-- 128 --

DISSERTATIO REGNI CROATIAE

Sepositis ab hoc instituto veteribus illis Pleurato, Agrone, Teuta, et coeteris Illyricis, uti et Gothicis Ostrivojo, Svevlado, Budimiro, aliisque plurimis Regibus, a postrema Pannonicorum in amplissimo Croatiae Regno dominatione inchoandum fore satis existimabam. Hi namque post Ladislavum Divum (qui sorori Lepae, Zvonimiri sive Demetrii Regis viduae, a Regiae dignitatis Competitoribus persecutae, opem laturus ad Alpes usque Ferreas processerat). Colomanus eiusdem ex fratre nepos, per legatos duodecim Croatiae Tribuum in Dravi ripa (A. C. 1100.) exceptus, Regnum pacifice obtinuit; et (1102.) in Albae Maritimae Civitate coronatus extitit. Cuius universi successores, legitimi Pannoniae sive Ungariae Reges, in generalis Croatiae, et particularium Dalmatiae, Ramae, Serviae, Regnorum Dominio ad hunc usque diem in interrupta serie perseverarunt. Etenim uti Croatiae olim nomen et Regni eius Iurisdictio sub Ducibus suis Regibusque Slavi sanguinis longe amplius extendebatur

-- 128 v --

, Danubio, Thracia et Alta sinu Adriae conterminis vix contentum: tamen ab Ungaricis deinde in plura divisum, intra Savum, montes Pineos et Cetinae fluminis ostia, restrictum est; ita tamen quod et Cetinae et Hlivniae Comitatus Croatiae includerentur, ut de Tininiensi, qui Regni huiusce Croatiae medio, nullum oriri queat dubium. Quemadmodum id ipsum Vladislavi Regis litterae, ex statutoriis Capituli ipsius Tininiensis Ecclesiae (de anno 1495) expresse docent; quibus Ioanni Keglevitio Castrum Buzin cum suis pertinentiis in Zagrabiensi, Osterviciae etc. in Lapacensi, Omislavacz et Krattan in Gaczkensi, Perkojci et Dvoracz in Tininiensi, et Majare in Lukensi Comitatibus existentium possessionum emptionem confirmat; ita tamen, ut Castrum huiusmodi, ac possessiones portionesque et Iura possessionaria ad Banatum Regni sui Croatiae vel aliquod

-- 129 r --

Castrum non pertineat, ut A. Et clarius ex Donatione Ferdinandi Romanorum Imperatoris et Ungariae Regis de anno 1531. Dominium Castri Szokol in Comitatu Tininiensi Regni Croatiae esse patet, ut B. Quod et instrumento Trimetalis Confinii comprobatum est; ut in Croatia super Montis Debello Bërdo dicti supremo cacumine Confinia concurrant: Abrahamo Effendi, Capigi Bassa, et Osmane Aga Portae Otomanicae, nec non Ioanne Grimani Savio, Reipublicae Venetae, Legatis Commissariis praesentibus et consentientibus conclusum est. Quod non parvum ad validum Fidei testimonium, valorem facit; ubi ultimi Partium earum Acquisitores, quo Terrae Gentisque nomine Provinciam occuparunt, eodem etiam cesserunt; videlicet Croatiae.

Sic et ab amnis Verbas in Savum confluentia per Pineos montes versus Meridiem procedendo, Croatiae modernae limites non modo antiqui scriptores assignant; verum et Turcae ipsi, ultimi eiusdem Regionis occupatores

-- 129 v --

, iisdem limitibus Croatiam determinant; ut Castrum Regium Jajciae ad Croatiam modernam pertineat. Quod ipsum ex memorati Vladislavi Regis litteris luculenter constat; ubi idem Rex Ioanni Corvino Duci et Bano, Castellanorum de Rakonok, et Banorum de Jajcia insolentias, Slavoniae Regnicolis illatas, corrigere mandat, ut C. et Ladislavo de Canisa, itidem Bano; ne Regnicolas, Slavoniae Regni, contra dispositionem et Ordinationem Praelatorum et Banorum Regni eius ad exercituandum in Croatiam compellat; ut D. Item in litteris ad Status et Ordines eiusdem Regni Slavoniae, quibus sic ait; Qualiter vos, pro levandis praesentibus necessitatibus nostris, ac huius et illius Regni nostri pro subsidio, etc. et mox; pro istius et illius Regnorum nostrorum communi commodo et utilitate, et potissimum pro solutione Banorum illius Regni nostri et de Jajcia; ut E. Nec non in aliis ad eosdem suadens, ut ad castrum Jajciae, propediem per Turcos

-- 130 r --

obsidendum, alimento et militari subsidio succurrant; ne in extremam perniciem et periculum huius et illius Regni atque omnium vestrorum Castrum pereat. Et paulo inferius; in quantum hoc et illud Regnum et Vos omnes in tali futuro periculo praeservari cupitis; ut F. Qui per relativum illius Regni, in quo Castrum Jajciae situm est, Croatiam evidenter intelligit. Sicut etiam in Districtu Vrbaz Ecclesiae omnes, et non nullae ipsis in metis Uzorae Dubicensi Archidiacono, qui Zagrabiensi Episcopo paret, subsunt. Inter quas Ecclesia Sancti Lucae, item Ecclesia Sancti Martini de Castro, (quod Jajcia est) recensentur; ut G. Nec minus ex eo etiam, quod Castri eiusdem Jajciae Bani sive Capitanei ex gremio Croatiae ab Ungariae Regibus constituebantur; a quibus et Banja Luka nomen contraxit. Bosna enim, postquam Regio titulo Principes honorare coepit, non Banos deinceps, sed Vojvodas habuit.

Quantum orae maritimae fines, et

-- 130 v --

ultra Cetinae provinciam versus Orientem Croatiae modernae limitum extensionem, attinet; Arcem ad Ostia Naronae positam, Matthias Ungariae Rex, ad annum 1487. tenebat et providebat; ut pateret ex eiusdem Regis litteris, per Advocatum Venetorum in Conventu Foroiuliensi, inter Ferdinandum Imperatorem et Rempublicam Venetorum instituto, allegatis, sub H.

Regnum vero Dalmatiae quibus terminis circumscribi deberet, nusquam invenio; quod in solo nomine Provinciae a Romanis ita appellatae contentum, a Croatiae Ungariaeque Regibus honoris gratia Regni Croatiae titulo (uti etiam Ramae et Serbiae) adiunctum est. In nullis namque vel Rex, vel Banus praecise Dalmatiae, memoriis hactenus repertus nominatur: Slavonicorum proprie et proprie Maritimorum abundante Banorum memoria.

Quare, in defectu meliorum de finibus Regni Dalmatiae probarum, Venetis (quibus, uti pro eodem praetenso Regno proba incumbit) solo eatenus

-- 131 r --

Dalmatiae nomine contentos esse, opus est.