecisti; ut proinde ex asse TUUM, TE non Patruum duntaxat aut Patronum, sed et Patrem se habere jure optimô gaudeat, et glorietur. Ad cujus omni avô gloriosissimam Prosapiam Capite
-- --
(ut ajunt) in collum retortô, sive oculis longô postliminiô retroactis, dignissimam conspicimus, quam ad ortum reducamus, nisi hunc vetustas celâsset, hoc extra velamen relictô: quod decem retrô abierint saecula; et jam tum is, à quo ESTORADUM nomen in Hungariam translatum, summa rerum inter Hunnos potitus fuerit, jam tum Majorum Excellentia Stemmatis TUI Nobilitatem vetustissimam, et vetustatem nobilissimam, ignobilem nunquam deprehendimus. Atque ita Prosapia TUA infantiam gloriae nescit; nam ut primum enata nunquam repebat, cunae illius fuêre solium, et quae aliis senectus, illi infantia. Felix profecto temporis jactura, quod sui ignorantia crescit, cujus ignorantia ortum venustat. Verum quantum gloriosae antiquitatis tenebrae Gentis TUAE oculis subducunt originem, tantum sive fana cogitemus, sive profana incredibilis illius praeclarè gestorum, splendor à nobis aspici propemodum non sinit. Inde Ararum Antistites, Claustrorum Praesules, Curiarum Patres, Militarium Arenarum Duces, Regnorum Proceres, velut ex Equo Trojano praeclarissimi Heroës, omni aevo prodiverunt. Clarescit (fatemur) Stirps multorum, horum Togâ, aliorum Sagô, illorum pedô, et tiaris; at TUA uti virtutum, ita et dignitatum omnium domicilium, quae divisa in aliis non interruptâ serie, collecta tenet. Etenim si fortissimorum Heroum, consultissimorum Procerum, zelantissimorum Praesulum numerum ineamus; integri Exercitûs, Consulum Graecorum, et Romanorum Ecclesiae cujuspiam celeberrimae Hierarcarum nomina scripsisse aliis videbimur. Dolebat Alexander Magnus Homerum ante se è vivis ereptum, quem Gestorum suorum praeconem volebat, beatiores Alexandro ETORADES; qui etiam nolentes (quia agere potius, quàm de se audiri generosa cupientes) Reges, et Imperatores, Europae
-- -- Monarchas, imò et hostes ipsos Encomiastes toties nacti.
Neque ulli saeculo contigit ESTORADUM decora audire non videre; in vitam unâ nascuntur et laudes; nec sibi nascuntur, sed aliis; quia dum vivunt, vivunt aliis, vivunt Ecclesie, Principi, et Patriae, dum vivere desinunt, sibi duntaxat demum vivere incipiunt.
Jactent alij in Nobilitatis argumentum sanguinem, quem acceperunt, ESTORADUM Genti satis est meminisse, quem (non tam moriendi necessitate, quàm voluptate) fuderunt, non purpura huic deesse potuit, quae violis etiam insertas habuit rosas, cujus acinaces nulla Hungariae hostis sibi formidandos non intellexit.
Illis S. Rex Ladislaus, et Sigismundus Imperator, à suspenso in ictum hostico gladio liberatoribus (propriam semper infra Regum emolumenta ponentibus) vitam, Ecclesiae nitorem, Fides incrementum, sexcenties Patria salutem debebat; quia nullum huic cum Ottomanis bellum, cujus non pars magna ESTORADUM quispiam fuisset, nulla insignis Victoria, cui momentum ingens Virtus ESTORASIANA non attulisset. Nec Arena fortitudinis illius Regnum unum, sed Europa fuit; Asia etiam et Africa hanc ignorare nescivit, dum sub Andrea II. belli sacri Imperatore virtutem EMERICI ESTORADIS stupebat.
Inde est, Pro-Rex Excellentissime, quôd Inclytae TUAE Prosapiae laudes TIBI sufficerent, nisi esses, quibus aeque proprium est exempla virtutum à Majoribus accipere, ac sua posterus dare, idem nempe in Gentilitia TUA, quod olim in Elysia Arbore, é cujus ramis
[(a)](a) AEneid. 6. - - - Unô avulsô non deficit alter Aureus, et simili frondescit virga metallô.
