Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Quinquaginta parabolae, versio electronica (), Verborum 13330, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - parabola] [word count] [marulmarquinqu].
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc xml:id="marul-mar-quinqu">
<titleStmt>
<title>Quinquaginta parabolae, versio electronica</title>
<author key="marul01">
<name xml:lang="hr">Marulić, Marko</name>
<date>1450-1524</date>
</author>
<editor>Branimir Glavičić</editor>
<respStmt>
<resp>Hanc editionem electronicam curavit</resp>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name>
</respStmt>
</titleStmt>
<editionStmt>
<p>Digitalizat modernog znanstvenog izdanja, bez aparata (1992).</p>
</editionStmt>
<extent ana="D">Mg:D Verborum 13330</extent>
<publicationStmt>
<p>elektronska verzija: Neolatina Croatica, znanstveni
projekt na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu,
Hrvatska. <date>Studeni 2003</date></p>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl>Marulić, Marko, Cvito Fisković, and Branimir Glavičić. Latinska manja djela 1. - (... ;
4,1). Humanisti // Splitski Književni Krug, 4,1. Split: Književni krug, 1992.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<creation>
<date when="1510">1510-1517</date>
</creation>
<textClass>
<keywords scheme="biblio/croala-catalogus-aetatum.xml#typ01">
<term>prosa</term>
</keywords>
<keywords scheme="biblio/croala-catalogus-aetatum.xml#aet01">
<term>Litterae renatae (1400-1600)</term>
<term>Saeculum 16 (1501-1600)</term>
<term>1501-1550</term>
</keywords>
<keywords scheme="biblio/croala-catalogus-aetatum.xml#gen01">
<term>prosa oratio - parabola</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
<revisionDesc>
<change>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name>
<name>Luka Špoljarić</name>
<date>2012-03-07</date> Novo, unificirano zaglavlje. </change>
<change>
<date>2011-03-06</date>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name> Correxi totum. </change>
<change>
<date>2011-02-04</date>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name> Još takvih lažnih razmaka (corr). Pojednostavio zaglavlje, bez p. </change>
<change>
<date>2010-12-08</date>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name> Zaglavlje. </change>
<change>
<date>2010-11-23</date>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name> Ispravio tipfeler "p rocrastinas". </change>
<change>
<date>2009-06-01</date>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name> Ispravio tipfeler "h abet" i ostale takve. Dodatna bibliografija
(izdanje 1517). </change>
<change>
<date>2009-05-02</date>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name> Ujednačio za CroALa. Nedostaju popratni tekstovi. </change>
<change>
<date>2008-08-28</date>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name> Validacija u oXygenu, TEI P5. Formatiranje oznaka za CAuLa zbirku. </change>
<change>
<date>2003-11-29T00:05:46</date>
<name><ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref></name>
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<front>
<div type="epistula">
<opener>
<salute>Iesus Christus</salute>
<dateline>
<date when-iso="1510-08-22">MCCCCCX, die XXII Augusti.</date>
</dateline>
<salute>Thomae Nigro, canonico archipresbyteroqve Spalatensi, Marcvs Marvlvs in Domino salvtem
</salute>
</opener>
<p> Quoniam per figuras quasdam et similitudines ueri simplicium animis efficacius influere
soleant pręcepta uirtutum, eisdem ego aliquid spiritalis utilitatis insinuare cupiens
