79. Ad sanctissimum dominum d. Paulum tertium, totius Christianae rei publicae diuino nutu pontificem maximum, quod oppidum Chlissae conseruando plurimae sacrosanctae fidei nationes saluabuntur elegia
Paule, triumphalis non ultima gloria Romae;
O Capitolinae nobilitatis honos!
Alme pater, toto nihil est quo sanctius orbe;
Pontifices inter lux ueneranda sacros.
Clauiger aeternae deitatis maxime, salue; [ERROR: no link :]Pontificae dignitatis laus:
Cui Deus in terris ius dedit omne suum.
Omnimodas tribuere uices cui numina sancta,
Flaminis ut summi nobilitetur apex.
Quem penes est nostrae felix tutella salutis,
Ad superos per quem leue patescit iter. [ERROR: no link :]Optimi pastoris erga commissum gregem vigilantia:
Cymba procellosis Petri non fluctuat undis
Quo duce, praecipites nec timet illa notos.
Quo pastore lupus clauso non instat ouili,
Grex satur at circum pascua laeta salit.
Suppliciter tristis caelestia numina uexas
Fundis et ad superos uota precesque tuos.
Pro populi feritate tui, pro crimine, ut Abram,
Niteris offensum conciliare Deum. 99v
Sordidiora lauas tu nostra piacula, Moses
Vt sacer humanum lauerat ante nefas.
Ergo salutiferi decus immortale magistri,
Illyricis populis auxiliare, precor.
Adria deserta est, subiecta potentibus armis;
Turcarum insidiis Adria paene perit.
Dalmatia infelix uacua est opibusque uirisque;
Vrbibus euersis nocte dieque gemit.
Sensimus aduersam diuini numinis iram;
- Proh dolor! - iratos sensimus esse deos. [ERROR: no link :]Christicolarum ob eorum delicta afflictio:
Barbaries truculenta, ferox, immanis, acerba
Continuam nobis praebet amaritiem:
Virginibus raptis trucidantur paruula matrum
Pignora, pectoribus dissociata piis.
Insolita feritate senes trepidaeque puellae
Hoste lupis tamquam dilacerantur oues.
Ducimur heu miseri captarum more ferarum
Per iuga, per salebras insuetasque uias.
Prouehimur nudi, uinctis post terga lacertis,
Quam procul a patrii nos regione soli. 100r
Omnia plena madent lacrimarum fontibus, urgent
Nos mala tot, luctus perpetuusque dolor. [ERROR: no link :]Turcarum erga cultum veri Dei irreverentia:
Turba ferox urunt rapidis quaeque obuia flammis:
Frugiferos cultus et cereale satum.
Vndique sanctorum fumant delubra deorum;
In laribus propriis undique flamma micat.
Prostibula in templis, sordes altaria circum
- Proh scelus! - alipedes et stabulantur equi. [ERROR: no link :]Carmen intercalare:
Christe, nefanda tuis committit turba sacellis:
Affer opem, Christi qui geris alme uices!
Viuimus et uitae desunt alimenta misellae:
Quicquid abest gladio, subtrahit aucta fames.
Adde quod accedunt saeuae contagia pestis
Saepius his damnis temporibusque locis. [ERROR: no link :]Comparationes:
Haud secus expertum iam saepe pauescimus hostem,
Quam pauet iratum quassa carina fretum.
Turcarum obscenis nostrates uultibus horrent,
Horret ut inspectis agna tenella lupis.
Non minus incursant hostes truculentibus armis,
Terrificas nobis incutiendo minas,
Pinifero aduersis Pindo quam flatibus instat
Eurus et hinc boreas, hinc zephyrusque notus. 100v
Christicolas uendunt miseros per compita Turcae:
Affer opem, Christi qui geris alme uices.
Distrahimur, premimur trans aequora mittimur, heu heu
Libera uenduntur corpora capta dolo. [ERROR: no link :]Fidei Christianae indignitas:
Proh dolor! - ut pecudes agimur ratione carentes,
Pro quibus est caeli gloria passa crucem.
Crux ueneranda quibus summum patefecit Olympum,
Pollicita est nullos posse timere metus. [ERROR: no link :]Confessio delictorum:
Crimine sed quoniam diuina potentia laesa est,
Tam foedum fas se crimine crimen alit.
