Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess].
LIBER XI. IESSEIDOS
1.
Septima post Iani Latias exorta Kalendas Lux alium solem melioraque sidera Iudae Apparere dedit. Mutata ubi patria iusso Exilio tellus, reducis cum pignore salvo, Nazara virgineae mirans videt ora maritae. Illa diu vacuas dominis absentibus aedes Laeta subit. Quantumque tulit virtusque pudorque Officiosa, piis reditum gratantibus ultro Matribus occurrit causamque petentibus urbe Excessus taciti, monitum caeleste recondens Non aliud, quam sic Numen voluisse reponit.
2.
Post reditum, cunctis quo non illustrius oris Tectum nacta parens, semper crescente, paterna Hoc coluit virtute heres opibusque replevit Aethereis, quarum tangi livore putasses Caelicolas, aequanda datis sibi dona stupentes Terrea sortiri Galilaeae limina nuptae. Huic Domui, quamvis cocto pro pulvere vili Maius erat pretium, quam si caelestibus unà Sideribus terraeque auro iungatur Erythrae Baccarumque Indi pretiosa superbia ponti; Ex quo felices venientem in membra Tonantem Parvaque senserunt animantem viscera muri. Numen ibi humano postquam se corpore texit, Nec caelum plus lucus habet, nitidissimus aulae Candor ubi Empyreae voluit spectabile divis Caelitibus lumen pariter splendescere terris Terreno e caelo, quo sponsus uterque petitis Plenius affulsit spectato Numine flammis. O felix Domus! Aeterni cui contigit imbre Nectaris impleri, nec tantum haurire minutis Hanc pluviam guttis, ipso sed fonte rigari. Prodigiosa Domus! Quae connubiale duorum Virgineo in thalamo foedus sancivit amantum, Quorum alter Deus est, luteae sed stirpis et impar Altera, supremo sed par dare membra Tonanti Est caro: queis rutilas non affugientibus umbris Flaminis aeterni accendit lux pronuba taedas.
3.
Assidua istius servabat lumina tecti Virgo, redux Pharias postquam calcavit arenas. Sedulus hic lateri materno adstare solebat Divinus puer et matris quo iussa vocabant Praesto esse atque suus qualem nutritor agebat, Observare artem fabroque vibrante securim, Vilia caesarum trabium segmenta legebat Aptabatque loco, de quo poscente camino Ad parca exceptus rutilaret edulia stipes Hibernisque daret tenuem pro noctibus ignem. Nec tamen haec Solymis interpellante vetusta Religione, sacris accedere templa diebus Abstinuit divina Domus, legalibus acta Imperiis; solitusque puer matrisque virique, Dulcis utrique, tener, latus observare viator.
4.
Ex quo Niliacum post terga reliquit Anubim Sacra Domus propriosque adiit revocata tribules Occurrit primus Solymaeis ritibus ingens Festorum paschalis apex; ubi menstrua lampas Quatuor atque decem lumen solare diebus Integra collegit tangens superansque priorem Aequidiem, verno Hebraeis quae sole ferebat Initium noti fastis popularibus anni. Paschae autem festos, hilari complebat Idume Hebdomas una dies, faciens memorare solutos Aegypto et profugos divisa per aequora patres. Tunc ea divinam, servandis legibus aequam Religio monuit matrem Solymaea Tonantis Limina et augustas venerari protinus aras.
5.
At quoniam regnans, imitari strenua patrem Herodem soboles, Solymo saeviret in ostro; Unde profecturi potuit iactura timeri Infantis, vix ausa parens offerre periclo Praesenti puerum: tribuum pietate calenti In dubium vertit sobolem committere templo. At quia totius Solymam tunc ibat Idumae Religio, tanto fieri vix posse putabat Accursu tribuum, quos inter milia matrum Miliaque infantum rex ut discerneret unam E cunctis sobolem, patrio quae victima ferro Quaesita, extinctas ignota reduceret iras Augere adducto statuit sollemnia nato.
6.
Tempus ubi legale alios movisse tribules Innotuit proprios templo mutare penates, Id quoque tergemino Phoebo lassata (dierum A Solymis totidem nam pulvere Nazara distat) Delubrum subiit cum prole et coniuge Virgo. Ut sacros tetigit postes, lethale profanis In cute vestibulum, tribuum completa frequenti Atria concursu, poterant ubi cernere parvo Pariete divisos, aris dare munera mystas, Caelica confestim veniens vox omnibus aures Occupat et numeris delubrum talibus implet: “Advenit revocata fuga Nilotide proles Quam genui et reducem Pharia regione recepi.” Hic rapti cunctorum oculi, qua parte sonare Verba putabantur; quaesitus ab omnibus author Vocis, at humanae faciles cognoscere carmen Non esse hoc linguae; dicti mysteria quaerunt. Mystarum labor effati deprendere sensum Ingeniumque fuit; quibus ad commune reductis Arbitrium mens talis erat: quod ab aethere lapsae Prodigium vocis Pharii voluisset Anubis, Excussum memorare iugum, veterisque laboris Servitium versare animo non deside plebem Admonuit, Iudamque Deo paschalibus aequum Stare sacramentis, quem summa potentia Nilo Subtractum voluit, signo praesente reposci. Virgo tamen verbis quae vox audita ferebat Non male perspectis, alio quam caetera carmen Turba revolvebat sensu. Signare profectam Credidit a Nilo sobolem, cui inde vocatae Dux eadem custosque fuit. Sed nescia partus Virginei, Solymaea fides non censuit istos Demissos caelo numeros comprendere tanti Versa retro Phario pueri vestigia rivo.
7.
