Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess].
LIBER IX. IESSEIDOS
1.
Tertia Phoebeos ad frena redire iugales Memnonius Ganges et Arabs aspexit Eous, Iosippo propria postquam de sede profecto Simplicis hospitium lucis Solymaea dedisset Religio. Petit immodicam congressibus urbem Et templum portante Deum cum coniuge sponsus. Summa fuit templi ratio, quo cordis utrumque Urgebat calor: exiguis promentibus ingens Obsequium donis sacraeque morantibus aedis Parte humili, attonitis templi nova reddita mystis Vox fuit, arcana prorsus de sede, supremo Ex adyto: “Bethlem gaude, primoribus una Ex populis tellus: ex te prodire videbis, Qui Dux augustas premat Israëlis habenas, Initii gnaro cui non egressus ab aevo. Ille idem in censum properat numerumque Latinae Lege potestatis.” Praecepta tribulibus aures Vox tenuit mentemque pavor sensumque relatae, Communis tribuum, stat vocis habere cupido. Fit populi murmur mystes aperire rogantis, Quid fati vox ista ferat: sed clarus egeret Qui nullo est praesens, referunt, interprete sermo. Messiam, dixere, sui documenta parantem Adventus, misisse istam, ne ignotus adesset, Isacidis famam. Sed qui magis apta reservat Indicia, ingenti cum maiestate verendus, Augustumque latus Solymo observante senatu, Stipatus populis et tanto principe dignae Robore militiae septus regnique toparchis, Praeferri solitas volet a lictore secures. Hic laeti gestire omnes plenamque Monarchae Vicino spondere fidem; tum ferre Tonanti, Iam prope spectando coram pro principe, laudes.
2.
At ferus Herodes, cuius cito venit ad aures Vox populique fides pectusque; illata momordit, Quod dextra hunc fortem, iusti quod lege severum, Cui femori est ensis, cui pectus aheneus ambit Iustitiae thorax, torquet Polycletide virga Aequius, ipsius quod sit quoque regula recti, Quod digitis sceptrum. Contectus casside frontem Iudicii recta librat terrena staterâ Atque parem mirando operum molimine, dicunt, Esse Deo. Hebraeis promissum fascibus aiunt Fata, nimis Solymae, populoque haerentia fata. Intremuit iustum metuens Heroa tyrannus. Novit enim Solymi possessor iniquus honoris Quod gemino nec Phoebo aether, neque regna duobus Regibus aequa satis, vel tunc mage, pectore quando Adverso vitiis unus, virtutibus alter Praestat et oppositis regnum moderantur habenis. Haec et plura animo versantem et plura timentem Deserit Herodem timor et praesente superbus Imperio fingit se nil ventura vereri. Callida sic regum sunt pectora, velle videri Impavidos cum plura timent, et fronte serena Emendant, obscura tegunt quam nubila mentem. Fata, rudis veluti, Herodes nocturna popelli Somnia deridet. “Quis” ait, “mihi regna protervis Eripiet signis? Propriae si pellere regem Externum nequeunt vires, mihi Romula pubes Praesto est Augustique potens et amica voluntas. Quae regio est missura ducem, quem Dardana virtus Non premat et validae non occupet horror Idumes?”
3.
Sed Virgo et voces adyti et diversa ferentis Excipiens populi sensum taciturna latebat Atque ipso praegnans Duce, quem Iudaea petebat, Isacidis ignota parens. Nec prodere sese Sustinuit sapiens Virgo, sat gnara superbum Indigenas sperare Ducem quem mater opumque Regnorumque potens utero regina tulisset. Intacti vero referentem pondera ventris, Propria mendacem cito condemnasset egestas. Ut taceam insidias et regis barbara semper Consilia Herodis, melius quae posse silendo Effugere indemnemque uterum praestare, sciebat. “Tempus erit, mea quando nihil valitura iacebunt Auxilia et mulier regis conatibus impar Caelestes poscam curas” aiebat, “opemque Maiorem humanâ sobolis tutela vocabit. Nunc exile tuae, Deus, irradiare memento Ancillae pectus mentemque, ut nutibus illa Aequa tuis semper, celsi super ordine sistat Consilii, placitoque orbem moderante quiescat.”
4.
Ut satis indultum votis, excedit uterque Delubro coniux: Bethlem suspirat uterque. Urbem hanc pollentem rerum paradison amoena Temperie Iudaeus habet. Par credita nulli Est tribui ubertas: quovis sub sidere tellus Florida, continui plaga veris, odoris inanes Festiva hortorum facies non sustinet auras. Haec mage flava Ceres, praestantior arva Lyaeus Occupat et pressis melior despumat ab uvis. Hic orituri olim terrena e matre Tonantis Praescia, communi ne vultu occurreret, omnem Explicuit festivi oris natura decorem. Hic regum domus, hic patria est et stirpis origo Iessiacae, hic prima postremus origine fructus Nobilior: proprio hic manavit purior unda Fonte, sua melior venit propagine botrus, Postremo matris generosius ubere nectar Profluxit, quia virgineum; de matre virilis Flammae experte viro venit vir fortior omni, De foeda stirpis specie speciosus amoris Surculus exivit, locupletior omnibus infans Stemmatis extrema de paupertate refulsit. Fortunata domus tali completa triumpho, Fine suo, quam authore sui felicior aevo. Regum prima domus, quam si postremus honoris Sublimavit apex, cuius finivit elenchum Verbi immensa eadem, mentis quae effata paternae Complet maiestas. Generis Iessea venustas Ultima: postremam stirpis sortita coronam Frons immortalis, cuius finale suorum Praeteritas regum non fert diadema ruinas.
5.
Nunc, Bethlem, laetare! Tuis iam postibus haeret Admittique suis Davidis postulat heres Non falsus rectis: aperi tua limina, Bethlem, Iesseumque datis portis admitte nepotem! Proh dolor! Immitis Bethlem, crudelia tecta! Infelix regio, tantus tibi spernitur hospes: Reicis urbe sua depulsum ad bruta Tonantem. Iosippus siquidem Solymis digressus ab oris Molle legebat iter facilique labore diurnum Nactus Ephrataeis labens sub moenibus astrum Hic sibi quaesitum doluit commune negari Hospitium. Supplex orat vergente pudica Ad partum sponsa et tecti quodcumque precatur Neglecti vacuum stabulique exile vel antri Deserti spatium, sed ubique immitia supplex Orator responsa tulit. Demum urbe recedens Numinis arbitrium sic disponentis adorat. Non procul urbe ipsa, veteri sublustris hiatu Iosippo deprensa fuit praesentibus apta Visa malis statio: speluncae imitata figuram Et spelunca fuit; qui tunc melioris egenus Hospitii, reduces Phoebi excipiente quadrigas Oceano; nullo dignatis hospite, proli Divinae aptatis (huic servabatur inanis Illa specus) Boreae flatus vitavit in antris. Speluncam faber ingreditur pecudumque duarum Servitium gravidamque tegit specus una puellam.
6.
