Mens procul, indociles Veri, et rationis egenos
Ire iubet? Trepidas quianam per deuia curas
Spargitis, aeternâ votorum indagine pacem
Rebus in externis auidi longèque remotis
Prendere: quam, cordis ciuem, se quilibet extra
Insequitur, perdit? Certe neque prouidus auceps
Rara sub aequoreo suspendit retia fluctu,
Insidias merulis; nec arundine fretus, et hamo
Squamigeras piscator agit per Nubila praedas.
Ecquis ab vrticae damnato semine partus,
Flora, tuos, aut è rigidis flaventia Bacchi
Speret dona rubis? Vos haec male credula fallit
Simplicitas – vester furor hic: tranquilla beatae,
Fortuitos inter census, dum gaudia vitae
Quaeritis. At citiùs multò reperire licebit
In syluis rhombos, inter vada caerula turdos:
Ante rosas vrtica, racemiferumque Lyaeum
Ediderit paliurus; opum quàm larga suarum
Mortales fortuna beet, cordique serenum
Laetitiae iubar, et placidae ferat otia pacis. 25
25. Illum ego felicis meritò sibi sumere nomen,
Certaque iam nactum mentis rear otia, magnis
Qui diues, proprijsque Bonis: plenissimus inde,
Sufficiensque sibi, nullique obnoxius. Horum
Si quidquam Dea caeca valet praestare; clientum
In grege nos habeat: fulgentibus illius aris
Cernua supplicites sistamus vota: sabaeus
Ignis odoratà caligine templa vaporet.
Quid pecudum cessant fibrae? Lectissima quaeque
Orchomeni ripis, cupressiferoque Erymantho
Adueniat pronâ ceruix ferienda securi.
Plurimus hìc Ladon, pecorosaque mugiat Ide:
Plurimus Epiri nutritus gramine cultros
Inficiat, Nemeae referens aut pascua sanguis.
Ipse equidem tanto pro munere, turtigerarum
Vel Libyae pecudum immanes sacrare hecatombas
Nil dubitem. Vani sumptus. Iactamus arenis

Semina, fallaces messuri denique ventos,
Ieiunamque famem. Frustra tot vellera, frustra
Corticis Eoi lacrymae Panchaeaque thura.
Fragrantes nebulas, irrisaque vota procaces
Diripunt Zephyri, nec inanivus hostia Sacris
Vlla litat. Non hinc (experti credite) non hinc
Dulcia quaesitos retulisse ad gaudia census,
Fasque hilarem plenis quemquam discedere votis. 26
26. Nam quid magnificum, pulchrumque et nobile (primam,
Haud mora, quaesiti libet hanc perpendere dotem
Muneris) ingenio quamuis largissima, seque
Totam adeo facilis vulgo effudisse, quid, inquam,
Vel talis praeclarum homini sors imputet? Aurum,
Praedia, longinquae merces, operosa supellex,
Armorum decus, imperij metuenda potestas,
Illius haud dubiè, optari quae maxima possunt,
Praemia sunt. Memoret, si quid sua diuite, si quid
Maius adhuc gremio donandum aeraria seruent.
Anne igitur pretii rara, et sublimia quisquam,
Obtigerit sanae cui vel semuncia mentis,
Haec putet? O animae tenues, angustaque corda,
Quidquid id est Mundo componite. Quantula vasti
Portio regnorum fines dicentur olympi?
Quis fulgor gemmis ad sydera? Quaeve metallis
Lux ad inocciduum Phoebeae lampadis aurum?
Decolor vt Tyrij subitò liuescet Aheni
Purpura, collato roseae Pallantidis ostro?
Illa meos (pudet heu fortunae, inopumque Bonorum)
Ditior illa meos naturae opulentia sensus,
Aethereique rapit sublimis scena theatri.
Illa ego demiror potiùs, fusa vndique circùm,
Omnibus exposita, et solido plenissima fructu,
Quae neque vis rapit vlla, dies neque longa resoluit,
Splendida, diuina, aeternùmque recentia dona:
Queis Arabum si diuitias, et Persica sceptra
Contuleris; turpem, vinci confessa, ruborem
Haud aliter ducent, saturis quàm diuite luxu