Patria Iosephus nactae domicilia sponsae Urbe redux memorat quae se populumque propinquo Mystis vestibulo paschalia vota ferentem Implevit vox fausta palam, nec Numinis oris Ancipites numeri. Tum quid tota urbe referret, Iudicium attentae repetit populare maritae. Illa quid hic dicat vix invenit: haeret in uno Sed sobolis vultu modicaque in carne latentis Maiestate Dei, quam tot portenta Tonantis Adverso fidei Iudae dant noscere prolem. Nec se Iosippo celat, sic ore locuta: “Nosse, marite, potes Pharia tellure relicta Quae vox natalem nos visere iussit Idumen. Eiusdem vox ista Dei est Aegyptia noctis Somnia confirmans, ubi te Iosippe vocatum Nostra valere dato suscepit Nazara Nilo. O Iudae domus! Ô generosa fidelis Abrami Posteritas! Quantum ô vestram terrena puelli Sollicitat caligo fidem! Promissa salutis Vos lampas iam luce ferit neque segnis amato Isacidae proprium suffert celare nitorem! Sed luctu maiore premor, quod discere primas Infantis gens dura faces et tenuia nati Lumina Messiae, maiori luce micantem Signorum, petet opprobriis inimica Sionis Progenies; duraque suum cervice[ERROR: no reftable :]140 cervice : cerviae repellet Difficilis virtute regi Iudaea magistrum. Is morum verique sator, caeloque profectae Assertor fidei, validus connectere certis Verborum praecepta notis, signataque miris Prodigiis effata dabit poteritque videri Non fallax fictusve suis sermonibus author; Et tamen errandi caeca et scabiosa voluptas Efficiet, ne divino ferat ore doceri Despiciatque adversa sibi caelestia verbi Semina et aethereum laceret gens cara satorem. Ille diem caecis, quod non sine Numine praeco Adveniat, vel falsa loquens oracula vates, Corporibus reddetque animas: vocalia mutis Ora dabit, surdisque sonos comprendere mittens Auribus auditum: sola huius voce volabit Claudus et insueto praestabit tibia gressu. Ille minas pelagi nigrasque Aquilone procellas Imperio premet increpitans: pro turbine lenes Emittet Zephyros, timidis bona flabra carinis. Sicca Galilaeo figet vestigia fluctu Obsequium praebente vado liquidoque meabit, Dura velut premeret saxa, aut crystalla; profundo Retia caeruleas ponti glomerantia praedas, Nequicquam iactata, unam frustrantia noctem, Praecipiente ipso Pelagus tentare, silentum Squamigeros clausisse greges mirabitur impos Plena nataturis non plus educere pinnis Retia piscator, sociisque extracta lacertis Innumeros notare dabunt per litora pisces. Desertae cernent valles et inhospita Iudae Culmina, ieiunas dape deficiente, sequentum Milia quinque virum (numerum nec fecerit infans Nec mulier) saturare animas: ubi quinque per omnem Partiti populum panes pleneque soluta Esurie, collecta gulam superantia stabunt Undecimo plusquam Cereris fragmenta canistro. Tartareos hostes, homini insidiantia semper Orci mancipia, humanis figentia sedem Corporibus, nutu eiciet tristemque iubebit Aut Erebum petere, aut sorbendos aequore foedos Infestare sues. Morborum nomina mille Momento extinguet, currentibus undique turbis, Indubiam nullo non impetrante salutem. Gaudebit cognatus Hymen se prima fuisse Nactum prodigia, absumpto conviva Lyaeo Cum sitiet, cui post, nulla quod vite pependit, Sex gemina ignoto replebitur hydria musto. Plura dabit facietque palam testantia Numen Signa, sed adversum portentis omnibus orbem Inveniet divina fides votisque cupitum, Praesentem opprobriis lacerabit Iuda tribulem. Nec furor hic sistet: post tot ludibria ponet Supplicio maiore animam: suffixa probroso Placatum sceleri Numen dabit hostia ligno. Hoc fugiet moriente dies: caligine Titan Abscondet rutilas tunc plena et Delia flammas. Ipsa eadem terso quae iam nitet aurea vultu Lampas, ab hoc oris labem maculasque parabit Deliquio, tanti non depositura doloris Effigiem, peracerba sui quam funera lugens Induit authoris; facinus crudele relictis A luctu maculis exprobratura cruento Isacidae, Messiae odium pro laude fatenti. Intremet et tellus reddetque hunc tertia vivum Turbato custode dies; tamen impia cunctis Perstabit signis turpem Synagoga fateri Perfidiam palmasque ipso cum Dite ferire.” Hic siluit Virgo lacrymisque rigavit obortis Ora et praesentem pia strinxit ad oscula natum. His autem quae tunc genetrix praesaga ferebat Attonitus, tacito versabat pectore Ioseph Consilium sublime Patris, cui funere cari Unigenae, stat fixa animi sententia, culpas Tollere et aeternum ligno componere foedus.
8.
Iam duo lustra super bis annua presserat astra Delius, humanos postquam immortale sub artus Illapsum coepit per tempora crescere Numen, Lux nova paschalis, teneris non utilis agnis Ad solita oppressam cum festa vocaret Idumen. Divinus[ERROR: no reftable :]220 divinus : divinis cum matre puer communia Iudae Gaudia completurus adit socioque parentis Nomen habente viro sacros consumat honores. Ut tenor expletus legis, Galilaea reversi Rura petunt, lux iamque prior confecta parabat Colligere hospitio lassos; queis tecta subire Caelestis soboles, longum expectata vetabat. Haec etenim, postquam Solymis exire parenti Mens fuerat, petiit sibi permittente licere Matre profecturis actutum in propria iungi Cognatis patrumque pio sermone teneri. Hic animo suspensa parens, ignara quid altae Vota velint sobolis; sed mox “I, nate” reponit. Iosippus vero “Fili,” inquit, “colligat uno Fac, rogo, venturus tecti nos limine vesper.” Cui iuvenis contra: “Efficiam, Iosippe, paternum Quod iubet imperium.” Ratus hoc se nomine dici Iosippus securus abit sociaque iugali Virgine progressus. Pelago cum coepit anhelos Mergere Phoebus equos, ad diversoria notas Nocte vocante tribus, demissae ad vota maritae, Neglecto elegit somnum captare mapali. Sed prius incultam quam commigraret in aedem Coniuga virginitas, oculis lustraverat omnes, Qua poterat spes esse vias, ut in urbe relictus, Inter amica redux posset cerni agmina natus. At frustra dimensa oculis omnis via: nullo Explorata dabat Messiam semita signo.
9.
Iamque soporiferis faciem velaverat umbris Vesper et ablato poterat iam lumine nemo Eminus agnosci. Luctu turbata parentis Viscera cognatos, variis quos copia fecit Dispergi hospitiis, visa de prole requirunt. Accepit quod patrum aliqui docuere: propinquis Urbe migrare suis iunctum vidisse, parentum Verba auscultantem iuvenem et pia multa ferentem; Qui tamen ignaro comitatu avulsus et ultra Non visus; quo versa solo vestigia pressit, Nil erat, unde parens poterat turbata doceri. Sic ignari omnes respondent omnia votis Dissona maternis: quo se converteret illa Non habuit, torquens animum sed saevus amaror Obruit et quovis ferri crudelior ictu Anxietas tristisque repertum ingressa mapale Consedit depressa animo maestosque volutat Pectore, divinus fatum quod pertulit infans. Et prope par animi, casu conflatus acerbo Iosippum tenuit dolor, importuna vocantem Sidera, nocturnis solem remorantia flammis. Quaerendi studio iuvenis, lentum ille putabat Plus solito, Arctorum currus agitare Bootem. “Exorere ô citius, nove sol” aiebat, “et ortu Fac alium reperire tuo, materna secantem Amissumque mihi lacerantem pectora solem. Fortunati ignes, felicia lumina, stellae, Quae numquam rutilum qui vestra est vita, doletis Occubitu Titana premi. Sublime vagantes Non maerent hac sorte faces; amissa reliquit Nos tamen augusti facies clarissima Phoebi. Ah tanti, vacuam stellae quae pingitis aethram, Vos moveat iactura boni. Monstrate latentem Insigni radio iuvenem, nova flamma coruscet Maiores solito tectis felicibus ignes, Degit ubi nostri lampas divina sereni. Servo memor vestrum, quale exhibuistis Eois Regibus obsequium; nec erat descendere caelo Difficile aut durum terraeque propinqua secare Climata, Memnonidas donec famulare sequentes Lumen, Ephrataeum deduxissetis in antrum, Natus ubi noster, qui nos modo separat, infans Gentibus indulsit primos praesepis amores. Sic nobis signate viam certoque docete Lumine, queis habitat noster regionibus ardor. Ibimus has omni posito terrore per umbras, Vestra secuturi radiorum praevia, stellae.”
10.
