§ 4 De ceteris juribus regiis et praerogativis.
1.1 Inter praecipuas stirpis regnantis praerogativas certe est regni
hereditas; transmittit enim ad posteros suos regnum et quidem ad utrumque sexum.
2 Titulus regis etiam conspicuus est; antiquitus apellabatur breviter rex
Angliae vel Anglorum; Vilhelmus 1--us se etiam ducem Normaniae compellavit. 3
Henricus 2. ut dux Aquitaniae et comes Antegavensis hos titulos reservavit; subacta Hybernia
per eundem Henricum 2-072 1172. se dynastam Hyberniae dixit; Eduardus 3. jus
praetendit in universam Franciam nomine matris suae, et hinc assumpsit titulum regis Franciae
1340; anno tamen 1369. tempore pacis confectae cum Joanne Bono deposuit hunc titulum;
restaurato vero bello sub Carolo 5. filio Joannis Boni titulum regis Franciae reassumpsit
Eduardus et ad haec usque tempora permansit. 4 Henricus 8. a Leone 10. accepit
titulum Defensoris fidei anno 1521--o solemni edita bulla. Idem Henricus dein, ut affligat
Pontificem propter non admissum divortium uxoris suae, se regem Hyberniae adpellavit, et Caput
ecclesiae; tempore Jacobi 1--i accessit titulus regis Scotiae, sed Jacobus se cepit jam regem
Magnae Brittaniae apellare; qui titulus ab anno 7--o huius saeculi est in usu; a suis
generatim Sire compellatur; proles vero regis generatim filii et filiae Magnae Brittaniae
compellantur; primogenitus princeps Valliae et dux Cornubiae dicitur; principis Valliae
titulus speciali regis diplomate datur, expleta minorennitate, et tunc jam status et ordines
ei homagium ut futuro regi praestant; dux vero Cornubiae nascitur; intuitu Scotiae apellatur
Stevar von Schottland (princeps Scotiae) et a tempore unionis apellatur etiam dux de Rodsei in
insula Scotiae Bood. 5 Cum his titulis etiam reditus quidam connexi sunt; hos
reditus trahit rex donec fiat majorennis filius, postea vero ipse; ceteros filios rex ornat
titulis prout ipsi placet, communiter ipsos duces comitatum creat, per hos titulos jus parium
consequntur et sunt consiliarii status. - 6 Filiae regum per ordines dotari
consueverunt dum nubunt; omnes proles sunt in plena potestate patria. - 7
Scutum regis Angliae varium fuit pro diversis temporibus, modo divisum est in 4 areas; prima
area rursus divisa est in duas areas perpendiculares, in prima sunt duo leopardi aurei
congredientes in campo aureo, quod est insigne Angliae, in sinistra area est leo rubens in
campo aureo, quod est Scotiae insigne; in alia area est insigne Franciae, nempe 3 flores
lilii, in 3--a area est Scithara (harfa) aurea cum cordis argenteis in campo caeruleo; in 4--a
area est insigne stirpis Brunsvicensis; totum scutum 2-074 tegitur corona supra
quam eminet leopardus coronatus; totum scutum cingit ligula ordinis equestris Sancti Georgii,
in hac ligula scriptum est simbolum ordinis Honni soi qui mal i pense -- nebulo sit, qui male
cogitat; scutiferi sunt a dextris coronatus leo, a sinistris unicornis argenteus cum corona in
collo, huic coronae adnexa est catena aurea, quae corpori circumvolvitur, et intra pedes
posteriores desinit; uterque insistit fasciae argenteae cum inscriptione Dieu et mon Droi.
8 Vexillo utebantur Angli prius cruce Sancti Georgii ordinis, Scotae vero
cruce Andreae, ab unione tamen crux rubra S. Georgii et alba S. Andreae conjunctae sunt in
vexillis; princeps Valliae utitur proprie regio scuto; quod tamen differt, quod superne non
corona, sed galea plumis tribus struthiocamelinis ornata, et symbolum illius est Servio.
