Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Crijević, Ilija (1463-1520) [1484], Carmina e cod. Vat. lat. 1678, versio electronica (, Dubrovnik), 7675 versus, verborum 46525, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - lyrica; poesis - epica] [word count] [crijevicarm1678].
LIBER VII
[ERROR: no reftable :]Liber VII: Agić
1.
Ocelle mi, Ragusa, ocelle mi, patria, Soli marisque, quod solum omne circuit, Propago uera, uerior colonia Bis prolesque Quiritium: Tibi optimae quid optimum precer deos? Te in optimo statu usque et usque sospitent Et te perpetuo augeant, Quod interire me, nec emori sinis, Febriculosa in arce praesidem, isthmii Soli aerisque pestilentia obsitum Et Stagni bimaris lue, Tibique reddis Aelium, et sibi, unico Fauore debilemque alumnulum alleuas Tuoque rursus educatulum in sinu, Vt Bacchus gremio Iouis. Quod ergo Mortis ore et inferis miser Reducor, hoc tibi referre gaudeo, Vt Herculi pudica Tessala, ut deo Thesides Epidaurio.
2.
Mensis honestari quo principe quilibet optat, Hic feelix reliquos torquet honore suo. Si prisci remeent, Euandria curia, patres, Non esset frenis Roma pudenda tuis; Teque ultro cuperent sellae uectare curulles, Ambirent trabeam rostra uerenda tuam, Nec te respuerent magnorum saecla Catonum, Nec dictatorem Brutus uterque suum. Quid mirum si te Romanis orta colonis Nunc Ragusa suum gaudet habere ducem? Effigies Romae, priscae probitatis imago, Indolis antiquae, curia nostra, patres, Vos simul o nostri memores estote libelli; Aspires uati, Roma pusilla, tuo! Quod si digna manent uestigia stemmate prisco, Si patria est proauis digna ferenda tuis, Haec hylari capienda legas munuscula uultu Quae tibi sacramus consule dicta Boni.
4. In Archangelum Mich
Princeps angelicę militiae qui regis agmina Coelestesque choros et numeros innumerabiles, Diuinis solitus continuo nutibus obsequi Coelum, sidera, terram, mare turbare potentibus: Tu portenta relegas Herebo tot furialia Ingratumque Sathan, flagitiosum, temerarium, Ausum immane nefas, horribiles trudis ad inferos, Purgas sidereas sacrilegis complicibus domos. Tu postquam breue uitae spatium, secla fugacia Iudex lancibus aequis trutinas, heu miserabiles Mortales foueas, dum pietas, dum ueniae locus Indulgentior! Heu nos nimius iustitiae rigor Desperare uetet: uipereos hinc abigas dolos Exoraque Deum et concilia supplicibus tuis!
5. Ad Sanctum Blasium pro Rhacusa
Rhacusae pater, o Blasi, clientem Defendas populum arduosque montes Et fluctus maris hostibus profanis Occlude Nos munimine munias tuisque Armis, numinis et pauore tanti
6. De uirgine captiua
Ferrum in raptorem strinxi, dum casta pudori Consulo, nec domini dedecus empta fero. Hinc trahor et caudae laqueis adnector equinae: Nec doleo, asserto est dulce pudore mori.
7. In Perdilitum
Non facundia, Perdilite, uicit, Non te gratia, non amor poetae, Sed uerum tibi, Perdilite, nomen.
8. Hymnus in Archangelum Gabrielem
Pro Tua fęlix pietate uictor,
9. Hymnus in Archangelum Raphaelem
Tertium caeli decus, o Raphael, Angelos inter, medicum salutis Quem Deus nostrae, miseratus aegros Saepe dolores, Missitat nobis Pater, ut leuamen Tristibus curis animisque moestis: Qualis adfectum releuasse moesta Mente Tobiam Diceris, talis uenias ab alto Aethere et curis medeare nostris, Sis bonus custos et ubique nostrae Cura salutis. Nequid infensi timeamus, oro,
10. In Archangelum Michaelem
Armipotens Michael, quo bellatore superbus Aethereo cecidit uictus ab orbe Sathan – Nam simul inuicta strinxisti fulmina dextra In Chaos horrendum millia multa ruunt Totque simul Furię nigro mandantur abysso, Libertas caelo pristina paxque redit: Nunc ubi lance pari commissa piacula libras, Cernit et examen fanda nefanda tuum, Dum licet, exora, claemens Archangele, nostris Criminibus ueniam conciliaque Deum!
