HOMERI ILIADOS LIBER DUODECIMUS
Sic Danaūm in castris proles invicta Menoetī
Eurypylo vulnus curabat. Troïa pubes,
Atque Argiva gravi interea certamine durum
Martem exercebant conferti; fossaque, et altus
Nequidquam obstabat murus, quem Graja tuendis
Navibus ingentem fuerat molita juventus;
Centum nec tauros mactaverat auspicibus dīs,
Inclusas intus naves, gazamque coactam
Undique ut ille diu servaret. numine structa
Moles magna deūm non aequo, tempore parvo 10
Mansit, dum vixitque Hector, vitavit et arma
Iratus Danais Pelides, et stetit alta
Urbs Priami, nondum Grajorum subruta ferro.
At, postquam Troum quisquis praestabat in armis
Absumptus leto est, Grajūm et pars triste subivit
Fatum, pars tota sospes de gente relicta est,
Ac decimo urbs tandem Priameïa concidit anno,
Et Danai patrios petierunt classe Penates;
Consilium cepere una rector maris alti
Neptunus, Phoebusque, omnem de sedibus imis 20
Eruere extemplo murum, rapidamque frementum
Subjectam in molem subito vim mittere aquarum,
In mare silvosa quotquot volvuntur ab Ida;
Rhesumque, Heptaporumque, Caresumque, Rhodiumque
Aesepumque, et Granicum, diumque Scamandrum,
Et clarum Simoënta; ubi scuta ingentia, multae
-- v-22 --
Et galeae, atque virūm jacuit sub gurgite pubes
Inclyta semideūm. spumantia Phoebus Apollo
Horum cuncta simul convertitque ora, novenos
Perque dies muro laxis immisit habenis. 30
Interea caelo mittebat Jupiter imbrem
Perpetuum, eluvie magna demersa periret
Ocyus ut moles; sublatumque ipse tridentem
Neptunus dextra gestans ducebat aquosum
Agmen, cuncta solo et vellens disjecit in undas.
Fundamenta, labor quae Grajūm jecerat ingens,
Stipitibusque altis, saxoque exstructa molari;
Omnia et aequavit late ad rapidum Hellespontum.
Inde, ubi disjecti nusquam vestigia muri
Restabant, multa litus complevit arena, 40
Dimisitque amnes, rursum se ut conderet alveo
Quisque suo, puras ubi suerat volvere lymphas.
Sic murum Neptunus erat Phoebusque daturus
Exitio, tum circa ingens clamorque virorum
Pugnaque fervebat; celsa et tabulata sonabant,
Aeriae et densa telorum grandine turres.
Ad naves Danai pressique, Jovisque flagello
Edomiti, saevi metuebant Hectoris iras,
Horrendam et faciem. nigrae par ille procellae
Ut prius exercet Martem, et ruit acer in hostem. 50
Qualis aper, leo vel torvus, juvenumque canumque
Venantum in turbam dat sese robore multo
Efferus: hi densantque agmen, contraque resistunt
Crebra manu valida torquentes tela: movetur
Ille nihil, nec corde pavet, nec tuta capessit
Digrediens, mortem nec vitat; seque cruentus
Versatque, immittitque viris. quacumque furens se
Intulit, ingentem pubes dat versa tumultum.
-- v-48 --
Sic Hector partes sese convertit in omnes
Dira fremens; Troasque hortatur primus ovantes,
Pellere trans fossam bijugos: cui non tamen ipsi
Audebant proferre pedem, sed margine acutum
In summo aeripedes hinnibant; lataque fossa
Terrebat, trans quam nec saltu evadere, cursu
Nec facili quibant transire. abruptus utrinque
Nam margo, et praeceps descensus; desuper alti
Et valli horrebant, duro quos robore, acutos,
Ingentes, densos magno fixere labore
Certatim Graji, saevos munimen ad hostes.
Nullus equo, valida currum cervice trahenti, 70
Hac aditus; pediti magnus labor, obvia siqua
Perrumpat, murumque furens evadat ad altum.