Iam Phaethonteas meruissent nostra fauillas
Crimina, criminibus accumulata nouis;
Deucalionis aquae non possent tergere nostrum,
Nec maris Oceani tolleret unda nefas.
Christicolas quoniam delicti paenitet, oro:
Affer opem, Christi qui geris alme uices!
Ignoscunt quodcumque scelus pia numina prauis,
Si, quid agant, prauos paenituisse patet.
Criminibus parcit cunctis clementia diuum,
Crimine peccantes si doluere suo. 101r
Parcere commissis non dedignabere nostris,
Omnipotens, fateor, nos meruisse necem. [ERROR: no link :]Veniae exoratio:
Da potius letum quam tot dispendia uitae:
Non licet ulterius tanta pericla pati,
Qualiter anne uides in nos tua uiuit imago;
En tua sub nostra stigmata fronte nitent.
Nos tua forma sumus, diuino semine nati;
Ipse suum nomen, Christe, tuere precor. [ERROR: no link :]Auxilii per detestationem mysteriorum postulatio:
Christe, precor, miserere, precor, uiden' ecce perimus:
Affer opem, Christi qui geris alme uices!
Affer opem, sic te crucifixi gloria Regis
Sistat ad excelsi regna beata poli. [ERROR: no link :]Corona spinea:
Affer opem, tibi sic spinis redimita corona
Ornet honoratum terque quaterque caput. [ERROR: no link :]Concreti sanguine crines:
Affer opem, sic te concreti sanguine crines
Illaesum praestent caede, cruore, nece. [ERROR: no link :]Extensio manuum:
Affer opem, sic te passis amplexibus orbis
Accipiat contra barbara signa ducem. [ERROR: no link :]Fixura pedum et manuum:
Affer opem, fixura pedum fixura manumque
Figat in hostiles sic tua uota manus. 101v [ERROR: no link :]Lancea:
Affer opem, sic te sanctissima lancea semper
Protegat a cunctis liberet atque malis.
Affer opem, sic te durissima uincula stringant
Ad commune bonum propositumque tenax. [ERROR: no link :]Spongia:
Affer opem, tenui sub arundine spongia sic te,
Ad superos tumidum nobilis ardor agat. [ERROR: no link :]Poculum fellis:
Affer opem, tibi sic tristissima pocula fellis
Admoneant animum tristia posse pati. [ERROR: no link :]Columna:
Affer opem, tua sic capitolia sancta columna
Fulciat, exitii non subitura luem. [ERROR: no link :]Vexillum crucis:
Affer opem, uexilla crucis ueneranda beatae
Signiferum statuant te super astra suum.
Omnia sic demum passi mysteria Christi
Auxilio tibi sint: auxiliare tuis.
Anne uides quantis miseri submergimur undis,
Quam tetrica positi conditione sumus?
Anne uides quantis premimur nos casibus ecce,
Damnorum extremus quam prope limes adest?
Quod petimus dabitur; uotorum summa piorum
Cedet et afflictis affluet omne bonum. 102r
Castrum fore tuo defensum numine Chlissae,
Ni cadat hostiles deueniatque manus.
Quod quia nescitur, paucis, aduerte, docebo;
Admoneam mentem quo, pater alme, tuam. [ERROR: no link :]Chlissae descriptio:
Montibus Illyricis locus est in uertice celso
Arduus; ipse suo prouocat astra iugo.
Praecipuam posuit stabili munimine sedem
Cui natura loco, daedala, larga, potens.
Viribus haec hominum non est superabilis ulli,
Arx auibus uix est, uix adeunda feris. [ERROR: no link :]Chlissae etymologia:
Hanc ueteres Graio dixerunt nomine Chlissam,
Quod bene finitimos clauderet illa locos.
Clauis enim tamquam remorantia limina claudit,
Chlissa uiam reserat, Chlissa uiamque serat. [ERROR: no link :]Laus virtusque comitis Petri Crusich:
Audierant hostes aberat quod praetor ab arce,
Crusicius clara nobilitate potens.
Vir probus et prudens totiensque expertus in armis;
Dextera magnificum quem facit atque fides.
Hic quia defendens contruserat omnia castrum,
Forte peregrinam circumiebat opem. 102v
Restitit hoc castrum spoliatum munere uitae;
Cui nec erat potus, nec cibus ullus erat.
