Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess].
IESSEIDOS LIBER I
1.
2
Ille ego, qui Veneto solitâ stagnare Timavo Euganeâ cecini Phrygii positoris in urbe Vota fidemque Viri, nec non Venusina coëgi Barbita Dircaeum carmen resonare patronis Gratum Caelicolis, Tuscum nunc missus ad Arnum, Laxat ubi patrias sanguis Mediceus habenas, Fata Palaestinae plusquam communia Nymphae Fallacesque thori Solymaeas dicere taedas, Iessigenae nuptae titulos uterumque potentem Numinis et laetâ Mariam producere Cirrhâ Invito non Musa iubet. Iesseus Avorum Quantus honor regum! Quanta haec natalis Idumae Gloria! Fecundi qualis sine semine splendor Connubii, tumuisse datâ divinitus alvo Cui soboles Deus est. Vestrum date, sidera, lumen Et numeros da, Phoebe, tuos! Me dextra volentem Flamma rapit tantae famam componere nuptae Et resides animare Nuru Iesseide chordas.
2.
Alma nurus materque sacrae non innuba prolis, Virgo, mone, si dicendi mihi copia veri Illimi de fonte fluit, si laurea dignâ Fronte viret; Cirrhaeus eris cui maior apertus Fama latex, praesente tuo si Numine rebus Consona Pimplaeo vox purior exeat antro, Laeta adsis caleatque mei tibi gratia plectri! Aura, sub Aoniis qua nulla beatior umbris, Afflatu spem vince tuo! Caelo orta decebat Virginei solam postquam te laurea partûs, Es laurus spes una meae: tibi, suave canorae Iste meus gaudet supplex labor esse columbae.
3.
Nec te Virginei, Iosippe, tacere iugalem Connubii fas esse potest: eris aequa canenti Materies, quantumque valent mea carmina, iustae Deses erit numquam praesens industria famae. Te placidum nostris conatibus esse, virorum Summe, peto: tu plectra move, tu pollice fila Tende, tuum atque tuae nomen sortita maritae.
4.
Vos quoque, Pierides, si qua estis vatibus aequa Numina, Pierides, Scythico si libera rupto Versatis iam colla iugo, iam reddita vestro Est prior Adriadûm si sanguine gloria rivo, Carminibus faciles, quâ liberiore potestis Purgataque feris Thracum stridoribus aurâ, Aspirate meis! Et ne Rhodopeius ultra Instabiles vos terror agat, concedite, Nymphae, Tutricem vestro Mariam considere Pindo 3 Et Dominae iustos lauro componere fasces.
5.
Flagitium quod fecit Hymen, primamque iugalis Quam pestem transfudit amor. Novus, aequior, orbi Prodiit, opposito veterem molimine labem Proscripturus[ERROR: no reftable :]51 proscripturus : praescripturus Hymen: Iessei haec stipitis alta Maiestas, ubi ramus erat, frondisque propago Sanctior, augustis produxit foedera taedis.
6.
Sed prius antiquas Stygioque vapore iugales Afflatas dabo nosse faces, constante vetusti Connubii fumo gravidam referente doloris Aeterni nubem, octavum dum saecula lustrum Conficerent: quibus et vetiti fallacia pomi Torsit Adameos cineres oculisque petita Fatalis species os inconcessa fefellit. Hinc manibus vindex populata nocentibus arbor Felici de sede ream procul egit orexim. Sed spectasset Adam vetitum sine crimine germen Cavissetque scelus, nisi quae temeraria suasit Delictum coniux, ne quid deberet Adamo, Pomum pro accepta properâsset reddere costa. Durum principium, mulier, tibi contigit, unde Imperium nec molle tuum est: tibi cedere victus Debuit atque tuam primus deflevit Adamus Duritiem pomo tot perdere dona iubentem. O fallax! O triste, dedit quod femina pomum! Quaeque soporato vigilans minus aequa marito Exitium pro dote tulit, prius illa cubantem Munificum sortita virum, cum cordis apertum 4 Formandae sineret latus exossare puellae.
7.
Hortus erat, sed parte orbis qua consitus ille Hortus erat, nec scire mihi neque dicere versu Nunc facile est. Te, quem illius vernantibus horti Pro foribus statuisse Deus ferturque micantem Vindicibus flammis manibus posuisse machaeram Advoco Custodem: “Ignaro tu suggere vati Quas rerum ignotas mortalibus abdita formas Protulerit tellus. Luctus quod nescia vitae Innocuae statio, pleno dabat ubere nectar? Quis fuit hic florum color et quam nobilis auras Commendabat odor? Vitae quod fronde pependit Germen et aeterno quae vis fuit indita pomo? Quas dives regio, quas felicissima terrae Portio, non visas – heu! – nobis occulat horti Delicias? Primas quas climate solis Eoi Excipiat flammas, sed quas aequalibus auris Temperat, aeterni non errans gratia veris? Haec ego non vetiti ut subeam penetralia claustri Vota fero: lata hos ausus sententia damnat Numinis irati, foribus rotatilis ardens Accessum romphaea vetat teque improbus aequo Est procul ut credam Custodem fallere dono. Quid tamen hoc spectare mihi prodesset, amice Exponam, Custos. Numen bona tanta sereno Intuitu si nosse daret, quae perdita primi Flemus adhuc errore patris, quem coniugis ardor Immodicus laesit, scirem meliusque notarem 5 Insereremque animo melius quae damna voluptas Unius sceleris, labisque licentia mortes Istius quas una dedit, felicibus horti Pulsos deliciis, mentis caligine pressos, Caelesti Charitum quae nos privavit amictu. Hac hausta damni specie, grave foedius omni Horrerem magis angue scelus noxasque caverem. Insuper ut scirem, quod nunc cognoscere primum Est animus, quas Virgineae (quae vestra beati Aligeri Regina audit) praetexere famae, Moliri quam certus eo, de stipite laudes Inspecto possem. Neque enim levis inde puellae Gloria, conceptum per carmen itura, veniret: Cernere Palladias vetito cum germine frondes Augustae quae prima fuit victoria matris, Humanaeque locum cuperem lustrare ruinae Materna unde illi nata excellentia, viso Doctius ut Mariae titulos ordirer ab horto. Castigata patris sed me quia[ERROR: no reftable :]121 quia : quam sedibus istis Expulit ingluvies aditumque immota Tonantis Desperare facit Nemesis, da pectore saltem Hanc, flammis armate Vigil, comprendere rerum Ignotam seriem: hoc, Ales venerande, revela.”