Tum prope stans tali compellat voce superbum
Hectora Polydamas: Hector, regesque ducesque
Trojugenae, sociique omnes, impellimus acres
In fossam stulte bijugos: transmittere durus
Quam labor est; circum vallis nanque horret acutis,
Statque ingens juxta murus: quo nulla potestas
Sese inferre equiti, pugnamve capessere in arctum
Concluso, haud, equidem credo, sine vulnere, multo 80
Et lapsu. Ac, siquidem Grajis mala nunc struit, altum
Aethera qui tonitru miscet, pater, hoc ego vellem
Ocyus heic fieri, atque omnes, ex ordine ad unum
Indecores perdi Trojano in litore Achivos
Argolica procul a terra, patrioque sepulcro.
At, subito si forte animis Argiva refectis
Convertat sese pubes, Troasque fugatos
Navibus a celsis iterum premat, inque profundam
Pulsus eques fossam incurrat; non ullus, opinor,
Effugiat, vivus cladem qui nunciet urbi.
-- v-74 --
Quare agite, atque meis cuncti parete volentes
Consiliis: vacuos heic currus, atque retentos
Fidi habeant bijugos aurigae: fortibus armis
Induti pedites peditem nos Hectora denso
Agmine, quo ducit, Grajorum in septa sequamur.
Non erit ut maneantque loco, longumque resistant,
Exitii ad metam si jam venere supremi.
Talia Polydamas: tutum bonus approbat Hector
Consilium. Ergo, armis tectus fulgentibus, alto
Desilit e curru; regisque exempla secuti 100
Desiluere alii pariter. tum quisque relicto
Aurigae mandata dedit, jussitque manere
Ad fossam, bigas retinere inque ordine: quinas
Ipsi agmen totum in turmas tribuere, suosque,
Instructi bello, ductores pone sequuntur.
His Hector praeit eximio cum Polydamante,
Qui, plures numero, praestantes robore, scisso
Optabant muro primi oppugnare carinas.
Priamidis etiam comes ibat tertius audax
Cebriones: alius curru est auriga relictus. 110
Partem aliam ducit Paris, Alcathousque, et Agenor.
Tertia turma Helenum post, Deïphobumque secuta est,
Priamidas; horumque ibat comes Asius heros;
Asius Hyrtacides, patriae qui moenia Arisbae
Liquit, vectus equis ingenti mole, rubente
Et tergo rutilis a flumine Selleente.
Dux Anchisiades Aeneas inde cohortem
Ducebat quartam, claroque Antenore nati
Archelochusque, Acamasque, bonus bellator uterque.
Sarpedon socios tandem postremus agebat; 120
Atque sibi Glaucumque, et magnanimum Asteropaeum
Addiderat comites; visi quod robore cunctos
-- Homer-v-102 --
Sunt praestare alios, se dempto scilicet uno,
Cui nemo primae certabat laudis honore.
Hi, postquam densi junxerunt mutua sese
Tergoribus duris taurorum, cominus ibant
In Danaos incensi animis; nec posse teneri
Sperabant, rapido inciderent quin puppibus actu.
Sic Troësque animis, sociique, volentibus ultro
Consilio parent, dederat quod mente sagaci 130
Polydamas. monitus sprevit praeceptaque solus
Asius Hyrtacides; voluit nec linquere ibidem
Aurigamque et equos: curru sed vectus in alto
Ad naves ibat: demens! quem triste manebat
Fatum illic; nec erat, sibi quod promisit, ovanti
Curru Dardanias rediturus victor ad arces.
Parca virum tristes misit nanque ante sub umbras,
Deucalidae magni perfossum pectora telo.
Egit enim currum laeva ad navalia, pubes
Qua Grajūm, e campo rediens tremefacta, ruebat. 140
Nec valvas nactus clausas, atque objice fultas,
(Portarum nam claustra viri patefacta fugaci
Praebebant turbae; siquis de clade superstes
Adveniat, seque ad naves in tuta receptet)
Turbidus huc advertit equos, mora nulla, frementes
Clamore at socii post terga sequuntur acuto,
Freti armis; nec posse putant consistere Grajos,
In curvas trepido quin se dent pectore puppes.
Pro stulti, ac vana tumidi spe! limine in ipso
Invenere virūm par nobile, bellipotentum 150
Progeniem Lapithum, Polypoeten patre creatum
Pirithoo, atque parem Marti virtute Leontea.
Hi duo pro portis, fulgentes aere corusco,
Stabant. Aëriis procero vertice densae
-- v-132 --
Montibus ut geminae stant quercus, vastaque totos
Flabra dies, pluviasque ferunt, longisque sub altam
Defixis terram immotae radicibus haerent:
Sic illi manibusque, invicto et robore freti
Nusquam absistebant portis, magnumque manebant
Hyrtaciden; quicum pubes condensa ruebat 160
Ad murum, laeva parmas, arentia tollens
Terga boum, altum ululans post Iamenumque, et Oresten,
Asiadenque Acamanta, Thoonaque, Oenomaumque.