11. Epitaphium uxoris Blasi S.
Parce meum, coniunx, fletu uiolare sepulcrum! Offendor lachrymis umbra beata tuis. Nanque mei compos et libera corpore uiuo: Extinctam, Blasi, tu tamen esse putas. Viuo equidem nec me probitas et gratia morum, Nec sine labe prior uita perire sinit. Qui pluit inde tuis uxorius imber ocellis,
12. Epitaphium Mariae
Mellifluis cantu Syrenibus aemula, doctis Parque lyra Musis, parque pudicitia, Par Veneri forma, Maria hic iacet: immo profecta est Ad caelum: decus hoc astra decenter habent.
13. Precatio ad Iesum
Mortalisque labat mea lingua nec hiscere posset,
14. Ad Marium Sorgium
15. Epitaphium Ludouici regis Francorum
Arma inter dux, miles eram Ludouicus: Alpes Testor, in armatum Mors fuit ausa nihil: Scilicet, oppeterem ut positis uxorius armis, Me dignam inuidit pulchra per arma necem.
16. Ad
Aspice nudus, inops, uulgi securus, ut altum Dormiat in medio, Bartholomaee, foro: Stramineumque premit nuda ceruice galerum, Nec populo exciri praetereunte potest. Tu nedum aedituos et tintinnabula culpas Quod somnum excutiant, Bartholomaee, tuum, Sed trullam atque leuem crepitum meientis amici Infamat uitiis anxia cura suis, Quae tibi, Cymmeria quamuis in ualle cubares, Cymmeria somnum carpere ualle uetent.
17. Epitaphium Seraphini Zamagnae
Paupere quo mensa uentrem luxumque domarem Et pompam et fastus asperiore iugo, Nodosos lumbi funes, sola lignea plantae, Nostra cuculliferam membra tulere togam. Cur igitur mirere meum sine tabe cadauer: Testantur manes talia membra pios.
18. Epitaphium eiusdem
Qui pauper uixit, caelebs et moriger ultro, Sustinuitque diu nudipedale iugum, Relliquiis saluis, saluoque cadauere teste, Et uita et sanctis moribus, astra tenet.
19. Epitaphium eiusdem
Qui sibi relliquias optat superesse, pudico Condiat has sanctae flore Pudicitiae, Et uentrem et luxum et fastus domet: hinc noua myrrha Seruat et ambrosius membra sepulta liquor. Hoc, Seraphine, doces, cuius tabescere nescit Quale decet Manes corpus habere pios.