8.
126 His ita prolatis subitus per maesta cucurrit 127 Ossa pavor gelidusque tremor perrupit in artus, Armatum Custodem horti testatus adesse Aligerum; sensimque novus cum lassa levaret Membra vigor, vox ista meas pervenit ad aures Pervasitque animum: “Studii quae tanta cupido Inflammat mortale genus? Foret incola felix Horti istius adhuc quae me custode tenetur Clausa voluptatis statio, nisi vota sciendi Immodica, ad vetitam fructus ardore rubentem Haesissent pudefacta trabem. Male provide vates, Praeterito nimios fato preme pectoris aestus! Mene putas ergo tibi notum authore futurum Quae prohibet te scire Deus? Comprendere visu Suspirabis opes, munit quas flammeus ense Ales et augustas cingunt quas ignea sedes Valla, reo sceleris speras attingere sensu? Scire sat est, quae nosse sacri tibi Codicis author Prodidit Hebraeus, vel quae ratione sagaci Ingeniive potes conatu addiscere, tenta. Quod vero Dominae Reginarumque supremae Maiores Mariae posses educere laudes Palladiae trabis aspectu, tam suave virentis[ERROR: no reftable :]148 virentis : videntis, Vitantisque simul labris concedere germen, Divinam veritae legem, tibi suggero, vates, Invisâ quo fronde queas extollere matrem, Finge animo quodcumque vales et concipe maius Mente Bonum, suave et pulchrum, quod summa Tonantis Moliri possit virtus, quod compare semper Multiplica argumento, donec perspexeris omnem Consumptam numerorum artem. Proh! Quale venustum, Dulce, suave bonum, mirumque exurgeret inde! Quo multo minor iste, meo qui clauditur horto Est decor et gustus. Virgo tamen omnibus istis Propositis rerum illecebris, quas tanta bonorum Colligeret moles, procul est ut lumine solo, Si vetitum divinum inerat, dignata fuisset. Finge pari numero poenas et verba dolorum Omnia, quae Numen pro lege subire iuberet, Post minimae maculam labis; durasset in istis Virgo malis potius, quam sese exolveret inde, Cum posset, modicae quamvis formidine noxae. Talis erat Mariae Authori connexa voluntas. I modo, ne qua meae feriat te flamma Machaerae.”
9.
Hoc ego compositus genii sermone loquentis Attonitusque haesi atque minis perterritus ultra Nil volui, sed vota animi inconsulta reliqui. Quas potero tamen ipse novo stimulatus ab oestro Ignotae telluris opes et commoda pandam.
10.
Hortus erat, divino unus qui consitus hortus Ingenio curaque fuit, mirabile tantae Artis opus. Quo nata recens formataque gazas Intulerat natura suas hominique paratae Hic positus propriaque orbis velut arce locatus Commoditatis apex spatiumque per omne decenter Extensae quae molis erat diffusa bonorum Copia, plantato coniuncta accesserat horto. Quodque omnis tellus tulit, haec tulit omnia tellus. Ver anni mensura fuit, nec vere sub isto Defuit October. Suavi si germine fetas Vidisses ubi stare trabes, gravis illa putasses Autumni dona. Undantes si cernere velles Floris odorati campos, hic Chloride pleni Stabant veris opes, gelidis neque flatibus Arctos Incubuit fervens Lybicis neque solibus aestas. Hic caelum sine nube fuit, sine frigore mitis Aethra, pruinosum gravis infamare Bootem. Hic Zephyri, molles animae placidumque minorum Ventorum, nequiit quod laedere corpora, murmur, Tellurem assueti plantasque fovere virentes, Ridentis fuerant aethrae suspiria venti, Qualis in Hesperium, Titan ubi mergitur, aequor Aura venire solet qualisque aestate serena Advolat optatus maturis messibus aër. Terrori nulla umbra fuit, sed amica sopori Intervalla dabat, suavesque diurna redibant Conciliaturae somnos post otia noctes. Nulla molestorum nimborum incommoda sensit Plena voluptatis regio caeloque ruentes Nescivit pluvias, sed fons Paradison habebat Qui medium largas, omni de parte fluentes Suppeditabat aquas: suus unde est floribus humor Praesensque arboreis aderat radicibus unda. Lympha haec sive mari, ignotis egressa viarum Flexibus, in fontem Paradisi gurgite pleno Surgebat, seu forte prius suscepta profundo Telluris gremio, quod sese immanibus intra Dilatat spatiis et pleno fornice ructat Quod biberat laticemque aperit, qui postea multis Effusus crescit spatiosa in flumina rivis. Scinditur in grandes fluvios fons iste, latentis Ingens uber aquae, vel mamma undantis abyssi, Emittens purum posita salsugine rorem. E rubeis veluti, quae sunt in corpore, venis Feminea elapsus concurrit ad ubera sanguis; Sed lactis candore color propriusque cruoris Mutatur sapor et guttas quas mamma recepit Sanguinis, has dulci variant humore papillae - Non aliter fons iste salo dilapsus abibat Profluus in dulcem placituram faucibus undam. Hanc prata et flores et fetae germine plantae Mansuetumque pecus pictaeque bibêre volucres. Post etiam (ingentis fuerat quae copia fontis) In terrae reliquum se diffusura, quaternis Cursibus exibant collectae in flumina lymphae.
11.