At genetrix, cui maternus referebat amato De puero peiora timor, vix voce dolorem Prodiderat, sed multa gemens altumque Tonantis Consilium, quo cuncta infans amissus agebat, Contemplans: matrem quod vellet habere severis Forsitan absentem fatis, quid triste pavebat. Iam vel aberrantem per devia iamque volentem Vivere matre procul, iam vel suscepta salutis Humanae initia, aut caelum petiisse, paterna Sede reversurum, postquam praescripta vocaret Poenarum mortisque dies. Vel forsan iniquus Inventum Solymae patriis si manibus heres, Herodes soboles, caesum crudele litasset. Sollicitum tali feriebat imagine pectus, Hisque timor formis matrem torquebat amantem. Certa tamen, quidcumque fuit, sublime fuisse Consilii caelestis opus, divina valeret Quod neque virginei falli sapientia nati. Hoc luctus conata suos componere vero, Non potuit quae mater erat, cui dulcia prolis Lumina, totus amor: possetque ea perdita luctum Tollere, maternum si tollere vellet amorem. Excitat hunc absens soboles, magis unde gemebant Viscera maternae pro mole paventia flammae. Illa ut summus amor, vel prout miranda parentis Urgebat pietas, vel ne materna vacaret Cura minus, toto sibi dulce requirere pignus Proposuit vitae spatio, non simplice donec Victa dolore cadat; moriensque beatior isto Funere, divinae sobolis consumet amorem. Nec iam vana suis Aegyptia sacra triumphent Commentis, ubi quaesitum non cessat Osirim Flere Isis; veram siquidem Iudaea dedisset Historiam amissum Mariae quaerentis Iesum; Inquiri tanto si suave fuisset eidem Virgineae matris nutritorisque labore. O excelsa parens, materni imitabile numquam Prodigium affectus, cui non imitabile puri Ventris erat germen! Si tantum absentia nati Lumina deploras, quid erit cum funeris author Iuda sui saxo te non absente ligatum, Innocuum caedet flagris crudelibus Agnum? Quid cum divinum plusquam centena cruorem Plaga vomet totidemque videbis hiantia praesens Vulnera, lassatis rabies cum caeca lacertis, Ipsa etiam saevis penetrabit ad ossa flagellis? Quid, sua Romanus scribet cum funera praeses Iudaeo clamante crucem? Quid stipite pressum Cum maesta aspicies? Quid ubi nudata cruento, Te coram, ô genetrix, pendebit victima ligno? Disce minora pati, te, dum graviora videbis, Extinguat ne tortor amor! Sed flectere matris Quis potis est, qualem nec mors avellet amorem?
11.
Nox erat et verno ridebant astra sereno; Intuita haec genetrix “Heu, quam fulgentius astrum Orba gemo!” dixit. Mox caeco inclusa mapali, Cum bona pars noctis caeli convexa rotasset, Suppositâ ad somnum sustentat lumina dextrâ. Tunc etiam tristis nimium languentia fabri Membra sopor tenuit; medio quem corpore nixum Ligneus excepit paries lectumque profusis Terra dabat pedibus iunctis qui pectore palmis Compositus tristem perflabat corpore somnum. Hos demum absentis sobolis maerore levari Omnipotens voluit, terras invisere misso Aligero. Qui iussa sequens, neglecta mapalis Tigna subit, sopito adhibens haec verba marito: “Mane redi Solymam, faciet quaesitus ibidem Se reperire puer, vestrum cui limen adepto Semper erit constans sponsis parere voluntas.”
12.
Iam leve sopitam, rostrati cantibus oris Pervigil Auroram terris instare monebat Cum strepitu motis volucer Phoebeius alis, Cum sopor oppressus noctis concepta marito Somnia narrabat subitoque adversa referre Prolis habendae ergo Solymam vestigia dictat. Nec mora, nocturnus qua visus imagine Morpheus, Admonita est uxor, cui iam Solymaea propinquo Sole remetiri[ERROR: no reftable :]373 remetiri : remitiri quaerendae compita proli Mens immota dabat; nocturna sed ista valebant Somnia suscepto fructum spondere labori, Certior inventi fieret quod copia nati. Nocturnas necdum lux plena removerat umbras, Summa nec adverso feriebat culmina Titan Lumine, sed circum montana cacumina quidam Luteus aequabat rorata crepuscula fulgor, Cum Solymaea rudi relegat quo compita coniux Prodit uterque casa: paribus vestigia curis Cunctabunda premunt; quos occurrente diei Simplicis occasu, Solymae domus hospita texit. Tertia surgentis numerabat lumina Phoebi Matre procul soboles, cum vota calentia Virgo Depositura petit Solymi sacraria templi, Ora vel amissus si fors daret obvia natus. Viderat hic illam, commune prophetidis Annae Sortitae fatum neptis Debbora, virili Prole Phanuelis veniens, amitae secuta Exemplum, dum cruda viri post funera, spreto Connubio bigamos templo sacrarat amores. Illa, ut erat purae pridem devincta parenti Religiosa nurus, Mariam sermone salutat. Virgo sui referens amissi impervia gnati Lumina, Debboram visa de prole docentem Audit et augusti pressisse patentia templi Atria cognoscit: genetrix afflicta resumptâ In pectus maiore anima, domicilia fani Singula vestigat: socio est par cura marito.
13.
Est locus a dextra templi regione, virorum Exedra, grandaevi quam post paschalia mystae Orgia, fatidicos soliti explanare prophetas, Et legum clarare umbras tempusque volentes Scire beaturi Iudaeam Herois, adibant. Dispositis vatum tabulas versare periti Accubuere locis: sedes data prima magistris, Perfectae necdum subiecta sedilia pubi, Ima dein studii cupidae subsellia turbae. Occupat hic aptum supra duo lustra biennis Progenies divina locum et data tempora fandi Nactus, inops veluti studii petit ante doceri Doctrinae totius apex legemque reposcit Scire dator legis. Qui seu responsa rogaret, Sive daret, puero attonitos dicente disertos Verba stupere dabant plusquam terrena magistros. Materies sermonis erat promissus Apellis Messias; tempusque illius adesse relatis E patrum tabulis Iudae lux missa docebat. Ut postes tetigit genetrix, ubi caelica proles Quaesitorum acie responsorumque fatigans Legales cathedras mentis iuvenile beatae Edebat specimen subsistere censuit illo Limine, dictorum librato pondere donec Prodiret natus. Quam talem irrumpere coetum Quantumvis ardor prolis suaderet amatae, Virgineus pudor et morum censura vetabat.
14.
Ut sua defluxit doctis congressibus hora, Excessu legis procerum, promiscua plebis Inter, adest Mariae natus; cui obvia mater, Sed procul a turba, maesta sic voce profatur: “Quale opus est hoc, nate, tuum non suave parenti? Nate, meo et patris tanto quaesite dolori!” Cui soboles divina infit: “Quae causa laboris Est vestri? Quis quaerendi vos possidet ardor? Forsitan ignaros pietas vos esse volebat Me placito numquam obniti, nec deesse paterno?” Tunc faber agnovit, vere ac sublime locutum Cum Solymae haesisset, iuvenem, dum “Colligat unum Vespere nos tectum” admonuit; se patria dixit Iussa secuturum semper: divina parentis, Non sua, tunc fuerat quod vota implere voluntas. Paruit is Iosippo etiam maestaeque parenti, Aetherei dum iussa puer genitoris obivit, Conscius his semper placitum caeleste probari. O divine puer, cuius cum patre voluntas Est eadem, nostra hoc animi nutantia facto Arbitria informas, dum sic contraria matrum Lamenta aethereis monstras postponere iussis! Hic tamen alta patris postquam mandata secutus, Terreni dictata uteri non degener audit Imperia et iussos aequa capit ore labores. Ille etenim donec spargendis apta veniret Seminibus veri et monitis caelestibus aetas, Virgineae constans humilisque haerere parentis Vocibus et iuncti materno foedere fabri, Non fuit istorum – mirum! – tam vile iubentum Obsequium, cui non subito se tanta pararet Maiestas nutusque velut sequeretur heriles Astrorum princeps hominumque aeterna potestas Serviles curas praecepta iubentia servat. Ille leves patris, lignis fabrile dolatis Augebat census: duram tractare securim Et terram versare potens mercede refusa, Aut iuga simplicibus terrae opportuna colonis, Aut sola scissuris aptabat aratra iuvencis. Quodque crucem referebat opus, iucundus agebat, Unde trabes tectis et postibus altaque botris Fulcra, suae mortis iam laetus imagine panxit. At reliquum cunctis ignavus et omnibus optans Apparere rudis, decor et sapientia mentis Aeternae, sexti complevit tempora lustri.
15.