Nox erat et varios vultus telluris opacae Vix dederant tenues caeli discernere stellae; Umbra antri sed maior erat, quod nulla subire Vel modica externae possent ludibria lucis. Vir parvum ut strueret collectis frondibus ignem Ignis abest. Postquam nigro commissa mapali Uxor erat, volat ut potuit repetitque propinqua Hospitia et modicae deposcit semina flammae. Ut sibi concessus torris, cum munere laetus Ad stabulum celeri vertit vestigia planta. Ardor ut illatus specui, ramalia sparsim Iosippus proiecta levat, cremiisque per antrum Deprensis motâ Vulcanum suscitat aurâ. Ut flamma effulsit, deserti apparuit atra Effigies antri pecorumque boumque per imam Fusa loci faciem vestigia foeda iacebant. Inde statim patuit, species quod bucera vili Haesisset tecto, ut faeno praesepe refertum, Et veluti disiecta vagè stramenta notabant. Vir pecudi adductae gaudens non deesse relicti Graminis et palearum escam, grave olentia tecti Protinus aptatis everrit pondera ramis. Purgatoque loci spatio, quod straminis illic Repperit, ad fessae componit strata maritae. Illa tamen durum sponsi spectare laborem Difficilis, non mansit iners, nec deside prompti Auxilii dextrâ; retrahit neque vilibus aptum Obsequium curis, tolerans et fortis in omni Fortunae congressu, animi plenissima Virgo. Dura velut validis tentata sub ictibus incus Ignivomis ferri studiis immota resistens, Dum chalybis pondus tolerat fabrûmque lacertos, Regum delicias maiestatisque coronas Fabricat, imperiique et honoris signa: superbi A molli numquam veniunt incude labores. Talis erat Virgo, talis Iosippus, honores Promeriti aeternos, nec non sublimia nacti Casibus ingratis animi pro laude trophaea.
7.
Ut tepefacta foco mediae nox humida brumae, Et rude correctum spelaeum hiemisque repulsus E membris rigor et multam iam sidera noctem Errassent, urgere graves sopor incipit artus. Concessura velut somno sua lumina mater, Stramine consedit, cubito cervice reclinis Supposito. Pressa duplici quoque luce soporem Visa pati: natura leves admittere somnos Cogere forte nurum potuit, natura sed altos Virgineae mentis nequiit prohibere volatus. Debuerat modicam membris praestare quietem, Numquam animo: procul est, ut mox paritura sopori[ERROR: no reftable :]191 sopori : sapori Pectoris immodicas potuisset subdere flammas.
8.
Segnis adhuc aberat, noctem quae parte secaret Hora pari et medio nobis adversa diurnam Climata respicerent gradientem tramite luce, Qui nobis vero summae caliginis index Est Phoebi ascensus, cum membra prementia stratum Figit humi genibus Virgo, praesaga propinqui Numinis; reliquas una prece colligit horas. Nox caeli medium cum iam prope curreret axem, Ex antro caelum fieri videt atque sereno Sole magis rutilans spelaeum seque beatis Agminibus cinctam obstupuit. Raptoque supremas Ad sedes animo, Numen videt et divinae Fit praesens Triadi: Patrem Prolemque tuetur Atque Deum quem spirat amor communis adorat. Hic propriae sobolis conspexit hypostasin aevo Mole nihilque ipsum quod circumscriberet, una Maiestate parem reliquis. Tum plenius omne Susceptae sobolis fatum casusque futuros Edidicit meliusque afflatis vatibus hausit Divinum lumen; maior quoque mentibus ipsis Aethereis est venturi data copia veri. Nec mirum: decuit siquidem superaret ut alta Reginae addictos matrisque scientia servos. Notitia crescente faces mentisque calorem Auxit et aeternis arsura incendia flammis. Hic proprium vitae cursum fatumque legebat: Hic gladios, hic mucrones, hic mentis acerbos Quos olim passura fuit spectabat agones. Laetitiae sed magna fuit tunc causa dolorum Cernere diluviem: placitumque est Numinis ultro Amplexa et gaudens, nullis mucronibus impar Ad quaecumque patens exponit vulnera pectus. Hac habita rerum specie, torrentis et instar[ERROR: no reftable :]225 instar : instas Virgineo raptim fusis in pectore caeli Deliciis utero prodit pulcherrima Verbi Progenies, qua maiorem prius edere Numen Rerum infinitis non quiverat argumentis. Terrarum, caelique décor, promissus ad orbis Imperium princeps, nullo non maximus aevo, Virginea matris parvus puer exit ab alvo.
9.
Hic velut e somno evigilans sibi reddita Virgo Non aliquo puri partus concussa dolore (Nam veluti speculum splendor, sic ista parentis Viscera transivit soboles, vel graminis imber Innocuus, vel floris odor qui surgit in auras Inviolata horti specie), sed Numinis ore Aspecto felix, postquam remorantibus undis Virginea explevit divinus pectora torrens Siccatoque ruens lucis stetit impetus alveo, Compages veterem sensum terrena recepit. Utque prius fuerat, gemino se poplite curvam Repperit atque stupens in vilibus invenit herbis Fusum utero coram gelidos torquere Tonantem Artus maternoque oculos componere vultu.
10.
Nunc ego divinas matris qua dicere flammas Voce ausim, quo arcana sono complectar amoris Prodigia? Aethereae minus hac arsere profectae Ad visenda hominis Verbi cunabula mentes. Non ego, si linguae centum sint oraque centum, Sintque mihi centenae animae, vel vertice laeto Nectat adoratas et Smyrna, et Mantua lauros, Non mihi si Phoebus cytharam, describere viso Quae fuerint, Virgo, tibi corda calentia nato, Sufficiam: sacro mater mirabilis aestu!
11.
Hic ubi se nimio cordis correpta calore In sobolem effudit genetrix, quae Virgo priore Attulit ad partum curâ, dare tegmina membris Linea festinat; sed quod leviora putasset, Nocturnam arcebat proprio velamine brumam Admovitque sinum puero cordisque dedisset, Dum sibi dissecto licuisset pectore, sedem. Mater erat: sed quae mater? Date nomina, matres, Quarum soli utero totus se debeat infans! Nulla venit, cedunt omnes. Mihi sola relicta est Quae Virgo est mater: totam sibi postulat ista Una parens sobolem, nulli fecunda marito, Cui pars accedat prolis patrisque potestas. Una sibi totum genuisse puerpera natum Creditur haec Virgo; totum si possidet una, Totus amor prolis non est divisus ab una. Plus amat una istum quaevis quam femina natum, Plus dedit una isti siquidem quam femina nato, Naturae hic amor est. Sed cui praeluxit amori Gratia, caelicolûm quivis est spiritus impar. Talis amore parens natum fovet: evehit istas Immodico nisu natura et gratia flammas.
12.
Matris ubi gremio tepefactis incubat infans Divinus membris, animis hunc talibus orsa est Affari genetrix: “Proles aequaeva Tonantis, Nunc etiam modicae soboles pulcherrima matris, Ah quantum praesens facies tua distat ab illa, Quae modo divini gremio splendere parentis Visa mihi est? Summa quem maiestate verendum Aspexi et colui, quamvis praesentis adorem Hos quoque mente pari vultus, tamen abdita membris Maiestas, nobis facie quam dispare fulget! Una eademque hora stipulas stellasque prementem Terrenaeque sinu matris gremioque rigentem Aspicio modo te magnum, cui nulla valeret Componi moles, sint caelum aut sidera, vidi. Nunc modicum et qualem brevitas palmaris adaequet Intueor, quem rapta Deum cui Patris origo Aeterna est, nunc vero hominem, cui aegra recensque Est matris caro. Nunc humili vilescis amictu, Astrorum solisque decor patrisque venustas. Te felix mater! Sed tu felicior esse Matre alia quavis poteras: ut vilior esses Sum tibi lecta parens, immensa ô lucis abyssus! At quia sic placitum Patri pretiumque superbi Ponere pro culpa tam grande decebat Adami, Consilium sublime sequor, neque pigra tuorum, Nate operum summo genetrix occurro labori Meque humilis servae fidei pro viribus apto.” Talia dicebat genetrix, assurgere plures Cordis in affectus pluresque accendere mentis Docta faces, quas nec socors, nec languida tentet Musa sequi: superos ea cura fatigat olores.