quinquaginta parabolas nuper mecum meditando composui, maxime Domini nostri exemplo prouocatus,
quem hoc dicendi genere ad plebem usum Euangelia testantur. Hunc morem a Syris et pręcipue
Palestinis in omni fere sermone fuisse seruatum diuus Hieronymus in suo super Mattheum
commentario affirmat. Nunc et a nostri temporis uiris religiosis, qui in ecclesiis ad populum
declamant, usurpari uidemus. Istos igitur imitari hoc opusculo uolui, quod nunc ad Te mitto,
Tuum exigens iudicium, ut, si probaueris, edere non formidem neque ullos inuidorum morsus
perhorrescam. Si enim uel uni Tibi, uiro eruditissimo probatissimoque et ecclesiastica
archipresbyteratus dignitate prędito, parabolę nostrę placuerint, satis me ab omni aliorum
iniuria tutum putabo. Cum ergo rudi plebeculę, id est mei similibus, in his loquar, Tua mihi
autoritate opus est, ut ab illis, quibus scriptę sunt, minus grauate suscipiantur.</p>
<p>Quanti enim non solum Tui sed etiam exteri te faciant, dicerem, nisi uererer, nequis me
existimet hoc, quod a Te <milestone unit="page" n="389"/> impliciter postulo, callide eblandiri
uelle. <corr>Quamobrem</corr> rogo, ad proferendam de nostra lucubratiuncula sententiam nihil
aliud Te moueat nisi syncera illa animi Tui in omnes fides, et in eos pręcipue, quos omni ex
parte correctos emendatosque fieri exoptas. In quorum numero me esse non dubito; ita me amas. </p>
<closer>
<salute>Vale!</salute>
</closer>
</div>
</front>
<body>
<div type="prorsa">
<head>MARCI MARVLI QVINQVAGINTA PARABOLAE INCIPIVNT </head>
<div type="parabola" n="1">
<head>De fide Christiana. Parabola I</head>
<p>Erant puellae tres, quarum nomina haec: Veritas, Dubietas, Falsitas. His occurrens homo
quaesiuit uti sibi iter ostenderent Hierosolymam uersus pergere uolenti, ne ignarus erraret.
Veritas uiam, quae rectissima certissimaque erat, monstrauit, monens ut neque ad dexteram
neque ad sinistram declinaret si deuiare nollet. Dubietas uero fronte paululum suspensa
<sic>musitantibusque</sic> labellis ambigere se dixit an ita esset ut Veritas affirmabat.
Falsitas autem ita esse omnino negauit aliumque longe diuersum tramitem indicabat. Homo
nescius cui de tribus tam uarie sentientibus crederet, postquam rogando singularum nomina
didicit, prudenter profecto soli Veritati fidem adhibendam esse iudicauit. Igitur iter
ingressus eo, quo uolebat, peruenit. </p>
<p>Haec parabola fidei est. Qui Christo credunt, non errant, quia Christus ueritas est.
Dubitare autem philosophorum est, qui nihil certi affirmant. Contraria uero sentire gentilium
fuit, non unum deum sed plurimos confitentium atque colentium. Solus itaque recti uiam tenet
qui ueritati, quae Christus est, credit. In Christum credendo ad caelestem Hierosolymam, quo
ille ascendit, peruenitur. <q>Ubi sum ego</q>, inquit ille, <q>et minister meus erit.</q>
Quomodo autem minister eius est qui uel dubitat uel non credit? Talis profecto infidelitatis
minister est, non Christi. </p>
</div>
<div type="parabola" n="2">
<head>DE ILLO QVI DE FIDE DVBITAT Parabola II</head>
<p>Homo turrim aedificaturus partem fundamenti posuit supra petram, partem supra harenam. Iacto
fundamento murum quadrato lapide cum jam satis alte eduxisset, pars illa, quae in molli solo
fundata fuerat, subsidendo totum aedificium traxit in ruinam, ita ut etiam pars altera, quae
in petra collocata fortis admodum solidaque uidebatur, una concideret. Quicquid enim ruinosis
cohaeret, casu eorum concussum stare non potest. Porro homo ille, cum <sic>pene</sic> omnia,
quae habebat, in extruendo opere impendisset, nequiuit collapsa reparare pecunia deficiente.