Regnantûm trabeis, et acu Babylonide pictis
Obuia Cinyphij subtemina bardocuculli,
Aut malè consutis, et hiantibus vndique, discors
Ipse sibi, pannis gelidi centunculus Iri. 27
27. Illud at exigui discrimina fortè rependat
Hac allata tenus pretij, fortuna quòd vni,
Pauperior quamvis, domino se mancipat, Orbem
Vndique complexi secus ac promiscua caeli
Munera, quae paribus nemo non possidet alter
Auspicijs. Nugae, ridendaque somnia. Gazis
Ad plenum mihi dum liceat caelestibus vti;
Quid tandem perit hinc, alius si quilibet aequam
In partem veniat? Num, fons quia pluribus idem
Expositus, multosque eadem quia balnea mecum
Accipiunt; minùs idcirco placabit anhela
Vitreus ora latex, aut seciùs inde lauabor?
Vnde noua haec pretia, immensum quae sana per aeuum
Nesciuit ratio? Cur tam mentimur auaram,
Limite quae nullo in medium se effundere gaudet,
Naturam sortemque Boni; nil prorsus vt amplum,
Aut nostrum, nisi quod viduum consorte, putemus?
Non satis hinc quoque perspicuum, quàm pauper, inanis,
Exiguùmque patens, vel maxima, sit procerum sors:
Cum nequeat cepisse duos: spernenda, suique
Vix pretij memor, in communia venerit alter
Si dominus iura, et fasces acceperit aequos?
Ergo totum hoc stultitia, et rationis egestas. 28
28. Adde, quòd ista etiam, priuato subdita iuri,
Vniusque Bonum, exuperans quae copia fertur,
Spectanti populo magnâ se ex parte fruendam
Commodat, et fastus dominorum eludit auaros,
Publica res. Tyrio fac enim, tu, splendidus ostro
Pictus acu Phrygiâ, gemmisque, auroque superbus,
Qualè recèns lotus desertis Lucifer vndis,
Ora per attoniti incedas pendentia vulgi:
Quidquid id est speciosi habitùs, mirique decoris
Exteriùs modò cum niteat, solisque paretur

Luminibus; nihilò dominum iuuisse ferentem
Plùs poterit, medio ac spectantûm ex agmine quemvis,
Perspicuae semisse togae, proauique vetustis
Horridulum tunicis. Frustra nam dixeris, vllam
Inde voluptatis propriam te ducere partem,
Argenti haud modico tales quòd pondere nactus
Sis phaleras, luxuque graui sudantibus vnus
Sustineas humeris. Titulo cum veriùs isto
Nil proprium, praeter morosi pondera cultùs,
Praeter et effusi referas dispendia censùs.
Perge. Venustatum succis, Pulchrique medullâ
Artifices inter charitum concreueris vlnas,
Nobile prodigium formae, dignusque, ministrum
Quem sibi rex Superûm velit, immissâque Volucri
Sublimem rapiens mensis assistere Diuûm
Pocillatorem iubeat. Flos iste leporum
Priuati num quid pariet tibi denique fructùs?
Omnibus exortem ex alijs quin fugerit vnum:
Ad liquidas nisi, ceu iuuenis Cephisius, vndas,
Imperfecta tui captes simulacra Decoris.
Sic liae, quarum pretium fructusque, videri,
Vnicus est, steriles pompae: sic addita siue
Littoribus curuis, gelidis seu montibus otî
Illa suburbani Praetori, Synnade rubrâ,
Et niueâ pretiosa Paro, salientibus vndis,
Pumiceis specubus, nemoralibus amphiteatris,
Piscinis, xystis, omnique exculta superbae
Arte voluptatis, sed quae, ciuilibus ipse
Astrictus laqueis, solidos, pluresque per annos
Vix semel accessu raptim fugiente salutas,
Vnius imperium detrectant, plùsque colonos,
Plùs hilarant populum, quàm temet, diceris esse
Qui pulchri dominus, soloque es nomine, fundi.
Vsque adeo haud tantùm spernenda, minoraque magnis
Sunt Bona, priuato quae sors indulget honori;
Sed neque plùs illis vtenti propria, censu
Quae solido, et raris pollentia dotibus, vsus

In medios hominum supremus condidit Author:
Totque domi farctis opibus, sese vnde beatos
Fortunae hi vocitant pulli (si vera fatendum:
Si rem legitimâ rationis pendere lance
Cura sit) extruitur miseris aliena voluptas. 29
29. Non tamen hìc fallit, quae nostris obuia dictis
Luxus inops responsa paret: superesse fauentis
Plurima fortunae nimirum commoda, solis
Quae libentur heris: tum quòd sublimior illos
Hinc populi comitatur honos; tum splendida quòd res,
Externae supra decus et spectacula pompae,
Innumeris vitam quoque fructibus auget, amicum
Et quidquid genio, seu qualibet arte fouendis
Corporibus factum largè plenèque ministrat. 30
30. Vltima vt haec, veris aliena, refellere primùm
Aggrediar; nego vos, Croesi, iucundiùs, et vos
Darij, tempestiuos seu ducere somnos
Veste super Coam, tumidam seu mergere in aluum
Fercula regnorum pretijs extructa; secundo
Addita quàm pani messor lacrymosa trucidet
Allia, stramineoque cubet resupinus aceruo. 31
31. Nempe suum mensis genium non rara saporum
Scitamenta, vel externo procul Orbe petiti
Conciliant gustus: sed, quae vulgare videri
Nil patitur, syncera fames, stomachique valentis
Ignea vis, silici haud impar, chalybiue domando.
Haec adsint; tum me laganum, robustaque farra,
Et lardo saturae, fossorum prandia, betae
Plùs capiant, quàm sumen apri, quàm Phasidis ales
Vnicus aut .lato phoenix porrectus in auro.
Nec sua non ipsis hoc experientia monstrat
Regibus: vrbanae si fors operosa culinae,
Syluestri dum Marte feras, se seque fatigant,
Luxuries auidam longùm frustretur orexim.
Tunc etenim siccis, et inanibus obuius humor,
Mucidaque exiguae Cereris fragmenta, bubulcus
Quae rudis, haud paruum tali pro tempore munus,