13.
Virgineae vero monitus cum voce maritae, Vagituque sacri infantis didicisset Ioseph Grande puerperium, tenui quo lassa remotus Membra dabat somno, velox assurgere strato Accurrit pronusque legens humana Tonantis Ora, pios animi tacitus non sustinet ignes. Suspirat flexoque genu flexaque repostum In vili stipula Numen cervice tuetur, Et palmas ferit et puerum demissus adorat Et sic ore refert: “Ades ô aeterna propago Et soboles immensa Dei! Tam paupere strato Figere et exiles quem cogere quivit in artus Terrigenum vetus error. Ades promissa iacentis Spes Iudae! Quantum stupeo, sublime salutis Consilium nostrae! Stygias tibi frangere culpae, Ah, duras nimium stat paupertate catenas. Isacidûm Dux natus ades, rupturus aviti Servitii crudele iugum. Mea se tibi, magne Pectora subiciunt, infans, dicique beatus Tunc potero, quoscumque tibi si rectus ad usus Inveniar poscesque meos servire labores.” Haec et plura tulit Iosippus et inde pudicae Observat voces, si quas daret ore, maritae.
14.
Interea Aligeri medium sub noctis opacae[ERROR: no reftable :]333 opacae : apacae Curriculum secreta novi miracula partus Per campos vulgare hilares, pastoria primum Procurant gratos audire mapalia cantus. Est a turre gregis regio cognomen adepta, Laeta soli facies, tellus vestita benigno Cespite, villoso pecori qui dulcia profert Gramina et intonsa laetum praecingitur herba. Molle pecus, positis coram grege frondibus, acto Ad fetum lanâ variare peritus Iacob, Sudatis socero pactis pro duplice ternis Coniuge servitii lustris, post bina reversus Connubia et geminas uno de patre maritas, Hic ductas collegit oves pavitque superba Arte coloratos sparsis ramalibus agnos. Hic bibitura pecus saturo iam ventre placentem Praesto erat ad lympham, qualem de fonte petitam Vitrea ducebat Doris gregibusque patebat Appulsis humili ripa, quae sidere quovis Sufficiens subter stratis manabat arenis. Tunc etiam divina uterum ponente puella, Non fuit haec ovium fidis inamoena magistris Ad pecoris pastum regio, nec avara prioris Floris erat tellus, cuius vicinia Bethlem. Errabant per prata greges, custodia quorum Tityrus et Corydon, calamosque inflare Menalcas Non simplex; aliisque prior pastoribus Aegon. Mane per apricas, queis forte pepercerat, herbas Bruma levis (tunc solstitium brumale vehebat Imbrifer Aegoceros) intonsae vellera, laetae Ducebantur oves et nota cubilia velox Reddebat contra nocturna pericula vesper.
15.
Tempus erat quo nox medium superaverat axem; Et tenuem, quovis facilem rumore fugari Languida pastorum carpebat[ERROR: no reftable :]367 carpebat : corpebat turba soporem Cum tactas resonare cheles ductosque per auras Exultare choros rutilaque micantia luce Agmina mirantur taciti et cervicibus altùm Porrectis, spectare eadem redeunte per orbem Motibus oppositis sese glomerantia gyro. His visis trepidare greges, trepidare magistri Ipsi ovium, donec summa formidine pressis Pelleret his unus terrorem vocibus Ales: “Custodes ovium, turbatas ponite mentes! Laeta fero, totum oblectent quae nuntia Iudam. Huic promissa olim partu prognata recenti Est soboles. Urbs vero huius Davidica Bethlem Hospitium natale Ducis: properate volentes, Ite citi, bona turba, viri, vicinaque Bethlem Festinate hilares ad moenia. Proxima regem Hic vobis spelunca dabit tenerumque maritae Virginis ostendent vobis praesepia natum, Quem stringunt humiles, plebeia vincula, panni, Numinis augustam prolem.” Sic dixerat ille, At comitum spectata phalanx uno incipit ore: “Duratura almo semper sit fama Tonanti, Et bona quos potis est homines laudare voluntas, Pax repleat!” Plaususque dato per inania motis Ad sua veloces remearunt sidera pennis.
16.
Tunc propior exurgit Corydon, cui maior ovilis Copia centenique suis sub matribus agni Balabant: centum mixti iunicibus ibant Alta sequi dociles pingues armenta iuvenci. Hic socios et adhuc lecto remorante supinum Advocat Aegonem, fato cui nuper ademptus Grandaevus genitor Mopsus non pauca relinquit Bucera passa iugum capita; ut se quisque tepenti Proripit e strato, attoniti stupidique recenti Prodigio, quid habere velint moneantque requirunt. Quid clarus de nocte dies signatque sereno Quid maius quoque sole iubar splendorque, reposcunt. Ut primum collecti animi, mox agmina quisque Caelicolûm spectasse refert, memorantia natum Hebraeis promissum ingentem Heroa suasque Ad cunas, illos superûm sermone cieri. Omnibus ire statim calor est omnesque petendam Bethlem et divini censent praesepe puelli. Post alios vero senior sic voce profatus Est Aegon: “Nobis, socii, quodcumque per umbras Spectari licuit, non est sine Numine signum. Nec vacuum est quodcumque monent caelestia noctis Gaudia promissi partum referentia regis. Et memini, non mentis inops, mihi saepe locutos Maiores pecorum doctosque aetate magistros Adfore mox tempus, caeli quo cardine verso Siderei pateant postes deturque videri Iudaeae sperata salus seque imus Olympo Misceat et veterem luctum novus exuat orbis. Ille idem vatum tabulis signatus ab urbe Fertur Ephrataea fatis authoribus Heros Venturus: parete viri, caelestibus acti Prodigiis notoque solo notisque viarum Flexibus, illustrem Davide invisite Bethlem, Segnities nec nostra fidem condemnet, eamus.”
17.
Moti omnes dictis et protinus ire parati Stant animosi omnes, velut acceptura patentem Solvi ardet cum turba canum venatica praedam. Delecti plures: annis prudentior Aegon Et Corydon aetate pari; labentibus annis Iam propior Daphnis geminique ivere, Menalca Patre uno partu Sara Hebronitide nati, Primus erat Thyrsis, formosior alter Alexis. Et Lycidas ibat, pastorum nota voluptas: Seu calamos inflare leves, adhibere foratas Seu inter posito voluisset carmine buxos, Gratus erat Lycidas; posito seu fallere cantu Aestivas vellet platani sub frondibus umbras Argutoque rudes sermone ciere cachinnos, Doctus erat Lycidas: si Phyllida Thyrsin amantem Luderet et Galateae iras moresque referret, Aptus erat Lycidas ea ruris ad otia pastor. Constituit reliquos cum fratre praeire Palaemon; Frater erat Dorylas, annis crescentibus ambo Silenusque pater, quos praeter (nomina vero, Cur factum ignoro, mihi non suggessit Apollo) Tres fuerant alii, proprio sine munere nemo: Pars lactis sinum, massam pars lacte coactam, Pars etiam tenerum subtractum matribus agnum.
