32. DE INUNDATIONE
Tantus ab assiduis, quid vult sibi, nubibus imber?
Quid tempestatum copia tanta parat?
Unde tot humores nebulis? tot nubila coelo?
Quando potens madidi, tam fuit aura Noti?
Quisve unquam tantum variae bibit Iridis arcus?
Pontus an arcana scandit in astra via?
Saepe exhalatos ima de parte vapores,
Smintheos igniferi sustulit acre iubar.
Nec potuit tantum radiis consumere, quantum,
Traxerat, in tenues, sed solvit pluvias,
Non tamen a levibus, manant tam grandia, causis,
Nec de consuetis, rara venire solent.
Iste poli furor est, ista est gravis ira Deorum,
Aëris et fluxus, sidera summa iuvant.
Nunc omnes Hyades, Haedi ambo, totus Orion,
Liquitur, et Delphin aequora multa vomit.
Nunc pariter geminas inclinant funditus urnas,
Hinc pater Eridanus, Troius inde puer.
Aut certe suprema alti convexa tegentes,
Aetheris, in terras praecipitantur aquae;
Ingeminant densi, valido sic turbine, nimbi,
Sic agit abruptum, machina laxa, Iovem.
Infelix deflet non unum rusticus annum;
Nam tritura simul cum satione perit.
Squalentes nuda marcent in vite racemi,
Putris et effuso, diffluit uva, mero.
Deficiunt pecudes, et clausi millia vulgi,
Urbibus in plenis, obsidet atra fames.
Dum queror, incubuit gravior metus; en vaga late,
Excurrunt victis flumina litoribus.
Ac primum valles, et plana iacentia complent,
Mox etiam campis editiore premunt.
Nec iam de totis, nisi summa cacumina, silvis,
Extant, et rapido gurgite pulsa tremunt.
In tumulos fugere ferae, fugere volucres,
Pellit et e tumulis has tamen unda sequax.
Quadrupedum pisces subeunt loca; volvitor ingens
Pelamys, in lustro dente minantis apri.
Collecta in spirae nodos anguilla recumbit,
Auritus jacuit qua modo parte lepus.
Vulpinam cancer foveam petit; ova natantum
Nunc gerit, alituum, qui tulit ante locus.
Ludimus. Innumeros hominum nova fata paventes,
Cum grege, cum stabulis, corripit uda lues.
Pagus erat, subito palus est, et mersa profundo,
Quaerunt montivagi culmina ruricolae.
Nec res ulla magis miseros, spe perdit inani,
Dum mala crementum non habitura putant.
Huic nimium celsae fidenti margine ripae,
Subsedit media subruta nocte domus.
Transtulit ille lares sublimis in ardua clivi,
Cautus, et, hoc, inquit, vertice tutus ero.
Parva mora est, et parte omni surgentibus undis,
Nec, stet ubi, nec, quo progrediatur, habet.
Iam Savus et Marisus, iam Dravus et ipse Tibiscus,
Inter et Arctoas, maximus Hister, aquas;
Terrarum quamvis longo discrimine distent,
Confusis, inter se coïere, vadis.
Noscere nec possis, ubi rus, ubi collis, ubi arbor,
Omnia sic facies aequoris una tegit.
Haud secus Emathiam Penei stagna tenebant,
Unus cum vertex Ossa et Olympus erat.
Passa sub Ogygio est aliud nec Graecia regno,
Inachiae si quid credimus historiae.
Tale fuit Latium tunc, cum superantibus Umbris,
Ausoniam gemini, condidit unda, maris.
Nimirum natura suas praepostera leges
Vertit, et autumnus veris ademit opus.
Vere tument amnes, et per montana voluti,
Lubrica, terribili murmure, saxa rotant.
Iam tepidum extremi cum solvunt aëra pisces,
Cum zephyro afflatae, dimaduere nives.
At modo successit flavae vindemia messi,
Coepit et aequatum, nox superare diem.
Nunc etiam torrens Nilus redit, et pia Memphis,
Reddit lunato, mystica sacra, bovi.
Pannoniae in fluvios pluvialia toxica misit
Iam refugis Phoebi Scorpius ustus equis.
Quanquam non solis illos reor imbribus auctos,
Nec tantum guttas evaluisse leves;
Sed penitus gravidas terrae patuisse cavernas,
Cuspide percussas Ennosigaee tua.
Quicquid et in venis cava celat abyssus opertis
Lympharum, ad superas emicuisse plagas.
Hoc nobis, hoc nempe atri nova cauda cometae,
Est nuper longa vaticinata iuba;
Qualis tunc, Helicen cum et Buran sorbuit aequor,
Vicini casus nuntia signa dedit.
Cum Thetis ignotas stupuit sub marmore turres,
Dormiit et medio phoca supina foro.
Quid tamen o Superi? nosne haec tantummodo clades,
Tot petit e populis, quos alit uber humus?
An totum involvit strages simul unica mundum?
Imus et illuxit gentibus iste dies?
Si pereunt omnes, nec nos superesse rogamus,
Aequo animo quivis, publica fata subit.
Sin soli, luimus communia crimina, Chuni,
Humanum, nobis dulce piare, genus.
Sed partis non esse malum, docet ipsa mali vis,
Tanta mole decet non nisi cuncta rapi.
Nunc et lata natat fuso, Germania, Rheno,
Sarmaticum Tanain nec sua ripa capit.
Proluit et Rhodanus Gallos, et Baetis Hiberos,
Nec Padus Hesperiis clauditur aggeribus.