Interea Grajos variis hortatibus ambo
Illi urgent pugnare alacres pro navibus. at, cum
Densa phalanx propius venit, formidine capti
Versa fugae dant terga alii: bellator uterque
Sed citus occurritque hosti, pugnamque capessit.
Agrestes ceu cum juvenumque, canumque tumultum
Excipiunt apri venientum in montibus altis; 170
Atque ruunt cursu obliquo: virgulta fragore
Ingenti prostrata cadunt, quacunque furentes
Convertere viam: frendent immania saevis
Dentibus ora; gravi cuspis dum missa lacerto
Transfossis multo eripiat cum sanguine vitam:
Sic horum circa pectus fulgentia densis
Ictibus aera sonant, acri dum Marte resistunt,
Vique sua freti, et saxis, quae crebra superne
Intorquent socii celsis de turribus, hostem
Atque sibi atque suis arcentes navibus, omni 180
Et, quae inerat vicina intra tentoria, gazae.
Densa nivis virides ceu late vellera campos
Consternunt, valido spargit quae turbine ventus
Caeruleas agitans nubes: sic densa cadebant
Hinc effusa, atque hinc manibus stridentia tela
Grajugenum, Troumque. imbri galeaeque sonabant
-- v-160 --
Saxorum horrifico, clypeique umbone tumentes,
Asius at cernens haec, spe deceptus inani,
Ingemuit, dextraque femur percussit, et alto
Suspirans gemitu, haec effudit pectore dicta: 190
Tune etiam es mendax, o Jupiter? en ego, fretus
Te, pater, Argivos dicebam terga daturos;
Nec fore, Trojanae qui sese opponere turmae
Auderet. nunc hi; latebroso in tramite vespae
Ut sibi quae fodere larem, patriumve tuentes
Limen apes, densae pro gnatis praelia miscent,
Nec tecto abscedunt quoquam, cupidoque manentes
Raptori sese objiciunt; sic dira frementes
Soli pro portis forti stant pectore, quoquam
Nec cedunt cuiquam, certi vel sternere duro 200
Dardaniam leto pubem, vel sternier ipsi.
Sic ait; ille Jovem nec fatus talia flexit.
Uni nanque decus genitor, laudemque parabat
Priamidae; auspicio solus Jovis iverat Hector.
Uno pugna loco nec servet. praelia portas
Ante alias alii miscent: sed facta profari
Fortia quaeque, deum veluti, me sanguine cretum
Mortali, durum est, nec fas. pugna undique ad omnes
Nanque atrox portas gliscebat, flammaque murum
Circa ingens ibat caelo: pro navibus (urget 210
Aspera fors quando miseros) pugnabat Achivūm,
Quamvis fracta malis, et moerens corda, juventus.
Dī quoque moerebant ipsi, quicunque juvare
Suerant magnanimos prius inter praelia Grajos.
At gemini Lapithae pugnam invasere. trabali,
Pirithoi proles, Polypoetes turbidus hasta
Per galeam, solido quae malas aere tegebat,
Percussit Damasum. perque aes, perque ossa cerebro
-- v-183 --
Infixa est medio cuspis, domuitque furentem.
Protinus inde neci dedit Ormenon, atque Pylona. 220
Antimachi at prolem praestans virtute Leonteus
Trajicit Hippomachum, teritur qua balteus alvo.
Inde cava ferrum vagina eduxit acutum;
Et primum Antiphaten, adversum ingressus in agmen,
Cominus invadit ferro, terraeque supinum
Dejicit; inde Menona, inde Iamenumque, et Oresten
Sternit, et ingentem dat victor caedis acervum.
Hos illi stratos dum nudant fortibus armis,
Lecta manus juvenum, Trojanae robora pubis,
Ante alios cupidi murum perrumpere, et igni 230
Conjecto Argivas actutum exurere puppes,
Hectora Priamiden, et Polydamanta sequuntur.
Qui tamen ad fossam, suspensa mente, manebant
Ancipites, visam, dum gressum inferre parabant,
Propter avem. altivolans laeva de parte ministra
Nam Jovis ingenti conterruit omine ituros.
