31. ad augustissimum dominii Veneti decemuiratum de laudibus Ioannis Antonii Danduli, Spalatinae urbis prouisoris dignissimi
Curia sancta uirum bis quinque, tremenda potestas,
Cuius in arbitrio stat dicionis apex,
Illud et imperium Venetorum nobile patrum,
Quo nihil in toto clarius orbe uiget,
Quod super Hesperios fines protenditur et quod
Iam super Eoos fert sua signa polos:
Di tibi barbaricos, ut consueuere, triumphos
Dent, precor, et celsum tollere in astra caput;
Dent tibi uictrices uolitare per aequora puppes
Terrarum et titulis subdere regna tuis;
Di tibi Romuleas praestent superare secures
Fascibus aetherios et penetrare polos.
Longa tuis superi concedant saecula rebus,
Sit tua perpetuo fama decore nitens.
Quandoquidem nostris tanta est conatibus impar
Gratia, mortali non referenda sono;
Quandoquidem gerimus non sufficientia uento
Carbasa, tam tumidis quando grauamur aquis:
Auspice te tali, prouisor Dandulus urbem
Missus in hanc nostram tot bene facta gerit.
Auspice te felix ridet Fortuna benigne
Aspalato, fuerat cuius acerba modo.
Moenia semirutis pendebant turribus, ecce
Quae modo consurgunt tempore structa breui.
Credendum est Phoebum nec non Amphiona muros
Argutae ad numeros aedificasse lyrae,
Suspicimus si nos miro properamine molem,
Surgere inauditae nobilitatis opus;
Suspicimus si nos annorum mille laborem
Sumptibus et modicis crescere forte breui.
Quem non tempus edax, tormenta nec hostica laedent,
Nec poterint falsi uertere ad ima doli.
In somnis magico seu quis cantamine talem
Cerneret, erectus cernitur iste labor.
Nil mirum: ueteres quod constituere canoris
Fidibus, ecce facit, Dandule, lingua tibi;
Dulcedo et populus facit hoc tibi deditus iste,
Hoc faciunt mores ingeniumque tibi.
Quo loca tam tetricae regionis dura gubernas,
Gentis inhumanae quo fera corda domas.
Maxima continuae facit hoc uigilantia curae,
Hoc labor, anxietas, sollicitudo facit.
Qua struis haud aliter nostri fundamina muri
Perpetuo quam si sint habitanda tibi.
Quisque salute sua iam desperauerat: ecce
Viuimus amoto tam procul urbe metu.
Otia Danduleo blandissima munere pacis
Arbore sub patula carpimus ecce bonae.
Nusquam Turcus adest pictos nec cernimus hostes,
Quis satis est proprias si tuerentur opes.
Pignora diripimus quorum patriosque penates,
Quosque timebamus, saepe timore pauent.
Ecce perhorrescunt confinia nostra latrones,
Sollicita capti sedulitate modo.
Hac regione locus nocuis fuit: ecce tremiscit
Mens mala, criminibus noxia poena datur.
Vir probus et si quis fuerit uirtutis amator
In pretio nusquam nobiliore manet.
Laudibus aetheriis prudens uir ponitur astris,
Quibus in propria conditione manet.
Dandulus aequata sustentat pondera lance,
Hic cui plus iusta, parte rependit onus.
Omnia clementia, summa grauitate magistra,
Qui ratione, fide consilioque facit.
Lucida frons et quae possent hilarare tenebras
Lumina nil nigrum nos meminisse sinunt.
Omnia magnifico facit hic clarescere uultu,
Omnibus arridens, omnia laeta facit.
Fata uices uersant: non semper nubila caelum
Obducunt, iugibus non ruit imber aquis;
Horrida non semper furiantibus aequora uentis
Spumescunt, uno non furit unda modo.
Sic miseris non est fortunae numen acerbum
Semper, at obruerat quo magis, ecce fauet.
Post pluuias nitidi spectanda est gratia solis
Et solet a maesto laeta uenire dies.
Ecce fouet nostras fortuna benignior oras,
Laeta Salonaeum possidet hora solum.
Carior est quando res frumentarias nobis
Dandulus accepit. Vix bene nauis adest,
Exsultant sine fine senes puerique puellae,
Congeminant faciles ad sua uota deos:
"Dii te felicem praestent, felicia nobis
Saecula multiplici qui facis officio.