20. Petro Sodorino
Vt noua Romanę Cicero facundia linguae Iusta recusauit uindicis arma togae, Neue suos ciues committeret, exulat ultro, Dum uinci miserum, uincere turpe putat, Exilium sic tu, princeps Sodorine, capessis, Sanguine ne diro tecta paterna natent. Nec desiderium est patriae graue: cernis ubique Nam patriam, patria est fortibus omne solum. Hinc tua principibus saluis Florentia salua est, Almaque libertas, pristina paxque nitent. Imperium nec te, patriae iam patre recaepto, Poenitet et fasces deposuisse tuos. Nam tua quae fuerat, Sodorine, modestia frugi, Principe quae semper malluit esse minor, Priuatumque uirum, quamuis in culmine, gessit, Fortunae sentit damna nec ulla suae. Principe priuatus fueras fęlicior: idem es, Nec tuto inuitus cogeris esse loco. Sic abrupta iuuat uitasse minantia casum, Dum solito planum limite carpis iter. An, rogo, cum possit dubias uitare procellas, Non portum reduci nauita puppe petat? Attamen esse solent transacta pericula cordi: Dulce est praeteritos enumerare metus. Tu quoque transmisso potius discrimine gaudes, Quodque recusares ferre, tulisse iuuat. Vtque semel tenuit caelum Tyrintius, axem
Quo magis unius moderamina poscitis, urbes,
Contigit et ciues conciliare suos,
Ergo opportuno coalescant robore uires
21. In Marium caelibem
Si miserae matri ploratur mortua proles Vnica, sublimis cuius honore fuit, Quo tibi nunc magis est plorandum in caelibe uita, Gaudia cui damnum nulla priora leuant? Nanque priore bono fruimur nec pignora tantum
22. Andreae Tifernati responsum
Est arbor, quae serpit humi, quae uertice lambit Sidera, quae medio est conspicienda loco, Et cuius facile est imis decerpere ramis Quae folia autumni frigore lapsa cadunt. At medios fructus tempestas atra fatigat, Aere quos medio magnus adire labor. Quo mage desperes fastigia tangere, ni te Demisso sursum numina fune trahant. Hunc funem exoret uirtus tua, quo nisi fretus Praepetibus pennis Icarus alter eris. Vt tamen euadas super alta cacumina tutus Et carpas facili poma petita manu, Tendo preces et uota libens: hanc suscipe dextram Quae tibi diuinam fida ministrat opem.
23.
Pisces et meretrices quo magis lauantur, magis olent: quaedam etiam fercula condimento nullo sapiunt, sua, non artificis culinae culpa. Neque enim materiem temere exuas: nec quisquam potest culicem Maronianum,[ERROR: no reftable :]23, praefatio * maxime cui ... cuiusque: additum in margine maxime cui non datur ocium, nec cuiusque ingenii est fingere, unde poetae nomen est. Nos non epici, sed opici sumus, sine Venere, sale et gratiis; meae Musae non amatorias praestant morsiunculas, non dentis aculeos figunt, sed casta et sororia libant oscula, quo minus sapiunt. Hac sola tamen ueniunt ad te fiducia qua displicent, castae, uirgines, seuerae, graues, utinam non magis rusticae, dum ne uerbis quidem pruriunt: procacium tamen est hoc dicere, qui uel deas ipsas lasciuire cupiunt.Tu, qui manicatam togam ut Cato respuis, Sicyonios calceos ut Socrates, ut Vesta Bacchanalia, Diana Floralia, austeriores Musas diligis, permittis tamen quosdam uirginibus iocos et ad puellarum puppas frontem erugas, supercilium remittis. Nam et Scipio puerilibus nugis non abstinet et calculis in littore ludit; probae etiam matronae catos et catellos amant et cum illis in sinu lusitant. Hoc idem meis Musis licuit facere cum muricipe. Quid non? Lacessiuit illas Carolus Slani praefectus, nescio quocum felle nugari passus, dum fellem ex cato, quasi figulus ex amphora urceum facit. Sed stultus ego, qui fellem rideo, cum meus catus multo magis ridendus sit! Desine uendacem mirari, Carle, poetam,
24.
Dum uigil in foribus clausis conniuet ocellis Dormitatque sua callidus arte catus, Ora dealbatus consputa aspergine lactis Sclauenus nostro limine risus erat. Lactea pendebat concretis styria setis, Lacteus hirsutae naris echinnus erat, Stillabatque impexa coma indetonsaque barba, Iamque habuere suum dicta iocosa modum. Tum lac accitus qui uenditat asse, sub ipso Vidit muricipem poste sedere catum. Quem lactis precio coepit pepigisse, nec illum Mutari dominus respuit ipse domus, Emeritum pridem et mergi de ponte paratum, Vt mos est uetulos praecipitare catos. Attamen ignaui senium culpamque professus , Vt decet, accepit pocula lactis herus. O bona uenditio: surdastrum munera credit Emptor et exultat conditione sua; Lac lucratur herus; uitam catus. Ergo ubi sors est Prospera, de medio funere uita uenit.
