Quid superest, ipsos posthac nisi lancibus addant
Vt virides colubros, et cum bufone cerastas,
Squamigerique Afro quod littore cunque veneni
Voluitur? At meritas dabis, opsonator inique,
Tu mihi tu tergo poenas. Nudate scelestum
Protinus, inque humeris tercentum frangite virgas.
Sic miser in Famulos saeuit: sic caeditur ipse,
Attonitum surdo pectus laniante flagello.
Nam neque iam reliqui gustùs secura voluptas.
Fel rhombus, fel dama sapit: vindemia Cretae,
Et Mitylenaei damnatur palmitis humor.
Omnia viroso absinthi medicamine saeuus
Confundit timor, in pateris spumare cicutas,
Mortiferumque tegi crustis fallacibus hamum
Vsque monens. Quid agat? Cupido nunc admouet ori;
Admotas refugo nunc ore auertitur escas:
Fortior en hausit; iam damnat, et expuit haustas.
Nec satis id: mensis, morbo gliscente, repulsis,
Sepositas celer in latebras se proripit, et, quae
Cunctabunda fames aegro vix frustula ventri
Crediderat, mersis ea protinus omnia fauces
In medias digitis, sudans, miserèque laborans,
Exitiale velut virus, prorumpere certat. 24
24. Cetera quid memorem? Loricę vt pondere vasto,
Ipse sibi, fictos hostes dum somniat, hostis
verior, inualidos nunquam non frangeret artus?
Vt nullum, veterem quamvis notumque sodalem,
Ni priùs excussum tunicas, ni prorsus inermum,
In sua deduxi sineret penetralia? Caecis
Auditum quoties arcanae noctis in vmbris,
Immanem ceu Sphinga, vel horrisonas Harpyias,
Horruit infelix culicem? Quàm saepe relictis
Turbidus exiluit Stratis: illapsa rapaci
Materiae tacitum ne fòrs scintilla foueret
Exitium: bis, terque manu Babylonia vela
Concutiens, necnon omnes hinc, inde sagaci
Nare trahens auras: num qua de parte timendus

Furtim grassantis se proderet halitus ignis? 25
25. Tristibus his animi stimulis noctesque, diesque
Saucius, impatiens somni, neque prouidus escę,
Ducebat letho quouis crudelius aeuum,
Hoc felix, miserum haud longè quòd duxerit aeuum.
Cum nullas etenim, fraudis plena omnia fingens,
Auderet trepidis epulas contingere labris,
Praeter poma, suâ ramis quae pendula carpsêt
Ipse manu; consueta legit dum pabula, putre
Arboreo malum de vertice (neuerat aequa
Sic Lachesis) medio miseri nil tale verentis
Illapsum capiti est. Plumbo Balearis habenae
Ille, vel excusso frendetis turbine saxi
Tempora dissiluisse ratus, spirabilis aurae
Vix tantum, vocisque habuit, qua diceret, Eheu.
Mox praeclusâ animâ, nimio praecordia circùm
Se densante gelu, et venas arctante pauore,
Corruit exanimum deserto in gramine pondus.
At Socij, Iustis patrio de more peractis,
Funereum tali signarunt carmine saxum.
Hìc situs Andremon. Animam qui sustulit, ossa
Implet adhuc timor. Armatus, discede viator:
Ne subitò vacuâ trepidus cinis auolet vrnâ. 26
26. Rara quidem, fateor, tam diri exempla timoris:
Num paucos tamen inuenias, quêia peruigil angor
Vsque lacessentûm nullam sub corde relinquit
Curarum requiem: assiduis quin morsibus ipsum
Extenuat, minuitque, animi per vulnera, corpus?
Dum varios vitae casus, nunc tristè minantis
Tabem improuisam morbi; nunc mercibus Indis
Aduersas hyemes, aduersos frugibus aestus;
Nunc alia attoniti, secum discrimina voluunt:
Iamque adeo subijsse putes. Proh nescia gaudî
Pectora! Iucundis proh rebus semper iniqua
Mens hominum! Sic ergo parùm praesentia vexant
Nos Mala? Cara domi vsque adeo est annona dolorum,
Vt procul ambiguas lugendi quaerere causas,