Unguibus implicitum quae vasta mole draconem
Puniceis clarum squamis gestabat: at ille
Saucius, aegre animam ducens, convertit in hostem
Ora tamen, supra et pectus prope colla, tenentem, 240
Convolvens sese flexa cervice, cruento
Dente ferox petiit: volucris tum victa dolore
Demisit pedibus praedam, quae decidit agmen
In medium: clangens in ventos illa recessit.
At Teucris micuere metu praecordia, monstrum
Ut Jovis aegisoni dirum videre, jacentem
Ante pedes varia maculosum pelle draconem.
Nec mora, Polydamas turbato haec pectore fatur:
Hector, saepe mihi succenses vera loquenti
Trojugenum in coetu: nec enim civem decet unquam 250
-- v-213 --
Mente loqui falsa quidquam bellive, domive,
Blandirique tibi, atque tuas extollere laudes.
Nunc etiam, quod opus, veraci pectore dicam.
Parcamus Grajis, oro, arma inferre carinis.
Quippe etenim, ut dicam, sic nobis grandia tandem
Orsa cadent. quando fossam transire paratis
Augurium dedit altivolans de parte sinistra
Dirum aquila, ungue ferens ingenti mole draconem
Sanguineum, nondum exanimem; praedamque remisit
Ante, cito nidum quam nisu tangeret, et quam 260
Dulcem praeberet pullis immitibus escam:
Sic itidem, quamvis nobis perfringere portas,
Obstantem et murum contingat robore nixis
Invicto, et cedant pulsi tantisper Achivi;
Attamen indecores gressum referemus eadem
Inde via; et multos Troum linquemus, ad ipsas
Grajorum stratos immani caede carinas.
Sic erit: hoc quicunque bonus responderit augur,
Doctus monstra deūm, populi quem vera monentem
Observent. Haec Polydamas: cristatus at Hector 270
Fratrem torva tuens affatur voce superba:
Polydama, ista, mihi quae scis ingrata, profare;
Quamvis non desit melior, quem promere possis,
Sermo alius. quod vera istaec si rere, monesque
Ex animo, nае sanam aliquod male numen amicum
Exemit misero tibi mentem. Jupiter ipse
Annuit altitonans mihi quae promissa, jubere
Non pudet oblita dimittam ut mente; volantum
Utque velim parere alis? quas nil moror omnes,
Quot sunt, nec curo, seu dextra Solis ad ortum, 280
Solis ad occasum seu laeva parte ferantur.
Nos magno parere Jovi nunc addecet, omnes
-- v-241 --
Qui nutu regit omnipotens hominesque, deosque.
Primum hoc augurium, cunctis et pulchrius, urbe
Pro patria pugnare. Quid hostem? praelia quid tu
Saeva times? cuncti ut pereant, sternantur Achaeas
Et leto ad naves, mortem vitabis, inersque,
Nec pugnax. sedenim si te cessare vel ipsum,
Vel timidis videam verbis avertere ab armis
Quenquam alium; mora nulla, mea confossus ab hasta 290
Indecorem fundes multo cum sanguine vitam.
Dixit; et antetulit gressum, quem pone secuti
Immensum socii clamorem ad sidera tollunt.
Tunc adeo tonitru gaudens et fulmine, celsis
Montibus ex Idae subitam pater ipse procellam
Impulit in naves recta, quae pulveris atri
Vim subitam, vento dirum stridente, ferebat.
Idem Grajūm animos enervans fregit, et ingens
Addidit Hectoreo capiti decus. ergo suoque
Robore, prodigiis et freti, evertere murum 300
Ingentem Danaūm certantes, vellere vallum
Instabant, pinnasque; et propugnacula magnis
Vectibus, ac pilas ingenti mole ruebant
Prima olim positas fundamina turribus altis.
Has ferro aggressi sperant subvertere posse
Emotas, densique everso irrumpere muro.
Stant Graji contra obnixi, clypeosque sinistris
Objiciunt. hosti, spargunt tela omnia dextris,
Ac densa muro subeuntes grandine pulsant.