Suspicimus TE Majorum TUORUM decorum absolutissimum Ectypon, stupemus virtutum omnium -- -- ex asse haeredem, quas maximis incrementis auxisti. Solidam TUAM, bonóque publico plurimùm subservituram prudentiam, à Naturae bonitate haustam, genióque TUO altùm impressam, vehementer solidavit, ornavitque inquietum illud scientiarum omnium desiderium, quò quotquot TE noverunt, viderunt ab ipsa Adolescentia tam ferventer, constantérque aestuâsse, ut nullo doctrinae, aut eruditionis decore, quo Nobilitas exornari solet, videaris voluisse, aut etiam potuisse carere. Quid enim de scientiarum TUARUM varietate, et quadam enyclopaedia dicemus? Veteres qui res ab Hercule praeclarè gestas posteritati transmiserunt, ut ostenderent ipsum bonis artibus non leviter fuisse tinctum, dixerunt eum habuisse Magistros in qualibet arte liberali praestantissimos. Quidni et nos dicere possimus, ex eo facilè colligi, quàm praestantes TU habueris Magistros, cùm tam excellens singulorum evaseris Discipulus? quamvis si viverent, TUI jam illi gestirent esse Discipuli, quia cerneret unusquisque Discipulum supra Magistrum. Ipse Cicero videri posset TE in eloquentia Romana docilem habuisse Auditorem; Livius, aut primus Romana Crispus in historia, quòd singularum Gentium historias TIBI dictaverint; Vegetius quòd Architectonicae praecepta tradiderint; Plato, aut Aristoteles quòd Scientias Philosophicas explicârint. De aliis Nobilitatem decentibus Artificiis, pyrotechnica, digladiatoria, equestri, similibúsque, in quibus singulis visus es excelluisse, nihil dicimus imperare tamen nobis haud possumus, quin peritiam illam legum tum Canonicarum, cum Civilium longè praestantissimam, quam in TE passim Tribunalia, et Comitia suspiciunt,
-- -- commemoremus. Quotusquisque hactenus fuit qui Jurisprudentiam flammis absumptam, aut temporis injuriâ extinctam (si fortè id accidisset) redivivam facere posset? Id gloriae TIBI servatum est, qui Nobilem illam à TE in arce TUA Cseklisiensi erectam Bibliothecam in amplissimum mentis TUAE sinum transtulisti. Ibi vastissima, Juris utriusque Volumina, legûmque Chiliades, imò et miriades scriptas habes, illic Pontificum sacra decreta, ibi prudentes Caesarum Constitutiones, Regum Hungariae statuta, Principum placita, Magistratuum edicta, et responsa Prudentum legis. Sanè caeteris quicunque litteras profitemur, grave est, libros evolvere, invenire in ijs, quod quaerimus, aut deferre nobiscum, si fortè aliò migrandum. Una librorum possessio, quae nobis in censu est, non nisi sumptu, nisi labore, aut commeatu transferri potest. Verùm TIBI è Mortalibus felicissimo sat est, si introrsum animum convertas, et quasi in membrana scriptum legas utrumque Jus. Quocunque perrexeris, absque onere, aut sumptu amplissimam Bibliothecam deferre potes, ac cum Biante ingeminare: Omnia mea mecum porto.
Et cùm talis, ac tantus fueris, dignitates tamen non ambisti, aut quaesivisti, quas apud TUOS nunquam aliud ambire, ac mereri, sed illae TE quaesiverunt; ut modestiam TUAM aliis paradoxam tenentibus meritò reponere potuisses, id quod olim Cato mirantibus, cur ipse in Capitolio non haberet statuam, in quo multò inferiorum hominum statuae cernebantur, respondit: Malo mirari homines, cur dignitates illas non habeam, quàm si mirarentur me eas habere.