Protinus aduersum conflatis uiribus agmen
Venit et hanc circum castra superba locat. [ERROR: no link :]Commissarii strategema et laus:
Praetulerat quoniam sollers uigilantia castro
Praesidium, tribuit quod tua sancta fides;
Numina magna deum, pater o sanctissime, pectus
Admonuere tuum, quod cito misit opem.
Qua nisi iuuisset te committente Iacobus
Hermoleos, certe perdita Chlissa foret.
Hic quia consilio praeuiderat omnia miro,
Praesidium castro nocte dieque tulit.
Hoc ubi cognouit uana spe lusus at hostis,
Fortiter accensus, castra leuare iubet. [ERROR: no link :]Gratiarum relatio:
Talia Chlissa uidens animis plaudentibus tolli,
Exhilarant curas, thurea dona cremant.
Te celebrant uotis laetum paeana canentes;
Te seruatorem constituere suum.
Nos quoque uitales Chlissa qui ducimus auras
Pendet et a cuius nostra salute salus,
Offerimus dignas tanto pro munere laudes,
Mille tibi grates turba recepta refert. 103r
Dona dedere tuae pietatis maxima nobis,
Quod liceat uita prosperiore frui.
Vna dies Chlissam seruauit sola, salutem
Omnibus et nobis praestitit una dies.
Viuimus hic quod nos, tribuit tua mansuetudo;
Quod procul hostis abest, haec tua cura fuit.
Quod sperare tuus suasit meliora Iacobus,
Illius et praestans sollicitudo tuum est.
Hic parat, aduersis extinguat ut hostibus alas
Addat et ut nostris spemque animumque fidem. [ERROR: no link :]Portus Salonitani descriptio qui est prope Chlissam:
Firmius hic castrum ualido munimine firmat,
Obstruit obstructum calce uirisque locum.
Subiacet huic portus castro tutissimus; omnes
Acciperet classes, quas reor orbis habet.
Stant in eo latices fracti maris, insula circum
Claudit et oppositum temperat illa fretum.
Funibus hic tortis non est opus, ancora fessas
Non retinet curuis dentibus ulla rates. [ERROR: no link :]Quod spatio XX horarum Salonis Anchonam hostes transfretari possent:
Ostia per medium gratissima fluminis extant,
Ex quibus haud subitis exit Iader aquis.
Haec loca si raperent Turcae (procul omen abesto!), 103v
In gremio Latii barbarus hostis erit.
Litus in Hesperium, qua Dorica cernitur Anchon
Hora uehet Turcas hinc duodena rates.
Tota Liburna cadet sedes, si Chlissa peribit;
Illyris, Istrenses Adriacusque sinus.
Dalmatia imprimis Segniensis et ora, tot urbes,
Tot Choruatorum regna beata ducum.
Additur Italiae regio regionibus istis
Armisona, innumeros haec habet orbis equos.
Haec est ora Tagum uincit quae uincit et Hermum;
Diues opum, celebri classe uirisque potens.
Sola ducum genitrix, regnorum sola potestas;
Sola triumphatrix, sola perenne caput. [ERROR: no link :]Turcarum potentia:
Barbarus hostis habet Scythicas orientis et oras
Quaque tepet Mediae zona perusta plagae. [ERROR: no link :]Conclusio cum adhortatione in Turchas:
Restat ad occiduam sibi nunc protendere Thulem
Nomen, et hic princeps totius orbis erit.
Quare age barbariem Latio depelle superbam;
Finibus Ausoniis Turcica bella moue.
Sanguinolenta feri procul hinc, procul arma tyranni,
Pellito magnanima signa profana manu. 104r
Porriget alma fides animosae praemia dextrae
Grandia, subsidium Virgo beata dabit. [ERROR: no link :]Commendatio Chlissae, a qua salus nostra pendet omnis:
Omnipotens clipeum, traddet tibi Filius ensem;
Aegide concludet pectora Pneuma sacrum.
Clauiger o caeli, clauem defendito terrae,
Quae uarios populos et tua regna serat.
Donec erit castrum Chlissae sub nomine Pauli,
IIlyris, Ausoniae nec ruet imperium. (Finis laus Deo)