Nunc huc, nunc illuc per turres cursat uterque 310
Ajax, et socios animis audacibus implet,
Hunc placidis hortans verbis, hunc voce minaci
Increpitans; si forte aliquem cessare videret:
O socii, o quisquis praestanti est robore, quisquis
-- v-270 --
Deterior, quisquis medius; non contigit omnes
Esse pares quoniam bello; pro parte virili
Nunc opus o vestrum, nunc quisque urgete. videtis
Ipsi etiam quid res, quid tempus poscat. eodem
State loco: ne quis vasto clamore, minisque
Territus ad naves fugiat. quin pergite fortes 320
Ulterius, sociumque hortetur quisque: repulso
Hoste, dabit nobis magni fors rector Olympi
Usque sequi Phrygiam Trojana ad moenia pubem.
Hoc ambo exacuunt clamore in praelia Grajos.
Ac velut, hibernis densas ubi Jupiter horis
Depromit, sua tela, nives; tacet aura: profundit
Ille manu magna vellus glaciale, supremos
Jamque tegit montes, camposque, et pinguia culta,
Litoraque, et portus late omnes; una coërcet
Unda imbrem fluctu gelidum; circum omnia candent: 330
Sic lapidum hinc atque hinc nimbus ruit horridus, et quos
In Teucros Graji, quos et Trojana juventus
In Grajos contra torquet: circum sonat omnis
Assiduo murus flictu; fragor aethera complet.
Nec vero portas, nec duros objice postes
Agmina vel Troum, vel rumperet inclytus Hector:
Jupiter ipse, suam prolem, Sarpedona Grajos
Ni contra, magnum ceu contra armenta leonem,
Excitet, indomito succendens corda furore.
Ille gravem clypeum prae se gerit. arte rotundum 340
Quem multa solers duxit faber; aesque superne
Obduxit late fulgens, taurinaque terga
Insuit inferne densans, virgisque per orbem
Extremum fulvi longis ornaverat auri.
Hunc prae se gestans laeva, dextraque coruscans
Bina manu longo praefixa hastilia ferro,
-- v-298 --
Ingreditur; silva qualis leo fulvus ab alta:
Suadet enim vesana fames, magnique superba
Vis animi, tentare pecus vel tuta domorum
Intra septa; viros nec si venabula dextra 350
Vibrantes juxta invenit, saevamque canum vim,
Territus absistit coepto; sed vel stabula alta
Insilit, ac praedam fert victor; vel cadit ipse
Ante, gravi medium transfixus cuspide pectus:
Sic animus dium Sarpedona fortis agebat,
Irruere, atque ingens muri perrumpere septum.
Nec mora, compellans Glaucum sic farier orsus:
Glauce, quid eximios nacti laetamur honores
Sedem, epulas, grato nunquam non plena Lyaeo
Pocula? cur similes divūm nos cetera turba 360
Suspicit in Lycia? partemque tenemus amoenas
Ad Xanti ripas magnam agri, vitibus almis,
Frumento et pingui felicia rura? virorum
Nos decet in primis haec propter stare, caputque
Objectare ultro, Mavors ubi plurimus ardet
Dicat ut hoc aliquis Lycia de gente sodali
Bellator: Nostri reges non dulcia tantum
Vina bibunt, ovium nec pinguia viscera tantum
Vescuntur, laudem obliti; sed robore praestant,
Ac primos inter stant laeti, hostemque lacessunt. 370
Hoc etenim si post belli discrimen, amice,
Vitatum ambobus, senio, letoque carendum
Jam foret; haud equidem primis ego mixtus in arma
Sic ruerem, nec te verbis in pulchra cierem
Praelia. nunc, quando mortis fata undique durae
Instant, quot nequeas numero comprendere, nulli
Quae fugere, aut vitare homini licet omnia; in hostem
Perge alacer mecum, nostro ut vel sanguine magnam
-- Homer-v-328 --
Laudem aliquis referat, laudem vel praebeat ipse
Ut nobis. Haec Sarpedon sic fatus; at acer 380
Haud renuit caro Glaucus parere sodali.
Ergo ibant Lycium ducentes agmen uterque.
Hos ubi prospexit venientes clara Menestheus
Progenies Petei, perculsus corda periclo
Horruit. ad turrim nanque illius aere coruscans
Ibat densa phalanx, clademque infesta ferebat.
Nec mora, circum oculis perlustrans omnia, siquem
Forte ducum videat, dirum qui, robore praestans,
Exitium posset sociis defendere; vidit
Stare simul geminos Ajaces, pectora bello 390
Haud expleta unquam, ac Teucrum tentoria celsa
Linquentem, haud longe. verum exaudire vocati
Haud poterant: aures tantus percellit ab omni
Parte fragor, caelumque sonus ferit, icta remittunt
Quem scuta, et galeae, praeduro et robore postes.
