HOMERI ILIADOS LIBER SEPTIMUS
Haec fatus, porta gressum citus extulit Hector;
Cui Paris it lateri fidus comes. ardet uterque
Heros bella iterum, saevamque capessere pugnam.
Ac veluti optato ventos a puppe secundos:
Dat pater, inflexis pellentes caerula remis
Cum longo nautae jam fracti membra labore
Defecere: duo sic fratres civibus aegris
Optati venere. Paris tum pulcher acuto
Fixit Areïtoi genus aere Menestion, alta,
Missum Arna, peperit quem candida Philomedusa 10
Clavigero regi praestantem fortibus armis.
Hector at ingentem saevus ferit Eïonea,
Cervicem et rigido transverberat aere comanti
Sub galea, nervis et sternit membra solutis.
Glaucus at Hippolochi, Lyciae dux pubis, in acri
Dexiaden pugna Iphinoum longa premit hasta,
Fixa humero, celeres vitans dum tristia fata
Scandit equas. curru cecidit moribundus ab alto
Fusus humi, et largo perfundens arma cruore.
Hos longe superūm stellata ex aede Minerva 20
Instantes Danaūm caedi prospexit; Olympum
Et linquens Phrygiam sese demisit ad urbem.
Pergamea longe venientem vidit ab arce,
Obvius atque ruit celeri pede Phoebus Apollo,
Ille favens Teucris. fagum
ocurrere vicissim
Dī sibi apud veterem. Prior his Tritonida verbis
-- v-23 --
Affatur magni proles Jovis inclyta, Phoebus.
Nam quid, nata Jovis, celsi de vertice Olympi
Rursus ades? quae caussa viae? quae tanta cupido
Impulit huc? Danaisne feras victoribus ingens 30
Ut decus? Iliacae quando nil funera gentis
Saevam dira movent. sedenim soror utere fratris
Consilio. satius pugnae jam ponere finem
Huic hodie. rursus pugnabunt dum cadat alta
Ilios: haec vobis quando stat regna deabus
Eruere, ac sacram fundo urbem vertere ab imo.
Haec Phoebus; contra respondit caesia Pallas.
Consilium laudo, arcitenens, nec mente relicto
Huc alia caelo veni: sed praelia sisti
Quo nam dira velis, pigeat ne dicere, pacto. 40
Phoebus ad haec: Virtus, animique in corde ciendi
Hectoreo; solus solum si forte vocarit
Grajūm aliquem ad pugnam: delectum ex omnibus unum
Irati si quem Graji in certamina mittant.
Sic deus: at fratris Tritonia dicta probavit.
Consilium vates Helenus, vocemque deorum
Sensitque, ac fratri propior stetit, atque ita fatur.
Hector mente Jovi magno par, vis mihi quiddam
Monstranti parere tamen; carique fidele
Consilium amplecti fratris? Troesque et Achivi 50
Fac sedeant omnes. posce in certamina solus
Tu Danaūm quemcunque, alios qui robore praestet,
Fortibus atque animis bellator. nam tibi mortem
Nondum fata parant, aevi nec meta propinqua est;
Quod didici audita vates modo voce deorum.
Haec Helenus; laeto quae pectore Martius Hector
Audiit, ac subito in medium progressus, utraque
Ille manu opponens transversam cominus hastam,
-- v-55 --
Trojugenas, sociosque repressit in arma ruentes.
Considunt omnes, ut jussi, irasque, manusque
Continuere. suos pariter considere jussit
Atrides, pugnaeque, ac saevis parcere telis.
Arcitenens etiam deus, ac Tritonia virgo
Consedere super fago, Jovis arbore, diris
Vulturibus similes ambo, spectantque frequentes
Hinc atque hinc populos, crebris distincta virorum
Milia nam cuneis late campoque sedebant,
Horrebantque hastis fulgentibus aere corusco,
Et clypeis, galeisque. Alti placida aequora ponti,
Quale solent Zephyro surgente horrescere: densi 70
Crispantur, nigrantque levi sub flamine fluctus:
Talis erat species Troumque, et pubis Achaeae,
Horrentumque armis, pacato et corde sedentum.
Quos inter magnum clamans sic incipit Hector:
Audite, o Troes, Danaique haec auribus aequis
Quae me animus fidens impellit verba profari.