O, quanta his visis materni causa stuporis Ista fuit soboles, sua qualis origo fuisset Prima, satis gnarae! Quae se de matre priusquam Egressa est, patri nata est sine tempore proles. Et tamen insanos hominum calcare tumores Erudiens exemplo humilis, non cognita mundo Arcana evolvit; veram mortalibus esse Extolli cupidis, orbi vilescere laudem. His facibus, divini operis felicibus orsis Praeluxit iuvenis, donec perflantibus auris Doctrinae et signorum, avidum immortalè beari His ipsis totum flammis succenderet orbem.
16.
At prius extinctus custos matrisque iugalis Virgineus, virtutum ingens fato additus heros Iosippus, quem post seri fastidia morbi Sic postrema animi cum corpore lucta resolvit. Iam senii ter quina gravis Iosippus agebat Lustra pater, prope tricenis in foedere lapsis Et sponsae et sobolis curam sortitus ab annis: Pervigil, obsequii largus patiensque laboris, Fidus ubique comes, custos, nutritor et actor, Cui Mariae et prolis caluit castissimus ardor. Immortalis amor certae tulit omina mortis Deliquium lethale minans, succumbere iussâ Naturâ nimio quem non dabat ipsa, calori. Qui fieri potuit, summos Iosippus ut inter Divinorum aestus animorum algente moratus Connubio, tantos non exarsisset in ignes? Virginei pudor et virtus excelsa mariti, Assiduos inter Mariae sobolique serenos Intuitus – mirum! – radiis utriusque calescens, Aligerûm primis si non certasset ephebis. Flamma animi iam tanta fuit, transiret in artus Ut calor immodicus cordis; sed terrea deses Ferre caro peregrina cavis incendia venis, Languebat manifesta mori stratoque iuvari Debuit excessus membris mortalibus impar. Compositum strato corpus vehementior istâ Presserat extrema cordis luctator arenâ Eripuitque animum placidus, sed lethifer ignis. Tunc generosorum pugilum spectare supremos Incepit primum soboles divina labores, Tunc et Virgo parens, quorum iucunda beatae Praeludit, dum fata instant, praesentia palmae. Iosippusque suum prior his absolvit agonem Auspiciis; sponsae siquidem sub Virginis umbra, In Iesu amplexu feliciter expiravit.
17.
Quo tendis, Iosippe, abiens? Ad sidera dignus Forte volas heros et scandis in astra, paternas, Cuius eras Nestor, opes habiturus alumni? Tutorisne pii merito te suscipit aequus In sua regna Pater, servo devincta fideli? Hoc poterat decuisse quidem rectumque putari, Sed tamen aeterni certus fati obstitit ordo, Qui caeli clausos immoto cardine postes Vectibus et centum aeratis connexa tenebat Ostia, nullo hominum merito superanda, priusquam Clausa triumphanti prostrato Dite pateret Ianua Victori, annorum per milia quatuor Intentata, suis demum reseranda triumphis. Quo tendes igitur Iosippe? Parentis Abrami Excipiet te forte sinus vicinaque Diti Umbrarum spatia, ingratas sine lumine sedes Accipies? Quamvis fortassis Olympias una Sit super, humanae scandant dum sidera mentes Et laeto Messiae, illis revocere triumpho E tenebris, iunctum inficias te his patribus ibo. Plura patris nomen, quo te divina colebat Proles, plus etiam iunctae tibi gratia sponsae Plusque sui tutoris honor virtusque meretur, Quam loca te caeci caperent ut tristia limbi. Sed potius quaedam ignotae regionis amoena Temperie Charitumque domo, sociatus Enocho Thesbitaeque comes vati, expectare decebat Messiae victricem animam, dum rupe sepulta Membra resumpturi palmas sequereris Alumni. Conveniens fuit ista tuae data praevia menti Laurea, sidereo donec sublimis honore Divina solem luce accedente praeires.
18.
Interea genetrix Virgo, mortale mariti Quod fuerat, tumulo claudit signisque pudoris Virginei, lauri foliis et floribus ornat. Huic ego tale suo scripsissem in marmore carmen: “Ne sacros turbes cineres, adverte viator! Virginis hic matris sponsus iacet. Omnia dixi.”
19.
Sublato fatis purae consorte maritae Et tria caelesti complente decennia prole, Libera coniugii Virgo, patriaeque solutus Iure potestatis natus (spontanea quamvis, Iosippo veluti patri parere voluntas, Virtutis non legis erat) maerore paterni Funeris humano laxabat viscera[ERROR: no reftable :]565 viscera : viscere luctu. Tristitiam cumulabat amor, quem providus omni Fatorum eventu pro matre et pignore castus Promeruit, vigilans, utriusque ad commoda sponsus.
20.
Post fata haec heres Cleophae, cognata parenti Virgineae soboles, Simon Cananea propago, Posteritas Iudae, propria de stirpe Salomen Florentem nympham, statuit sollemne iugali Consociare thoro, accitis ad pacta propinquis Connubia, utroque ex sexu. Quos adfuit inter Et Maria et proles, quam tunc trigesima solis Viderat, annorum percurrens sidera lampas. Iamque illum divina fides sortita satorem Incepisse datum Galilaea per oppida semen Surgere et optatis fructum promittere sulcis, Laeta oculis vidit; iam legerat ipse laboris Ad partem socios, doctos quos ante, paratam Mitteret in messem. Sed quod constantior esset Hausta fides, certum, propriae quo effata probaret Vocis, adhuc deerat robur; quod tempore taedae Cognatae accessit; primum sua verba secutis Servatorem orbis sese referentia signum.
21.
Iste datum postquam magnus conviva premebat Non procul a genetrice locum, quod pauperis esset Connubium sponsi, plus non spumante daturo Laetitiam Baccho, materna voce rogatus Iussit, ut optatum laticis daret urna Lyaeum. Mater enim (cui in miseros data viscera matris, Tunc confessa palam) sensit quae prima pudorem Pauperiemque domus convivarumque cavere Murmur et opprobrium sponsi studiosa, potentem Prodigii affatur sobolem, sic voce locuta: “Nate, deest vinum!” Post haec audita ministris, Certa velut voti, “Vobis quae filius,” inquit, “Dixerit iste meus, faciles parete iubenti!” More autem gentis positae sex ordine stabant, Fonte piaturae, si quid vitabile forsan Progenies recutita manu contingeret, urnae: Has latice impleri vivo divinus Apella Iusserat; unde haustum senior conviva liquorem Laudat et eximia natum de vite Falernum Sero venire stupet. Dein venerit unde, requirit. At famuli, quibus ad fontem sexta hauserat undam Hydria, se puri laticis libata tulisse Pocula contendunt. Iterumque petitus eodem Vase, merum fuit, hospitibus mirantibus humor. Altera tentatur, dein tertia, quarta deinde, Quinta etiam, demum rigidum quoque sexta vocatur Amphora ad examen: tenues vibrantia guttas Vina dabant cunctae, lympham subigente Lyaeo. Hoc matris fecit pietas impensaque primo Exhibuit matri sobolis reverentia signo. O mater! Tua si necdum opportuna roganti Auxilia, occurrit pietas matrisque benigno Prospicit affectu, quid erit cum vota ferentes Aspicies populos, aut quid, cum thure calebunt Lucebuntque tuae votivis ignibus arae? Qualia, proh, cognata orbi dat taeda futurae Argumenta spei! Felix te matre nocentis Posteritas Evae, felix cui tanta potestas, Tanto hominum, quibus aequa faves, accessit amori.
22.