18.
Laeti ibant omnes; necdum apparebat Eoa Parte poli, roseo perfusas lumine coniux Tithoni reserare fores, cum moenia pastor Nota videt, sed quod nullus sibi nocte pateret Ingressus, clausis errant per compita portis. Dumque ibi pastorum vario se tramite turba Divideret, flammam attoniti videre micantem (Vel caeli fax una fuit, vel flammifer Ales) Incultam signare specum. Quo lumine moti Conveniunt unaque domum quam visa notabat Lampas, laeti adeunt omnesque patentibus antris Succedunt. Ibi Iosippum cum coniuge nixum Genua vident pignus votis caeleste colentes. Iosippi matrisque fidem cultumque secuti Pastores, humili promunt sua poplite curvi Obsequia et prona puerum cervice salutant Et caeli regem, et Dominum Israëlis adorant. Pastorum vero prudens sub corde volutat Obsequium Genetrix et nescia profluat unde Credulitas peregrina, stupet fideique requirit Rure satae authorem. Verum testantibus astris Una omnes didicisse ferunt, natale puelli Principium: pannos humiles, praesepe, locumque Desertosque lares subitoque volantia iussos Ad notam vertisse, aiunt, vestigia Bethlem.
19.
Mirante astrorum studium curamque parente, Quod sua non solitis iam prodere viscera signis Inciperent orbique datam vulgare salutem, Munera de calathis promunt corbesque resignant Vimineos: pecorum fructus, agrestia dona, Balantumque duplex matris raptum uberibus par More humiles servos, gestusque imitante clientum, Miranti tribuunt matri. Tum vocibus istis Cunctorum senior sequitur data munera pastor: “Magna parens, alia neque enim te voce referre Fas mihi, quae tantam terris enixa salutem, Augustas inter maior celebrabere matres! Haec dona tibi damus: pecorum ne despice parvos Fetus agrestesque dapes. Nisi bruma rigeret, Plura tulissemus ruralibus edita ramis Germina: ferventi nobis est uva racemo Praecoqua et apricis sunt fraga frequentia clivis, Sunt cerasa et pomi species insigne rubentis; Multa coronatum sunt mala gerentia florem Et succum inclusis dulcem stillantia granis: Hos aliosque tibi matrum dignissima fructus Ferre vetabat hiems, nobis neque poma molestae Quae fuerant brumae plus commendata supersunt. Quod ferimus, genetrix, metiri nolo pusillis Obsequium donis; etenim si pectora spectas, Magna damus, quia tota damus. Tu protege nostras, Mater, oves; nam magna tibi de prole potestas Imperiumque venit: te nostra Palilia posthac Laeta ovium fetu, votis et carmine dicent. At tu, parve infans (ad quem sua lumina torquens Rettulit haec Aegon) terris mutare superbas Astrorum dignate faces, ne despice vilem Obsequii cultum, cum quo tibi nostra sacramus Aeternum corda; et magnum te dicere Pana Propitium pecori volumus, pecorumque magistris. Tu vero (Iosippo humilis fari incipit Aegon) Et pueri et matris fortunatissime custos, Cui utriusque potens praesto fluit impete magno Gratia, sidus eris nobis illustre, salubri Pestiferas radio pellens ab ovilibus auras. Ne pecori noceat scabies, ne Sirius herbis, Haec tua erit virtus tuaque ista potentia Ioseph; Nam memini, genetrix isto[ERROR: no reftable :]518 isto : iste te nomine dixit.”
20.
Haec Aegon ubi dicta dedit, grata ora resolvunt Et socii vocemque piis affectibus addunt, Prout fas cuique animi tacitum proferre calorem. His dum se cuncti exercent, iam sparserat orbi Eoas Aurora faces laetusque sereno Instabat iam sole dies et ovile petebat Custodem pro more suum, cum providus Aegon Discessum indixit sociis; qui cedere tecto Velle videbatur primus, sed lentus abibat. Hos Virgo et sponsus, postquam data munera grati Extollunt, divina animis et voce precati, Ad pecoris curam possessaque rura remittunt.
21.
Sidereo genetrix sobolis laetissima vultu, Pastorum iucunda fide, donisque levatâ Pauperie; petrae legale subire periclum Innocuam prolem cultri praesaga dolebat. Isacii ritus olim sancita iubebant, Postquam utero natus Phoebi iubar hauserit infans Bis quater e mersis Moseâ solibus uti Ad vulnus petrâ maribusque virile ferire Praeputium patrisque datam cum semine labem Sanguine diluere et carnis lenire furores. Conscia sed puri partus nulloque receptam Traduce progeniem, Virgo sua viscera novit Non hac lege premi; nec quae famulantia stringunt Servitia, artari valeat sub legibus author. At quia forma humili non dedignatus herile Occultare genus, patrio quod ducit Olympo Filius, agnovit mater non impare servis Hunc ratum servire iugo, diuturna paratum, Libertate sibi dempta, iuga solvere Iudae. Subicit infantem cultro primamque Latini Sanguine divino lucem discriminat anni. En tibi, Roma, novus scribi quo murice Consul Postulet, Hebraeo fusus spectatur in antro! Si tamen istius pretium tibi vile cruoris Creditur, adveniet tempus cum sanguinis isto, Non modo conscriptos laetaberis imbre Quirites Perfusos primas anni signare Kalendas; Idem divinus fieri petet iste tuorum, Nobilior Tyriâ dominorum purpura, sanguis.
22.
Legalis ritûs accitus ab urbe minister, Vicinum cultro armatus pervenit ad antrum Impiger et Mosea acie non degener uti Levites. O corda prius scissura parentis Lex, quam membra sui nil tale merentia nati! Perge tamen, Levita sacer, legisque cruentum Munus obi: felix nimium, si quem tua tangit Cultri acies, acies cordis conversa sequatur. O dignus caeli culter, quem sidera primae Lucis, inocciduo semper splendore coronent! Sed minus est quod stellae ornent, quem clarior Agni Virginei pinxit maiori lumine sanguis.
23.
Effusum pueri sequitur pro more cruorem Nominis auspicium. Mater, quod nuntius Ales Grande tulit caelo iussitque imponere nomen Tale dedit sobolemque illo signavit IEsum. Mellea, qua totus cultri consumptus amaror, Haec Mariae vox dicta fuit iamque acre doloris Moseum nil marmor habet sublataque legis Asperitas medico quod IEsus stillat olivo.
24.
Iosippus vero, visa est cui pauperis antri Digna minus facies, tantus quo degeret infans; Deffectum ut curae tutor noxamque caveret Desidiae, modicos studio quaerente penates, Urbem saepe petit. Fructu sed semper inani, Depulsusque redit cive excusante referta Hospitia et modicum pretii indignante tribulem. Iamque revertendi cupidum tectoque iugali Flagrantem, census tantum quem pendere caesar Iusserat Augustus pretii popularis egentem, Sollicitum tenuit: quem sufficiente putabat Expositae venum pecudis componere lucro. At venale sui pretium non quivit egeno Reddere Iosippo pecudum par: copia vilem Fecit et ignavam emptores accersere mercem. Sed fatis actum est, ne bos venerata Tonantem Plebis inhumanae fortasse subesset iniquo Servitio et Mariae vector prolisque beatae Cultor non miti Domino serviret asellus. Unde aliter censum divinae provida mentis Ecce per Eoos submittit cura Dynastas.