Foedera jam nobis Saturnius irrita fecit,
Atque graves parat irascens utrisque labores;
Vestris dum manibus ruat Ilios alta; ruatis
Vel contra ad curvas nostro vos Marte carinas. 80
Nunc, quando, Argivis delecti ex urbibus, inter
Vos multi heroës, jactant qui robore sese
Eximios; cui vis, animusque in pectore praesens,
Procedat, solus me contra, et conferat arma:
Hanc pugnae dico legem, cui testis adesto
Jupiter. Argolicus ferro bellator acuto
Si me forte dabit leto, rapta arma, jacentis
Exsuvias, ferat ad naves; exsangue cadaver
At patriae reddat, vitali ut lumine cassum
Supremo imponant Troësque, et Troades igni. 90
-- v-80 --
Sin cadet ille, dabit mihi laudem et magnus Apollo,
Arma viri ad delubra feram Phoebeïa, et arcem
Iliacam, atque deo suspendens rite dicabo:
At corpus patiar spoliatum in castra referri,
Funus ut exstincto ducant solemne, sepulchrum
Hellespontiaco statuant ac litore Graji.
Quod sera cernens aliquis de prole nepotum
Navita, fluctivaga dum sulcat caerula puppi,
Hocce viri, dicat , prisci est memorabile bustum,
Quem bello eximium leto dedit inclytus Hector. 100
Sic dicet: mihi fama ullo non desinet aevo.
Talia Priamides. cuncti obstupuere silentes.
Detrectare, pudor; contra metus impedit acer,
Accipere. alterno mens anxia fluctuat aestu.
Tum surgit minor Atrides, et percitus ira
Dat gemitum, funditque has alto e pectore voces,
Ille probris onerans Grajos: O segnis. inertes
Turba minas jactans, o Achaides (haud ego Achaeos
Nam dicam posthac, vere nec dicere possim)
Ergo viro huic nullus Grajūm nunc obvius ibit? 110
Ut vestrum nemo in terram non versus et undam
Dispereat, quicunque istic sine mente sedetis
Indecores, fatui, stolidique. En Hectora contra
Armis cingar ego. belli fortuna deorum
In manibus; quem vinci hosti, vel vincere malint.
Haec ait iratus, fulgentiaque induit arma.
Tunc tibi meta foret vitae Menelaë, reperta
Hectoreis domito manibus; (nam viribus heros
Te validis longe praestabat) protinus omnes
At Danaūm proceres in funera certa ruentem 120
Continuere, metuque exterritus ipse Agamemnon
Arripuitque manu retrahens; ac talia fatur:
-- v-107 --
Insanis, Menelaë Jovis genus. haud decet istaec
Tanta animi talem dementia. fer, licet angat
Cura animum: nec te caecus dolor efferat, armis
Deterior stulta meliorem ut mente lacessas
Hectora Priamiden; quem nemo haud horret Achivūm;
Cujus et occursum saepe ipse timebat Achilles,
Invidus bello, multo et te fortior heros.
Nunc adeo secede istinc, tacitusque sedeto 130
Cum sociis. alius melior non deerit Achivis
Bellator, solum quem soli opponere possint
Priamidae: intrepidus qui sit licet, atque cruenti
Martis inexpletum cupiens, tamen, ut reor, atram
Si mortem effugiet, gaudebit flectere fessum
Posse genu incolumis duro e certamine pugnae.
Talibus increpuit; fraternaque pectora flexit
Vera monens. dicto paret Menelaus, et arma
Pulchra viro ex humeris fidi abstraxere sodales.
Nestor at, in mediis exsurgens, talibus infit: 140
Pro dī! quantus adest tibi ludus, Achaica tellus!
Quantus erit, Peleu, tibi jam dolor, optime quondam
Bello, consiliis nunc et sermone diserto!
Qui me multa, domo exceptum, de gente rogabas
Grajugenum, exquirens omnes natosque, patresque,
Laetus et audibas narrantem ex ordine cuncta;
Audieris nunc si, Grajis quo straverit unus
Hector corda metu; tollens ad sidera palmas
Cum gemitu, orabis nigro demittier Orco.
Atque utinam, o divūm rex, et Phoebe, atque Minerva, 150
Essem ego nunc prima validusque, levisque juventa:
Qualis eram, Pylii cives, atque Arcades, olim
Belligeri ad rapidum Celadonta horrentibus hastis
Cum Pheae ad muros pugnabant: amne liquenti
-- v-135 --
Qua fluit, et puras devolvit Iardanus undas.