Obtulit, ambrosiam sapiunt, cerebrumque Deorum.
Tunc epulis nunquam sese melioribus vsos
Ingeminant: tunc quàm simplex, facilisque voluptas,
Quàm paruo constent Mortali gaudia, nosse
Incipiunt summâque minùs sibi sorte placere. 32
32. Par somni ratio, quem non discrimina vocum,
Et fidium, vulso nec olore tumentia Strata
Sic faciunt, hilaris ceu mens, et fesla diurnis
Membra ministerijs. Spondà hinc praediuite, molles
Byssi inter nebulas, picturatosque tapetas
Compositi, lucis post taedia longa, tyranni
Difficiles tenebras, et euntia tempora tardè
Increpitant: nullisque tori non partibus, aegrae
Te requies vitae, iucundaque mortis imago,
Alme sopor, quaerunt. Nequicquam exosus inertem
Luxuriam, tugurî secretas pauperis vmbras
Incolis, et vacuae latebrosa silentia rupis:
Qua subter vagus vpilio, vel durus arator,
Difficilem exercens agrum, atque exercitus illo,
Indomitas ructant cepas, curataque membra
Fortuitâ effulti stipulâ, campumque, diemque
Pectoribus vacuis, et anhelo gutture profiant.
His iuuat vmbriferam penitùs defundere Lethen,
His imperceptâ componere lumina dextrâ:
Hos totum cornu rigat: his dulcissima mentis
Otia, curarumque obliuia laeta propinas. 33
33. Transeo iam reliquas (pudet hac in faece morari)
Delicias turpes, Veneris fallacia dona,
Probraque mortalis potiùs, quàm gaudia, vitae:
Quae iubar omne animi extînguunt, cognataque caelo
Ad pecudum brutos deducunt pectora mores:
Quas modicè si delibes; nil cordis anhelos
Imminuunt aestus: contra immoderatiùs haustae,
Opprobrijs famam pessundant, corpora morbis.
Esto, his diuitiae scateant; non foedius vllum
Crimen habent. Careat ferali hoc munere nuda
Pauperies; tantò laudari dignior, omni

Acriùs hòc fuerit studio, nisuque petenda. 34
34. At populos resono interea clamore beatos
Ingeminat, quibus ampla domi patrimonia, clarum
Queîs genus, innumeraeque premunt latissima cerae
Atria: regalis quos, vel vicina potestas
Nobilitat, fusique hostes, ductique triumphi.
His longam comitum à tergo ducentibus vmbram
Vndique certatim deceditur: hos iuuenesque,
Grandaeuisque senes metuunt, mirantur, adorant,
Terrarum veluti praesentia Numina, plùsque
Interdum, quàm, quod regnat super aethere, Numen.
Horum etiam cineres, humilique putrescere busto
Dedignata, plagis stellantibus admouet ossa
Pyramidum sublimis honos. Stat vertice summo,
Compositi vultus, maiestatemque verendam
Herois Pario seu marmore, siue metallo
Isthimiaco referens, qua vel Saturnius ipse
Haud Pater effingi se dedignetur, imago.
Virtutum circà chorus: hinc Prudentia bifrons,
Exacti longè seriem, seriemque futuri
Temporis in medio spectans, Astraeque iuxta,
Ense minax stricto, rigidaeque examine librae;
Parte aliâ niueis Victoria celsa quadrigis
Hostiles latè exuuias, pendentia signa,
Armaque trunca virûm, et respersos sanguine currus
Circumfert, immane decus: cui proxima gressum
Associat, largo felix Opulentia cornu.
Molis at in medio, pennis sublata, iacentique
Inferiùs Libitinae insultans calce superbo,
Tergeminam sonitu victuri nominis implet
Fama tubam: immortale notis cubitalibus vnde,
Inter adulantûm sese profundere laetas
Palmarum frondes, et marmoreos lemniscos
Carminis elogium videas: Hìc maximus Heros,
Tantalides Diophantus, Achiuae gloria gentis,
Barbarie domitâ, Patriâque ex hoste receptâ,
(Quisquis ades, merito cineri da serta) quiescit.