25.
Incola odoratae locuples et messis et auri, Memnoniae telluris Arabs radiare stupebat Axe novum, terris visum non hactenus astrum, Occiduam radiis quod respiciebat Idumen. Stella novae lucis nocturno pulchrior ibat Aethere, quam plenae perdentis cornua lunae Lampas et ad flammas solis manifesta vibrabat Lumina, Phoebeo liquida face clarior auro.
26.
Quae fugit humanos vultus speculique superbas Ferre acies invisa potest, confinis Olympo Empyreo est regio: sed quantum ascendit ab ipso Ultima convexo noctis per sidera Noto, Sede beatorum tenus est immensa, nec ullo Conatu dimensa oculi, quae Numinis usque Semita procurrit solium, Divûmque penates. Multiplici sole, innumeris micat ignibus omne Hoc spatium; immanis stellarum haec pompa beatis Pervia caelicos: natura, mole, nitore, Ordine conveniens aeternae moenibus urbis, Cui memorata nitet flammarum immensa vorago. Hinc siqua interdum nobis nova sidera fulgent Attonitis caeli studio pollentibus, adsunt: Quae postquam ignotae lucis novitate stupentes Fecere Uranidas, subducto lumine gaudent Ad sublime magis spatium caelumque reverti. Inde faces famulas reor advenisse faventem Spectatas stipare Iovem Mediceaque quatuor Lumina: pro lucis modico, nisi forsitan aegram Pupillae fugere aciem non visa, priusquam Illorum ad facilem aspectum sollerte parasset Ingenio Etruscus speculi adiumenta repertor. Inde tamen venere illae, quae pectus Oloris, Quae matrem Andromedae, quae Ophiuchi reptile sidus Ornavere faces: quae post sua prodita terris Lumina molitae reditum magis alta polorum In spatia, humanos oculi lusere labores. Inde etiam (neque enim certum est tellure vaporum Hanc nimia pallere facem) si quando protervum Vult hominum genus ense Deus poenisque ferire, Lividus egreditur flammisque minacibus ardet, Dicturus caedes atque horrida bella cometes. Hic reliquos inter, Soboles quos Numinis ignes, Cum caelum veluti pellem extendisset, in illo Aetheris accendit vacuo sua fata deesse Signantem stellam. Flammis ex omnibus unam Nam passus stellarum opifex, hanc iussit in ista Stare olim mutanda imis regionibus aethra. Impressitque sui speciem: praesepia, panni, Ipse infans hic lumen erat: concedere terris Hoc voluit caecisque ostendere gentibus astrum, Divinus materno utero cum prodiit author, Ut caeli studiosus Arabs, dictante recenti Sidere mortales Verbi deprenderet ortus.
27.
Chaldaei, cui mula loquax oracula vatis, Memnoniis celebrata plagis, natale ferebant Principis Hebraei signum, cui tota subesse Debeat Isacidûm tellus, illustre futurum Sidus, Iesseum designans luce monarcham. Memnonidae aspecta radiante per aëra stella, Gentilis subito vatis meminere, ferentes Quem longa Isacidum series suspirat avorum, Hactenus invisam regem protendere flammam. Prae reliquis ternos, omni ex Oriente, peritos Excivit nova stella duces, qui grande laboris Atque viae pretium duxerunt, sideris huius Indicio, tanto coram procumbere partu.
28.
Sethon Adamiden signatis insuper aiunt Aere notis, successuros docuisse nepotes, Quae fidei documenta pater divinitus haustae Crediderat; venisse Ducem quae signa referrent Proxima Messiam, stellam fore luce recenti Immodicam: quam prima facem de Memnone nata Aspectura esset soboles. Totoque vetusta Haec durans Oriente fides, pervenit ad istos, Quae viso illustri completa est sidere, reges.
29.
Pergit Arabs carpitque viam cui praevius ibat Stellae idem radius, donec splendore refulgens Eximio complesset iter parvumque dedisset Noscere divini pueri venientibus antrum. Quos, regum genus egregium, divinitus actos Ipsa probavit hiems Solymis succedere tectis; Consilio hanc omnes animisque volentibus aedem Devenere, procul regnis, quae florida quondam Adverso veniens sol respiciebat Olympo. Lumen ad usque humilem caulam caeleste secutos, Nec sidus regione viae caelumque fefellit: Aurea nunc etiam stellantis regia caeli Evehit et numerum Divorum altaribus augent.
30.
Ingreditur modicam, notam stella indice, regum Maiestas peregrina domum claraque micantem Paupertate specum. Persaepe rudesque tuentem Infantis pannos, non est remorata potentem Memnonidem pietas, ne cultum et munera nato Externus praeberet Arabs verique latriae Numinis ignarus, prior ex Oriente Sabaeis Muneribus staret pius ad praesepia cultor. Multa dedere quidem fuerantque hanc pondera thuris Aurique myrrhaeque; tamen maiora reversi Dona ferunt, laeti rebus meruisse caducis Divinas Charitum fidei cum lumine gazas.
31.
His genetrix, Arabi munus sermonis adepta, Explicat augustae cupidis mysteria prolis Et Numen sub carne latens aperitque mariti Ignaram tumuisse utero monitamque ministri Praepetis alloquio, natam descendere caelo Divinam pueri sobolem: velut ante vetustis Vatum effata libris veri praesaga sonabant. Et simul exposuit doctis oracula vatum Regibus et firma pro credulitate retexit Numinis arcanas voces ventura docentis. Virginis affatu instructi mortale fideles Numen adorarunt reges et grata precantem Virgineum extenta palmâ videre puellum.
32.
Acceptis regum donis, Iosippus et uxor Divinam extollunt curam, quod solis Eoi Hactenus infidas gentes, cunabula natae Visere mandasset sobolis donisque levare Terrenorum inopem matrem prolisque suumque Custodem pariter, nomen genitoris habentem. Protinus ad censum legisque tributa Latinae Memnoniae numerantur opes: pars iuvit egenos, Pars etiam templum, totus cui thuris Eoi Cessit odor; modicumque suis praesentibus addunt Subsidiis, vel forte fugae divinitus ante A matre acceptae. Quantum concessit egestas, Nixa Deo quantum fuerat spes ausa, reservant.
33.
Iosippus vero, implendo postquam aera tulisset Caesaris edicto, templo Panchaea daturus Thura petit Solymam, quem sexta petebat ibidem Esse, quaterdenûm numerum impletura dierum Hebdomas, ut sobolem nuptae pro more iugales Expertae thalamos Virgo lustranda referret. Hinc ea, ne positam posset transgressa videri Legem (quantumvis salva quoque lege piari Non opus huic matri, iacto quae semine prolem Non dedit) abstinuit fano, se donec ab orta Prole, quaterdecies nova lux Phoebea vocaret. Adfuit haec matremque monet, cui muneris ergo Bisgeminus picta turtur cervice gemebat. Et quibus Unigena aeternus matrisque propago Una siclis redimenda fuit, Iosippus Eoa Munifica regum oblata de merce coactum, Primigeni pueri pretium legale parabat.
34.