Hos inter primam ante aciem se mole ferebat
Dius Ereuthalion ingenti; indutus et arma
Regis Areïthoi, multo radiabat in auro.
Regis Areïthoi, quem claro nomine vulgo
Omnes Clavigerum vocitabant. viribus audax 160
Non etenim curvoque arcu pugnabat, et hasta;
Ferratae ast acies rumpebat pondere clavae.
Hunc stravit, melior non vi sed fraude, Lycurgus,
Aggrediens inter rupes, atque arcta viarum;
Ferrea ubi exitium deprenso avertere clava
Haud potuit. subiens medium namque ante Lycurgus
Perfoditque hasta, terraeque afflixit, et armis
Exsuit, ipse viro quae Mars donaverat olim.
His ruere est solitus per bella Lycurgus in armis,
Aetas dum melior vires dabat: inde ubi longo 170
Defecit senio fractus, quae gesserat ipse
Arma, dedit forti famulo gestare. superbus
Haec ille induerat, Pylia et de gente jubebat
Qui vir cunque omnes praestaret robore, secum
Uno unum pugnare: metu sed corda micabant
Omnibus; audebat nemo ferre obvia contra
Arma viro. Audaci fretus tunc ipse juventa,
Vix pubente aevo, minor omnibus, acer in arma
Prosilui, pugnamque invasi; magnaque laudem
Annuit eximiam Pallas. nam vulnere stratus, 180
Immani vir mole, immani et robore, nigram
Planxit humum, et multa jacuit porrectus arena.
Illa utinam mihi nunc aetas, visque illa maneret!
Qui vellet pugnare, virūm non quaereret Hector.
At vestrum in Grajis primi qui Marte feruntur,
Heu pudor! oblatae vitant discrimina pugnae,
-- v-160 --
Talia dicta dabat senior, stimulisque ciebat
Corda virūm increpitans haud mollibus. ocyus ergo
Surrexere novem numero. prior omnibus ipse
Atrides major, dehinc magnanimus Diomedes, 190
Dehinc gemini Ajaces, dehinc Idomeneus Cretum rex,
Una et Meriones Marti par ille cruento;
Eurypylus post hos, Euaemonis inclyta proles;
Inde Thoas Andraemonides, ac dius Ulysses.
Horum quisque sibi certatim praelia poscit.
Quos iterum Nestor compellans, talia fatur:
Nunc agite, arbitrium forti permittite. cui fors
Faverit, is pugna cunctosque juvabit Achivos,
Et se prae cunctis, pulchro e certamine abire
Si dederit salvo magni regnator Olympi. 200
Sic ait: ast illi fortes de more notarunt,
Quisque suam, agnosci ut possent. Agamemnonis inde
Injecere omnes galeae. Grajūm anxia circum
Turba manus caelo tollebat non sine votis;
Atque aliquis sic, celsa tuens convexa, precatur.
Da, pater, Ajaci faveat fors, aut Diomedi,
Aut regi, ditis qui gestat sceptra Mycenes.
Haec ille: at fortes agitabat Nestor, utraque
Rite manu quassans galeam. fors ocyus exit
Optato magni Ajacis. quam praeco per omnem, 210
Exorsus dextra, coetum circumtulit; ibat
Uni et cuique ducum ostendens: haud annuit ullus
Ostensae, donec perventum est denique ad ipsum,
Illam qui galeae injecit Telamonius Ajax.
Is dextra oblatam porrecta excepit, ovansque
Agnovit; tum deinde pedes abjecit ad ipsos;
Atque ait: o socii, mea fors haec. pectore toto.
Laetor, et eximiam spero, victo Hectore, laudem
-- Homer-v-193 --
Laturum actutum. vos, dum fulgentibus armis
Cingor ego, auxilium summo ab Jove poscite votis 220
Clam tacitis, audire queat ne Troica fusas
Turba preces; vel voce palam, si tollere vocem
Forte placet, metuo nec quenquam. robore nemo,
Armorumve usu melior me pellat. egentem
Non ita me, spero, virtutis, non ita belli
Progenuitque aluitque rudem Salaminia tellus.
Haec ait ille: Jovem certatim in vota vocabant
Grajugenae; atque aliquis superas haec fudit ad auras:
Jupiter, Idaeo late de vertice rerum
Cuncta tuensque, regensque, Ajax da victor opimam 230
Ut referat laudem; sin Hectora diligis aeque,
Da vires, aequam da partem laudis utrique.