Di faciant, patrias postquam remeabis ad oras
Et perages quae tu gesseris ante ducem,
Dandule, sublimis surgat tibi tota senatus
Curia et excelsi principis altus honos.
Collaudent generosa tuae gestamina famae,
Hinc referant meritis praemia digna tuis."
Quid bona tot tandem, felix o curia, narrem,
Hunc populum uinxit Dandulus iste quibus.
Disiecerat quanta sed cum pietate penates
Et nonnullorum, lignea tecta, domos
(Publica priuatis praeponens commoda damnis,
Vt faciunt hi quos durius urget onus).
Ordine dehinc alias recto construxerat aedes,
Pro quibus ecce lares et noua tecta dedit.
En tabulata nitent, miseris solacia rebus,
Candidae perspicua stant regione casae.
Est locus Adriaca nulli penetrabilis ora,
Arduus excelsis undique culminibus;
Terribilis, longo porrectus in aera dorso,
Horrifer aeterna stat niue cuius apex.
Vnica Dalmatiae spes et tutela salutis,
In primis nostrae pacis amoena quies.
Separat hinc nostras montanis collibus oras,
Inde tenet Turca cum regione solum.
Est ubi continuis exercita corpora bellis
Mos dare seu celeres exagitare feras.
Stramineis habitare casis et uiuere rapto
Alpe sub aeria gens truculenta solet.
Gens assueta diu nulli parere, leonis
Ante pedes tandem concidit illa boni.
Politiam ueteres quondam dixere parentes,
Haec fuit externum nescia ferre iugum.
Venerat hos inter colles saeuissima quaedam
Seditio, nobis heu nocitura tamen.
Nam timor omnis erat, ne dum discordibus armis
Bella gerunt, hos in barbara turba ruat.
Sic nostra ex horum pendebat uita ruina
Forsan et Illyrici littoris omne solum.
Dandulus hanc dulci leniuit uoce, quietam
Restituit Veneta sub dicione plagam.
Eualuit populos e duro robore natos
Dandulus alloquio conciliare suo.
Horum discordes grauitate coercuit iras,
Ardebat quae iam flamma, sepulta iacet.
Res mira, o nullos aetas moritura per annos,
Praemia posteritas fac precor ista legat.
Saxea magnificus lapidosi culmina montis
Dandulus ecce regit, corda ferina domans.
Mittere deberes, celeberrima curia, tales
Saepe duces nostris urbibus immo patres.
Nam sumus in misera positi quam sorte, uidetis,
Mergitur et quanto nostra carina salo.
Firma satis fuerat quondam Pagaseia puppis:
Fracta sub aequoreis haec tamen isset aquis,
Ordine clauigeri si non prudentia Tiphis
Vela daret, tumidis exsinuanda notis.
Dic ubi Thessalici non exeat gloria currus,
Gloria Dardania sanguinolenta nece:
Automedonteis nisi concitaretur habenis,
Illius forsan mentio nulla foret.
Nos quoque qui liceat non sumus in ordine tales,
Grandibus ut paruas aequiperemus opes:
Quid sine conspicuo faceremus munere tanti
Rectoris, tanto quid foret absque duce?
Oppida, regna, plagae, cunctarum culmina rerum
Scitis ut attendunt a sapiente regi.
Hoc tibi longa dedit summi experientia regni,
O decus, o Venetae firma columna togae.
Quare age, consensu mundi, quo sceptra gubernas
Et facis addictam Solis utramque domum,
Quo socias sacrum diadema binominis Istri,
Quo ducis ignoti Persica Bactra reges:
Effice, supplicibus palmis, procumbimus, oro,
Effice quam potis est, gens Spalatina rogat,
Ne bonus a nostra discedat Dandulus urbe
Tam cito, si populi quae tibi cura tui est.
Sin autem nequeas, ipsum ad maiora reseruans,
Di faciant patriae magna daturus eat.
Felix, o nimium felix, cui sorte sub umbra
Contigerit tanti uiuere posse uiri!
Quem Spalatum, donec stabunt monumenta Salonae
Clara Dioclitiae, tollet ad astra uetus.
Donec honorati stabunt uestigia muri,
Nulla dies, nullus quem reticescet honos.