25. Ad eundem
Quid, rogo, miraris mutatum lacte uietum, In mare quem decuit praecipitare catum? Lac ego lucratus, uitam catus, ipse pusillo Hunc emptor precio muneris instar habet.
26. De quercu, lilio, aquilis et oraculo ad Iulium II. Pontificem Maximum
»Lilia florescunt, dominantur lilia, ueris
Nec Iouis audito fulmine gryphes hyant.
27.
28.
Praestat hyems quod tu spacium, Francisse, negasti: Dat nobis gratas saeua procella moras. Vt tua Rhacusam doceat facundia, uellem Nunquam impacati poneret ira maris, Sed tibi deberet cuperem prouincia nostra, haec Gratia nubiferis ne sit habenda nothis. Ergo mane, necdum tuta hibernacula uites, Neue elucteris uincula nostra, precor; Ne tristis, quam te cupimus, Francisse, morari, Intempestiuam puniat unda fugam.
29.
Ad lusum et choream si me inuitaret Apollo Pulcher, ad Aoniam Calliopea lyram, Pampineisque Euan redimitus ad orgia sertis Sancta, profanatis non adeunda uiris, Pace mihi liceat caelestum dicere: mallem Haec ego sermonis dulcia mella tui! Nec succenserent mihi numina: Bacchus, Apollo, Musarumque tuo ludit in ore chorus. Nec tua uox hominem sonat, immortalia narras: Sidereumque melos, sidereumque sophos.
30.
Ecce liber genium supplex, prostratus adoro, Aduoluor genibus, pagina parua, tuis. Peccaui, fateor, sed te meminisse meorum Erroris fratrum gratia magna uetat. Scis bene quam de te meruerunt, munere quorum Posteritas et te gloria tanta manet. Dysticon absoluunt tot carmina, nosque nocentes Commendant uersus millia multa duos. Quid tamen hoc prodest? Crudelia nanque moramur Vulnera, pestiferum uerba pusilla ueru. Deucalion, Phaethon, obeliscus, spongia, nec non Expectat nugas Sysiphus ipse meas. Sunt lusus tanti, quae seria credimur esse:
31.
Ebetat libido mentem Oculos ut atra nubes, Rutilumque nebulosa Vt opacat umbra solem, Animosque melle dulci Capit et uenenat omnes, Acheloa monstra quali Modulante uoce dicunt Spoliasse nauigantes, Faciesque belluinas Tribuisse fabulantur Magicae uenena Cyrces. Ratione nam uoluptas Caret omnis et fruentes Inhonestat ore turpi Venus efferatque captos, Epulasque dulciores Aconita ponit inter Tacitasque inescat hamos; Licet ore blandiatur Stupidosque pascat, omni Metuenda peius angue est. Homines ad euirandos Hylaris Libido nata: Sibi nanque dedicatos Resupinat in profundum Et ab arce deuolutos Vorat aestuante fluctu; Miser, ah, miser, Carybdis Patulo uorans hyatu Canibusque Sylla centum Religata quem resorbet! Miseranda sors et illa Trucis Orci, amica uerum Grauiore peste semper
32.
Non ita mille uolat succincta coloribus Iris Verque nouum prato uersicolore micat, Vt tua sermonum fęlix opulentia floret, Cuius inexausto copia fonte fluit. Nec magis exundat uocum discrimine Panos Fistula, septenos emodulata sonos, Nec magis Orphaeo reptarunt carmine quercus Suntque Amphioniam saxa secuta lyram, Quam cautes animi trahis et mirantia sistis Flumina et unanimes cogis hyare feras. Quid mirum? Ipse tui Deus organa temperat oris, Praeco alter Christi, Paulle, secunda tuba.
33. Epitaphium Iulii II. Pontificis
Iulius hic situs est, Galli Venetique fatentur Quem uixisse deum, Turca perisse putat.