Nec tamen exilis fluviorum â nomine grandi In fontem manabat honor: nam Gange propinquos Obiectosque sibi Phoebo post terga cadente Memnonas exhilarat gemmis pretioque micantis Natalis terrae gazas testante smaragdi. Aegyptum Nilo nutrit, qui egressus ab horto, Ignoto terrae primum sorbetur hiatu, Atque alios aperit fontes, crudelia contra Regna, rudes morum populos, ubi murice longo Saxa procellosum frangunt spumantia pontum, Horrida Lusiacis maria infamata carinis. Aequore proiectum longo semperque petitum Fluctibus adversis, tandem feliciter orsis Atlantis tentare caput, modo pervia nautis Saxa, bonae stant voce spei. Dixêre Pelasgi Acronoton, procul Aegocero, flat nubilus Auster Ad montes ubi Luna tuos, Vulcania nactos Torridaque Aethiopum magalia montibus ipsis Subiectae produnt vasta se mole paludes, Unde nova emergit bis natus origine Nilus. Inde per adversos scopulos sine more ruentem Excipiunt gratum, sed adhuc torvo ore minantem A saxis, quibus ille fremens spumansque cucurrit, Thebaicae faciles spondae, Meroesque propinqua Prata salutatum fecundis Mempheos arvis Immittunt: campos permittit apricaque Memphis Rura modumque vetat crescendi ponere ripas Septeno demum pontum bibit ore, sed uno Pellaeas lambit turres sterilemque Canopo, Isiacis non parcus agris non nuntiat annum.
12.
Tigris et Euphrates horti de fonte soluti Armenias Taurumque lavant et vivit utrisque Bellator Chaldaeus aquis ubi gurgite lecto Ambo Semiramias gaudent potare columbas. Post unâ eiusdem ripae contentus arenâ Nomen Achaemeniis abscondit uterque sub undis, Quas Paradisiacis debent vada Persica lymphis.
13.
Consitus hic variis grato fuit ordine plantis Hortus et exacto quincunce virebat aprica Pomorum species. Nec dispar floribus ordo, Graminibusque fuit; plantisque insidere pictae Assuêrant, molles homini parêre volucres. Huius iussa sequi pariter festinus amabat Instinctus pecudum, quae post uberrima ventris Pabula, conceptis blandis ad gaudia rixis, Invito numquam poterant custode teneri. Hic leo mansuetus pardique ursique catenae Arbitrium Rectoris erant: sine caede benignae Et sine lite ferae et crudeles protinus iras Nutibus humanis promptae submittere tigres. Nulla fuit natura nocens nullusque ferarum Dissidiis livor, nisi cum fortasse tenelli Fronte coniscantes strinxissent cornua capri.
14.
In medio, qua maior erat florumque venustas Plantarumque color, gemina excellebat opacis Frondibus atque suis gravis utraque fructibus arbor: Una mali pariterque boni libata scientes Reddere dicta quidem; sed non vis indita plantae Ista fuit, Stygius sic illam expressit Alastor. Hoc etenim postquam eductum fixisset in horto Mira faece hominem cunctosque dedisset ad esum Arboreos fetus, vetitâ solum arboris huius Usurâ Numen, poenam quoque dixit edaci Mancipio: quae si peteret propriaeque litaret Poma gulae, praesente necis temerarius ictu Concideret furor et sobolem tangente paterni Peccati macula, parilique ex semine poena. Iuncta scientificis arbor fuit altera ramis, Quae terreno homini suapte in sua fata ruenti Praesidium vitale daret semperque venustum Corpus inocciduâ faceret florere iuventâ.
15.
Haec erat – heu! – modicum, sed duratura beati Maiestas horti: felix sua prodigus horti Si bona novisset cultor felixque fuisset Posteritas. Sed quaeso, oculi, ne flete, cadentes Sistite tantisper lacrymas! Sors dira! Colono Faece Damascena genito traduntur amoeni Deliciae Paradisi: iterum, rogo, parcite molles Luminibus lacrymae! Deus, ah Deus optimus ille, Munificus Deus, has omnes indulsit Adamo Felicis telluris opes similique futuram Sorte beaturus sobolem, modo (lege tenendum Quod fuerat) ne Palladiae se germine plantae Perderet acceptâ vetitis ex frondibus esca.
16.
His tamen externis opibus maiora fuêre Dona animi, quem perfecto subiunxit amoris Igne Deus, cui aethereae par gratia menti Credita. Qua solâ tangebat sidera, felix Naturae; quaeque hanc procul excessere, bonorum Possessor, Charitum donis sublimis Adamus. Et tamen – ah! – nunc flete, oculi, peccavit Adamus: Redditus aeger, inops, laesamque sequentibus asper Naturam aerumnis atque hanc superantibus una Dotibus amissis, nudum invisumque remansit Plutoni spolium: quâque ille resurgere posset, Subsidii nulla est meritique relicta facultas. Prostratum veluti et languens sine robore corpus Surgendique impos multisque intrantibus ipsa Viscera confossus plagis, vix ducere vitam Sufficiens maerebat Adam, nec habere faventem Aegrotus qua posset humo se tollere, dextram. Infelix potuit similique incauta bonorum Iacturâ coniux et stirps ventura iacebat. Posteritas animanda pari subiecta flagello Numinis irati, non cessatura trahebat Supplicia, aeterno poenae doctura labore Quam durum est pecasse semel, iustissima laesi Quam graviter vetitum crimen ferit ira Tonantis.
17.
Omnibus aerumnis sed saevior illa nocebat, Placandi aversum quod nulla potentia Numen, Auxilii spes nulla foret. Pro crimine donum Quod valuit par esse Deo? Num forsitan esse Ipse reus potuisset homo? Peccantis et hostis Par ratio est, neutri debetur gratia. Forsan Aethereae virtus mentis? Sed et aliger impar Huic merito est; tantoque minor, quantum ipse Tonante Est minor offenso: solum Deus alter habere Par meritum, qui sese humilis submittere, nostra Tam grandis fieri vellet pro labe rogator. Et frustra talem visum est sperare salutem, Nam Deus est unus. Poterat sic tota videri Conclamata salus: nam quis comprehenderet umquam, Angelicae quamvis dotatus acumine mentis, Tam procul immensa quod cum pietate scientis Numinis ascendat moles, reperiret ut aequum Peccati pretium, se submissura quod ipsi Offenso divina daret persona Tonanti? Quod veniae inventum summa ut Sapientia vidit, Amplexa est Pietas statuitque ut[ERROR: no reftable :]359 ut : aut labe soluta Immerita adversi properaret ad oscula servi.