9 Aulica pompa (Etiquette) plurimum consistit in aulicis officialibus;
praecipuum archimunus fuit olim aulae praefectoratus (Lord hic steuard); hanc tamen dignitatem
reges ob altercationes vacuam reliquerunt. 10 Pro actu tamen coronationis, cum
officium habeat, rex regni cancellario defert hoc munus pro solo actu coronationis; hodie ergo
summus archiofficialis est Cancellarius regni (Lord hic chansellier) qui est sigilli magni
conservator; si vacet dignitas haec, sigillum conservat a rege denunciatus alter. 2--o) Est
Magnus thesaurarius; a temporibus Georgii Primi hoc munus per 5 commissarios exercetur, senior
ex illis gaudet dignitate hac. 3--o) Est Praeses Consilii intimi; tempore Caroli Primi abolita
est haec dignitas, Carolus 2. creavit rursus praesidem. 4--o) est sigilli privati Conservator
seu sigilli secreti. 5--o) Est dignitas Magni camerarii; haec hereditaria est stirpi
Ancastriae. 6--o) Connetabilis (ex Comes stabuli, seu agason magister); haec dignitas a multis
annis vacat, et tantum tempore coronationis suppletur. 7--o) Magnus mareschallus, seu
praefectus copiarum; haec est hereditaria stirpi ducum Nordfolcc. 8--o) Magnus admiralis, seu
architalassus. 11 Has dignitates rex pro arbitrio cuicunque confert, et non ad
dies vitae, sed pro regis arbitrio in regula, exceptis hereditariis; hi archi-officiales
praecedunt omnes duces, nisi sint hi ex sanguine regio. 12 Ceteri tamen
archiofficiales exceptis primis quattuor praecedunt tantum proceres suae classis.
2-076
2.1 Scotia olim habuit etiam 8 archiofficiales: cancellarius magnus,
thesaurarius magnus, sigilli magni conservator et secretarius supremus; dein supremus
archivarius, procurator, thesaurarius secundarius, et secretarius secundarius seu tribunalium
secretarius.
3.1 Praeter archiofficiales sunt aulae officiales: aulae praefectus Lord
Stevard (Oberst-Hofmeister); supremus aulae camerarius; supremus stabuli praefectus; supremus
rei bestiariae praefectus; camerarium primus. 2 Dein ceteri camerarii; preter
saecularia officia sunt duo aulica ecclesicastica, nempe: decanus sacellae regiae, qui est
episcopus; huic subest vice-decanus, quem eligit decanus; secunda est dignitas magni
elemosinarii, qui subelemosinarium habet adnexum; initium huius officii est quod reges per
tales elemosinas distribuerint; hi officiales comparent in maxima pompa cum rex publice
comparet cum aula sua.
4.1 Ordines equestres in Anglia sunt tres. 1--o) ordo Sancti Georgii qui
etiam periscellidis caeruleae ordo; Angli asserunt '349. ab Eduardo 3--o fundatum esse hunc
ordinem; patronus ordinis est eques Sanctus Georgius, qui etiam effigies est huius ordinis in
opere aureo encaustico expressus; geritur ex ligula caerulea lata pendens, quae per sinistrum
humerum pendet ad latus dextrum; diebus solemnibus ex catena aurea geritur; articuli catenae
referunt rosas albas et rubras, et convectuntur nodis Gordiis; praeter haec gerunt ligulam
caeruleam augustiorem, quae in pede sinistro infra genu portatur; huic ligulae insutum est
aureo labore nebulo, qui male cogitat; ordinis huius magnus magister est rex, equites sunt 25,
differentia nulla est inter omnes; summis personis confertur tantum. 2
Secundus est ordo trium coronarum, quem fundavit Henricus 4. Hic ordo per 2 secula extinctus
haesit, sed hoc seculo per Georgium primum restitutus est, qui etiam ad 36 defixit numerum
equitum; magnus magister est rex; insigne est sceptrum cum 3 coronis, dein rosa cum carduo in
lamina aurea, cum symbolo 3a juxta in uno; geritur ex rubra ligula lata ex humero dextro in
latus sinistrum; hi duo sunt Anglicani ordines. 3--us est Scoticus; et est ordo Sancti
Andreae, qui etiam der Distelorden dicitur; Jacobus 5. rex Scotiae 1596. fundatus est
!,
2-078
in hoc ordine sunt 12 equites; magister magnus est 13, ad imitationem 12 apostolorum et
Christi; exspiravit jam ordo hic; Anna tamen regina restauravit ordinem hunc anno 1703,
Georgius 1. ipsum confirmavit; insigne illius est S. Andreas cum radiis aureis in alba cruce
Andrei, geritur ex catena aurea, cuius anuli referunt ramos et folia vitium colore viridi
opere encaustico; symbolum est Nemo me impune lacesset. 3 Insigne huius
ordinis ex ligula viridi geritur ex humero sinistri ad dextrum latus, et tantum nobiles Scotae
possunt acquirere hunc ordinem.