Inuitisque iuuet lacrymas praesumere Diuis?
Quae miseris aevi talis speranda voluptas?
Funestae quis amor lucis? Finire laborem
Non semel, et propero fungi, dum simplice, letho
Sit satiùs, quàm perpetuo tabescere luctu,
Totque subire, fluunt vitae quot tempor, mortes? 27
27. Et verò prae visa homines si damna, timendo,
Effugerent, aliquâ vel demum parte leuarent;
Non penitùs causae timor et rationis egeret.
Nunc crucient sese, et gemitu praecordia rumpant,
Si libet; haud tamen efficient, ne siue proteruus
Mercibus Eois Boreas; siue aspera sulcis
Inuideat grando: vnumque hoc vesana Futuri
Anxietas lucrum metuentibus afferet, vt sint
Bis miseri, et tantò plorent sua longiùs; aegris
Plùs quantò properant animis praeuertere fata. 28
28. Adde, quòd imprudens venturi temporis augu
Saepe fuit timor, et quamplurima fingere gaudet,
Nec caelo decreta, nec vllis debita causis.
Quae tibi sollicito quid tandem pectoris aestu
Voluere profuerit; nisi, somnia vana trementem
Vt certus dolor, et praesens aerumna fatiget?
Nonne vides, speculâ aerij qui montis ab altâ,
Nubibus admotae vel summo è vertice turris
Despiciunt vasti praeceps immane Profundi,
Offundente metu nebulas, plerunque labare
Gressibus, et, vis nulla licet concurrat, ad imum
Saepe sui solâ capitis vertigine volui?
Hoc trepidae mentis specimen: sic illa ruinas
Sponte facit, quas facturam se finxit, et ipso,
Abstineant vt fata manum, turbante pauore,
In formidatos detruditur anxia luctus. 29
29. Denique pro certo statuendum, plurima, tristi
Qua nos saepe metu, rerum discrimina, versant,
Plus praesumpta animo expectataque laedere, sensu
Quàm coram praecepta: Malis et mitiùs ipsis,
Instantûm quàm prouisu specieque Malorum,

Torqueri mortale genus. Seu dissita fingit
Quòd veris maiora timor; seu tota refusi
In longam seriem momentaque plura doloris
Concipitur pariter quòd Summa: nec ille, nocendi
Saevitiâ modò, ceu vehemens incumbere; tractu
Sed spatij quoque, ceu lentus superesse, fatigat:
Multiplicemque sui turbam, numerumque sequentem
Colligit, et, toties geminus, violentiùs vrget. 30
30. Quae ne, luminibus crassi minùs obuia vulgi,
Te pariter ratio Veri frustretur inanem;
Sic habeas, longum, quo res protenditur, aeuum
Illius haud proprijs vim, per se, viribus vllam
Addere: nec, si quid duret prolixiùs, vno
Maius idem titulo spatij maioris habendum.
Cum series etenim cursusque volubilis aeui
Per momenta fluat, sibi succedentia, seque
Ordine perpetuo fugere, et propellere nata;
Illius exactae partes, partesque futurae
Quàm nihil in praesens sunt; tam praesentia nullo
Adiectu cumulant: veluti, qui crastinus, alueûm,
Seu Rhodani implêrit, flaui seu Tybridis humor
Praesentûm fluidam nil molem extollit aquarum:
Nec, quia deîn ripis laticum par Summa recenti
Adueniet censu; bis tantò plenior amnis
Nunc ideo fluit, aut tantò deîn plenior ibit.
Nempe quòd vndae vndas fugiuntque fugantque vicissim:
Nec simul aut hodie venturus littora gurges
Alluit; aut praesens, illo subeunte, manebit.
Ergo, diu quamvis teneat, rabiemque malignam
Protrahat in seros, qui nunc dolor ingruit, annos;
Longior ille quidem, sed non violentior aequè
Hinc fuerit: neque re verâ te immitiùs anget,
Vsque nouus fodiens, iterumque, iterumque renascens;
In primo quàm si penitùs vanesceret ortu.
Singula nam vitam ceu per momenta minutim
Carpimus; haec eadem sic per momenta dolemus.
Et veluti lex aeterna, atque immobilis ordo