18.
Labis erat pretium quo non felicius ullum Aut bonitas divina dare, aut sapientia posset Concipere. Aeterni proles est unica Patris, Fecundae soboles mentis, commune Parenti Naturâ Verbum, nec falsa Tonantis imago, Quam generata facit solum persona loquente A Patre distingui: caelo hunc deponere Natum, Hunc hominem fieri voluit Pater. Ille iubentis Imperio non lentus adest: numquam irrita Patris Reddidit arbitria hic Natus, quibus una voluntas, Par placitum spirantque unum constanter amorem. Iussa igitur nostrae, aeterno consortia nexu, Filius admittit carnis, nec hypostasis impar (Mirandum dictu) formis est una duabus. Hic nasci de matre Deus fierique – stupendum! – Mortalis voluit Deus, aequum ut reddere posset Pro culpa pretium moriensque in stipite primam A vetito lueret venientem stipite noxam. Plausit io Caelum: et tantae pietatis ovantes Caelicolae decreta probant et carmine Numen Concelebrant, quod Tartarei livore cerastae Prostratum aeterno damno solvisset Adamum. Verbum tunc hominem fieri, tunc carnis amictum Vellere divinum similem peccantibus Agnum Spectandum terris voluit Pater, unde perennem Faex hominum peteret vili dape perdita vitam. Tunc etiam culpae pretium purissimus Agni Decretus cruor est, tunc et dignissima Verbo Electa est mater, generandae conscia prolis Sola quidem Virgo, nisi quod divinus adesset Ardor adorato ventris pro germine sponsus.
19.
Sed quanta haec genetrix? Superi, vos dicite! Fallor! Nec vos sydereae novistis dicere mentes, Nec penetrare animo tantae miracula matris! Divitias Caeli, Charites, peccare potentis Ornamenta animi, vestras haec una, beati Aligeri, superat flammas: quod gratia cunctis Luminis ardorisque dedit, minus esse videtur Huius ut augusto possit par esse decori. Condicio hanc vestrae superet licet inclita mentis, Caelestis quibus est terraeque ignota venustas, Attamen illa suos veluti regina ministros Maiestate praeit, potior sic luce coruscat: Talis divinae delecta puerpera proli Regia progenies, Iesseus origine sanguis. Hanc Deus atque unâ istius de ventre puellae Venturum germen caelestibus ante colendum Exhibet Aligeris. Quibus et pro principe dictum Unigenam, Matrem, Dominam praescripsit iisdem Reginamque coli, Mariam quam nomine dixit.
20.
Virginis augustae Sobolem, immortale quod una Numen erat, Regem accipiunt: par omnibus haesit Sensus, adorandum venturum in membra Tonantem. Sic statuêre quidem; sed postquam sedibus altis Praecipites cecidere animi, cum scire superbis Damnatisque datum geniis, super astra levando Terrigenum caeno vacuique sedilia caeli Aethere proscriptis pro mentibus insessuro (Qua ferus imbellem serpens prostravit Adamum, Haec illa invidia est) Verbi divina quod esset Maiestas eadem terras pressura, leonum More furunt saevasque tigres superare calentem In rabiem versi, cultum damnare priorem Intrepidi Messiae odio velut ante parentis Reginae, plenis livoris mentibus ardent. Namque ministrorum officiis ubi subdere summae Se Matri debere vident, non omnibus idem Cultus erat pietasque huius regale vereri Culmen et impositum sibi pars non maior honoris Detrectabat onus; quorum prior ille superbus Lucifer obniti Marianis fascibus audet.
21.
Parcite, Pierides sacrae, si dicere primo Aligerûm hanc noxam mihi non invidit Apollo: Saepe vibrat tacitum laurus Parnassia lumen, Fatorum quod nube latet Phoebusque minori Saepe sonare lyra rerum praeconia mandat, Aurata voluit quae non testudine tangi.
22.
Antitheus proprii delusus imagine vultûs Et mentis specie elatus summoque nitentis Ornatu tumidus gazae humanaeque revolvens Naturae cineres cui se submittere cultae Debuit obsequio Matris, fuit ausus honoris Virginei quassare iugum. Indignaque videri Id ratione peti insanus proclamat et ipsum Infamat Numen, sibi quod mandaret inepto Cultu terrenam Sobolis praeferre parentem. Mox sese ad socios vertit quibus aequa superbis Mens inerat, tumidaque illas sic voce rebellis Alloquitur sectae princeps: “Huic ergo creari Nos decuit probro? Superis regionibus ortos Nos voluit Numen, tantùm ut demissius altas Deprimeret mentes? Num servitura, venustae O animae, nostra haec illi sublimia matri Sunt decora? Humanae faeci famulabitur iste Spirituum splendor, terraque lutoque coactae Mortali massae, tenebris tam nobile lumen, Immeritum aeterni cultus praestabit honorem? Feminea ipsi homini quoque formidata feremus Imperia? Et mulier, luteo subiecta marito, Praeferri aethereis etiam virtutibus audet? Quod soboli assumpsurae hominem se prona voluntas Subiciat, non est homini accessura, sed uni Adveniet latria Deo. Quod vero feratur Praeceptum, tenui quo flatu animata, clientum Aligerûm obsequio, sceptris aequata colatur Feminei levitas sexus, tolerabile fiet Naturae opprobrium nostrae? Quod femina fasces Ambiat immeritos celso nobisque verendo Quod sedeat regina Throno nostrumque superba Arbitrium cervice premat? Temeraria sceptri Ambitio Aligerûm non est habitura clientem: Nam nec ego nec vos, socii, foedabitis isto Servitio caeli decus immortale quod estis. Legis ubi latae ratio, si luminis hausta Copia divini vetat ignorare minora Arbitrio maiore regi? Nunc unde profecta est Haec iusti series, qua lege Tonantis aberrans A vero placitum nos, praestantissima caeli Lumina, terrenae subigit servire puellae? Est genetrix augusta, parens est Numinis – esto. Non tamen illa dea est: natura excellimus omne Quod non est Deus, indociles servire minori Imperio. Rerum pulcher confunditur ordo, Si modicus praesit stellis maioribus ignis. Astrorum vigiles superat quod lumine flammas Delius, imperii certat pro sole potestas.” Dicenti applausit pars magna fidemque spopondit Antitheo: nutant plures, quibus impia necdum Suaserat ad plenum Numen non ferre voluptas.