5.1 Residentia regum Angliae olim fuit Londini, Scotiae vero Edinburgae,
hodie vero sedes regum omnium 3 regnorum est Augusta Tribunantum seu Londinum; originem huius
urbis referunt ad [annum] 2945 orbis annum, interim origo non est certa; scriptores maximam et
populosissimam nec non opulentissimam praetendunt totius orbis urbem; sita est in latere
septentrionali fluvii Tamesis, in amoenissima regione in comitatu Midelseks; constat ex 3
partibus: ipsum Londinum antiquum, 2. Abbatia Vestmonasteriensis, et opidum Sudvark; in
Londinensi urbe resident potissimum mercatores, opifices, artifices; Vestmünster occupant
nobiles et rex; in Sudvark nautae et piscatores. 2 Londin et Sudvark habent
communem jurisdictionem Londinensem, sed Monasterium est jurisdictionis abbatialis.
6.1 Magistratus Londinensis in festo S. Michaelis eligitur; ei praeest Lord
Major, qui 24 Altermänner habet; praeter hos 231 membra sunt in Senatu
exteriori; regimen huius senatus habet similitudinem cum monarchia totius regimine; in abbatia
abbas Vestmonasteriensis praeest per delegatum magistrum qui constat ex Hikstebard seu
praeside, dein Unterstebard, Hocbailiff, quibus 14 senatores adjunguntur.
2-080
7.1 Peripheria civitatis Londinensis ad 4 milliaria computatur; ad 7000
platearum computantur, et 120 000 domorum privatorum; impopulatio ad unum 1 000 000
computatur; in 135 parochias divisa est civitas. 2 Aedes publicae Londini
sunt: antiqua regia (Vitehall), quae juxta Tamesim sita est; in hac reges antiquitus
residebant; 1698. conflagravit hoc pallatium; in hoc palatio rex audientiam solemnem praebet
legatis exteris, et libellos a statibus ad se directos excipit rex; in hac aede capite plexus
est rex Carolus. 2--o) est regia Sancti Jacobi, quae S. James dicitur, haec in Vestminster
hall sita est et est residentia moderna regia, ab Anna regina fundatum; adest ecclesia aulica
splendidissima S. Jacobi. 3--o est Sommersets huse (hause). 4--o est aedes parlamenti, sola
major 170 pedes habet, latitudo 148 pedum, et quidem citra ullam columnam; in hac sala
conventus solemnes habentur; in hac aede etiam Bibliotheca conservatur. 5--o est Domus
praetoria, amplissima. 6--o Turris Londinensis Tower (Tauer); nomine huius turris venit
collectio plurium aedium quae moenibus cincta sunt, in quorum medio eminet turris alba; hic
fuit antiquissima sedes regum, sed modo armamentarium, domus monetaria, archivum regni, et
clenodia regni conservantur, nec non omnes ii incarcerant, qui contra statum delinquunt; 60
tormentis munita sunt moenia, gubernator illius est magni momenti homo. 7--o Basilica
mercatorum (Börse), in qua aedes mercatores conveniunt negotiorum suorum gratia; hanc 1566.
Thomas Gressham fundavit, sed conflagravit jam et restaurata est per mercatores; inferius sunt
200 officinae mercatorum et copiosae camerae. 3 Domus feloniaria,
correctionis, mente captorum, orphanotrophium, carcer publicus (Nefgatae) sunt nobilissimae
aedes quibus 500 aedes accedunt, ex quibus eminet ecclesia cathedralis S. Pauli, maxima in
orbe post S. Petri ecclesia. 4 Duo pontes etiam commemorari debent, qui
Londinum cum oppido Sudvark conjungunt per Tamesim, qui 30 pedes in latitudinem et
longitudinem 800 habet et 19 arcubus imminent, et aedibus utraque ex parte aequalibus ornatae
sunt. 5 Alter pons hoc saeculo confectus est, et conjungit Sudvark cum
Vestmünster; portus etiam commemorari debet, qui ultra 1000 navium capax est.
2-082
8.1 Urbs Londinensis habet suos dies festivos; die 30--a Januarii est dies
paenitentiae in memoria decollationis Caroli regis; 29--a Maji est gaudiosa dies, qua memoria
introducti Caroli 2--i celebratur; 2--a Septembris est dies luctuosa, qua incendium enorme
fuit; 29--a Septembris eligitur consul; 5--a Novembris celebratur detectio conjurationis
pulverariae; 27. Novembris celebratur dies natalis Elisabethae reginae, hac die effigies
pontificis cum ludibrio circumlata comburitur, una cum effigie praetendentis ex linea Stuard.
9.1 Palatia aestiva pro regibus habentur 4; 1) Kensington prope Tamesim, hoc
Vilhelmus 3 fundavit. 2) Hampton Kur, ad 3 miliaria ab urbe ad Tamesim, fundavit cardinalis
Thomas Volsejus. 3) Richmundia in Comitatu Suriensi juxta Tamesim. 4) Vindsor ad Tamesim
quoque; in hoc moderna familia regnans se distrahit in aestate.