Tunc demum ad inopiam redactus, casso <sic>dolore</sic> grauiter animo angi coepit, quod in
fundamento ponendo parum prudenter egisset. </p>
<p>Talis est ille, qui ea, quae fidei christianae sunt, partim uera esse sibi persuadet, partim
dubitat. Interim licet uirtutum cumulandarum studio multum incumbat et in finem usque uitae in
eo perseueret seque plurimum profecisse existimet et iam ad capienda beatitudinis praemia
iturum confidat, postquam tamen uita ista defunctus ad alteram transmigrauerit, uehementer se
deceptum animaduertit seroque eum poenitet cuncta, quae ab Ecclesia recepta sunt, non perfecte
credidisse. Integra enim fides praestat uirtutibus aeternae remunerationis meritum, non ea,
quae aliquo dubietatis scrupulo corrupta habetur. Nam et frugiferae arbores, cum in aliqua
radicis parte laesae fuerint, fructus suos ante maturitatem ad terram demittunt. Virtutum
radix fides est. Ea si quicquid titubauerit, frustra beatae immortalitatis fructus speratur,
cum scriptum sit: <q>Spes impiorum peribit.</q>
</p>
</div>
<div type="parabola" n="3">
<head>DE IVDEORVM PERFIDIA Parabola <num value="3">III</num> </head>
<p>Rege absente regnum occupauerat tyrannus. Rex plebi seruitute oppressae nuncios misit
significans propediem uenturum se eosque liberaturum. Velle tamen hoc ab eis, donec ueniat,
seruari: ut singulis diebus clamarent: Veni, ueni, qui uenturus es! Id quidem accurate
diligenterque obseruarunt aduentum expectantes liberatoris. Caeterum cum tandem rex uenisset
eosque fugato tyranno in libertatem uindicasset, noluerunt credere ipsum esse regem suum, et
ueluti ille adhuc in expectatione esset, quotidie clamitabant: Veni, ueni, qui uenturus es!
Postremo iniuriam pro beneficio referentes contumeliis eum probrisque affecerunt, quem omni
cum honore excipere, omni officio prosequi debuerant. Rex iratus jussit militibus, ut tantae
erga se ingratitudinis scelus ulciscerentur. Homines ergo hii patriis sedibus pulsi meritas
poenas dederunt. Nec tamen sic afflicti ab illo expectationis errore resipisci uoluerunt. </p>
<p>Haec parabola Iudeorum arguit incredulitatem. Qui cum ob primorum parentum culpam libertate
exuti sub maledicto Legis essent, liberatorem Christum expectarunt, quem illis uenturum
prophetae praedixerant. Eius itaque futurum aduentum quotidianis sacrificiis
<sic>cerimoniisque</sic> significabant. Sed postquam uenit et, quaecunque de illo in
Scripturis praedicta fuerant, impleuit, ipsum esse negarunt, persecuti sunt, occiderunt.
Occisus reuixit et in caelum abiit, solutum mundum ab Adae peccato relinquens. Post haec
indignatus ingrati populi regnum euertit et adhuc incredulos perpetua seruitute damnauit.
