-- 5 --

AD POTENTISSIMUM GALLIAE REGEM LUDOVICUM XVI EPISTOLA DEDICATORIA
paraDefectus Solis varios Lunaeque labores,
Astrorum et positus, naturam et luminis aurei
Per Latium Latiis olim celebrare Camenis
Aggrediens, veterum Parnassia numina vatum
Uraniem 1 et Phoebum de more in vota vocavi.
Ingentem Thamesis post inde advectus ad urbem
Aeratis impressa notis mea carmina primum
Eduxi totumque ausus vulgare per orbem
Direxi ad doctum docto cum praeside coetum,
Omnibus officiis qui me jam foverat atque
Sponte sua sociis socium adnumerare parabat.
para At modo cum gentes lingua regnante per omnes,
Francigenum 2 rex magne, tua jam reddita fulgent
Uberius cultuque novo se ostendere gaudent,
Ad te confugiunt unum, tua numina poscunt.
Jure quidem, quando Gallis commixtus et ipse
Dicor avi, Lodoice, tui jam munere Gallus,
In gentem adlectus magnam et tibi, maxime regum,
Devotus vivo, tanto sub principe felix.
para Tu facilis vitae succos per dona ministras
Annua; tu titulum praebes, tua nautica quo res
Adstrictum tenet ac geminato jure fidelem
Me jubet esse tibi, res nautica, quae maris altum
Jam tenet imperium, tanta vi mentis acutae
Instat et urget opus vigil ad tua jussa minister? 3
Aequoreis pater ipse stupet Neptunus ab undis
Nereidumque chori latitansque sub aequore Nereus
Gallorum ingentes tot ponto innare carinas
Fulmineosque globos emittere: fulgurat omne
Igne novo coelum et repetita tonitrua reddit.
Ipsi etiam nimbi tua jura sequuntur et hostem
Dispergit late navesque per aequora versat

-- 7 --

Ventorum furor ac scopulis allidit acutis.
para Qua sese Arctoas 5 America extendit ad oras,
In bellum pulchra pro libertate ruebant
Oppressi nuper populi; tu in vota vocatus
Accurris; jussa immenso volat aequore classis
Foeta armis et foeta viris; Philadelphia gaudet
Libera; praecipiti turmae fugere volatu
Hostiles; liber jam Delavarius amnis
Panditur atque suos dominam deducit ad urbem
Imperiique novi surgit tutissima moles.
para Nec vero ingentes populos tua provida tantum
Cura fovet: tenues non dedignaris arenas.
Arcta quidem Adriaco mea littore patria tellus, 6
Ast opibus pollens et nobilitate vetusta,
Acribus ingeniis et libertate perenni
Tollitur ac vasto exercet commercia ponto.
Ad te confugimus: facili nos excipis ore
Cumque adeo exiguis tantus nova foedera jungis,
Foedera, quae tibi me magis usque addicere pergunt.
para Non tamen haec veterum mea te monumenta laborum
Sola petunt ornata novo nunc denique cultu.
Sunt alia atque alia 7 aut longos vulgata per annos,
Jam tua, namque tuis jam Gallica reddita terris
Sive recens enata, tuis et debita jussis,
Quae peperit nuper geminati cura laboris
Excitusque novis stimulis novus extudit ardor.
Haud etenim deses cesso noctesque diesque
Traduco indulgens operi meditorque levemque
Per calamum memori trado servanda papyro.
Quid namque officiat? Duris 8 procul intonat armis
Horrisonus Mavors; spumanti sanguine fervent
Et maria et campi disruptaque tela volutant
Et fractis galeas cristis rescissaque membra
Infecti sanie fluvii atque incendia late
Densa furunt vacuasque evertunt civibus urbes;
Velivolae pereunt moles, perfossa ruentem
Excipiunt latera Oceanum fundoque sub imo
Et nautae et frustra fortes turmaeque ducesque

-- 9 --

Volvuntur vitamque alto sub gurgite ponunt
Infleti et monstris miseri dant praeda marinis.
Nos placida fruimur regali in sede quiete
Tranquillaeque tuis gaudent in finibus urbes.
paraHaec tua vis animi, tua fortis ad arma juventus
Consiliisque acer 9, rerum cui tradita cura,
Quae reliquas spectant aulas, quique adstat ad aures
Jam senior 10, Lodovice, tuas ducitque volentem
Atque novi tecum regni moderatur habenas
Expertus longum quique 11 auri pondera solers
Eruit illaesis populis nervosque potentes
Suggerit arcendi belli pacisque fovendae.
Haec reliqui praestant lectissima turma ministri.
para Ergo insto assiduis tranquilla per otia curis.
Nec vero tantus cedet labor initus: alto
Aequore, quae longum jactata furentibus Austris
Objectam attigerit puppis male conscia sedem,
Promptius inveniet, quibus incita adhaeserit oris,
Poscere quos deceat ventos, quo vertere proram,
Spero equidem, nec vana fides, mea scripta docebunt. 12
para Sunt brevibus nunc clausa tubis 13, quae vitra remotas
Adducunt oculis oras et sidera coeli,
Illa quidem melius quam quae longissima quondam
Machina vix tellure super molimine multo
Haud poterat tumidas tractari onerosa per undas.
Immoror his, quae cura tuis mihi maxima cessit
Imperiis: varias doceo deprehendere vires
Vitrorum et formas tornandis lentibus aptas
Per numeros simul arte nova tenuique labore.
Fas erit 14 hostiles procul his dignoscere classes
Et malo et puppim fluitantia signa per altam.
Fas erit his servare polum fulgentiaque astra,
Securas ducunt quae vasta per aequora puppes.
Addo etiam 15 Uraniae certas cultoribus artes,
Arma nova ac veterum vitia errorumque pericla
Et quo quemque modo noscant fugiantque, recludo.
Astrorum evolvo motus 16 quasque ethere in alto
Obtineant sedes, quam se sublimia tollant.

