Motiva.

Haec est tutissima frequentes inter mercatores et vectores differentias aut impediendi, aut tanto promptius componendi via, hoc unicum commercii Hungarici cursum Pestino ad Littorale Hungaricum derivandi medium. Ostendimus quippe in Elaborato status actualis §-pho 57. quod licet directa exotica importatio jam per vectigal 1784-ti reserata sit, licet praeterea Pestino, per Pettovium, Tergestum via quatuor postis longior, et secus etiam sumtuosior sit, quam Pestino per Canisam, Carlostadium ad Littorale Hungaricum , vix tamen aliquid Articulorum exoticorum hac adhuc via Pestinum importetur , sed tota ferme exotica importatio Tergesto per Pettovium Pestinum hodiedum procedat. Et cum exportatio ad importationem naturalem habeat relationem, quod major etiam productorum Hungariae pars, veluti Tabaca , Frumentum etc. per Tergestum, quam per Flumen exportetur.

Constituti eatenus domestici mercatores duas hujus rei causas assignant. Primum quod Pettovio usque Tergestum res vecturaria ita regulata sit, ut nullo mercatoris 1258 seu fatigio, seu periculo merces ad destinatum tempus certo transponantur. Ubi e converso Canisa usque Flumen et vectores reperire admodum molestum, et merces iis concredere periculosum est.

Deinde quod defixis Pettovii jam pluribus intermediis mercatoribus quaestor Pestiensis non debeat a primo plane Tergestino mercatore merces sibi procurare, sed eas a Pettoviensi erga moderatam provisionem commodius obtinere possit. In Fluminensi autem via in nulla adhuc intermedia civitate, imo ne in ipso quidem Carlostadio, mercatores ejusmodi exstent.

Primum in via Tergestina ea solum ratione effectum est, quod certae permutandarum vecturarum stationes defixae, in his vero coetus vectorum ita regulatus sit, ut et mercator sumtus transportus in antecessum calculare, et factor ejus, ut primum merces adveniunt, advocato tantum coetus magistro, securam continuo vecturam habere possit. Donec itaque id ipsum in via Fluminensi constituatur, nunquam haec concurrentiam Tergestinae sustinebit, adeoque Hungaria tot transportuum jacturam eousque semper patietur.

Alterum nec Pettovii uno ictu effectum fuit; sed prout commercii cursus per regulatam vecturisationem accrevit, ita id ipsum plures mercatores eo sensim allicuit. Si per regulandam in via Fluminensi rem vecturariam commercii cursus continuo increscat, eadem causa eundem effectum hic quoque producet, defigentque se seu Canisae, seu Zagrabiae, seu etiam Carlostadii, intermedii mercatores, medio quorum Pestienses merces Flumine perinde habere poterunt, sicut nunc eas Tergesto obtinent per Pettovienses.

Caeterum transportus mercium natura sua sub categoriam objectorum commercialium cadit, adeoque exoriturae circa id quaestiones fora mercantilia, postquam in Regno erecta fuerint, suapte respicient. Ad evitandam tamen cum vigentibus hactenus jurisdictionis principiis collisionem, interest ut coetus ejusmodi vectorum et sponte, et diserte foro mercantili se subjiciat.

Et ne coetus hic in monopolium degenerare possit, interest commercii ut stante etiam hoc coetu singulo mercatori libertas relinquatur alias etiam vecturas penes distinctos contractus conducendi.

Objicient se quidem effectuationi instituti hujus complures difficultates; sed has superare non ad legislationis, sed ad administrationis publicae partes pertinebit.

1260