Haec illi ad caelum jactabant. aere corusco
Interea sese armabat Telamonius heros.
Omnia qui magnis postquam artubus induit arma,
Processit, qualis gradiens Mars bella virorum
Saeva petit, quorum vesanae Jupiter altus
Rixae dementi succendit corda furore.
Talis sese infert campo Ajax, murus Achivūm,
Terribili ridens vultu; gressuque superbo 240
Arduus ingreditur, dextraque immane coruscat
Telum audax. omnes quo viso gaudia Graji
Laeta sinu cepere: alto concussa pavore
Trojugenis at membra tremunt. expalluit ipse
Hector, corda micans tremefacto in pectore: pugnam
Defugere at cupidum prohibet pudor, inque suorum
Abdere sese agmen; primus qui scilicet hosti
Obtulerat sese, cuivis certare paratus.
Jamque adeo teli ad jactum pervenerat Ajax:
Scutum ingens, vastae ceu propugnacula turris 250
-- v-219 --
Ampla, ferens, tauri sutum septemplice tergo,
Atque aere instratum solido; quod fecerat olli
Cultor Hylae solers Tychius, multa inclytus arte.
Hic septena boum compegit pinguia terga,
Textum ingens lamna super et contexit ahena.
Quo tum heros clypeo protectus pectora magnum
Magnus Priamiden contra stetit, atque ita fatur.
Nunc solus soli congressus noscere tandem
Incipies, proceres quanto sint robore Achivi,
Dempto etiam Aeacida; torvo qui corda leoni 260
Par adversa virūm rumpebat pectora ferro.
Is nunc ad naves jacet altas, bellaque vitat
Atridae iratus: tecum certare parati
Heic sumus at multi numero. sed consere dextram.
Hector deinde jubam concusso vertice quassans:
O dīs orte Ajax Telamonie, ductor Achivūm,
Ne, mollem ut puerumve, rudemve ad bella puellam,
Me magnis terre verbis, vultuque minaci.
Novi et ego pugnasque virūm, caedesque cruentas,
Et clypeum motare levem dextra, atque sinistra, 270
Impiger, ac longum belli durare laborem;
Et pugna novi Martem oblectare pedestri;
Novi et equis, rapidoque hostes invadere curru.
Nunc tamen haud arte aggrediar confisus, et astu,
Te talem, tantumque; palam sed figere acutum
Conabor jaculans adverso in pectore telum.
Haec fatus, magna longam vi conjicit hastam.
Quae solidam ad clypei molem septemplicis, oras
Et superinducti stridens pervenit ad aeris;
Fulgentem et lamnam, taurinaque terga sub aere 280
Sena subit, septeno haesit tergo aenea cuspis.
Dehinc hastam jacit ingentem Telamone creatus,
-- v-249 --
Hectoreique orbem clypei ferit: hasta micantem
Per clypeum, atque moras loricae transit, et ima
Adversam rumpit tunicam juxta ilia: at Hector
Inflexo nigram vitavit corpore mortem.
Continuo evelluntque hastas, et cominus ambo
Congressi pugnam invadunt: in monte leones
Impasti ceu cum pugnant, aprive frementes
Inter se incursant membrorum robore freti. 290
Priamides scutum in medium dextra impulit hastam,
Aera nec, inflexa retrorsum cuspide, rupit.
Ast Ajax contra vi concitus adsilit, orbem
Et clypei summum transverberat abjete longa,
Concussitque artus, repulitque immane frementem,
Cervici et strictim vulnus tulit: ater at alte
Emicuit, corpusque cruor perfudit, et arma.
Nec tamen excessit pugna conterritus heros;
Saucius at retulitque pedem, terraque molarem
Ingentem, scabrum, nigrum alte sustulit, inque 300
Umbonem Ajacis medium dextra impulit. ictu
Fulmineo horrendum sonuerunt aerea texta.
Inde Ajax longe majori pondere saxum
Corripuitque, manuque rotans intorsit adactum
Viribus immensis; scutumque infregit, et infra
Dissolvitque genu, scutoque haerente, supinum
Stravit humi. stratum confestim at magnus Apollo
Erigit ipse manu attollens. Invadere pugnam
Cominus ergo aliam stricto mucrone parabant:
Ni, Jovis atque hominum celeres ad jussa ministri, 310
Venissent subito praecones, alter Achaeus,
Tros alter, cordati ambo, rerumque periti
Idaeusque, et Talthybius, qui sceptra gerentes
Intulerunt sese in medios; consultaque condens
-- v-277 --
Multa animo sapiens Idaeus talibus infit:
Jam cohibete iras, saevae jam parcite pugnae.