Nanque omnes sese ad portas admoverat hostis,
Atque furens omnes omni tendebat opum vi
Rumpere. praeconem jubet ocyus ergo Thooten
Ire; citis trepidus mandat cui talia verbis:
I celer, Ajacesque voca mihi, die Thoota, 400
Ambos; id satius multo atque optatius; ingens
Instat enim heic Grajis clades, dirumque propinquat
Exitium: Lyciis pubes cum regibus huc se
Nam fert, illa ferox animi, spectataque bello:
Sin illic etiam labor ipsis, pugnaque fervet,
At veniat saltem fortis Telamonius Ajax
Atque bonus volucri Teucer pugnare sagitta.
Sic ait: ille citus confestim jussa capessit;
Atque viam celerans it murum praeter Achaeum;
Et prope stans geminos Ajaces, talia fatur:
-- v-353 --
Belligeri Ajaces, ductores pubis Achivae,
Magnanimi proles Petei vos dia, Menesteus,
Ire citos jubet ad sese, partemque laboris
Ferre aliquam secum, quod multo optatius, ambos;
Ingens instat enim clades, dirumque propinquat
Exitium. Lyciis pubes cum regibus illuc
Nam ruit, illa ferox animi, spectataque bello:
Sin istic etiam vobis labor, ortaque pugna est,
At veniat saltem fortis Telamonius Ajax,
Atque bonus volucri Teucer pugnare sagitta. 420
Sic ait: at dictis paret Telamonius Ajax;
Nec mora, Oiliden compellans, talia fatur:
Ajax, heic stantes tuque, et fortis Lycomedes
Hortari ad pugnam Danaos ne parcite: visam
Ipse illuc, belloque occurram; rursus eodem
Huc referar, postquam socios praesente levaro
Auxilio. haec effatus, abit Telamonius heros.
It comes huic Teucer germanus, cretus eodem
Ille patre. hos sequitur Pandion, atque pharetram
Fert Teucri flexosque manu, bonus armiger, arcus. 430
Jamque adeo fortis turrim advenere Menesthei,
Septa inter muri gradientes tuta, labore
Ingenti pressum nacti. nam, turbinis atri
More, duces Lycii jam propugnacula in alta
Scandebant nisu rapido: pugna aspera gliscit
Jam propior; magnusque virūm ferit aethera clamor.
Primus ibi ante omnes Ajax dejecit Epiclem
Magnanimum, dii socium Sarpedonis, ingens
Ille manu jaciens saxum, quod forte jacebat
Murum intra juxta pinnas; quod tollere nemo 440
Ambabus posset manibus vir, firma juventa
Membra vigens valida, quali nunc corpore gignit
-- v-383 --
Terra viros: alto correptum ex aggere misit
Ajax, et conis insignem quatuor ictu
Infregit galeam, capitisque latentia subter
Ossa, gravi: summa exanimis de turre per auras
Decidit, ut celsa qui se de puppe natator
Corpore subjectas inverso mittit in undas
Ima petens. Glaucum Hippolochi, dum fortis in altum
Evadit murum, Teucer stridente sagitta 450
Fixit, qua extremum vidit nudasse lacertum.
Ille dolens, pugnae nec jam aptus, ab aggere furtim
Descendit retro cedens, ne vulnus Achivūm
Forte videns aliquis verbis se jactet amaris.
Sarpedon Glauci digressu moestus, abire
Ut sensit, pugnae tamen instat fervidus acri.
Nec mora, Thestoriden Alcmaona cuspide acuta
Transadigit, ferrumque trahens eduxit: at hastam
Ille sequens, prono collapsus corpore duram
Planxit humum, circumque aera insonuere jacentem. 460
Tunc ingens pinnam arripuit, validisque trahebat
Ad sese manibus Sarpedon: tota secuta est
Illa manus, magnoque ruens avulsa fragore,
Amplum liquit iter, qua multi irrumpere possent.