23.
At princeps Michaël iussa[ERROR: no reftable :]490 iussa : iusta observare Tonantis Impiger et placitis quae suasit apostata Daemon Adversus, comites tali sermone tenebat: “Nescitis quanto, socii, vos lumine plenos, Quanto immortales animos splendore beavit, Naturae quot dona dedit, superantibus ipsam Muneribus naturam auxit suprema Creantis Maiestas? Fuimus purum nihil: ille potenti Productos virtute, ista regione micantis Empyrei fixit naturaeque ordine primos Constituit. Sed adhuc alius quoque suppetit ordo Et maior naturae opibus, quo tendere votis Nos decet atque animo non detrectante Tonantis Imperia, alterius lucis meliora mereri Auspicia immotumque oculis comprendere lumen. Haec nondum stabilis lux est, quâ nostra tuetur Tot donis instructa acies. Nec labilis iste Nos fallat splendor: qua vult nos luce beari Numen, ea aeterna est, quam si contemnere vecors Est animus, poena est spreti specus ima Tonantis Multa revisuri terras post saecula Verbi. Est felix oritura Parens, quam noster et orbis Rector adorandam cunctis iubet esse fideli Cultu Reginam, quam tot caelestibus Author Divinus cumulatam opibus vult totius esse Naturae Dominam Charitumque ingentibus auctam Divitiis, rutilum componet gratia solem. Ecquis erit, curvo venerari hanc poplite matrem Qui renuat? Prout iussa petunt divina, colendae Aequa favet legis ratio: maiora praeesse, Inferiora regi. Quis matre excelsior ista Aliger esse volet? Quo quisque propinquior almo Authori est animus, tanto maiore potitur Iure potestatis: propior quisquamne Tonanti Matre Tonantis erit, quorum communis utrique Est sanguis? Merito caeli terraeque coronam Huic aeterna dedit ventura in viscera Proles. Ambitiosa nec est Virgo, quae Numine sceptrum Decernente tenet: vitio non possidet illa Imperium, regni princeps cui regula, Numen. Primus ego statuo genua incurvare parenti. Inferior nobis terrâ vitale sepultum Lumen habet nostrique animi natalibus impar? Dicite, caelestes animae, vos aurea caeli Progenies, vos et rutilum superantia solem Lumina, quid facimus? Purum nihil: inde profectus Est nostrae virtutis apex: quod Prima Voluntas Iusserit, id sumus. Aetherei quoque culminis ignes Novistis fas esse Deo carbonibus atris Mutare et terram rutilis aequare pyropis. Numinis est mater, satis est: gradus iste caducum Naturae superat culmen; quin ipsa levabit Naturam super Authoris quos gratia nostri, Excedet volucres eadem regina sodales. Munere divino quo mens est maior, honoris Censu etiam maiore praeit: non dedecet ergo Nos humiles tantae frontem lunare potenti.”
24.
Dixerat haec, Reginae aliis venerantibus almum Aligeris Mariae nomen, divina secutis Iussa, pius mentis quos non discreverat ardor. At reliqui, fuerat quorum pars tertia (magnus Ille tamen nullique hominum censendus, aberrans Virgineo a cultu numerus) fallacibus acti Consiliis, audax Mariam calcare, superbus Quae tulit Antitheus, placitis melioribus obstant Constantesque sui in Mariae diadema rebellant. Tunc alii queis fixa stetit reverentia matris Reginae, adversi vexilla superba Draconis Deserere et reliquos quorum inconcussa tenebat Castra fides pietasque sequi, felicibus omnes Quos iunxit Michaël signis Mariaeque paratis Iussit adorandum labaris intexere nomen, Spirituum laeto Mariam inclamante sonore.
25.
Lucifer adverso mox laetus honore minaces Contorquet vultus, nec sacrum audire protervus Sustinuit nomen rabiemque in crimine monstrat Effaturque amens: “Non est cui Lucifer altam Curvet cervicem! Non inferiora Tonanti Sceptra gero soliumque mihi est, ubi cardine lento Flectit Hyperboreus plaustrum glaciale Bootes.”
26.
Vix ea fatus erat, cum mox Divina tumentem Antitheum sociasque petit sententia turbas: “Stringite Luciferum invisoque rebelle profundo Aere ligate caput flammasque ardentis abyssi Sustineat duris oneratus colla catenis. Et comites par poena premat: trudantur Olympo Infidae mentes, quarum partem hauriat ater Tartarus, extorrisque polo pars altera terrae Ima petat: quae nubiferas diffusa per auras Agmina Tartareae tolerent incendia poenae, Aetherea donec veniens a sede supremus Flammivomo cunctos Iudex includat Averno. Tu, Michaël dilecte, autem poenalia iussa Exequere, aeternaque polo proscribe ruinâ. Utque sciant melius quid sint, possintque rebelles, Posce: ‘Quis ut Deus est?’” Princeps moto Aliger ense (Igneus ensis erat flammaeque tricuspidis auro Terribilis, chalybem penetrans et saevior ipso Fulmine romphaea) insanos in Numinis hostes Irruit et tremidos vibratae cuspide flammae Exterret genios. Obniti inimica sed illi Orta phalanx certare audet caeloque repelli Non patitur. Torvo Michaël tunc ore requirit: “Quis vestrûm ut Deus est? Quae vestra potentia, mentes Adversae? Caelo ite, Deus sic imperat, ite!” Hic pavidi, trepidi, nil respondere valentes Nilque referre ausi, pergunt pugnare silendo. Demum victi omnes, caelo cessere ruentes Immani numero genii, deponere saevum Indociles rancorem animi, quo Virginis almae Regalem sprevere thronum; summam unde, Mariae Perpetuo ardentes odio, vim nominis horrent. Hanc eadem caeli solio exaltanda ruinam Novit Virgo, Deum cum dispersisse superbos[ERROR: no reftable :]603 superbos : superbas Sedibus e summis et deposuisse potentes Asseruit, supremo humiles †dignatus† honore.
