Dioclea, patria Diocletiani, erat oppidulum non procul a Salonis, ut docet Porphyrogenitus. Nonnulli volunt fuisse Castrum Saxeum. Farl. II. 346.

Gens Valeria nobilissima inter Salonitanos. Cajus Aurelias Valerius, avus Diocletiani, opibus et honoribus florebat. Volunt aliqui Valerium, patrem Diocletiani, scribam fuisse, cum quodam casu paternis bonis fuerit spoliatus. Diocletianus videtur fuisse appellatus Cajus Aurelius Valerius. Familiam Valeriam, Roma Salonas commigrasse anno 270, optimis argumentis probat Joannes Tomcus Marnavitius Farl. II. 356.

Sacerdos quaedam inter Druidas, com hospitio in Moesia Dioclem excepisset, et ab eo hospitalia peteret dona, dixissetque Diocles, se daturum cum ad imperium conscenderet, sacerdos illa dicitur fatidica quadam voce protulisse: eris Imperator, cum Aprum occideris. Farl. II 307.

Arrius Aper cum dolo occidisset Numerianum imperatorem, generum suum, qui praeerat exercitui romano, cum Diocletianus Moesiaci exercitus Praefectus, et domesticis Praepositus, vellet se excusare a suspicione caedis Numeriano illatae, teneretque militum concionem, in eaque Arrium Aprum vidisset, de repente ira ardens irruit in Aprum, eumque manu propria peremit: et ab exercitu apud Chalcedonem oblatam purpuram sumpsit. Farl. II. 352.

Margus. Aliqui volunt hanc urbem fuisse in Pannonia, aliqui in Illyrico, atque ideo Murgum idem esse ac Mucrum. Hinc Auctor Chronici Norimbergensis et Hieronymus Heninges, probant Carinum apud Mucrum sive Mucarum in Dalmatia fuisse acie vietum. Mucarum autem juxta Farlatum II. (362) idem est ac Macarasca nostrorum temporum.

Carinus bello victus, tum in Pannonia, tum in Dalmatia, Narbonam, idest Naronam, quae sua patria erat, confugit, et suos excitavit, sed a Diocletiano iterum devictus bellans cecidit. Farl. II. 362.

Diocletianus vicit Sarmatas et Raethos in Pannonia, et timorem, suis victoriis, incussit Germanis. Farl. II. 36S. Triumphus fuit illi decretus ob has victorias ann. 287.

Galerius a Diocletiano missus contra Nerseum, Persarum Regem, primo quidem haud bene rem gessit, sed postea victoriam obtinuit. Triumphus ob hanc victoriam Diocletiano decretus.

Tanto amore ac benevolentia Nicomediam Diocletianus prosequebatur, ut eam nobilitate palatiorum et monumentorum Romae studuerit comparare. Instituerat eam totius Orientis Urbem Principem.

Lactantius de Mortib. Pers. Cap. 10. " Tum quidam ministrorum scientes dominum, cum adsisterent immolanti, imposuerunt frontibus suis in mortale signum: quo facto, turbatis daemonibus, sacra turbata sunt. Trepidabant aruspices, nec solitas in extis notas videbant, et quasi non litassent, saepius immolabant.“

Galerius cum suis in odium Christianorum tentavit flammis incendere Diocletiani Palatium, et reos scelestissimus accusavit Christianos, ut excitaret imperatorem ad Edictum persecutionis vulgandum. Lact. Cap. XII. de Mort. Pers.

Galerius, omnium iniquissimus. Diocletianus, vulgato edicto persecutionis tanta mentis imbecillitate et quasi dementia affectus est, ut relicta Nicomedia, varias Europae regiones peragraverit. Ubi autem Romam pervenit, furiis Galerii excitatus, novum edictum vulgavit in Christianos. Lact. de Mort. Pers. Cap. 18.

Diocletianus respondit Herculio, qui cum excitabat ad purpuram recipiendam: utinam Salonae posses visere olera nostris manibus instituta! Farl. II. 497.

S. Cajus Papa, ex gente Valeria Salonitana, patruelis Diocletiani, sub quo martyr occubuit Romae.

S. Gabinius martyr, ex gente Valeria, frater S. Caji et patruelis Diocletiani martyrio coronatur Romae.

S. Claudius et S. Maximus fratres, ex gente Valeria Salonitana, apud ostia Tiberina, patrueles Diocletiani, martyres occubuere. Claudius erat clarissimus, et Maximus erat comes rei privatae.

Praepedigna uxor Claudii, et filii Alexander et Cutia, apud ostia Tiberina igne occubuerunt martyres.

S. Susanna filia S. Serenae et Diocletiani, quia renuntiavit

Jovi sacra offerre et nuptias Herculii Maximiani, in aede propria, gladio transfixa, martyr occubuit.

Tanta fuit clades Christianorum in Diocletiani persecutione ut haec aetas appellaretur Aera Martyrum.

S. Felix, Epetinus Episcopus, cum duobus pueris videtur martyrium subiisse in littore prope aedem Diocletiani.

Ita Lactantius cap. 42. Jactabat se huc, atque illuc, aestuante anima per dolorem, nec somnum nec cibum capiens. Suspiria, et gemitus, crebrae lacrymae, jugis volutatio corporis, nunc in lecto, nunc humi.

S. Petrus, Episcopus Salonitanus, martyrium subiit Salonae paulo ante Diocletiani teterrimum interitum.

S. Artemia Virgo et Martyr, quae antequam gladio interficeretur hortata est Anastasium, ut baptisma reciperet, et inde martyrii coronam adsequeretur.

Maxentius, Romae a militibus Imperator creatus, immemor beneficiorum a Diocletiano acceptorum, renuit ad senem mittere Valeriam ejus filiam. Farl. II. 504. Hic ipse Maxentius postea a Constantino victis, in Tiberi cadens periit.

Constantius, simul cum Galerio, a Diocletiano Caesar fuerat nominatus, et in Galliam missus, ut illas provincias bello tutaretur. Hic fuit pater Constantini.

Constantinus fuerat obses in Palatio Diocletiani, cum a Galerio, qui ab Oriente redierat, duceretur.

Herculius Maximianus apud Massiliam a Constantino bello debellatur.

Constantinus postquam vidit fulgentem crucem in sole cum epigraphe τούτῳ νίκα, commonitus est, ut ait Lactantius cap. 43. in quiete ut coeleste signum Dei notaret in scutis, atque ita proelium committeret. Fecit ut jussus est, et transversa X littera, summo capite circumflexo, Christum in scutis notat.

Maxentius, ut ait Lactantius cap. 44. inspici jubet libros Sibyllinos, in quibus repertum est, illo die hostem Romanorum esse periturum.

Maxentius, in fugam versus, properat ad pontem, qui interruptus erat, ac multitudine fugientium pressus in Tiberim deturbatur. Lact. ibi.

Id habetur in Farl. (II. 403.) Victor in Epitome. Quippe cum a Constantino et Licinio vocatus ad festa nuptiarum per senectam quominus interesse valeret excusavisset, rescriptis minacibus acceptis, quibus increpabatur Maxentio ac Maximino favere, suspectans necem dedecorosam, dicitur hausisse venenum.

Ita viginti annorum felicissimus Imperator, ad humilem vitam dejectus adeo, et proculcatus injuriis, atque in odium vitae deductus, postremo fame atque angore confectus est. Lact. cap. 42.