Non tamen ita dignitates sprevisti, quin eas (non ut TIBI, sed alis prosis) admiseris, dum legionem Equestrem à JOSEPHO unam, eáque exauthoratâ à CAROLO
-- -- alteram accepisti. Juratae nempe in Principis commoda fidelitatis, quam desperatis etaam Casibus Majores TUI demonstrârunt, Caesareo - Regiis Majestatibus historiam vultu TUO praelegisti, cùm in arce TUA Sintaviensi à confoederatis Rakoczij obsessus, non tam ad arcis, quàm animi deditionem invitareris, sed non è molliori Constantiam TUAM, quam arcem compactam petra hostis reperit, juratam Regi fidem nec agnati etiam sanguinis amor prodere valuit, machinas bellicas Dux ipse et Miles dextre adeô in hostiles copias librâsti, ut desperatâ loci expugnatione pudore suffusas abscedere compulerus. Procurristi alias adversùm 500. è Confoederatis, omnem viciniam ad desolationem vastantes, caesisque centum, reliquos in fugam egisti; complures etiam (inter quos praecipus manus TUAE praeda) vinctos abduxisti. Ad Ihrencsinium quoque Signiferum quendam obsistentem ne Rakoczium quadragenis ferè à TE cum equo corruentem passibus interciperes, vexillò primùm, tum et vita dextrâ TUA spoliâsti. Prodromi nempe haec eorum, quae dignitatibus auctus facturus eras, quae postmodum Hungaria, et Italia à TE fieri spectavit, singulis enarrandas minimè sufficimus, quare compendium ceterorum teneat victoria illa ad Vipalancam de 30. Turcorum, Tartarorûmque millibus exiguô TUORUM 600. manipulô relata, ubi insigni stratagemate ad summam Nomini TUO accessionem tam numerosum hostem in fugam vertisti, et victrici TUORUM dextrâ (ad caedendum tumultuarié, fugientem primà aliis accurrentibus) maxima ex parte delevisti, opimâ Captivorum, tormentorum, aliáve dives praedâ in castra reversus.
Translatus demum ad oras nostras, summóque Gentis nostrae gaudio Pro - Rex renunciatus, quantùm dignitati huic
-- -- splendoris attulisti scilicet hoc TIBI singulare est, ut bees et largè felicites, vel illa ipsa auctoramenta, quae alios beant, et felices reddunt. Sanè durum Successoribus Tuis onus imposuisti, quos ad tantum virtutum et gloriae fastigium pervenire posse docuisti. Ad Regis nutum regimen TUUM componis: quo, fit, ut, facile in Regem obsequium TUIS insinues; nihil enim efficaciùs discitur, quàm exemplô. Nec quòd in Principem intendis tam sedulus, minùs attendis populos, quos administras, suaviter eos fortitérque regis et protegis, eorum commodis et saluti invigilas, rempublicam moderaris quasi familiam TUAM, nempe amore, curâ, ingeniô, iis artibus, eâ industriâ, quas admovet virtus, coronat felicitas. Totum TE Regi donas, totum Regno, et in plura sufficiens, utrobique es Totus. Nec multùm interest pro alterutro agas, idem semper et TUI similis, easdem naturae, et virtutum dotes afferens ad res, quas perficis. Justitiae, quae TIBI tanquam Administro, imô magis tanquam Sponso commissa est (neque enim illa, si thalami daretur optio, virum alium eligeret, quippe nullum Juris et aequi tam probe gnarum reperiret) adeò exactum tenes studium, ut apprimè TIBI Maronianum illud congruat
[(b)](b) AEneid. 2. - - - - Juistissimus unus,
- - - Et servantissimus aequi.