His ita compositis, Solymaei limina templi Pura petit genetrix puro comitata marito Atque uteri pignus fano illatura ferebat. Ventum erat ad limen, sed necdum turture mystis Deposito immundum leges superare vetabant Vestibulum, donec mysta accedente liceret Calcare alterius, quo non nisi munda valebat Ire parens, plani spatium. Purissima gressum Fixerat, immundas inter non ferre superba Stare nurus Virgo. Volucer datus atria tandem Munda dedit pretioque siclorum quinque redemptus Unigena: extremum sacris altaribus alter Arsit et implevit partus libamina turtur.
35.
Iam templum ingressae dicam quae fama puellae Accessit sobolisque suae pro Numine cultae Prodigium. Simeon mystes, aetate senectae Confectus Simeon, Messiae encomia suetus Fari Hillelides (doctor quo patre creatus Gamaliel; quali se profecisse magistro, Discipulum, fama est, cuius conversa furentis Saevities molli cecidit vicina Damasco) Is Levita sacer, nomen virtutis adeptus, Iustitiae rectique tenax, maiore repletus Lumine praevidit, sua non resecanda severae Fila deae, donec fida quem mente colebat Praesentem aspiceret mortali luce Tonantem. Moseis eadem postquam delata fuisset Ritibus ad templum soboles matrisque puellae Virgineas premeret caelestis sarcina palmas, Iste movente Deo veniens occurrit eidem Infanti mystes laetoque trementia vultu Ora movet tacitus primum, dein lumine claro, Esse illam, quam iussa diu est longaeva senectus Expectare facem, fatorum in limine vidit.
36.
Triste gemens Simeon gemino quod pressa doleret Infelix Iudaea iugo, quam propria labes Et vitium, externa tum maiestate Latinus Saxorum cultor stansque in cervice premebat Impius Ascalides, poterat cui esse salutis Unica spes, veniens humano in corpore Numen. Integer hoc vitae mystes fideique probatis Moribus insignis, votis deducere caelo. Assiduus, meruit pridem succedere grandi Promisso, quo non fallax, sua sciverat isto Numinis aspectu praeiturus funera, vates. Ipse idem Mariam sacra ad nymphaea ferentes Cum templi superare gradus trimaeque puellae Cerneret augustam effigiem, prospexit eodem Lumine, divinae formam vultusque parentis. Unde Ioachimum patrem sortitus amicum Atque Annam sermone frequens, dum fata sinebant, (Nam fatis cessisse, senex deflevit utrumque) Multa super natae donis, super indole, multa Scitatus, propriae fidei incrementa parabat. Attamen ignarus, tantus quo tempore princeps Gentibus ad lumen praesens veniret Idumae Ad libertatem, Simeon, studiosus avorum Scrutator vatum, stare hunc in limine sensit. Iam siquidem Iudam summis sine fascibus esse Vidit et Hebraeas stringi a raptore secures; Iam prope Chaldaeae scriptas super aggere ripae Hebdomadas numero compleri et cedere novit, Ut veniens quaecumque sibi lux credita talis Iam fuerit, nati quae proderet ora Tonantis. Ac veluti Massylus eques, ubi strenua, vinclis Libera, circumquaque latrans et odora canum vis Dente minax tutas inter nemora avia cogit Ad iaculum prodire feras; ubi tacta moveri In saltu virgulta videt strepitumque propinquae Arboris advertit fugientes cominus apros Ire putat iaculumque parat, venabula torquet Et necdum visâ numerat iam vulnera praedâ – Haud aliter Simeon venturi proxima regis Signa videns votis flagrat dum prodeat ultro Caelestis soboles et amantis praeda Prophetae. Ex Ephrataea visus tandem iste tenellus Rhinoceros, factus perfecto flore pudici Praeda sinus prodire specu temploque videri Luce palam: quem conspiciens complectitur ulnis Longaevus Simeon suspiratumque tot annis, Extremo senio tenus, inter bracchia Numen Sustinet et dulci puerum sic voce salutat: “Expectata diu venisti caelica tandem, O soboles! Famulumque sines lethale resolvi Nunc me, nate, tuum pacemque datura tuorum Verborum stat plena fides, pupilla salutem Praesentem dum sera videt clareque tuetur Lumen ut illius cunctis se flamma revelet Gentibus Hebraeaeque ingens sit gloria plebis.”
37.
Hic iterum mirata parens, miratus Ioseph, Artubus humanis praesens testantia Numen Prodigia et populo coram, queis proditur infans Esse Deus, signis haerent; tacitaque revolvunt Mente, modis puerum quantis iam praedicat aether. Quos simul affatus Simeon sic ora resolvit: “Felices quibus est tantae data copia lucis Et constans oculorum isto de sole voluptas Atque animorum ardor: felicia viscera proli Digna reperta tuae, ô mater semperque beata Digna Deum nutrire parens!” Dein pandit eidem Talia praesagus Simeon: “En parvulus iste, Iste tuus, genetrix, infans dabit esse ruinis Plenam Israëlis plebem, sed quo auspice multi Horum inter casus fato meliore resurgent. Hunc velut expositam iaculis fodientia metam Tela petent: illum probris et morsibus illum Et linguae iaculis plebs inconsulta lacesset. Inde tuo, durae velut si cuspidis ictu Saucia membra gemant, luctu commota fatisces, Ut pateant multorum animi tacitasque revelent Edita de matre et nato suffragia[ERROR: no reftable :]854 suffragia : suffragie mentes.”
38.
Dixerat haec Simeon, cui mox divinitus acta Successit Solymaea nurus testataque partus Virginei caeleste genus, praesentia regem Promissum pueri membra assumpsisse docebat. Haec fuit Anna decem sex supra a funere rapti Coniugis in templo lustris superaddere sueta Ieiunae pia vota gulae precibusque vocare Aeternum pacis caeli de sede satorem. Haec erat, ad funus sacros ingressa penates, Virginibus venerata nurus, cui longior aetas, Et pietas, vivendi aliis exemplar ut esset, Observata dabat: praestans sublimibus Anna Moratae vitae exemplis et prima fuisset Idea virtutis, si non coluisset eandem Virtutum Regina domum Mariaeque suprema Demeret hanc illi morum excellentia[ERROR: no reftable :]870 excellentia : exbellentia famam. Viderat hanc Anna et coluit rectique tenellam Observabat anus dantem documenta puellam. Hanc etiam (supero patuit quod lumine) regis Esse puerperio, maestam expectatus Idumen Qui torquet, matrem electam, cum trima subisset Delubrum: unde sacrae maior reverentia nymphae Et studium obsequii vehemens accesserat Annae. Momento, divina sui cum pignore ventris Quo templum subiit genetrix, advenit et Anna Vota animi factura Deo – mirabile! – nuper In templo notae videt inter brachia nymphae, Natum ubi fulgere Ducem. Quem vertice prono Intuita, afflictae tandem affulsisse ferebat Messiae optatum Iudaeae et gentibus astrum. Praesentem vero populum, puerique trahentis Corda decus famamque sui testesque videntem Imperii, visum vario sermone teneri, Mens non una ligat: vocesque prophetidis alter Somnia grandaevumque alter Simeona putabat Delirare senem, puero, cui mater egena Servilisque pater, qui armis et finibus amplam Cessuram vili domino balbutit Idumen. Pars tamen et mystam longae probitate senectae Et celebrem virtute nurum viduique probatam Laude thori monitisque parem caelestibus Annam, Credebant non vana loqui. Plerisque sed aequum Iudicii lumen, recutitae propria gentis Sustulit improbitas terrenorumque cupido; Quos nimium caecae damnata in faenora mentis Fert acies, nec fata sequens reflectit ad aevum.