Aeque ambos amat aetherei rex altus Olympi:
Ambo estis bello egregii, quod novimus omnes:
Noxque instat propior: sacrae par cedere nocti est.
Huic Ajax: Idaee , istud fac postulet Hector. 320
Ille prior Grajūm primoribus obtulit audax,
Magna voce vocans, pugnam; secedat ab armis
Ille prior; sequar exemplum facilisque volensque.
Haec ait. ast Hector: Quando, inquit, di tibi molem
Corporis eximiam tribuere, ac robur, et ingens
Consilium, virtute omnes et vincis Achivos;
Pugna, hodie jussi procul hinc cedamus, omissa.
At congressi iterum certabimus usque, dabit fors
Dum mortem alterutri, speratae aut praemia laudis.
Sacra ruit jam nox: nocti parere necesse. 330
Tu Grajosque hilara cunctos, carosque sodales
Praecipue, naves rediens hinc sospes ad altas:
Urbem at ego ingressus patriam moerore, metuque
Exsolvam longo Troasque, ac Troadas, ultro
Laeta ferent pro me coetu qui sacra frequenti.
Ampla, age, nunc inter nos demus dona vicissim;
Ut Troum, Danaūmque aliquis miratus: acerbis
Hi, dicat, pugnamque animis gessere, dirempta
Et pugna, posuere odium sibi mutua juncti.
Sic ait; argentoque ensem fulgente decorum 340
Vaginamque, aptisque dedit retinacula loris.
Ajax purpureo contra dat murice balteum.
Post, ubi digressi, Grajūm Telamonius Ajax
Ad populum; Troum ad turbam Priameïus Hector;
Se tulit. hi reducem laeti clamore secundo
Excepere; virumque affusi ad moenia ducunt,
-- v-308 --
Ajacis magni e manibus jam, vique receptum
Sospitem ab indomita; quem fata extrema putarant
Prostratum durae non posse evadere mortis.
Nec minus Ajacem Graji comitantur euntem, 350
Et magni ducunt celsa ad tentoria Atridae
Victorem, laetumque animi, vultuque fatentem
Gaudia. Quo postquam densi venere, deorum
Quinquennem regi taurum Pelopeïus heros
Mactat sacra ferens. tergus cui Martia pubes
Deripit; ingentemque secant in frusta. paratis
Quae rite in verubus figunt, torrentque, trahuntque,
Lancibus et sacris imponunt. inde frequentes
Ordine considunt, dapibusque epulantur opimis.
Ajaci Atrides tergum bovis obtulit ultro 360
Ipse manu, eximioque virum dignatus honore est.
Postquam exempta fames, epulaeque, et vina quierunt,
Incipit haec Nestor sapienti corde, datisque
Dudum consiliis clarus, quae nempe fuisse
Optima successus Grajis ostenderat ipse:
Atride, atque alii proceres, non parvus Achivūm
Stratus morte jacet numerus; quorum, vada propter
Xanti, purpureo perfudit sanguine terram
Mars ferus: atrum animae tristes abiere sub Orcum.
Cras tu igitur, cum prima diem mortalibus almum 370
Lux referet, bello cupidos certare coërce,
Grajugenas. plaustris congesta cadavera bubus
Interea, mulisque vehentes, litore in ipso
Uremus, curvis non longe a navibus; ossa
Ut servata domum possint, dulcesque referri
Ad gnatos, patrias cum divi solvere ad oras
Annuerint. multo cunctis commune sepulchrum
Praeterea extolli placet aggere, torrida propter
-- v-335 --
Busta, super campo: turres placet inde locari
Aërias juxta, ratibusque, virisque paratum 380
Tutamen dubios ad casus; aptaque in ipsis
Limina portarum, possint qua erumpere currus,
Et fossam, egesta circum tellure, per orbem
Exterius magnam duci, currusque, virosque
Arceat ut quondam, veniant si Marte superbi
Trojugenae, clademque parent inferre carinis.
Haec senior. proceres cuncti una dicta probarunt.
Parte alia Teucri, coetu super arce coacto
Iliaca, summis regni de rebus habebant
Consilium ante fores Priami, trepidique tumultu 390
Ingenti circum regalia tecta fremebant.