Hoc taedae auspicio domituro Tartara iacta est Alea Messiae. Sed non Rubiconis ab undis Victor agit celeres ad proxima proelia currus; Prima Galilaeis commutans Massica lymphis, (Hic suus est Rubicon, rubeos ubi iussa liquores Unda dedit) Stygio movit nova bella tyranno, Fortior Aeneadae, postquam Iordane recedens Hoc mergenda prius signasset crimina rivo. Mater ubique comes: nihil hanc avellere dulci Evaluit nato, nisi cum sapienter abesse Suadebat ratio, aut virtus natique voluntas. Praesentem hunc epulo taedae lustralibus illum Inspersum conspexit aquis caeloque profectas Accepit patris voces, cum talia dixit: “Haec mea progenies, placidis accedere constans Cara[ERROR: no reftable :]641 cara : charo propago meis!” Caeloque locutus aperto Intonuit, manifesta suae dans signa loquelae. Hic etiam niveâ sua colla premente columbâ Augurium caeleste capit; nova candidus ales Formaturus erat quod saecula, dictus in orbis Principio liquidum pennis umbrasse profundum. Tunc etiam eiusdem genetrix praesaga notavit Flaminis officium, propria virtute parantis Ad nova fecundas vitae primordia lymphas. Illa docente suo longinqua sonantia nato Cum turbis deserta petit; non segnis eidem Cunctorum commune famis longumque referre Luctamen. Veluti nuper Galilaea Falernum Hac orante bibit, desertum hac supplice panes Vidit et illius maternis viscera curis Composuit, larga Cereris sine semine fruge. Haec eadem Solymis natum sua fata sequentem, Credere nolentis populi vulgique ferocis Aspexit livore premi. Et clamantia laetum Agmina, ubi stratas vector calcabat asellus, Regia dum subiit Iudaeae moenia, palmas, “Hosanna” audivit. Demum tristissima fati Maternum sine more dolens ludibria vidit.
23.
Illa Sioneae forsan quoque praescia caenae, Divini praesens epuli spectavit inane Panis prodigium repletaque pectoris illo Igne, alium sensit Cereris, pro fruge saporem. Utque fuit supremi epuli graviore sedere Digna loco natique latus stipare, vel ipsis Discipulis mensae accubitum sortita priorem, Prima fuit, sacra pavit quam filius esca. “Accipe, mater, idem”, inquit natus, “quale dedisti Tu prius assumpsique tuo de sanguine corpus. Quique tui fueram ventris, modo pectoris hospes Esse peto aeternique novum do pignus amoris.” Tunc ea, luminibus tacitos referentibus ignes, Ad natum conversa oculos manibusque modesta Supplicibus, divina suae quam dextera prolis Frangebat, gratam est avidis affectibus escam. Panis ubi sumpta effigies, mirabile nati Inventum, quo se cordi commiscet amanti, Sola videt penetratque animo; decuitque videre Haec primam quae ventre tulit miracula. Vidit Plura tamen, quem ventre tulit: spectavit ibidem Triticeae siquidem totam sub imagine frugis Progeniem susceptam utero totamque videbat Sub tota Cereris forma, sed qualibet aequè Parte tenebatur totus – mirabile! – natus. Attonitae similis tacito sic pectore fatur: “Hactenus intacti, qualis mihi contigit uni Mirabar fortunam uteri, nec hypostasin ultra Plus posse aeternam iuncta sibi carne, putabam. Nunc ultra processit amor, mortalibus unus Qui datus est cunctis natusque est omnibus, idem Servator voluit cunctis quoque pectore nasci, Arida terrigenûm replens praecordia IEsus. Utque magis pateat donum, pars singula totum Possidet authorem doni, nulloque figurae Dissidio, panis successor dissidet Agnus. Mira situs ratio et panis sine pane figura Ingenium Sophiamque premet mentisque valebit Nulla, sui vacuum virtus comprendere panem. Sola fides istam continget amoris abyssum. Te vero quod, nate, tuae das cernere matri, Ingentique, isto mea tenvia munere pensas Obsequia, hoc matri tribuis, sed caetera segni Ancillae. Si materno te lacte rigavi, Tu meus es iam, nate, cibus; si corporis auram Vitalem, divinus homo me matre tulisti, Tu mea nunc vita es, tu pectoris intimus ardor, Tu cordis qua spiro aura es: qua vivo. Parentis Esca tuae meliorque tuae tu matris origo, Divina incipiam de te quod vivere vita, Cui mea, mortalis quod sis, adiecit egestas[ERROR: no reftable :]714 egestas : agestas .” Haec animo genetrix versabat, et omnia miris Impleri sensit cordis penetralia flammis.
24.
Factus ut est epulo finis traherentque sequentem Astra diem, fieret summus quo victima mystes Sanguineumque sacer pugil expleturus agonem, Figeret aeternum mortis pro laude trophaeum, Surgit et accubitum cenae modulatior oris Cantus et aethereae gratus dapis excipit hymnus. Ante tamen quam multa patrem oraturus in hortum Prodiret, Mariae hoc fertur sermone locutus Filius et maestam sic fato aptasse parentem. “Mater amata, vale, divini postulat ordo Decreti iam carne mori lethumque subire. Macte animi generosa parens, nunc robore mentis, Nunc opus est virtute regi: mors, flagra, dolores Illotae tribuum voces, convicia, funes, Sentibus implexum duris diadema, cruoris Eluvium, dein poenalis nato imminet arbor. Haec mihi, cui morior, dabit Israëlis amati Saevities parietque suo livore salutem Quam refugit, pressura suas hoc funere noxas. Hoc totum lux prima dabit, sed tertia vivum Proferet et reducem tumulo tua, mater, habebunt Lumina mortalem non plus lacrymantia natum.”
25.
Huic genetrix maesto nimium sic ore reponit: “Nate, mihi supremus amor, suprema voluptas Supremusque dolor! Quis matrem occumbere ferro, Atque odium populi pro te sufferre rogantem Nate dabit? Levior proprii mihi funeris esset Impietas, quam, nate, tuae tristissima mortis Cernere maternis discrimina praevia fatis. At quia vile mei pretium, neque iusta piandis Poena foret noxis maternus sanguis, amori Cedo lubens horae, quae te moriente salutis Adveniet, cuius nocuum spes torquet Adamum. Si ventura movet generis te gloria nostri, Ah nate, ah, pretium sceleris depone tuosque Sanguinis immenso numera pro foenore rivos. Laeta tuae mortis fructum, sed maesta dolensque Triste feram pretium: patiar crudele meisque Luctibus immoriar, quorum praesaga laborant Viscera, quae saevus fati iam concutit horror. Quo tuus impellit patrisque aeternus amoris Imperat excessus, soboles mea, vade, tuoque Sanguine formosus maculam lavet oris Adamus. At veluti natum genetrix tam dira ferentem Nulla umquam aspexit, talem te prima videbo; Sic veluti matrem nullus tam triste dolentem Filius aspexit, talem me primus habebis. Barbara si patulum feriet tibi lancea pectus, Me gladius caedet. Cuspis tamen illa futura Qualis, adhuc dubito. Fuerit quaecumque, sed illa Et dolor et vulnus fiet crudele sub illa.” Haec memorans largo fletu simul ora rigabat Inque recedentem ad suprema pericula natum, Dum licuit, vultus oculosque immota ferebat.
26.
Tempus erat, tacitum caeli cum lumine plena Egit iter, gemina frontis sine cuspide luna, Cum prodire domo matrem nox ipsa vetabat. At noctem superasset amor, nisi filius ipse, Iam sua fata sequi tectoque exire paranti Dixisset: “Cras me, genetrix dilecta, videbis. Nunc sine te mediis patris iussa ordiar umbris.” Ingemuit duxitque imo suspiria corde Poenarum praesaga parens; parere monenti Sed voluit nato. Cognatis addita noctem Matribus explevit, matrum maestissima Virgo.
27.