34. In eundem
Turca superfuerat uictis socialibus armis: Iulius hinc tristis, publica spes, perii.
35. In eundem
36. In eundem
Iulius hic situs est, qui pontificalibus armis Edocuit quantum culmina sancta tonent. Quem nisi bella domi tenuissent horrida, nec tu, Immunis tanto fulmine, Turca, fores!
37. In eundem
Diuertere domi cuius socialia bella Scilicet in proprium fulmina bina caput, Vt decet, inuitus, tristisque superstite Turca Parque indignanti Iulius astra subit.
38. In eundem
Pontificum, Iuli, te nemo beatior esset, Aetherea quorum Roma superbit ope, In Turcam horribilem, manantia sanguine nostro Si tua torsisses tela, cruente Pater!
39. In eundem
Inuidet, o Iuli, Mors immortalia facta, Inuidet et uotis obstat acerba tuis, Post Gallum et Venetos ne non tua fata doleres, Turca quod intactus palma fuit melior.
40. In eundem
41.
Damio, primaeuis multum uelocior annis Emeritum lusus poscere parce senem. Nanque hylares quondam, mea numina sola, Camoenae Tristitia atque annis consenuere suis. Tu uiridem laurum uiridi sortitus in aeuo, Exultasque nouae murmura nactus aquae. Ast ego nempe meas laurus arescere cerno, Quas mihi Roma sua nexuit ipsa manu, Quoque propinabat nobis de fonte Quirinus, Puluereus riuo est deficientis aquae. Te decet ergo choros uitreas Anienis ad undas Atque Meletaeas ducere propter aquas; Me mea saltantem riderent secula. Quod tu, Vlterius non est Aelius: ipse fuit.
42.
De grege si uestro fiam, tua munera dantis Totus et accipiens, Petre, futurus erit. Nec uereor, si me non respuis ipse, repulsam: Iudicium nobis pluris honore tuum est.
43.
Vestra quod exoptem consortia, care Ioannes, Vtilitas non me, non honor ipse capit; Censeri cupio te iudice, nec mihi quanti Laus tua sincaera est, curia quicquid habet.
44.
In sortem adscriptus Domini, mi Vite, mereri Iudicii cupio pondera magna tui. Mallo ego tam iusto censurae examine tantae Riuales palma quam superare meos. Hoc pluris precio est: moueor nec honore negato Censura dicar quem meruisse tua.
45. Ad Phoebum et Musas
Nunc me maius agit numen melioraque praestat Carmina, nunc repetit mutua dona Deus. Vana nec ulterius sequar aut mendacia uatum,
46.
Certauit duplex elementum, terra polusque, Certamenque suum sustinuere diu; Riualique suo neuter decedere passus, Terrane Francissum uendicet anne polus, Dum certant, sibi corpus iners rapit improba tellus, Quod pressum est oneris proditione sui. Sed fretus leuitate sua et uirtute uolauit Spiritus et caelsi sedit in arce poli. Non tamen orbari cognato corpore caelum Francissumque tulit parte carere sui. Ergo ait: »Interea cineres molire caducos Exuuiasque breues, inuida terra, tege; Hic tibi decrescet rediuiuo corpore puluis, Venturus pennis praepes in astra nouis!«
47.
Francissum dum poscit humus, dum uendicat aether, Nec cupido tellus cedit auara polo, Certauit uariis duplex natura rapinis,
48.
In fratrem si me suffragia uestra cooptant, Maximus ut natu tu mihi frater eris. Te pius obsequio genitorem ut filius omni, Et memor et gratus tempus in omne colam. Dedecori fratrum nulli damnoque futurus Testor amicitiae uincula sancta piae. Testor et imbellem sexum, duo pignora, natas: Vobiscum unanimi pectore uinctus ero. Non tamen ingenium mutabo mobile, iustum Quod posco seu non, siue daturus eris. Ex Saullo in Paullum tendam Christique merebor Aere ex pagano nec nisi miles ero. Indignus liceat sim uestro munere, dantis Maxima dos, quota dos accipientis erit: Nam uobis merces pensabitur, utpote iudex Quae dabit et uerus praemia digna Deus, Iudicium uestrum qui iudicat aethere summo Et uobis Christus pectora nuda uidet.
