§ 8 De industria, commercio
1.1 Res rustica apud Portugallos et in specie agricultura inde a 3 saeculis
adhaeret, cum potius per commercium ditari cupiant quam per molestam agriculturam; vini
cultura eminet tamen apud eos, imo copiosissimas terras subtrahunt seminaturae per vini
culturam; hinc Iosephus rex prohibuit vitium plantationem in iis terris quae seminaturae
oportunae essent; moderna tamen regina abolevit hanc legem; opificia aeque sunt neglecta,
opifices pauci sunt et ii exteri, hinc omnia necessaria ab exteris coemere coguntur; et hinc
etiam cruda naturae producta exteris vendere coguntur ob defectum fabricarum et
transformatorum; ante aliquot annos duae fabricae tentatae sunt, panni nempe et speculorum,
sed utraque interiit; non abs re est eorum conatus per Anglos interturbari, quorum interest ne
Portugalli ad florem perducant suas fabricas. 2 Ex his patet commercium summe
restrictum esse, solummodo nempe ad massam crudam; obstant etiam commercio telonia, viarum
neglectus, canalium defectus, omne ergo commercium eorum passivum est, ipsas necessitates suas
exteri ipsis
2-256
apportant; coemunt apud exteros frumentum omnis generis, texturas omnes, tam panni quam lini
et nobiliores, funes, vela pro navibus suis, limbos aureos et argenteos, merces omnis generis
ferreas et chalibeas, vestimenti omnia genera et quidem jam consuta.
2.1 Haec omnia productis naturae crudis parato aere exsolvunt; vendunt
vinum, salem, et oleum, copiam fructuum, lanam, sericum, merces aromaticas, species
farmaceuticas, uniones, adamantes crudos, tabaca, ligna Brasiliensia et sacharum.
2 Praeter commercium Brasiliense cum suis coloniis fere nullum est; navigant
ad Africa, Indias orientalis, et ad Americam; Africam maximum est, navigant enim ad Congo,
Afrorum regnum, et Sanquever, et aurum, ebor et nigritas coemunt. 3 Olim
Indiae orientalis commercium penes ipsos solos fuit, per Belgas tamen ejecti sunt; hodie
tantum in Macao et Goa commercium habent. 4 Americanum Brasiliense precipuum
eorum commercium est, sed nec hoc ad optimas commercii regulas exactum est, permittunt enim
etiam ibi nomine suo exteris commercium.
3.1 Sub initium liberum fuit cuicunque Portugallo commercium exercere in
Brasiliam, Iosephus vero rex anno '55. fundavit mercatoriam societatem ad portus Groapara et
Maranha restrictam; huic societati in annos 20 dedit privilegium, ab his ergo exclusi erant
ceteri; anno '59. fundavit aliam et concessit ei in portu Paraiba, et Barmanduco commercium
exercere. 2 Hae tamen societates non profuerunt Portugalliae, nam multae
familiae ad mendicitatem redacti ! sunt per restrictum commercium.
3 Post mortem eius regina moderna cassavit has societates; anno '56. instituit
etiam domesticam societatem, penes quam erat monopolium vini coemendi et vendendi.
4 Quae societas etiam summe obfuit Portugalliae; hodie ergo nulla subsistit
societas. 5 Totum commercium Brasiliense aestimantur ad 90 vel 100 naves; iter
totum conficitur inter 7 menses; bilanx ergo commercii et numerica et utilitatis valde
deficit. 6 Portus commerciales in America et Europa copiosi sunt; 4 in
America, in Europa celeberrimus est Lissabonensis, dein Port, Setubalia.
2-258