39.
Ritibus expletis parvaeque in templa ferendae Praecepto sobolis, pavidus discedit uterque Urbe statim coniux: Galilaeis fallere tectis Herodis rabiem similes fugientibus ibant. Horum etenim timidas iam forte impleverat aures, Tergemini regis Solymaeam adventus in urbem, Divini pueri manifesto sidere cunas Scitantis. Novere etiam pandentibus ipsis Regibus, Eoas iussis caelestibus oras Mutata tentare via, ne dira tyranni De puero edocta auderet crudele nefandum Saevities. Herodem etiam novere secutum Urbis adulantis murmur quaesitaque vatum Carmina natalem pueri referentia Bethlem. Tum viduae afflatique Deo templo edita mystae, Iamque etiam in totum diffusa oracula vulgus, Sollicitam nati trepidamque pavere monebant, Molirique fugam suspecta ex urbe parentem, Unde petita istud complexa est Nazara sidus.
40.
Interea Eoos reduces Bethleme Dynastas Herodes tardare dolens, faustaque recepti In templo pueri multorum voce, tyrannus Offensus saevire parat totaque requiri Tollendum ferro[ERROR: no reftable :]924 ferro : terro infantem praecepit Idume. Mox tamen aethereus iussis crudelibus Ales Nuntius occurrit pressisque sopore mariti Hoc animum sermone docet monitorque fidelis Instruit, ut volucres iustus pavor adderet alas: “Surge age Iosippe et puerum puerique parentem Tolle domo ignotumque hospes fac vise Canopum Et procul Isiaci fias novus accola Nili. Dumque ego te Phariis monitum discedere regnis Iussero, Niliacis deges securus arenis. Causa fugae furor est et mors quam regia nato Cuspis et immitis Solymi parat ira tyranni. Rumpe moras longumque viae nec linque laborem! Mutandae sedes; ne te hic aurora morantem Inveniat, cave! Praecipites sunt regibus irae Alatique pedes, tutum et placabile numquam Regnandi ambitio. Non est formidinis expers Aut sceleris ventura dies: mora nulla, recede!”
41.
Iosippi praeclara fides! Vix ardua iussa Dixerat aethereus, Pharias ut abiret in oras, Aliger, exurgit trepidans monitaque pericli Coniuge compositis dubio non aethere iussae Quae poterant apta esse viae, non visus abivit. Tunc altus sopor urbis erat; quare ille nec unum Vicinum quem tecta dabant affatus amicum, Ne qua viae fieret mora, vel deprensa pateret Causa fugae, tellusque fugae praefixa. Volentem Terga sequi, ignarum biviis ut falleret hostem, Urbe volat; puerum et matrem per devia ducit Et Solymae adverso gressus in pulvere figit Curarum plenus pavidusque, immitia donec Regna vagus vertat, tota submotus Idume.
42.
Proxima nocturnas ubi lux compresserat umbras, Nazaridum celsa iam regius urbe satelles Saevus adest. Mariae sponsoque habitata requirit Limina, maternum opperiens ad funera pignus. Rex etenim auditis viduae mystaeque superbis, Queis pueri aspecto vultu delubra replerant, Auspiciis, versuta pecus submittit, amice Qui Viduam in templo et limen Simeonis adirent Fatorum cupidi et caeli responsa petentes Discere et infido demum sermone rogarent, Infantis qua gente foret, cui pacta marito, Quave tribu, quave urbe parens. Quibus aequa profari Nulla mora est et cuncta, nihil crudele timentes Expediunt, rapido nil servitura tyranno,
43.
His ita compertis immitia iussa satelles Accipit et ferro volat incursare quietas Nazaridas. Doctusque sacro de limine, portas Invadit miransque datis occurrere nullum Vocibus, explorat cunctos violenta recessus Saevities, si posset heros reperire latentes Cum puero regisque metum mucrone levare. Ut rabies quaerendo omnis consumpta, propinquos Exagitant, adduntque minas, ubi mater, ubi infans Poscentes, crudele genus feritasque cruenta Carnifices. Quibus ingratum vox omnibus una Responsum fuit: occiduo Phaëtonte maritum, Et matrem cum prole sinus implente parentis Observasse domi; sed quo nox ultima patrem, Quo puerum matremque tulit, par possidet omnes Et stupor et taciti par ignorantia facti. Attonitus dictis miles, calet omnibus ultro Tentatis urbi vicina per arva laresque Rurales, illos si forte domestica rerum Prodire in campos et rura subegit egestas, Quaerere regalem praedam: tamen omnia frustra Experti speque abiecta vestigia torquent Ad Solymaea, quibus digressi tecta, docentque Iussam ausis tentare necem frustrato ut omnis Quaesiti labor infantis remque ordine pandunt.
44.
Hic princeps augere metum famamque putare Non falsam Hebraei pueri, quem fata furenti Eriperent regnumque fuga facesque pararent. Depositurus erat rabiem, ratus esse potenti Nequicquam obniti fato, nisi dira priores Principis irati flammas acuisset Erinnys. Haec etenim pudori dotes, praeconia et altae Semina virtutis bene contemplata, pavori Succubuit, ne frontis honor regalis adeptus Imperium scelus omne, Stygis quo vipera gaudet, Opprimat et solum vitio discriminet Orcum. Haec itaque Herodis natum crudelibus ausis Pectus, ad infantis suprema pericula versat. Qui sobolem partesque thori cognataque ferro Corpora discerpit, quid erat suadere protervo Ascalidae imbellis fatum complere puelli? At quia lugebat Furiarum pessima prolem Virgineam caelo tutam, diffidere pravis Consiliis validisque minus pro more futuris Incipit irasci insidiis. Sine crimine tandem Ne foret, immitem scelere hoc animavit Erinnys Sic affata Ducem: “Iudaeae summa potestas Egregium decus est, unus quam terreat infans Quem neque vi possit, duro neque perdere ferro! Anne vides veluti, princeps, te subdita laudat Proculcetque fides? Puerum tua sceptra petentem Occulit et tacitis hunc regno extollere votis Plebs infida cupit lumenque orientis adorat? Perfidiae neque causa deest: Iesseius ille Creditur, Hebraeum solium qui postulat heres, Davidis soboles iusteque putatur avitos Poscere ab externo possessos principe fasces. Hunc populi suspirat amor, tibi plebis apertum Est odium! Nisi te ferro tuearis, inane Regis nomen habes[ERROR: no reftable :]1029 habes : habet: perdit fortuna paratum Sanguine, ni pariter servetur sanguine regnum. Ut regnes, dura efficiet mollisque potestas, Ut pereas, nec solius te purpura regni Deseret invitum: solio qui decidit, alte Praecipitat: gravis haec, extremi funeris expers Esse ruina nequit. Detracto murice, fatis Proximus est princeps; augusto vertice frangi Regalis nescit, fracto nisi vertice, splendor. Nunc audi quid agas: puerum, Davidica Bethlem Cuius habet cunas, eadem servabit amatum, In spem Iessiaci generis regnique nepotem. Edictum fer tale volo, quo tota gravetur Ephratae regio: puerum Davidis ab alma Stirpe ortum accepisse refer partusque recentis Esse locum Bethlem latebrasque morantis ibidem Rumor habet; te servandi quia sanguinis alti Cura tenet, puerum regali limine sistant, Regales habiturum aedes, ne casus eundem Invidus extinguat: quod si parere recusent, Bima cadat soboles ferro Ephrataea minore. Hinc tibi securo regni, vel proditus ultro Tutelae sub iura tuae, regalibus infans Succedit tectis, quem suscepisse profusae Laetitiae ad speciem signis, monstrabis abundè Servandae augustae sobolis te laude teneri. Interea, prout ipse tuis dabis utile rebus Consilium, poteris securis fraudibus uti: Nam puerum facilis labor est extinguere, nulla Funeris invidia. Quod si male provida Bethlem Prolem scire neget, ferro tunc utere princeps: Ephrataea omnes fac lugeat ora puellos, Quos inter tunc iste cadet qui quaeritur infans. Haec animo par ira tuo; nec fata verere, Sollicitos nam fata iuvant. Dicenda nec ista est Saevities, sed fama Ducum qui frontis honorem, Quando opus est, fas semper habent mucrone tueri.”