27.
Aethere labenti quid par occurrere posset Antitheo? Forsan veluti de monte soluta Torrentis ruit unda, redit vel nubibus imber? Sed nihil ad lapsum Ditis. Fortasse molarem Ceu iactam cecidisse polo vis fingere petram? Idque parum est: caeli empyreo de culmine missus, Annorum non pauca sinet decurrere lustra, Donec humum feriat lapis: excidit ille supremis Sedibus ignivomoque fuit conclusus Averno Uno oculi nictu, vel si quae lumine moto Temporis esse potest brevior mensura, ruinae Illius mensura fuit. Committere lapsum Luciferi, Scythico contortae ardore sagittae, Fulminibusque placet? Barrum compone volucri Nacta Iovis quae ferre faces, disces quid et aequi Inter utrumque fiet: cui forte volubile pulsum Non erit aere cavo plusquam testudo metallum.
28.
Hic erat Aligerûm casus talisque futurus Illorum pariter, quorum e semisse cerebri Orta fides, fatuo Mariani insignia cultus Ore premit. Stygiis vult formidabile nomen Mancipiis toto pariter proscribere mundo Lucifer infelix: proprio satellite, quovis Haeretico veteres Daemon novat impius iras. Sed frustra, vesane, furis: Matri integra stabit Supremae pietas, stabit laus altaque stabit Religio, solium, thronus immotusque manebit Vivetque in populis Mariani nominis ardor.
29.
Hinc ego Virgineas, metro licet impare palmas Invito quoque Dite canam: nihil horret Averni Imbelles cuneos, resonat quae Musa Mariam. Hanc Deus aeternâ complexus amoris abysso Unigenae prolis fieri voluisse parentem Et vatum ostendit monitis rerumque figuris, Venturam obscuris lucem prodentibus umbris. Hunc concepturae partum signasse puellae, Fertur Amosidis praesago carmine codex: Hac ubi venturus Princeps de Virgine nomen Emmanuelis habet, terrena in membra supremum Descensurum ista designans voce Tonantem. Invictus madidâ Gedeon hanc pelle figurat, Quae sola aethereae compluta humore pruinae Emisit liquidum laeso nil vellere rorem. Talis erat Virgo, quae flaminis una beati Rore potens, ideo grandem quoque postea facta In pluviam, tacito Iessea in gramina lapsu, Laetitiae fontem salvo candore profudit.
30.
Hanc Carmeleae surgentis ab aequore nubis Monstrabat species, quae surrectura malignis Labis Adameae, sed nescia labis, ab undis Fecundos caeli Charitum praesagiit imbres. Haec fuit illa, caput Stygii obtritura draconis Femina, qui plantae ferus insidiator in ista, Quae timeat, propria semper cervice probabit, Principe formidanda pedum vestigia Nympha. Hanc Solymaea Domus portâ signabat Eoa: Porta tamen clausis semper non pervia valvis Admissura Deum. Nullis mortalibus umquam Delubri patuit limen: sacra ostia soli Templum ingressuro fuerant servata Tonanti. Virgineo Matris praeluserat ista pudori Ianua, nullius quae permissura virilis Affectûs aditum, aethereis accessibus imos Pectoris innocui postes, intacta nitoris Limina Materni, venturae ex aethere proli Divinae aptavit: quo sic indemnia templi Virginei aeternum caperent sacraria Mystam.
31.
Nec solum fatis repleta volumina Vatum Isacidum signata manu cecinere puellae Verbiparae illustres titulos: afflaverat ipsas Iudaeae ignotas tantae reverentia mentes Virginis, ut docta interius, sed nescia cuius Flaminis instinctu, damnatae ponere gentis Duceret asperitas pariturae templa puellae. Aethere proscriptis augustae gloria Matris Spiritibus bene nota fuit. Sed ut invidus illam Templis eveheret daemon sineretque ruentes Ad Stygii obsequium populos, sibi nomina structis Delubris inimica coli, non convenit hosti Haec pietas: tumido gravis est ea gloria Diti. Ni forsan verum esse rear, vi Numinis actos Daemonas ut pravam sibi qui fallacibus aris Quaesivere fidem, vel religione monentis Impulerint Phoebi, vel culta, ut Apollinis arbor, Afflatusque Orci daret haec responsa Sacerdos: Ignarusque olim pariturae templa puellae Mandaret Stygius Tripodum pietate minister. Qua ratione vafer Ditis sibi sacra satelles Qui fieri divina tulit voluitque severâ Observare rudes populos sua fana latriâ, Ponere supremae Delubra parentis honori Debuit invitus: tantae qui regia Matris Invidit sceptra, augustae servire polorum Reginae obnixus, nolenti contigit ipsi Propria Virgineis vulgare opprobria templis Invisoque suas cultu spectare ruinas. Aut dicam ignaras gentes potuisse piorum Spirituum afflatu venturae templa parenti Condere, sollicitis illis, antiqua futurae Virgineae ut Matris laudi praeluderet aetas?
32.