Ingenium siquidem TUUM rectum, purum, apertum, alienis utilitatibus studens, excogitandis aequis rationibus ferax, et opulentum, ad bonum versatile, ad pacem conficiendam appositum, tam gratum, tam humanum, tam accommodatum, ut concordiam facilè eliciat, et litigantium disceptet controversias, né eo quidem, qui lite excidit discrepante. Hinc solis instar
-- -- semper in motu es, nunquam cessans, nunquam otiosus, paratus, et promptus omnibus, excludis neminem, TE negas nemini, TUAE quieti detrahis, quod impendis alienae. Quin et labor est relaxatio occupationum, nil molle sapiens, nil dedicatum, ut aliorum negotium, TUUM sit otium, quies TUA indefessus sit motus, et volupta innoxia agitare corpus, et defatigare. Quantum vero Patria nostra observatos in bello cum Ottomanis illi postremo, Cives, Aras, focósque suos TIBI debeat, nemo non intelligit, qui sortem Viciniae, ejusdem tunc aleae aemulae, jam sub jugo Turcico miserè gementis, cum illius confert. Nolumus tamen; existimet quispiam, nos hìc singulas Gestorum TUORUM revolvere voluisse paginas, quas in TE non sine admiratione legunt Universi, quia citra Philosophiae scandalum infinitas. Certè grandis temeritas foret credere ea paucis lineolis posse definiri, quorum compendium Volumina fatigaret. Idem in TE, quod in Malo granato: hoc diffissum aliquot grana ostendit, at plura cortice obtegit; ita plura bona in animo TUO virtutum omnium pleno et capace latent, quam quae foris necessitas rerum à modestia TUA excutit, Interim famâ publicâ, Judice tanta de TE uno citra assentationem dici queunt, quanta veterum assentatio vix unquam commenta fuisset, novámque posteritas coleret Apotheosim, si olim vixisses. Etenim intra refertissimos decorum TUORUM thesauros nihil vulgare, nihil occurrit commune; ita TE supra obviam ceterorum sortem exquisitae sapientiae et virtutis commendatio provexit, ut quidquid de TE dicatur maximum, nunquam excedat, fidem; quia quantacunque ea fuerint, quae dum laudaris, proferuntur, TUIS meritis sunt inferiora. Unica TUA Munificentiâ quantas impleremus paginas !nisi supervacaneum foret chartis consignare
-- -- petatis documenta, quae TU firmiori longè charactere Templo D. Christi Aviae à fundamentis erecto, et Sanctissime hujus Filiae Sacello é ruinis magnificè educto, Colosso etiam insigni Mariano pro ipsis Castelli TUI Cseklisiensis portis statuto, aris item, et marmoribus inscripsisti. Testamur eandem Clientes, qui TE Patrem, Orphani, qui Matrem, Viduae, quae Patronum, pauperes, qui Advocatum semper experti, sed prae reliquis illam Sacer Ordo Camaldulensium arctissimô etiam silentiô loquitur, et Harpocratis digitum ori nostro admovet.
Suscipe igitur, Pro-Rex Excellentissime, in folio, non quod vento rapitur, sed quod posteris asservatur, nostram in TE observantiam, quot literarum apices, tot famulitij nostri argumenta. Munus animi TUI Magnanimitate indignum quidem offerimus, indignum tamen TUO Patrociniô; ut quod sexaginta et ultrô annis in tenebris delituit, vel tandem Nominis TUI claritate resplendeat. Acceptum autem TIBI fore omninò confidimus, dum exiguos rusticanae Chloridis, aut Pomonae fructus, arisiss Augustis, foeculentae potum aquae Cyro Persarum Monarchae, ipsis quoque Superis minores hostias, cùm deficeret hecatombe gratas fuisse legimus; ac quia Grandibus oblata viris non pretiô, sed affectu placeant,
pensamus; Imò eô ipsô, quod munus hoc nostrum Orphani speciem refert, non placere TIBI haud poterit. Caeterùm DEUM Ter Optimum Maximum enixè rogamus, ut TE Inclyto Regno Hungariae, Patriae nostrae, nobis, et bonis omnibus diu servet incolumem, quo Nomen TUUM aeternitati commendare pergas, et post sera saecula felicem illam immortalitatem, ac magnum Platonis annuum adeas. Quod dum vovemus, TIBI cum Poëta accinimus:
- - - - Te cuncta loquatur
[(c)](c.) Claud. in Probin. Tellus: te variis scribant in floribus horae, Longáque perpetui ducant in saecula fasti.
Excellentissimae, ac Illustrissimae Dominationi Tuae
Devotissima
Provincia Croatica Ordinis
S. Pauli primi Eremitae.