Protinus huic magnusque Ajax, Teucerque furentes
Adversi occurrunt. Teucer strindente sagitta
Ingentis clypei lorum ferit ocyor ipsum
Ad pectus: gnato sed fatum Jupiter altus
Arcuit, ad puppes Danaūm ne morte periret:
Ast Ajax clypeum assiliens percussit; et hasta 470
Defixa est aere in medio, dirumque frementem
Repulit. immani retro conterritus ictu
Cessit enim paullum; muro nec fugit ab alto
Ille tamen, laudis speratae incensus amore;
-- v-407 --
Versus et ad Lyciam clamavit talia pubem:
Quae mora nunc, Lycii? quid statis? promite vires,
Atque animos. durum, quantumvis robore praestem,
Est soli et murum rupisse, et longius altas
Sternere iter Danaūm ad puppes. incurrite fortes,
Ite simul mecum. turba unum viribus anteit. 480
Talia Sarpedon: hi, regis jussa verentes,
Incubuere omnes operi, densique feruntur
Stant Graji contra obnixi, firmantque phalanges
Murum intra; genti durus labor ortus utrique est.
Nam neque vi Lycii fortes irrumpere murum,
Atque viam ad Grajas tandem sibi pandere puppes;
Martia nec Danaūm pubes avertere muro,
Ut semel institerunt, Lycios, ac pellere quibat,
Ceu commune duo aggressi partirier arvum
Agricolae, inter se certant de finibus; ambo 490
Mensuram et manibus gestantes, multa vicissim
Jurgantur, parvi cui cedat limes agelli:
Sic illi ad pinnas magno certamine pugnant
Hinc, atque hinc, caeduntque boum praetenta virorum
Tergora pectoribus, clypeos, parmasque moveri
Alarum in speciem celeres; multique cadebant
Saevis fixi hastis, et si quis verterat hosti
Pulsus terga, locum et servans confossa per ipsum
Maxima pars clypeum. turres pinnaeque madebant
Purpureo sparsae Danaūm, Troumque cruore. 500
Usque urgent Lycii; manet usque Argiva juventus.
Foemina ceu, tolerare colo tenuique Minerva
Vitam sueta, duas aequato examine lances
Attollit, pondusque et lanam pensitat aequans,
Justa, suisque parans mercedem sedula gnatis
Exiguam: sic pugna anceps pendebat utrinque
-- v-435 --
Ante, decus magno quam Jupiter annuit ipse
Priamidae; muri primus qui claustra refregit.
Ille suos altum clamans hortarier infit:
Ite alacres; murum, Troës, perrumpite, Grajis
Puppibus et rapidam certatim immittite flammam.
Sic ait, incendens animos ad fortia. late
Audivere omnes clamorem, atque agmine denso
Incurruntque acres, scanduntque ad culmina magno
Celsa gradu, aeratas quatientes cominus hastas.
Ipse autem ingenti dextra celer extulit alte
Saxum ingens, imaque tumens in parte, superne
Ac sese in conum tenuans, quod forte jacebat
Haud longe a porta. non illud, fortia quamvis,
Bina virūm, quae nunc producit corpora tellus, 520
Sublatum possent stridenti imponere plaustro;
Solus at ille manu raptum torquebat: Olympi
Nam leve tollenti regnator fecerat ipse.
Ac veluti caeso cum pastor ab ariete vellus
Dereptum portatque manu, nec pondere ab ullo
Urgetur: valvas contra sic ille ferebat
Sublatum duras lapidem; quas, robore firmo
Compactas, bifores, munibant objice vectes
Transverso gemini, clavis jungebat et una.
Ipsum inde ad limen veniens, stetit arduus; olli 530
Et ne plaga foret forte irrita, cruraque late
Diduxit, toto et connixus corpore, valvas
Percussit medias. cardo est infractus uterque,
Turbine et immani missus lapis, incidit intro.
Argutum valvae crepuerunt, vectis et ictum
Haud tenuit geminus, sectoque e robore postes
Dissiluere: atrae nocti par, turbidus Hector
Irruit. horrendum fulgebant aerea circum
-- v-464 --
Arma; duas manibus quassabat fervidus hastas.
Nec quisquam auderet, portae cum se intulit altae, 540
Obvius ire, deos praeter, nec sistere posset.
Acres igne micant oculi: tum, versus ad agmen
Iliacum, clamans hortatur scandere murum.
Nec mora festinant jussi. pars ardua septa
Transgreditur, portae pars magna infusa patenti
Irrumpit. Danai trepida formidine curvas
Diffugiunt versi ad naves, et litora cursu
Prima petunt: magno miscentur castra tumultu.