Vellere Phryxeo dives Pagasaeus Iason Nobile Thessalicas spolium dum ferret in oras, Semideos, fama est, reduces a Phaside nautas, Vocibus humanis monito potiore subactos, Molitos aedem egregiam terrisque daturae Ventre Deum ignarae thalami sacrasse parenti. Aesoniusque heros praeclara in Cecropis arce Delubrum Superis idem positurus Iason, Delphica Phoebeae lauri explorata secutus Imperia, extructi titulum splendescere templi Nominibus Mariae voluit, quam Delphica – mirum! – Sic dictam edocuit Phoebi cortina puellam. Cyaneos scopulos, Phineia dona, columbas, Phryxeae spolium pecudis monumentaque pellis Quaesitae appendit; flammas ex ore vomentes Aeripedes, fera terga, boves vigilemque draconem, Medeae virgam, saevi incantata veneni Pocula, vipereos dentes sulcataque tauris Iugera deposuit liquido formata metallo, Virginis ignotae templo. Cui iure dicandum Vellus erat, rutilum proprio quae velleris auro Caelestem impolluta parens circumdedit Agnum. Aequoris huic primâ superata pericula quercu Cedere debuerant stellae, cui postea fido Plurima votorum puppis rea procidit astro.
33.
Isacidum qui culta patrum mysteria Nilo Adiecêre popae veterumque volumina vatum Fatidico fuerant quae non ignota Canopo, Ignaris pariter sua credere gentibus ausi Arcana, Hebraeis primum signata tabellis, Postea in externas miserunt dogmata chartas. Hinc Samio sua ducta seni sapientia; debet Ingenii summas Phario facundus Anubi Divitias Plato. Ne culto minus Attica sciret Terra cane, hausta Pharo fecit doctrina, nec illam Rectius occulti penetraret ut abdita veri, Isiacae puduit pecus explorare iuvencae. Hoc a fonte Deum pariturae gloria Nymphae Innotuit fluxitque fides. Druidasque puellae Religio, senis praecinctos tempora vittis Invenit Mystas stabatque authoribus istis Absque viro Sobolis felici altare Parenti Invexitque fidem populis, quos ista colendae Mira puerperii novitas addixerat arae. His labor arcanos veri penetrare recessus Non deses peregrina Phari de litore ducta Dogmata proposuit Celtis cupidosque futuri Edocet et quam sera foret visura parentem Posteritas, positis aperit feliciter aris.
34.
Dena puellarum totidem famosa Sibyllis Nomina virginibus vidit longaeva vetustas; Quëis afflata Deo ructabant pectora, quondam Venturam radiisque animo caelestibus haustam Mirandam rerum seriem, quae foedere caelum Perpetuo terrae iungi dabit atque stupendos Numinis in carnis nexu testabitur ignes. Hae superum nactae lumen ventura sonoro Fata dedere metro Musasque vocare poëtae Debuerant. Sed Castalidum, quo gaudet Apollo, Id vetuit numerus, Cyrrhae si nomina vertex Sola capit, triplicem quae ter numerantur ad unguem. Sed melior doctas habuit fortuna Sibyllas: Numine si plenas sanctis afflatibus impar Reiecit Pindus, totum sparsere per orbem Afflatûs arcana sui, cum Musa bicornis Ascensu contenta iugi et Parnassia laurus Vix ultra Ausonias sese protenderet Alpes. Illa Sibyllarum late dispersa volabant Metra secuturis pondus praebentia fatis. Has Erythraea Tethis, Phrygiae illas Gargarus Idae, Attonitae Samiis illas Nereides actis Audivere, illas profugae neque caerula ponti Nesciit unda Helles, Latiae illas Tyburis arces. Unam etiam ex adyto Cumae novere canentem, Qualiter in toto surget gens aurea mundo: Ut nova progenies caelo mittatur ab alto, Iam redit et Virgo. Sed quae fuit ista relicto Orbe redux Virgo? Non est Astraea, sed ipsâ Sanctior Astraeâ, vatem reditura Sibyllam Divinare facit Virgo, quae simplice quondam Rerum principio caelestia lumina, stellas Surgentesque Chao, iuncto sibi Numine, terras Condidit et certo libratos pondere montes, Vallibus effosis posuit, lateque fluentem Emittens lympham, cunctis sua flumina terris Distribuit, ludensque Deum comitata, procellis Numquam cessurâ circumdedit aequor arenâ. Cum data lex pelago fixaque coërcitus audax Demissae Nereus premeretur margine ripae. Omnibus his aderat, sed non sine Numine, totam Componens terrae molem, quam Numine plena Ipsa recomposuit rediens, animosa supremas Poenali sobolis ligno fulcire ruinas. Hanc reddendam orbi divino flamine doctus Asseruit pudor, et pollutae nescia carnis Virginitas, maculae expertem dare carmine Matrem Promeruit[ERROR: no reftable :]802 promeruit : pomeruit tantumque orbi promittere lumen.
35.
Quanta futura Parens fuit haec, constanter ab ipsis Rerum principiis quam tot cecinêre videntes A longe vatum cytharae verique tenaces Virgineae sonuêre lyrae, suffragia tanto Prodigio factura fidem? Quod funere lucis Internae caecus licet inficiatur Apella, Sol tamen augusto non desinit ore micantes Eructare faces, quantumvis luminis expers Perneget has aliquis, rexit quem filia, flammas. Tot vatum effatis Mariam celebrantibus obstet Qui velit adversa claras extinguere Phoebi Credulitate faces: prius axe nigrescere solem Asserat, augustae rutilos quae Virginis ignes Fecundaeque Deo solii decus improba Nymphae Lingua negat vanosque huius mentitur honores.
36.