Hortus erat, quem saepe patrem oraturus adibat Servator, crebris hortus fecundus olivis, Mons ubi qui simili deducit ab arbore nomen, In longam sese facilemque extendit aratri Planitiem. Quem tunc etiam, postquam ultima morti Orgia praemisit, sua fata sequentibus intrat Discipulis patremque solum complexus adorat. Hic ille ingenti poenae mortisque pavore Percitus intremuit totus visaque propinqui, Quae mentem obsedit perculsus imagine lethi, Crudelem referente necem populique furorem Praemeditans, sic tristis ait: “Pater optime, mortem Quam video calicemque mihi quam saeva propinat, Fac rogo, ne gustem. Quod si tua fixa voluntas Id iubeat, summus quamvis me funeris huius Horror habet, placitis mentem compono paternis.” Talia sopitis ter vota precantia fudit Discipulis multoque solum sudore rigavit: Sudor erat sanguis, trepido qui corpore manans Tingebat roseis tellurem et gramina guttis. Divini verò fuerat vis tanta cruoris, Ut iacto veluti terrae de semine natus Flos novus et toti species mirabilis orbi Barbara vicini praeferret symbola fati. Subiecta primum sacer est tellure receptus Ut cruor, immisso tellus pro sanguine florem Reddidit, esse decens rata si pro sanguinis hausto Divini pretio, donum non vile referret. At quia purpurei caedis feralis imago Causa fluoris erat, manans servavit eandem Effigiem sanguis, quo vivae occulta latebant Semina virtutis, similes, in floris ituras Luxuriem, mortis formare potentia poenas. Dicitur Oebalio sic olim sanguine flores Terra dedisse novos et cum Telamonius heros Ense suo moriens Aiax Sigeia tinxit Litora, confestim viridi de cespite fusus Flore pari cruor emicuit foliisque receptum Et ducis et pueri servavit littera nomen. Mansit honor flori; siquidem celebranda redibant Annua, praelata Graiis Hyacinthia pompa Et moriturus in hunc sua nomina transtulit Aiax Atque suos gemitus Hyacintho inscripsit Apollo. Causa dabat melior maiorque in sanguine virtus Messiae sudantis erat, quae sanguine natis Floribus imprimeret gemini simulacra doloris. Primus erat proprius poenarum gurgite spumans Immani torrens; alter maerore labantem Et dulcem non uno animi mucrone petitam Respexit matrem: stat flori impressus uterque.
28.
Mole velut Cyprias, ita sacro sanguine cretus Flos praeit iste rosas, suavi fragrantior aura. Hunc simplex folium vestit, nisi pura videri Quod faciunt sinuosa suae curvamina sphaerae. Succedit folio teretis pars nacta cylindri Effigiem, notam flagris imitata columnam: Cera stylo partim color est et muricis humor. Hunc super, implexus veluti de sentibus orbis Horreo et inde pari fibrarum triplice filo, Queis ferri color est, surgunt in vertice clavi. Sub folio vero maiore latere videntur Dispositi in gyro, foliorum in acumen euntes Mucrones veluti septem, materna dolorum Symbola, quorum animo tunc praemeditata tyrannis, Pectora dilectae dirùm scissura parentis, Purpureos nati corpus solvebat in imbres. Area maioris folii decorata rubescit Quinque velut guttis, vel mavis dicere, granis Coralii: totidem plagarum haec signa, cruento Queis lacerandus erat divinus stipite natus. Protinus ut vidit certum de sanguine florem Athleta aethereus “Sunt instrumenta doloris Ista mei” dixit. “Viridi me cespite dura Terret humus, fati dum, quod mihi restat, acerbum Floribus ostendit mortisque intendit agonem.” Hinc visas horrere magis, magis impote poenas Aversari animo, donec submissus Olympo A Patre sidereus maerentem his vocibus Ales Erigeret nimiumque fugaret corde pavorem: “Alma Dei soboles” inquit, “virtusque Tonantis, Mortalis natura tibi quem suggerit, Heros Caelestis, depone metum supremaque constans Fata subi. Tibi quantus honor, quae copia laudis, Gloria quae Patri adveniet, quae tristibus Orci Exulibus ventura salus, quantum orbis habebit Roboris exemplum? Caeli ventura sub auras Posteritas tua fata canet caeloque beandus Adami sanguis, dulcem te morte perempta Authorem vitae servatoremque sonabit!” Dixerat haec Ales floresque e sanguine natos Respiciens, qui praesentem cumulare timorem Poenarum visi effigie; telluris ab imo Evulsos omnes et adhuc radice cruentos Colligit atque alio plantandos orbe reservat, Sic fatus: “Grati flores et lilia summo Digna virere polo, vestro ne sitis amara Progenies spectata Patri, vos gentibus olim Longinquis, nec non post tempora multa, suarum Poenarum factura fidem, dabo crescere terris, Queis Iudae vox nulla sonat: servabit in illis Vos melior fortuna locis, quos forte parentis Vestri odio, Solymae saevus discerperet ardor.” Haec effatus abit superansque immanè remotam Maiorem a Solyma zonam, pervenit ad Indos, Dives ubi occiduis Phoebi laetatur arenis Marsinga et sacrum Didymi Calamina cruorem Hausit, ubi fixos voluit vernare minister Aliger Hebraeos, horti miracula, flores. Haec ita divino venit de sanguine nata Floris in occiduos Indorum gratia fines. Nomine flos caruit, donec telluris avarus Scrutator pelagique audax sulcator ibidem Divitias cumularet Iber iisdemque repertus, Voce nova voluit flos Granadilla vocari.
29.
Interea Christus fati terrore subacta Surgit humo lethi intrepidus seseque per umbras Obvia quaerenti figit vestigia turbae. Inciderat saevos, horum sed amator in hostes, Barbaraque infandae iam proditionis adeptus Oscula iam Solymae, laqueis praetoria vinctus Calcabat, matre ignara. Cui nuntia postquam Fama tulit capti casus et vincula nati Verberaque sannasque coronatique dolores Verticis et quanto venalis proditor auro Innocuam invasit sobolem, ceu cuspide pectus Fixa, altum siluit pressoque obmutuit ore: Hunc contra nil visa loqui, quem pectore forti Sustinuit, materna scidit qui viscera mucro: Non aliter, grandem quam siqua sorte molarem Altior excipiat Ganges: iacet ille profundâ Mersus aquâ labensque super non fluctuat unda, Sed silet immissumque tegit sine murmure pondus. Exigui vero fluvium si gurgitis aequa Sors premat, in spumas totus se commovet amnis Et fluctus ciet et modicum se murmure prodit. Tranquillo semper labuntur regia cursu Flumina, quantumvis grave sit magnumque quod altas Incidit in lymphas: talis fuit ista parentis Virgineae virtus animique immota potestas. Subtracto aut veluti solari lumine Phoebe, Postquam interpositae nimio telluris opaco, Tot velata umbris maeret fraterna negari Ora sibi, pro more volat, tantumque nigrello Est dolor in vultu, sed qui praecesserat, idem Est vigor in motu: genetrix augusta gemebat Prole quidem capta, ast eadem permansit in illa Vis animi, semper iustis sua vota Tonantis Arbitriis librare tenax nutuque moveri. “Et quamvis sobolem” aiebat, “quae vincula stringunt Quaeque dolenda nimis popularibus imminet arbor Vocibus et matrem cruciet, nec funera prolis Laeta feram, tamen aequa tuum, supreme monarcha, Velle sequor placitique tui me legibus apto. Filius hic tuus est, plusquam meus, ille paterni Totus honor splendorque uteri. Si talibus illum Exerceri odiis tua fert patiturque voluntas Numquam errans, mihi nolle grave est, quae fata paterno Stant placito: o rectum, cui non haerere verendum est. Quin genitor si summe iubes me pectora nati Ense ferire mei, credentem imitabor Abramum In sua funesto tendentem viscera ferro.” Talibus internos animi componere fluctus Virgo quidem potuit, ne quas fatalis amaror Pectoris indignas divina Heroide voces Mitteret, aut moris laudata lege decori Solveret. At summos cordis lenire dolores Non potuit, nec posse Deus permisit, ut uni Martyris aureolae, quae solum deerat, acerbis Virginea aerumnis aptaret tempora zonae.