Acer et Argolicas supra furit Inachus urbes,
Improbe, nec parcis Thracibus, Hebre, tuis.
Nunc Indi sub Gange iacent, sub Tigride Parthi,
Sub Cydno Cilices, et sub Oronte Syri.
Nec sic est unquam pontem indignatus Araxes,
Nex sic Cappadocas turbidus hausit Halys.
Maior in invisum nec crevit Xanthus Achillen,
Diffudit tantas, ante nec Hernus, opes.
Sicca prius, nimios incusans Africa soles,
Mutata nimias, nunc vice, damnat aquas.
Saevit in hanc olidus Cinyps, et Bagrada monstro
Nobilis, et Triton, casta Minerva, tuus.
Ac Gir, Divum hospes, cum spreto nectare coeli,
Aethiopum viles appetiere dapes.
Flumina sed levius, pelago cessante, nocerent,
Eminet e totis, insula nulla, fretis.
Non pomosa olim Corcyra, nec impia Lemnos,
Non indeprensi, conscia Creta, Iovis.
Non Sardo sunt Cyrnos; nullos, restincta profundo,
Flammarum eructat Sicelis Aetna, globus.
Vasto iterum Rhodos est, iterum sub gurgite Delos,
Tristia nec ratibus navita saxa timet;
Non Libycis alte stantes in fluctibus aras,
Non vestrum, Syrtes, magna minorve, vadum.
Quin ipse Oceanus, rerum genitalis origo,
Qui certa ambitam, lege coërcet, humum,
Transilit per tot servatos saecula fines,
Nec satis ora sibi quattuor esse putat;
Per quae se possit mediis immittere terris,
Sed passim ruptis ingruit obicibus,
Non qualis refluo, Cimbros aut Santonas, aestu
Territat, ad motus, menstrua luna, tuos,
Verum quantus erat, cum sidera celsa petentes,
Obruit impulsis montibus anguipedes.
Ille et frondosos saltus iam mersit Eoae
Taprobanes, ipso cum grege dentifero.
Mersit et adversos, tecum Iuverna, Britannos,
Nec fortunatis temperat a populis.
Illius immensis iam fluctibus astrifer Atlas
Tunditur, et collo non bene fulcit onus.
Nec dubito coeptum, Fortuna urgente, tenorem,
Quin vivum, toto restet in orbe, nihil,
Sed quicquid tellus, quicquid levis educat aër,
Omne vagis fiat praeda natatilibus.
Ullo Carpathius potuit nec tempore vates,
Tam nitidum dominis annumerare pecus.
Ergo vetus veterum verax est dogma sophorum;
Saepe homines igni, saepe perire salo;
Deleri et toties toties deleta renasci,
Omnia, Phoebeae scilicet instar avis;
Quae se morte parit, vitam cui funera reddunt,
Natalem cineres, ultima principium.
Nec certum quis scire potest, quotus iste senescat
Mundus adhuc quot erunt, quotve fuere prius.
I nunc, ventosae petitur cui gloria famae,
Casurum nullo tempore nomen ama!
Cum tibi sive toga partum, seu Marte cruento,
Tangere non valeat saecla secunda, decus!
Nec ventura minus te nascitura sit aetas,
Quam Phaëthonteas, quae fuit ante faces.
Magne Deum genitor, tantos qui fusus in artus,
Vitali hoc ingens, flamine corpus alis;
Qui propria humanas dignatus imagine mentes,
Nostra ad cognatos, erigis ora, polos;
Nonne semel stabili, mundum tu, pace ligasti?
Iam tum, pulchra rudi, cum data forma chao est?
Frigida ne calidis instarent, humida siccis,
Sed par temperies conciliaret opus.
Nunc adeo nil flamma et humus, vereamur et omnes,
Ne fiant unus, cuncta elementa, latex.
Nonne semel firmo sanxisti foedere pactum,
Diluvio haud ultra perdere velle tuos,
Dum picturato signaret nubila tractu,
Iunoni gratae semita curva Deae?
Aspice nunc, et quem nunquam sententia vertit,
Promissis memorem mitibus adde fidem.
Quodsi fatali constrictum lege teneri,
Parcarum et tabulis scis superesse trium,
Quondam submersas, tantum succendere, terras
Ut possis iterum; quid vetita arma moves?
Sin rerum iam sinis adest, iace solus ab alto,
Facta Pyracmonia, tela trisulca, manu.
Undosam cohibe pestem; revocetur in antrum
Auster, et expurgent Thracia flabra diem;
Fluctibus et reduces, Tritonia concha, receptus,
Neptuno gentes iam miserante, canat.
Vota nihil prosunt; et quae fert omnia secum,
Haec eadem nostras, fert simul unda, preces.
Ecce magis, dirus, magis ecce ad sidera, pontus,
Se levat, et tantum non, iuga summa premit.
Iam iam contigui iungentur nubibus amnes,
Nec spatium, per quod defluat imber, erit.
Surge age cara soror, superantem nubila Olympum,
Scandamus, celeri, dum licet, ambo fuga.
Vel Parnasiacae, potius fastigia, Cirrhae,
Altior est lymphis omnibus ille locus.
Hic ego post tergum lapides, magnae ossa parentis
Iactabo, extinctos et reparabo viros.
At tu femineam renovabis femina turbam
Saxa pari mittens, sed leviora, manu.
Sic ego Deucalion, sic tu Pyrrha altera fies,
Sic erimus mundi, semina prima, novi.