Tot vero Charitum donis, tot plena bonorum Affluxu Virgo et tantis vincentibus ipsa Sidera divitiis locuples, Iosippe, paratur Sponsa tibi. Felix nimium, cui gratia tanta, Tantus honor decorumque ingens cum Virgine sponsa Accedit cumulus; cui viva Tonantis imago Fundit, uti Libanus multo cum profluit imbre, Caelestis gazae plenos pro dote canales. Securumque dabit pretii, Iosippe, iugalis Certa fides tabulaeque quibus subscribit Olympus Non dubium reddunt: Paphia signante volucre Cum Sponsae tibi pactus hymen, ac stipite flores Emittente, tuae constarent foedera taedae. Praeclari vero promisso postea quamvis Connubii dono pravam accessisse putares, Maeste marite, fidem, tibi quod suadebat apertus Dotalis membranae error, cum crimine sponsae Rasa videbatur taedae pro munere pacta Virginitas; fuit apparens utcumque, nec anceps Prodigii ignaro vitium, tamen ista modeste Libranti, sua pacta novo communiit aether Signo, cum retulit: noli, Iosippe, timere. Haec dotis secura fides, hoc tuta sigillo, Quae fallax visa est, scripti membrana pudoris. Integer est Mariae sanguis, divina nitori Promisso accedit Soboles. Periisse putabas Candorem nuptae, cum te maioribus astra Augerent titulis; siquidem tibi criminis expers Virgineus mansit fecundus germine venter.
37.
Felix connubium, caelestes dicere taedas Fas mihi, concurrunt cum Sponsa ubi divite tantae Sponsi locupletis opes. Sed credite, Croesi, Cedite quos auri commendat copia, reges, Hic ego non vestros memoro, nec praedico censos. Quo turgetis enim, invisâ tellure reperti, Pauperies mendica latet sub luce metalli. Quas etiam ingratis tribuit caelum hostibus, illae Divitiae non sunt, adversi saepe Tonantis Signa. Sed aeternum menti quod Numen amicae Donat amans, hic est, ditat qui pectora splendor.
38.
Mortalem nec terra tulit, neque sidera mentes Corporis immunes, ubi se Deus impete tanto Effudisset, uti Iesseae Virginis uno Pectore Iosippi Sponsae. Maria undique sparsos Terrigenum Superumque simul collegit amores, Excessitque omnes nocturnâ ut Delius aethrâ, Aut veluti modico maior Thetis integra rivo. Providus et sponsum quamvis ingentibus aether Iosippum ornasset donis, potiora fuere Quae data sunt Sponsae: licet hunc quoque foederis ergo Virginei, Charitum forsan tanto igne rigari Censuerit Numen, quantum nec farier ausim. Ostenditque viri meritum Deus, impote prorsus Humoris cum fuste, procis procul omnibus, illum Connubio tanto asseruit, cum stipite sicco Silvestris coryli, velut a radice virentis, Prodigio natos voluit pubescere flores, Illo Iosippum, fieri nec tale putantem, Virgineum signans baculo frondente maritum.
39.
Quantus es, ô Iosippe, novo cui germine virgae Excisae radice virent manibusque receptae In flores abeunt frondes? Natura novati Corticis obstupuit ramum, quamque exuit olim Sortiri reducem, non ex tellure iuventam. Si te huius necdum taedae consorte puellae Tanta tuis inerat palmis Iosippe potestas, Qualis erit cum sidereae connubia Sponsae Nactus, Virgineam tanges pro foedere dextram? Qualis erit, cum post decies renovata Dianae Cornua, Divinae manibus palmisque ferendae Attactu Sobolis, crescentis faenore flammae Ibit in augmentum virtus propriique notatus Numinis augusto Iosippe vocabere signo, Filius accrescens? Grandi tunc mole maritae Virgineae palmae suppar, apprendere dextra Sublimem poteris fructum dabiturque stupendi Germinis istius talis tibi copia, qualem Nec faceret cunctis Engaddi vinea botris. Tu siquidem dulci Matris Sobolisque beatus Intuitu, grandi vultus utriusque micabis Lampade stellatisque nihil fulgoribus impar Ad tua bisgeminos convertes lumina soles. Adveniet, Iosippe, tuus, tot saecula terris Suspiratus Hymen: ima nunc tellure sepulti Respiciunt Patrum cineres, quos candida vestri Connubii taeda, emissis in dissita flammis Antra, propinquantem non vult nescire salutem Iamque movent resides signum ad vitale lacertos.
40.
Vos nuruum Solymaeus honor, vos gratia, Nymphae Iessiades, gratusque lepor, secernere natos Incipe connubiis flores festisque ligare Lilia lemniscis, quae vel campestribus undis Alluit innumeris Ierico fecunda rosetis, Vel quae praepingui tellure Saronia Tempe Educat, aut regum Solymaeis parturit hortis Lacte fluens tellus: vobis haec proderit olim Sedulitas, augustae aderunt ubi foedera Nuptae. Vester enim primum cum connubialibus aër Lucebit flammis venietque datura Tonantem Sponsa recens, blando cui absque cupidinis igne Terrenis impar succedet amoribus ardor. Floribus in pluviam sparsis mulcebitis aestum Augustae lapsurae animi languore maritae. Foederis interea tanti solacia castae Suspirate, nurus. Et tu, formose Sionis Nympharum candor, sinceras pectoris, igni Virgineo servare faces non degener, aptum Speratis Mariae taedis dispone nitorem. Si modo vestra autem labis captiva tenetur Libertas, maestum prohibet quae solvere guttur Cantibus appensasque salix si livida chordas Detinet, at laeti venient cum carmine vates Plaudentesque canent, nivei modo vincula colli Solve, Sionei generis lectissime sanguis: Advenit nam gratus Hymen, qui vestra iugali Vincula dissolvat nexu. Colla amplius impos Stringere maesta chalybs ferrique monile putrescet, Palladio lignum veluti marcescit olivo. Sunt rata quae statuit Numen. Si longa futuros Saeclorum spatia invideant proferre Hymenaeos, Si mora venturae fortasse videbitur ingens Matris, et implacidam noctem si fecerit huius Tardior Aurorae radius, ne ponite certi Spem tamen adventus: aderit formosa piorum Votorum, et fidei solvens Aurora labores.
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess]. |
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.