30.
Auditis nati poenis, quas cominus ipse Vidit Ioannes rediensque in tecta dolenti Nuntius exposuit matri. Pressisset opacas Lux ubi prima umbras, moriturae prolis amato Discipulo stipata, gemens lacrymasque profundens, Aede migrat Virgo, fidus cui iunxerat ardor Cognatas etiam vacua ad solacia matres. Festinat tectoque tenus progressa Latini Praesidis, ad populi fremitum strepitumque sonantum Flagrorum et male compositae convicia plebis Acurrit gemebunda, sui praesaga doloris. Et quae poenarum sensu, quibus impigra natum Urgebat feritas, poterat moritura videri, Cernere sub manibus natum crudelibus optat. Spectavit, stetit: o virtus heroa, virile Robur, stare isto MARIAM potuisse sub ictu. Qualis hic afflictae penetrans praecordia matris Ensis erat? Tamen exanimem non reddidit, Orci Fila potens resecare mucro; sed saevior inde Horridiorque fuit, quod citra funus, acerbas, Viscera non citra plagas materna feriret. Illa doloris erat cuspis, non funeris ensis.
31.
Marmor in aede fuit, facies vix alta columnae Lumborum tenus, Ausonios ubi solvere fasces Mos erat et saxo tereti servile ligari Corpus ad opprobrium sceleris virigsque feriri. Mancipiis tritum et vernarum infamibus horrens Suppliciis marmor, scelerato sanguine quorum Livida signa dabat. Facinus crudele! Reorum Servorum in morem nudatam corpore strinxit Divinam sobolem tenuitque immitè cruentis Sulcandum virgis, donec non sanguine tantum Virgineo, multa flagris sed carne ruberet. Sic cute deformem, sic totum in vulnera paenè Conversum praesens aspexit mater et illam Acre dolentem animo suspexit filius: uno Intuitu quorum dulci se nectare replet Vasta cupido animi, tunc his sibi versa referre Lumina maeror erat; sed nulla referre nequivit Amborum communis amor, qui luce petitas Alterius numerabat uti sua vulnera poenas. Gnara fuit genetrix se corde micare beatis Exundante opibus. Vetiti se germinis illa Immunem aspexit scelerisque tyrannide prima Servatam, venturi olim, modo sanguine verò Praesentis fati. Vidit quod solius ergò Tunc custodita pro libertate parentis (Cuius solus amor valuit superare profusa In cunctos hominum superumque Tonantis amores) Intuituque sui potius quam totius ergò Humanae sobolis, dulcis crudelia nactus Verbera sustineat; tanto graviore ferebat Supplicium poena, rabiem quod funeris omnem Plus sibi, quam toti mundo prodesse notaret. Insuper et natum novit cum patre Tonantem Maiestate parem, flagri servile ferentem Opprobrium, penetrare potens magis omnibus una, Quam foret indignus tanto splendore nefandus Iudaeae furor. Adveniens hinc ille doloris Dictu impos matris fibras torquebat amaror. Illa crucis merito siquidem[ERROR: no reftable :]1011 siquidem : siquidam magis omnibus una Emicuit tantasque sacri sortita cruoris Divitias, ut nec superos, nec labe solutos Terrigenas Ioseph dederit tot fructibus arbor Impleri, quantum nulli numeranda, nec ipsis Caelitibus matri divinae copia plantae Advenit. Poteritne parens tam grata cadentem Tantarum Charitum iustè non flere datorem? Tantus vero fuit, quo prole calebat, amoris Impetus; ut simili, procul est, ardore micaret Flamma, suum authorem qua complectuntur ovantes Aligeri: quicumque ignis comprendet abyssum Virginei, materna illi quoque plaga patebit Pectoris: hac levior vatum est facundia poenâ.
32.
Quis dolor est, divina parens, conferre dolori Quem potis est natura tuo? Sunt luctibus omnes Fetae urbes: nurus haec sobolem gemit, illa parentem, Ista virum deflet; morbis cruciantibus alter, Carceris hic gravibus poenis, discrimina famae, Tristis opum iactura alius rerumque rapinis Pauperie torquente dolet. Licet ipsa dolorum Patria sit tellus qua vivimus, omnibus illa Est tamen aerumnis impar producere matris Tristius exemplum, non insuperabile luctu Virgineo: nec te excipio Sipyleia mendax Facta parens Niobe natorum funere marmor. Vera tamen fuerit Niobe, sed marmore verti Non amor hanc sobolis, sed mentis caeca subegit Ambitio insanusque tumor, Latoia postquam Sacra sibi fieri poscens agnovit amara, Auxilio prolis sese Titanide victam. Purus amor sobolis quam sic lugere dedisset, Poenarum ut nati vehemens extinguere maeror Hanc posset, virtus animi nisi firma stetisset, Una fuit Virgo. Poenarum filius esse Rex voluit, propriae fluxit cui purpura venae; Pallore emicuit genetrix, Regina dolorum: Si dispar color est, dolor est communis utrique.
33.
Ecce novum matris volat in praecordia telum. Verbera perpesso dicta est sententia nato, Tormentum fatale trabis: lictoribus ibat Iam medius mortisque suae urgebatur onustus Supplicio. Montis tergum poenale reorum Scandentem sequitur mater genuina doloris Effigies, quam pinxit amor, maeroris imago. Ut ventum ad metam pondusque immite ferenti Depositum, exuitur tunicam, inconsutile tegmen, Matris opus, natique simul dum corpore crescens Texta chlamis, quae sortitus non pertulit ullos, Carnificum sorti nisi ut invisa veniret. Sternitur in trunco nudus clavisque foratas – Supplicium crudele! – manus in stipite laxat. Excipit et plantas par ferrum altumque levato Fixa triumphali pendebat victima ligno.
34.
Viderat haec mater, neque enim sua lumina flexit, Quam nati studiosa sui effecitque tuendo, Ut trabe suspensae sobolis nova vulnera, cordi Virgineo nova plaga foret, cui pectora sensu Paenè pari fuerant laceratae prolis imago. Arbore poenali nato confixa pependit Pressa animi maerore parens. Quae ferrea ligno Progeniem cuspis, matrem quae fixit amoris Cuspis erat; quamvis eadem fixisset utrumque Placabat pendens offensum victima patrem Filius, illa suo stabat comes hostia nato. Fixa trabi[ERROR: no reftable :]1076 trabi : trahi moritur soboles; consumitur imis Illa nec immoritur poenis, restaret ut unum Titane occaso, Phoebes mortalibus astrum. Quantumvis fidei Titan occumberet author, Lux fuit haec fidei, duri caligine lethi Quae lacrymarum ipso in pelago tranquilla micabat. Inde maris sidus dictam modo iure putabo, Quae Solymas inter salvo splendore procellas Enituit tantique inter discrimina fati, Mortis inaudita cum tempestate solutus Occubuit Phaëton, stellis fugientibus unum Hoc sidus clara fidei tunc luce refulsit. Hinc sibi promeritis Neptunia flectit habenis Regna potens Virgo pelagoque immite furenti Imperat, audacem frenis torquentibus aestum.
35.