Quos inter sapiens Antenor talia fatur:
Troës, Dardanii, sociique, haec, dicere quae nunc
Est animus, faciles audite o mentibus aequis:
Actutum Atridis Helenam, et quaecunque Mycenis
Extulit huc veniens, reddi placet omnia. rupto
Foedere, bella, viri, gerimus, dira, impia. rerum
Utile nil fiet, dis contra obstantibus, unum
Hoc nisi fit, quod fas omne, ac jura omnia poscunt.
Haec coetu in medio Antenor; tacitusque resedit. 400
Tum surgit contra Paris, atque ita turbidus infit:
Ista mihi, Antenor, quod nosti haud grata, profaris;
Cum tibi non desit melior sententia, mente
Quam premis in tacita. quod si, quae voce locutus,
Mente probas, sanam abstulerunt tibi numina mentem.
Nunc et ego, quae certa animo sententia sedit,
Expediam paucis. Uxorem (ambage remota
Edico) nunquam reddam: rerum omnia, ab Argis
Quae tulimus, reddamque volens, atque insuper addam
Largus opes alias de re patriaque, meaque. 410
-- v-364 --
Haec postquam est fatus, consedit. Protinus alta
Dardanides Priamus divis par mente profatur,
Has placido senior fundens de pectore voces.
Troes, Dardanii, sociique, audite loquentem
Me taciti, dum, quae menti est sententia, promo.
Nunc coenam sibi quisque paret per castra, labantes
Et victu revocet vires: tum deinde sub armis
Excubet ante urbem, servans quae nocte tuenda.
Cras primo ad curvas Idaeus mane carinas
Hinc eat; Atridaeque, Paris quae sentit, utrique 420
Nuntiet; ac sapiens idem sermone diserto
Hortetur, bello abstineant, pugnaeque tumultu
Horrisono, campis donec prostrata virorum
Corpora multa queant tollique, ignique cremari.
Inde iterum duri gliscent certamina Martis,
Dum fors ipsa acies commissas distrahat, et dum
Armorum, bellique ferat victoria finem.
Haec senior; dictis cuncti assensere, dapesque,
Ut jussi, curant passim per castra, coacti
In turmas. Mane Idaeus tentoria Grajūm 430
Celsa petit; nactusque viros Agamemnonis altam
Ad puppim, stetit in mediis, ac talia fatur:
Atridae, Grajūm et proceres, audire loquentem
Ne pigeat, quae me Priamus, Trojanaque fari
Gens jubet; ipse Paris, caput exitiale malorum,
Quae vobis mandata suo vult nomine ferri.
Quidquid opum Trojam Grajis advexit ab oris,
(Atque utinam in mediis esset prius obrutus undis)
Reddet; multa addet de re patriaque, suaque
Praeterea. uxorem Menelao at reddere forti 440
Velle negat. Troës frustra hortanturque, rogantque.
Illi etiam hoc dici mandarunt: strata virorum
-- v-393 --
Corpora num placeat tollique, ignique cremari
Inde iterum saevo decernere Marte licebit,
Dum fors ipsa acies commissas distrahat, et dum
Armorum, bellique ferat victoria finem.
Sic ait. illi autem taciti conversa tenebant
Ora inter sese. mens cura fluctuat intus
Ancipiti. Haec tandem est Diomedes voce locutus.
Nemo Helenam, quaecunque Paris vel munera spondet, 450
Accipiat. nam quis tam stultus non videt urbi
Dardaniae extremam jam fato instare ruinam?
Talia Tydides: cuncti assensere loquenti,
Veram et concordi vocem clamore probarunt.
Tum sic Idaeum alloquitur Pelopeïus heros:
Idaee, heic quid opus verbis? tu scilicet ipse
Audis quid placeat Grajis; sententia discors
Nec mea communi pugnat. Sed corpora vita
Functa uri haud equidem invideo: decet igne cremari,
Nancisci et rapidas funesta cadavera flammas. 460
Fide: Jovem testor, qui foedera fulmine sancit.
Sic ait; atque manu ad superos sceptrum extulit omnes.
Nec mora, Trojanas Idaeus fertur ad arces.
Qui simul ac venit, Troesque, ac Dardana pubes
Densi ubi concilio in magno de more sedebant,
Illius optantes reditum; responsaque Graji
Rettulit in medio stans regis; turba soluto
Se coetu accingit, pars tollere corpora plaustris,
Pars rapta nemus antiquum populare bipenni.