-- 11 --

paraIlla mihi 17 longos olim servata per annos,
Dum viguit viresque dabat florentior aetas,
Nunc etiam quandoque trahunt noctemque per altam
Educunt coguntque polo vigilare sereno.
para Tempus erat, medio cum Gallia tota Decembri
Urgebat votis superos, tua regia conjux
Spem regni longum optatam et te denique dignam
Ut prolem partu felici effunderet atque
Luderet augusta ridens delphinus in aula.
Ipse polum et sparsas scrutabar in aethere flammas,
Cum subito nova lux oculis sese obtulit atque
Involvit totum radiis fulgentibus axem.
Memnoniis sidus Jovis exurgebat ab undis.
Inde jubar: deflexi oculos et lumina vidi
Haud ignota mihi. Tenues volat ecce per auras
Astriferis invecta rotis curruque micanti
Diva meum Uranie numen, quam pronus adoro
Sacra tubo, vitrea peragens et lente sacerdos,
Stat coram et dictis me sic affatur amicis:
para "Mente tenes, ut me coelo demisit ab alto
In terras olim Phoebus tibi dona ferentem
Divinae tubulum formae, quo celsa videres
Tecta Jovis rutilamque aulam sanctumque deorum
Concilium, rerum quo grandia pondera librat
Juppiter, immensum imperio qui temperat orbem
Quidque animo sedeat, quid poscant fata, recludit.
Nunc etiam aetherei summo de vertice Olympi
Huc nuper delapsus adest superumque catervae
Accurrunt, quotquot positos super ardua vasti
Astra colunt coeli tractus sedesque beatas.
Inde globo insuetum jubar emicat: hic modo divos
Alloquitur cupidos secretaque jura revelat: 18
para Felici partu sobolem, quod Gallia poscit,
Effundet regina brevi, sed regia proles
Non patris, augustae veniet genitricis imago,
Quae Venerem forma vincat cultuque Minervam."
para Cum primum Austriaca cum virgine jungere regem
Francigenum statuit divum pater atque hominum rex,

-- 13 --

Cura fuit prolis seriemque parare nepotum
Instituit, quae digna atavis matrique patrique
Par foret inque omnes famam producere annos.
Mille igitur Nymphas agiles geniosque volucres
Advocat et, quae sit menti sententia, pandit:
"Ite, ait, astriferosque orbes percurrite, flammas,
Pectora queis agitanda olim, queis fervida mentes
Vis acuat, robur membris accedat et ori
Gratia, seligite et cura miscete sagaci!"
Tum loca certa docet, magnis quae regibus apta,
Quae blandi exhibeant aptissima germina sexus.
para Incubuere omnes operi. Sed plura requirit
Cura prior, minus est operosa secunda: potentis
Namque aviae egregias laudes ex parte reposcit,
Non omnes, ventura prior sub luminis auras
Regalis soboles. Non illi gratia blando
Ore sedet tantum, Venerem qua vincit et artes
Non tantum placidae colit officiosa Minervae;
Finibus imperitat vastis, bella, horrida bella
Sustinet, ingentes informat legibus urbes.
Regali haec itidem cinget diademate frontem
Regina augustos olim sortita hymeneos,
Non tamen ipsa graves regni ut moderetur habenas.
At gnatus vastas longe lateque per oras
Quot populos reget imperio, quae bella parabit
Assimilis patri 19, non is protendere fines
Ut velit immensos vana ambitione tumescens;
Finibus hostiles sed ut arceat usque catervas
Tuteturque suos. Quos tanta exempla requirunt
Aetherios ignes, quae magnae robora mentis
Virtutesque animi! Nulli vigilantia major
Obtigit et recti cura atque amor insitus aequi.
para Nonne vides 20, solium postquam conscendit avitum,
Quam placida intentus populos ditione gubernat!
Ut pollent opibus cives! Industrius ardor
Fervescit magis atque magis; versantur aratro
Indociles nuper campi; vindemia turget
Collibus excultis; crescit numerosa juventus

-- 15 --

Praesidiis vitae crescentibus; aedibus urbes
Laxantur magis usque novis duraeque Minervae
Exercet plebs ima artes, florentibus addit
Se studiis populi pars cultior; omnia fervent
Saeclaque decurrunt felicibus aurea Gallis.
para Fas fuit ergo operi tanto dare longius aevum.
Cura expleta prior citius jamque imminet hora
Felicis partus. Frustra 21 Libitina nigrantem
Extendit furiosa manum minitata parenti:
Juppiter audacem Stygias detrudet ad umbras.
Concilium interea celebrat divosque coegit
Et pandit, quidnam Gallorum ardentia vota
Distineat spondetque brevi nova munera genti
Grandia: ridebit plaudens delphinus in aula
Atque alii atque alii fato arridente sequentur
Et nati natorum et qui nascentur ab illis
Omnia regalem extendent in saecula stirpem."
para Haec ait ac tenues se diva attollit in auras.
Me novus ardor agit felicia fata canentem
Devotumque tibi magis usque, o maxime regum,
Incitat atque novis spes certa impulsibus urget,
Ad te confugiam et primum te in vota vocatum
Aggrediar numenque tuum per carmina poscam. 22