45.
Advertit propriis dare Erinnyn idonea votis Consilia Herodes, cui erat feralibus ausis Par ardor. Scripti signavit protinus astum Edicti, quo tota alto ceu fulmine tacta Intremuit regio et Bethlem funusque daturae Ephrataeae ululant percussae pectora matres: “Quis puer hic, aiunt, soboles quae sanguinis ista Iessiaci, nostrae prolis tradenda periclo Quaeritur? Ignaram pueri quae territa urbem Pernicies? Non is puerum, vult iste cruentus Parricida suo speciem praebere furori, Quo genus Hebraeum iugulet nosterque parabit Initium ferale error primumque recentes Destinat ad caedem fetus, ut postea vulgus Impius in reliquum ferro grassetur et igni!” Nulla timoris erant, luctusque ignara parentum Tecta, quibus teneri torquebant ubera nati. Non alius status urbis erat, quam Marte secundo Hostis Arabs, aut Assyrius si moenia victor Scanderet et victis instaret acinace muris.
46.
At populi fremitum, matrumque immota querelas Sustinet Herodis rabies: dare funera saevus Imperat atque omnes scrutari cuspide cunas. Saevit atrox ferrum primusque effusus in urbem Ardor Ephrataeam; fusa hinc per rura, per agros, Oppida barbaries plusquam vicina fatigat. Quis matrum lacrymas, luctus, puerosque virile Servandi studium, natorum infausta praeire Impavidas quam fata sequi, quis inania iusto Aequabit lamenta sono? Non si mihi Sulmo Arcanos reseret, non si mihi Mantua fontes.
47.
Mater erat Dorcas, simili sibi pignora sexu Terna tulit primis pacti quae coniugis annis. Hannus erat coniux, agri ditissimus Hannus, Laeta cui tandem sobolem connixa gemellam Dorcas, utrumque marem primumque vocavit Abelum. Alter erat Samuel, sed quem legalè cruentus Occidit culter puerumque a lege gementem Praeputii dolor extinxit; maestaeque remansit Dorcadi tunc solus spes posteritatis Abelus. Iam Phaeton bissena anni compleverat astra Crescenti puero, sed qui ne cresceret ultra, Obfuit Herodes. Illo mandante satelles Irruit in matrem pignusque quod ipsa reductâ Parte domus, conata feras eludere leges, Abdiderat, proferre iubet. Negat illa recentem Esse sibi puerum; sed semen inutile ferro Femineum ostentat Dorcas: pro stirpe virili Tercentum vocat ore deos, Martemque Iovemque Neptunumque Thetinque Chaosque Erebumque profundum Tergeminamque Hecaten, tria virginis ora Dianae, Si Gradivigenis forsan venerata Latinis, Terreret Calabros iurata potentia vernas. His tamen intrepidis, crines effusa vocatos Testatur moritura Deos et veste recincta Pectora nuda manu pulsat: per conscia veri Sidera perque ipsum Capitoli immobile saxum Tarpeiosque lares tortorum immite furentum Flectere corda parat genetrix, cumulata sed illic Mille parum cautis, periuria matribus obsunt. Fit iurata fides regalis vilibus irae Mancipiis suspecta magis, violentior unde Ad secreta ruit quaerenda cubilia miles. Dorcas ut advertit saevos propiore ministros Iam latebris instare loco, ne forte tumultu Territus in proprium, quem tunc sopor altus habebat, Discrimen ploraret Abel, orare severos Blanda fuit, vacuo prolis discedere tecto Carnifices pretiumque dabat non vile. Sed illi Nec prece nec pretio moti. Mucrone furentes Qualibet occultam sobolem scitantur ab umbra.
48.
Compactus tabulis paries fuit ultimus unus Integer et nullo sectus discrimine portae, Cui superesse domûs potuit pars nulla videri. Parva tamen retro fuerat secreta locandis Area servandisque opibus, quas abdere vellent, Atque una patuit tabula locus ille refixa. Hoc latebris apto spatio celavit Abelum Dorcas. Effugisset Abel hac arte cruentum Mucronem, strepitu victo nisi limina somno Clamore implesset, seque ad sua fata parasset. Et licet insonti puero comes addita nutrix, Fida quidem custos mollisque ministra soporis, Securi tamen atque aliquid crudele vereri Ignari infantis, sollers quantumlibet omnes Ire per illecebras, nequiit suspendere fletum. Tunc rabidus miles puerum qua flere notavit Parte furit, sobolem poscit tabulasque refigit, Inventum rapuit. Veluti si mitia campi Gramina tondentem mollem lupus involet agnum, Sic teneram pueri rabies petit effera praedam. Cuspide mox raptum iugulat, dein pectus acerbo Transadigit versare perito viscera ferro. Ut simul et pueri gemitum vocemque supremam Excepit genetrix, subito labefacta dolore Lapsa solo est, iam certa mori. Miserabilis Hannus, Et dubius sua quo vertat valitura parentis Auxilia, ut sobolem genitor, dum Dorcada fidus Ingeminat coniux, fatum complevit uterque. Ense puer cecidit, periit sine cuspide mater: Hanc animi dolor, hunc regnandi insana cupido, Hanc mentis pietas, illum perversa tyranni Sustulit ambitio. Tanta pietate parentis Exitus infelix; tanta impietate triumphat Filius: hanc melior rapuit, felicior istum Causa, recens nato quod sit data victima Verbo. Hannus utrumque una maestus collegit in urna; Unum utroque etiam signavit nomine marmor. Hic Dorcas genetrix et Abelus filius, ambo Exanimes a morte iacent: ruit illa dolore, Hic ferro; duplexque dolor patrisque virique Mollius hoc saxum quam sit dolor ipse, paravit.
49.
Quis reliquos matrum casus obiectaque ferro Pectora, quis raptos ipsis tortoribus enses, Quis patrum oppositas Solymis mucronibus iras, Quis gemitus posset, quis femineos ululatus Effari? Non si pleno me fonte rigasset Docta Hypocrene, si totum Helicona dedisset Phoebus et ex ipso melior me culmine Pindi Umbraret laurus, tantae nec caedis acervos Dicere, nec nuruum luctus lacrymasque valerem. Haec si Pelignus mutatis addere formis Tentasset vates, habuit qui cognita necdum Naso Tomitanus natorum haec funera, duro Plurima manasset Niobe Bethlemia saxo.
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess]. |
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.