Nec minus et Danai, digressi puppibus altis, 470
Festinant socios alii asportare jacentes,
Densam alii ferro certatim evertere silvam.
Jamque adeo, Oceani linquens vada lene fluentis,
Sol caelo intulerat sese, camposque profusis
-- Homer-422 --
Figebat late radiis, et florea rura.
At Grajūm inter se passim, Troumque catervae
Occursant, campis et mixtae impune vagantur.
Nec facile agnoscunt confusa in caede suorum
Ora prius, quam tabo atros, et pulvere multo
Membra super tectos, haustis de flumine lymphis, 480
Abluerunt. Tum quisque suos flens aggerat altis
Impositos plaustris. luctu indulgere vetabat
Trojugenas Priamus: taciti dant corpora flammis
Mixta catervatim. quae cum vento incitus; ignis
Cuncta hausit, lento rediere ad moenia gressu.
Parte alia tristes usserunt corpora Graji,
Perfunctique opere, ad naves et castra redibant,
Postquam fera rubens accendit lumina vesper.
Nondum etiam Oceanum supra formosa rubebat
Surgens caeruleis Aurora e fluctibus: aurae 490
Sublustri incipiunt cum primum albescere nocte.
Tum strato delecta manus consurgit Achivūm,
Atque pyram circa ingentem struxere sepulcrum
Ingens, effosso coacervatum aggere, cunctis
Quod commune foret; murum et duxere; locarunt
Aërias juxta et turres, ratibusque virisque
Tutamen dubios ad casus, aptaque in ipsis
Limina portarum, possent qua erumpere currus;
Et fossam egesta circum tellure per orbem,
Et densos duro fixerunt robore vallos. 500
Haec animis opera urgebat certantibus instans
Confertim jusso pubes Argiva labori.
Dī, Jovis in magni domibus de more sedentes,
Adspectuque haerent defixi, et surgere tantas
Mirantur subito moles, quos inter ab imo
Qui terram quassat, Neptunus talia fatur:
-- v-445 --
Jupiter, et quis erit posthac mortalis in orbe
Toto usquam, exquirat qui mentem et fata deorum
Ante, manum admorit quam coepto cuilibet? en ut
Argivi murum ingentem struxere, carinas 510
Qui tegat, immani fossa et cinxere, nec ulli
Sacra prius fecere tamen solemnia divūm.
Scilicet hic murus fama ut praestante feratur
Per gentes late varias, quascunque videt Sol;
Amplius at nusquam memorentur moenia Trojae
Alta, meo quondam, Phoebique exstructa labore.
Talia Neptunus; fratrem sed vana querentem
Jupiter increpuit: Tene istaec, magne tridenti
Horrendo terram quatiens Neptune, timere;
Quae multo inferior manibusque, animisque deorum 520
Vix aliquis metuat? stabit tibi gloria late
Inconcussa omnes claro sub Sole per oras.
Quin age, cum patrias Danaūm gens ibit ad urbes
Pandens vela Noto, murum tu disjice, et altos
Merge, undis haustum, sub fluctus, litus arena
Totum sterne super, nusquam ut pars ulla supersit,
Disjecti restent nusquam ut vestigia muri.
Haec superi: occiduas Titan se mersit in undas,
Septaque murorum jam structa in litore stabant.
Tum Danai curantque dapes, mactantque juvencos, 530
Quisque sua ingressus tentoria. litora complent
Advectae Lemno portantes vina carinae,
Miserat Euneus quas cretus Iasone, regi
Aemonio peperit quem Lemnias Hypsipylea.
Mille cados misit, munus memorabile, Atridis.
Quod superest, Grajūm proceres, vulgusque parabat,
Quisque sibi, ferro splendente, aut pellibus, aere
Aut fulvo, aut bobus, vel captis Marte virorum
-- v-475 --
Corporibus: multoque hilarant convivia Baccho,
Atque epulis feram in noctem vescuntur opimis. 540
Nec minus et Troes, sociique epulantur in urbe
Queis diram tota rex cladem nocte parabat
Jupiter, usque tonans horrendum. pulsa micabant
Corda metu, pallorque viris infecerat ora.
Vina solo e cyathis fundebant; atque liquorem
Lenaeum est ausus nemo gustare prius, quam
Magnanimo invergens libasset rite Tonanti.
Inde ineunt thalamos, ac sternunt membra sopori.