Sic illi in tumulis, vel post sua funera, viuunt. 35
35. Audio. Fortunae hoc igitur iam limite regnum
Desinit: haec lauti pulcherrima praemia censùs,
Egregium nomen, titulorum grandè sonantùm
Splendida congeries, turbae plaudentis honores,
Certaque post cineres mansurae pignora famae.
His, velut humano tu culmine celsior, infra
Teriigenûm vulgus, ex aequo Numina spectas.
Proh Superi, et Ratio sanctissima! Nilne ego, talis
Syncerum morbi quia me voluistis, et hasce
Quòd vocet, illorumque aliquis dum praeterit, Hic est,
Hic ille, attonito iactet fremebunda susurro.
Quid priûs hìc, vanum, celebrat dum talia, vulgus;
An proceres mirer, vulgarem qui sibi propter
Stultitiam plaudunt, alieno errore superbi?
Vt fatear, veram laudem, meritisque repensam
Haud pretij vacuam; (vel debita praemia quamvis
Negligit, ipsa suo virtus, animosa theatro)
Quae tamen externi contingit nomine censùs
Diuitibus, tam ficta, leuisque est gloria, verae
Fortuitas quàm nuper opes bonitatis inanes
Vidimus, eximijque suis nil addere fructùs.
Anne igitur sanus, vel qui tam friuola plausu
Immerito decorat; vel qui deliria propter
Plaudentûm fastu sese miratur inani?
Corrige iudicium Stultorum; nil habet amli
Sors tua, nil pulchri. Excellis, quia desipit Alter.
Magna igitur sors haud aliud, quàm insania magna est. 36
36. Hac externa tenus, quantovis munera cultu
Detineant oculos, pro vilibus, atque minutis
Exhibui, domino veluti mouisse senatu,
Plebis et obscurae in numerum censumque referre
Contentus: iam porro Boni neque nomine digna,
Noxia quin magis euincam fugiendaque. Summus
Nam nihil in terris author cum finxerit, omni

Dote Boni vacuum, nulloque optabile fructu;
Communibus solet illa Malis adiungere sensus,
In quibus, vt nonnulla Boni sit portio; maior
Obruit hanc tamen haerentûm mensura Malorum.
At genus id miseram blandae sub imagine sortis
Temperiem nulli non vltro agnoscere promptum est.
Quantula sint pretij, vitae mortalis in vsus
Illius e donis veniunt quae, Commoda, plano
Iam, reor, est nobis pridem sermone peractum:
Nunc operae pretium fuerit Contraria nosse. 37
37. Nec mora: sexcenti se protinus agmine longo
Obijciunt, funesta necis libamina, morbi,
Dimidiaeque neces: auidi prurigo palati,
Saeuarumque voluptatum quos largior aequo
Aduehit ingluuies. Neque enim sapientia passim
Obuia, Fortunae exultanti imponere fraena,
Inter et illecebras, circumfusosque paratus
Luxuriae, iusto genium concludere gyro.
Certè Inopum solidis plerunque vigentia neruis
Corpora, nec multâ fessas trieteride vires
Aspicias: procerum paucos qua sorte potiri
Deliciae molles, vmbratilis otia vitae,
Et nimiùm blandi sinit indulgentia cultùs. 38
38. Quid tibi iam reliquos casus, properataque ferro
Commemorem toties, toties properata veneno
Funera? Non, Scythicae pecudis radiantia terga
Abstulit heroo quae remige, Thessala puppis,
Aequoreos tot passa metus sirenia praeter
Saxa licet, fracto concursantesque Profundo
Ferret iter dubium Symplegadas; obuia saevis
Quot locuples fortuna minis. Dulcissima vitae
Munera cum primis, epulas, somnosque timendum.
Gemmiferis natat in cyathis, lautoque sopori,
Importuna comes, Fraus accubat. Arma cauere
Haud satis: ipsa armis grauiùs saevire docentur,
Ipsa gerunt bellum pacis sub imagine dona.
Nulla fides generi: qui sanguine iunctior, hostis

Certior. Immitem quoties dos ampla Maritum
Coniugis in lothum misit? Quàm saepe dolosi,
Diues et infelix, Patrui post crustula, visus
In portam rigidos supremùm extendere calces
Pupillus? Tremuli quoties rugosa Parentis
Stamina, iamque diu Lachesim poscentia, seris
Iratus votis, et vota morantibus annis,
(Proh facinus! Tantùmne homines Natura relinquis?)
Filius abrupit, non filius? Omnia quamvis
Syrmata Thespiaco longè voluantur ab aeuo; (a)

Previous paragraph

Next paragraph