Nec sola haec maestae, nati sub morte potestas Accessit matri: est alius qui hoc funere crevit Matris honor; tacita moriens quem voce parenti Exposuit soboles, patris memorabile donum. “Tu siquidem”, extremis proles huic vocibus infit, “Fida meae mortis comes atque invicta mearum Poenarum aspectu martyr fortisque fuisti; Te penes humanae arbitrium finale salutis Esse pater voluit, fati mortisque potentem Te Dominam elegit. Tua cui materna, supremum Luctanti dederis suffragia, deseret illum Nec genitor nec ego, sed labe solutus, Abrami In gremium, grates tibi ferre paratus, abibit.” Laeta tulit donum genetrix, cui pectoris ingens Terrigenas servare aestus pietasque calebat. Utque fuit maerens altique in tabe doloris, Ostendit pressis animi solacia palmis. Respiciens post tergum oculis videt arbore fixum Vicinum lateri fatis concedere Dismam. Latro fuit Dismas: illum miserata, quod ante Pendentem adversa trabe correxisse sodalem, Illotas soboli voces foedo ore vomentem Audisset, subito natum hic Virgo precata est: “Hunc dona mihi, nate, reum mortisque soluta Sentiat esse tuae tibi cuncta piacula poena. Congruit et meritum: non te subsannat ut alter Teque illudentem socium multo increpat ore; Seque reum fassus, vacuum te criminis infit. Iste meae fructus virtusque sit ista receptae Prima potestatis!” Cui mox “Servabitur ille!” Filius arcana respondit voce. Loquentem Ut Virgo recepit, veluti maerore subacto, Tristia Virgineae correxit nubila frontis. Nec mora mutatur Dismas patrataque plangit[ERROR: no reftable :]1124 plangit : plangis Crimina, concutitur scelerum maerore doletque Et veniam petit et fixum trabe Numen adorat Seque animi memori poscit post fata teneri. Talibus hunc subito verbis affatur Iesus: “Non prius obscurae sese caligine noctis Involvet tellus, quam tu mea regna beatus Possideas.” Tanta est hoc fati in limine mater. Illa meos oro talis consumet agones.
36.
Stabat adhuc genetrix mortisque sub arbore stanti, Dulce uteri pondus, sed onus tunc vile cruenti Stipitis ex illo torsit sua lumina natus Saepe throno, neque summa inter tormenta, parentis Immemor afflictae: cui dum sua deesse videret Officia; extremo fati maerore, fovendam Natorum obsequiis matrem commendat amato Discipulo fratremque illum moriturus adoptat. Chara quidem matri soboles, sed charior illa, Quin etiam seipsa, quam mundi errata piantem Stipite suspensam extremum certare gemebat. O Zebedeide felix, dum fata Magistri Deploras praesens, tanto censeris eidem Dignus honore, omnis recte cui caelicus Ales Invideat tantique gradus pro laude calescat. O nimium dilecte Deo, modo pectore Verbi Arcanos veri effatus, modo matris ab ore Aeternâ statura fide documenta tulisti. Hinc MARIAE et prolis puris de fontibus hausta, Hospita ructantem sensit mysteria Patmos.
37.
Ultima restabat matri, contorta doloris E pharetra cuspis, qua nulla potentior, unum Excipias mortis perimens si corpora telum. Iamque suis omnem pharetram vacuaverat armis Ipse dolor, cui sola necis remanebat arundo; Hanc etiam matris damno torquere paratum Non patitur vibrare Deus, ne sole sepulto Extinctae tellus Phoebes splendore careret. Saevius hoc reliquis vulnus fuit arbore fixus Emittens animam natus: tunc omnibus illi In membris rigor et pavor extremumque minatus Deliquium pallor fugiensque ad viscera sanguis. Illa tamen stabat, nec erat constantia saevo Ense minor leviorque animi fiducia, vitam Iusta resumpturae tumuli post ultima prolis. Nec supremi huius luctus crudele parenti Defuit augmentum, divinum scindere pectus Ausa ubi completis Longini lancea fatis. Et licet extincto iam cuspidis illius ictus Non foret ad sensum nato, vim pertulit hastae Ad sensum genetrix: soboles hic fixa cruentum Sustinuit vulnus, genetrix confixa dolorem. Una duplex potuit pectus lacerare sarissa.
38.
Hic aderat locuples Arimathaea urbe senator Iosippus (gratum genetrici et amabile nomen) Auditam Christi monitis sperare salutem Instructus, soboli quem procurare supremum Funeris officium, pietas materna poposcit. Nec mora, festinans (aderat audacia facto, Non timuisse palam Christum hac virtute fateri) Ingressus Solymam, impavidus petit ora Latini Praesidis atque animi ferventior orat humandi Corporis arbitrium. Concedit posse rogatus Funereo Praeses tractum cruce condere saxo. Ille volat Tyriaeque accepta sindone telae, Mox pretio myrrhae lacrymas aloesque probatum Unguem emit, multas aequantia pondera libras Culminaque assumpta repetit poenalia merce. Ut citus advenit (neque enim mora torsit euntem, Lumine iam prono) stantem sub stipite matrem Reclinemque trabi caput amplexumque morantem Repperit et sacro tristem dantem oscula ligno Quae nequiit nato; et lacrymis maesta ora rigantem Aspersa tellure videt corpusque tuendo Exanime, augustum quid nescio contemplantem. Hanc Arimathaeus grato cum praesidis heros Accedit placito corpusque indemne daturam Myrrham aloë mixtam telamque ad funeris usum, Sindonis immodicum stamen velumque ferebat. Grata parens vidit servantes membra liquores Linaque sidonis, quae mox e stipite natum Deponi poscit nec religiosa virorum Adstantum segnis pietas: pars forcipe clavos Demere cumque opus est ferrum auxiliare referre, Pars dare consilium positisque incumbere scalis, Suppositura manus oneri pars bracchia tendunt. Pars superiore trabes ascensu et fune ligatum, Ne praeceps abeat sensim demittere corpus. Admovet et palmas genetrix onerique ferendo Aptat: ibi numero triplex, sua dulcior omni Nectare, clavorum pervenit ad oscula cuspis Implevitque sinum; gratum de gentibus ortae In munus ventura novae cimelia sponsae: Quae sponsi genetrix nurui asseruanda recepit.
39.
Ut cruce depositum, nudum pia sindone mater Prima tegit corpus gratumque ita velle roganti Illatum gremio pondus: tum pectore prono Sternitur in vultus animamque per oscula quaerit Absentem pressumque manu linoque cruorem Servatura legit, tali dein voce locuta: “Hac ego materno video te luce micantem Nate sinu? Fili, iubar immortale paterni Deliciumque sinus, quamvis mihi luminis expers Sic quoque delicium. Genitor sine funere lumen Te dedit aeternum: quod sis mortalis, id unum Quod potui moritura dedi: tibi vulnera feci Plagisque pinisque cruentatumque flagellis Corpus, ego infelix et amara noverca[ERROR: no reftable :]1230 noverca : novera paravi. Quae mater? Non iam mater, sed flebile matris Ingratae simulacrum: sum tibi barbara nutrix Quae mortem cum lacte dedi peperique, sepulchrum Ut premeres: genetrix o tanti prodiga nati! At scio certa tua est eadem cum Patre voluntas Atque ea iusta quidem generique piissima nostro; Nec tamen iniustus meus est dolor: omnis in isto Terrarum et caeli luctu natura laborat, Non flebo mater, dum sic meus occidis author Et natus, pupilla tuae luxque una parentis?” Hic tacuit, tum caelo oculis affixa profatur: “Aeterno quae grata tibi veniebat ab aevo, En pater, expletis cecidit iam victima fatis!”
40.
Talis erat genetrix, cursu cum praepete Titan Iret in occasum, vicinus in aequore mergi. Hinc monitus Phoebo iam significante diei Deliquium, frigens materno Virginis effert E gremio corpus tumuli curator Ioseph. Quod Tyria tectum tela sparsumque Sabaeo Unguine compositamque aloen et balsama spirans, Pergit hiante suae morti componere saxo. Funeris est mater comes extremumque fatiscens It contenta novo committere membra sepulchro. Hinc Arimathaeo gratis pro funere dictis Vocibus Heroi, Solymam cum prolis amato Et plorante unum dulcemque vocante Magistrum Discipulo, consueta urbis sub tecta recedit Expectatque gemens donec sol tertius axe Prodeat et fidei constans, Acheronte subacto Signa triumphantis videat victricia nati.
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess]. |
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.