49. In Martyrium Sancti Stephani
50. In reliquias eiusdem
Nunc caput argento Stephani decoratur et auro, Cinctum olim saxis uulneribusque nouis, Quotque tulit lapides, totidem gemmatur ab astris: Hoc tellus, illo certat[ERROR: no reftable :]50,4 certat suprascriptum: gaudet honore polus.
51. In eundem
Plura ceciderunt quem grandine saxa, furentis Obruit et populi sanguinolenta manus, Ignosci facinus scelerum impietate recenti
52. In eundem
Cuius inaccessum penetrauit Lyncea caelum Puppula, testatum morte professa Deum, Hic primus martyr, laurum meriturus opimam, Pro populo Christum dilapidante rogat. Nanque sibi meritum crescit per uulnera, dum tu Mole pugillari, tortor acerbe, furis. Si nescis, Stephanum foelicem haec gratia reddit, Proque tuo caelum[ERROR: no reftable :]52,8 caelum in margine: precium crimine martyr habet. Culpa beatifica est, sed quo magis, hoc tibi damno est, Et magis auctores punit iniqua[ERROR: no reftable :]52,10 iniqua in margine: acerba suos. Stratus humi et supplex oculis manibusque supinis, Quod rogat hic martyr, culpa cruenta uetat. Irritant superos commissa immania, sanctis Officiunt precibus dira ministeria. Non tamen, ut reliquos, Saulum lapidatio perdit, Qui melior rapto lumine Paullus erit, Mansuescitque rapax lupus et mutatur in agnum, Temperat et solito foeda cruore sitis. Iamque uidet, iam uas delectus et optio Christi, Quem docet et ritus dedocet ille feros. O, foelix imber lapidum, tot munera quorum Omnibus in terris sensimus omne genus:
53. Ad Carum
Numine cuncta uigent Christi, uox linguaque mensque, Aethereum Musis sufficit ille melos. Non Heliconis aquas desiderat aut Aganyppes Quisquis ab illius fonte poeta bibit. Tu tamen esse putas studiosos uentris et omnes Asotos, Christi qui pia templa colunt. Falleris: et ueteres fecerunt sacra poetae, Sacricolas uates constat et esse nouos. Castus Apollineis cecinit qui Pythia templis, Non illi nimio est lingua sepulta mero. Num, faceret cum sacra Linus, sua carmina fertur Per uinum atque epulas dememinisse suas? Nec dapibus foedis Rodopeius abstinet Orpheus Cum coleret Musis orgia prisca suis? Nunquid Mopsus idem quod Apicius? Aut dare fas est Musaeo ingluuiem, Sardanapalle, tuam? Legifer et Moses, ut posteriora uideret Terga Dei, nullis inquinat ora cibis, Qui freta transgressus per hyantia tramite sicco Tot reducis uulgi festa per ora canit. Et quamuis satur est cum dicit Oratius: »Ohe, ohe!«, Nec Chii uatis buccina sicca sonat. Vt reliquos sileam, num Iobque Dauidque poetas
Fonte redundarunt cuius bona cuncta perenni,
54. Poeta comparatur cycno
Vatis Apollineo natura simillima cycno est: Par carmen, similis candor utrunque probat. Nec magis alter amat fontes semperque silescit, Ni Zephyri spirent molliter, albus olor; Nec minus et muto uates inglorius ore: Aspirat si non principis aura, silet. |
Previous section
|
Crijević, Ilija (1463-1520) [1484], Carmina e cod. Vat. lat. 1678, versio electronica (, Dubrovnik), 7675 versus, verborum 46525, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - lyrica; poesis - epica] [word count] [crijevicarm1678].
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.