Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1782], Operum omnium tomus II, versio electronica (), Verborum 46753, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl2].
21.8 efformaret] ex constitueret corr. manus altera
eas sibi reservet, iam tunc exsistit arbitraria quidem, quia pura , sed
constitutionalis seu monarchia, seu aristocratia, seu democratia;
constitutionis tamen significatio maximam in mixtis seu temperatis imperii
formis proprietatem habet, v.g. si populus exercitium summi imperii inter se et aliquod
corpus civium, quod deinde
2432
statum optimatum efficit, vel inter hoc et insuper inter principem dividat.
9 Cum divisio haec variis modis fieri possit, inde etiam enascuntur tot
variae proprie dictae constitutiones. 10 Itaque constitutio ipsa nil aliud
est quam collectio illarum legum quae definiunt, cui seu physico, seu morali corpori, et quae
pars exercendi summi imperii competat. 11 Illae vero, quae modum ipsum, quo
singulum hoc corpus ius suum exercere debeant, constitutionales vocantur.
12 Denique illae, quae impedimenta ponunt ne unum corpus in alterius iura
involare sicque iustum inter illa aequilibrium subsistere possit, praesidia
constitutionis appellantur. 13 Ita, ut alias constitutiones
praetereamus, in monarchia temperata, si summum imperium ita dividatur ut
legislativa potestas principi et nationi communis sit, executiva demptis fors
aliquot obiectis soli principi reservetur, gratialis (hanc enim nos tertiam
summi imperii partem statuimus, cum iudicialis , qua parte regulatur, ad
legislativam, qua parte autem exercetur, ad executivam potestatem pertineat),
gratialis , inquam, demptis pariter paucis obiectis principi pariter deferatur,
tunc tota constitutio paucis his punctis absolvitur; verum antequam iura principis
determinentur, definire oportet modum quo princeps regiam dignitatem capessat, nempe an
electionis vel haereditatis via, si postremum, an masculorum tantum vel utriusque sexus
successio locum habeat; an, et quid, rex cum ipso regiminis additu praestare debeat, v.g. an
solam coronationem vel etiam iuratam de conservanda constitutione sponsionem?
14 Si princeps ad ista obligetur, quae interea etiam, dum haec praestiterit,
iura possit exercere? 15 Si principem aut minorennem, praesertim in
haereditaria successione, esse contingat, aut mortuo principe legalis eius successor longius
absit, per quem et quomodo competentia eidem iura debeant exerceri? 16 Et cum
princeps ipse per se executivam potestatem exercere non possit, per quas vias,
id est an per singulares se repraesentantes personas vel per gradatim coordinanda corpora
(qualia apud nos sunt stabilita per leges dicasteria et politica et iudicialia, uti et
congregationes comitatuum et civitatum aliorumque distinctas portas habentium iurisdictionum
magistratus) eam debeat exercere? 17 Si hoc postremum, an omnia, aut quae,
corpora, per quae princeps executivam suam potestatem exserit, emanatas ab illo ordinationes
absque ulla discussione effectuare vel vero, si eas legibus aut publicis commodis non favere
existiment, contrarium principi suadere possint? 18 Si vero illas legibus
adversas arbitretur, an, et qualiter, iis intercedere possit, ita ut tamen executiva potestas
principis sarta et tecta conservetur; cum privilegiorum collatio ad gratialem
summi imperii partem referatur, privilegium vero sit exemptio a lege communi, adeoque per
eorum collationem in iacturam communionis legislativae potestatis, quae nationi competit, agi
possit, qui
2434
limites exercitio collationis privilegiorum poni debeant? 19 Denique nisi
comitia sint perpetua, an principi provisionales leges ferendi potestas
competat? 20 Si ita, qualiter id constitui possit ut nihilominus competens
nationi legislationis communio nihil detrimenti pariatur? 21 Haec relate ad
principem.
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1782], Operum omnium tomus II, versio electronica (), Verborum 46753, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl2].
|