Naturae haud patitur momenta subinde futuris
Vlla simul iungi praesentia; sic neque luctus
Praesens cum luctu potis est, qui deinde sequetur,
Constitui, atque adeo augeri intendique per illum. 31
31. En tibi iam praui ingenium crudele Timoris:
Ille simul totam, longo quae extenditur aeui
Limite, vim sortis meditans, vnoque remiscens
Intra animum cumulo, cunctos quoque colligit vnum
In cumulum, nulloque pati non tempore cogit,
Paulatim subiens quos aduehet, illa, dolores.
Quantò igitur Tyberis flueret torrentior, omnis
Vndarum si diluuies, quae perpete fluxu
Succedunt alijs aliae, totiesque relinquunt,
Et toties replent aluêum, glomerata coiret;
Tantò saeuior est, vrgetque immaniùs angor,
Quem cumulat mens aegra sibi, ventura pauendo
Dum Mala, processus longos momentaque cladis
Intra se pariter complectitur omnia, vero,
Percipient quem mox animus sensusque, dolore,
Externâ cum lege eadem iam fata subibunt,
Per minimas aeui sensim accedentia partes. 32
32. Barbare, crudelis, tortorum summe, nec vllos
Ingeni mites non asperiore tyrannos
Effecture Timor, quae te tam dira tulere
Semina? Qui Eumenidum thalami, et Cocytia stagna
Tantam Orbi peperere lucem? Miseratus acerbas
Res hominum, bene supremus Rectorque Paterque
Cauerat, vt Mala viuacis metuenda senectae
Pensarent leuitate moram, grauioraque rursus
Exiguo nimias arctarent limite vires.
Hinc adeo vanis se sanguinolenta tyrannorum
Vrgebat stimulis rabies: laniare nequiret
Cum penitùs, quos extremae deuouerat irae;
Quin subitò poenis absolueret, et cruciatus
Hòc breuior, quò vis cruciandi immanior esset.
Quam nullus Phalaris tamen, aut Mezentius vnquam
Inuenere, diu pariter, summèque nocendi

Ingenij funesta tui vis repperit artem.
Vltima quippe Malorum eademque breuissima longè
Protrahis, anticipans: quae verò haud robore; tractu
Sed spatij numeroque valent, ea viribus auges
Immodicis, tristes annos, grauiumque dolendam
Lustrorum glomerans momenta in singula turbam.
Vt, velut immensi supremus temporis author,
Per se se in se seque manens, vitam simul omnem
Colligit, aeternùm qua felicissimus, aeui
Quolibet humani spatio complexus, in vnum
Cunctaque concilians actum sua gaudia, vastos
Saeclorum per circuitus porrecta: nec illi
Hora sequens quidquam fructùs vitaeque beatae
Aut rapit, aut cumulat; sic totam nos quoque (quantùm
Diuinis humana licet componere) vitae
Summam infelicis nullâ non illius horâ
Ducamus, puncto quocunque volubilis aeui
Complexi, quosvis aeuum feret omne, quibusque
Dicemur miseri longo dein tempore, luctus. 33
33. Ergo procul positos, si què sua gaudia tangunt,
Ante diem stultâ gemitus accersere curâ.
Ne properet: quin sollicitae formidinis atras,
His se conueniens rationibus, arceat vmbras.
Quid trepido? Cur laeua sibi mens displicet? Vnde
Nubilus hic animi maeror? Quod vulnus adactum?
Quaeve premit durae miserum violentia sortis?
Num subuersa domus? Capitis num dicere causam
Cogor? Iniqua valetudo? An deformis egestas
Sollicitat? Nil tale. Domi res tuta: per omnes
Alta quies leges: synceri corporis artus,
Sustentatque suus venas vigor: omnia praesto,
Naturae varios quae vita requirit ad vsus,
Commoda: delicijs etiam non pauca supersunt.
Quin igitur fruor, vt laetus conuiua, paratis? 34
34. At res ambiguae: nudum latus: vndique terror,
Infestaeque vices. Quid? Longo parta labore
Si male propitiâ decrescat Summa Lauernâ

