Huic loco uicinus ille est quo monstramus non esse hunc aut primum aut solum qui talia sustineat, sed multos habere socios. Hanc rationem pulchre Mantuanus attigit illo carmine quo Iouem induxit Herculem de morte Pallantis consolantem:

Tum genitor natum uerbis affatur amicis:

"Stat sua cuique dies, breue et irreparabile tempus

omnibus est uitae; sed famam extendere factis,

hoc uirtutis opus. Troiae sub moenibus altis

tot nati cecidere deum; quin occidit una

Sarpedon, mea progenies. Etiam sua Turnum

fata uocant metasque dati peruenit ad aeui." ^[1]

Sic et Iuuenalis ait amico:

Si nullum in terris tam detestabile factum

ostendis, taceo nec pugnis cedere pectus

te ueto nec plana faciem contundere palma.

Sed si cuncta uides simili fora plena querela,

si decies lectis diuersa in parte tabellis

uana superuacui dicunt chirographa ligni,

arguit ipsorum quos littera gemmaque princeps

sardonichis loculis quae custoditur eburnis,

te nunc, delicias, extra communia censes

ponendum, quia tu gallinae filius albae,

nos uiles pulli nati infelicibus ouis? ^[1]

et Homerus:

Namque nimis multos atque omni luce carentes

cernimus ut nemo possit maerore uacare.

Quo magis est aequum tumulis mandare peremptos

firmo animo et luctum lacrimis finire diurnis. ^[1]

Vanus est enim dolor, ut sapientissime inquit Hieronymus, "qui nec primus uidetur esse nec solus." ^[1] Hinc et philosophia ait apud Boethium:

delicias tuas ferre non possum, qui abesse aliquid tuae beatitudini tam luctuosus atque anxius conquereris. Quis est enim tam compositae felicitatis ut non aliqua ex parte cum status sui qualitate rixetur? Anxia enim res est humanorum conditio bonorum et quae uel numquam tota prouenit, numquam perpetua subsistat. Huic census exuberat, sed est pudori degener sanguis. Hunc nobilitas notum facit, sed angustia rei familiaris inclusus mallet esse ignotus. Ille utroque circumfluus uitam caelibem deflet. Ille nuptiis felix, orbus liberis alieno censum nutrit heredi. Alius prole laetatus filii filiaeue delictis maestus illacrimat. Idcirco nemo facile cum fortunae suae exemplo concordat; inest enim singulis quod inexpertus ignoret, et expertus exhorreat. ^[1]

Quo loco plurimum confert illorum enumeratio qui simili infortunio afflicti sunt, ut Cicero se fecisse Seruio scribit nominans Quintum Maximum, qui filium consularem uirum et magnis rebus gestis amisit, et L. Paulum, qui duobus septem diebus orbatus est, et M. Catonem, qui summo ingenio summaque uirtute filium perdidit. ^[1] Idem fecit ^[2] et Hieronymus ad uirginem in exilium missam ita scribens:

Sed cur ego te ad tribulationis patientiam humanis aut praesentis uitae prouocare conor exemplis, cum nullum paene sciamus fuisse sanctorum qui procellosum huius temporis agonem absque tribulationis tempestate transierit et tantorum odia insectationemque pertulerit, quantos uitae suae dissimilitudine castigauerit. ^[1]

Castigare enim alium uidetur quisquis ab eius conuersatione dissentit. Et incipiens a primo iustorum Abel inuidiam ipsius impias persecutiones cedemque fraternam diligentissime exsequitur. Inde eius persecutionis iniquissime sortem exaggerans, unde ea liber esse non potuit cum tantum unum haberet inimicum: per hoc admonens uniuersos mortales rationabilius, immo et necessario tribulationibus esse additos, quippe qui tot inimicos haberent quot extraneos, quorum cum ingens sit multitudo, impossibile uidetur ut se quis ab eis uel defendere queat uel custodire, quandoquidem Abel unius insidias et odia nequiuerat euitare. Hinc transit ad Abraham illum patriarcharum sanctissimum, eiusque aduersitates carptim perstringendo mirificis conspergit floribus. Simili ratione calamitates Isaac prosequitur, cui subnectit acerbitates Iacob et ueritus sermonis prolixitatem in Ioseph iniuriis finem orationi imponit. In aliis quoque consolatoris epistulis eius paene omnibus exemplorum adhibet patrocinium.

Et Antimachus, poeta minime contemnendus, dum se ipsum consolari cuperet de coniugis morte, hoc solo ac perpetuo loco usus est, siquidem elegiam ex uxoris nomine Lydem, in ^[1] qua cunctas heroum calamitates recensuit. Et recte sane; enumeratio enim exemplorum, ut Cicero in Tusculanis quaestionibus scribit, magnopere luctum leuat,

ut ille, qui maeret, ferendum id censeat quod uideat multos moderate et tranquille tulisse. ^[1]