Nominis egregium liuor subducat honorem,
Patris ab amplexu sobolem Libitina reuellat,
Nec mihi parcatur misero, sed forfice crudâ
Sors eadem Nati primos, mediosque Parentis
Praecipiat, damnetque rogis feralibus annos?
Quot subitis heu vita Malis obnoxia, nullae
Quae valeant hominum curae, aut defendere vires?
Esto: sed an certis Parcarum haec condita Fusis?
An plenum, quaecunque licet contingere, fati
Pondus habent? Nemo vatum mihi rite negauit
Euentura: sed et nemo euentura recepit.
Cur igitur, quae nulla dies fòrs vexerit, omni
Anxius opperiar? Dubij cur alea casùs
Attonitam certo defigat vulnere mentem?
Scilicet augurijs nunquam me talibus ante
Illusum memini? Quoties mihi tristia falsus
Praeciui vates? Quoties dira omina, versis
In melius mox auspicijs clusa, meosque,
Expertus vanos, risi mecum ipse timores? 35
35. Fac tamen, ex vero timeam, quae praescia longè
Mens canit; haud lacrymis ideo sua tempora deêrunt:
Vulnera sat misero praesentia flere vacabit.
An serus, qui tunc fodiet Vitalia, maeror;
Cessanti vt stimulos iuuet addere? Sortis acerbos
Haud lenit formido, eriam plùs asperat ictus.
Cur Mala fortuitis iunxisse vltronea damnis,
Bis tantùm doliturus, amem? Cur, mitia quando
Parcunt fata, mihi non parcam, saeuior ipse?
Cur, quia cras subeunâ infelix clade futurus;
Nunc quoque ne non sim, metuo? Quin, crastina quantò
Lux infesta magis; tantò propensiùs aequum est
Indulgere Bonis praesentibus: altera saltem
Temporis alterius lacrymas vt tempora pensent,
Et Bona venturos redimant hodierna dolores. 36
36. Talibus, ò, qui consilijs absentia victor
Praedomuisse Mala, et venturae sortis iniquos
Disceret exarmare metus, quantam ilicet vno

Curarum sibi materiem praecideret ictu?
Quae subitò lacrymis faceret compendia? Certè,
Humanum quae fata genus praesentia vexant,
Exiguis circumscribi plerumnque videmus
Finibus, et vitae haud nimiam sibi poscere partem:
Praeterea socias vix vnquam in praelia vires
Iungere: quin potiùs diuisim singula, nunc haec,
Alterno nunc illa gradu succedere. Quae si
Turbidus vsque sibi in densam glomerata phalangem
Obijciat Timor; assiduis iam nulla vacabit
Fletibus hora: quies aderit iam nulla dolendi:
Cunctaque mens nullo non tempore fata gregatim
Perferet, in totum quae Numinis aequa voluntas,
Per certas subeunda vices, dispertijt aeuum. 37
37. Heu Pyrrhae genus infelix, dum talibus vltro
Se minuit curis! Et adhuc intendere litem
Naturae, Sortique vacat: ceu mellis auari
Ieiunâ vix irrorent dulcedine, mergunt
Deucalioneo absinthi quam gurgite, vitam?
In vos haec, meriti, conuertite iurgia, vosmet
Hoc potiùs, si quis pudor est, incessite questu.
Inuidiâ Natura vacat; Sors criminis expers.
Quàm laetos agitare dies vtriusque liceret
Muneribus, sua rite animus modò carpere nosset
Gaudia? Sed vestrâ vos hanc onerastis, et illam
Stultitiâ. Vos Naturae pia dona parentis
Perditis, vtendi indociles: vos Aspera Sortis,
Ambigui procul in latebris seclusa Futuri,
Nescio qua flendi insanâ prurigine, lentos
Accelerare gradus, densisque incumbere signis
Cogitis: vt pecudum melior iam penè videri
Conditio, quas sola mouent praesentia, possit:
Quaeque vel instantes casus, certosque dolores
Frangere debuerat, dubijs longèque remotis
Iam vires geminet, Ratio, spatiumque nocendi. 38
38. Non tamen haec illò vergunt documenta, futuris
Praeparet vt nunquam sese mens prouida fatis

Quod, genio indulgens, nimiùmque operatus inerti
Desidiae, cecinit blandis Epicurus in hortis. (a)

Previous paragraph

Next paragraph