Quorum tamen tanta mentis obduratio perseuerat, ut omnia extrema pati malint quam ipsum
confitendo salutem consequi sempiternam. Et quoniam non Christum sed Antichristum
praestolantur, cum ipso simul peribunt. </p>
</div>
<div type="parabola" n="4">
<head>DE HERETICO FIDEM SIMVLANTE, VT FALLAT Parabola IV </head>
<p>Lupus, ut ouium gregi insidiaretur, ouinam pellem indutus pecudem se esse simulabat. Fraudis
insciae oues consortium ferae non deuitabant, eam suum genus esse credentes. Dum ergo parum
sibi cauerent, rapiebantur. Pastor uero, cui ouilis sui multa cura erat, cum pecudum numerum
<sic>indies</sic> deficere miraretur <sic>sollicitusque</sic> inquireret, deprehendit lupi
dolos. Iacebat ille humi prouolutus <corr>et</corr> pelle tectus aliena, sed caudam sub ea
condere non ualens, quis esset, apparuit. Mox pastoris fuste percussus, dimissa pelle quam
induerat, ululando effugit nec postea est ausus misellas lacessere oues uerbera metuens
pastoris. Quem tanto plus timebat, quanto fortiorem in uulnere sibi inflicto expertus fuerat. </p>
<p>Lupus hereticus est, qui se ouem mentitur, dum nobiscum sentire simulat. Caudam autem
<sic>caelare</sic> non potest, quia sermonis <corr>eius</corr> finis, cum semper falsum
concludat, quantum ipse a ueritate deuiet, ostendit. Denique ubi cum aliquo erudito ecclesiae
praeside disputatione contendens uictus discesserit, ueretur iterum congredi, ne, dum ab eodem
euidentioribus adhuc repercutitur argumentis, coram multis confusus cogatur erubescere. Porro
oues, quae illius <sic>preda</sic> fuere, simplices erant, prudentes non erant. Ille autem
huiusmodi luporum mortiferos morsus non timet, qui non solum simplicitatem columbarum habet,
sed etiam serpentis prudentiam. Vis ergo esse a periculo tutus, simplex esto in credendo,
prudens in cauendo, dicente Domino: <q>Attendite a falsis prophetis, qui ueniunt ad uos in
uestimentis ouium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. A fructibus eorum cognoscetis
eos.</q>
</p>
</div>
<div type="parabola" n="5">
<head>DE SPE IN DEO HABENDA Parabola V </head>
<p>Quidam nauis gubernator, cum in medio mari deprehensus procellarum uim ferre nequiret
discissis uelis fractoque remigio et amisso clauo, ad anchoram stetit. Iactabatur nauis
fluctibus, fortissimi tamen anchorarii rudentes eam tenebant, ne scopulis illisa diffinderetur
et cum ipsis, quos uehebat, periret. His alligata tantam tempestatis molem fortiter perferendo
superauit. Cum enim reliqua <sic>pene</sic> defecissent, una anchora illi saluti fuit. </p>
<p>Haec est spei nostrae anchora. Quam si in Deo fixam et locatam habuerimus, nihil in nobis
ipsis confidentes, quia imbecilles et infirmi sumus, ipsius auxilio subleuati, superatis mundi
huius turbinibus, portum intrabimus salutis. <q>Si peccauimus, aduocatum habemus</q> (ut
Ioannes inquit) <q>apud Patrem Iesum Christum <corr>iustum</corr>; et ipse est propiciatio pro
peccatis nostris, non pro nostris tantum, sed etiam pro totius mundi.</q> Si periculum
aliquod imminet, ab ipso liberari speremus, qui ait: <q>Quoniam in me sperauit, liberabo eum,
et protegam eum, quoniam cognouit nomen meum.</q> In omni postremo necessitate nostra opem ab
eo sperando dicamus: <q>Tu, Domine, spes mea es. In Te speraui; non confundar in aeternum.</q>
Male tamen sperat, quem peccati non poenitet. Scriptum est enim: <q>Desyderium peccatorum
peribit.</q>
</p>
</div>
<div type="parabola" n="6"> <head>DE CHARITATE ERGA
DEVM ET PROXIMVM Parabola VI </head>
<p>Erat cuidam
regi seruus, qui tota animi intentione, totis uiribus dominum suum
diligebat, Et dum in omnibus obsequi illi cuperet, nullum laborem
suscipere, nullum uitae discrimen adire recusabat. Cunque tam ardenter
amaret, non poterat non etiam omnes conseruos suos
diligere. Vnumquenque fratris loco habuit, quem una secum regi seruire
cognouit. Denique, quicquid agebat, totum eo dirigere libuit, ut
domino suo gratificaretur. Vnus ille sibi uita charior erat. Pro
illius gloria si milies mori posset, milies mori uellet. Rex igitur
tantam erga se fidem, tam singularem beniuolentiam remunerare uolens,
primum ei post se dignitatis locum tribuit, caeteris ipsum praeferens, a
quo plus quam a caeteris diligi se intellexit. </p>
<p>Talis
est omnis, qui mandatum illud implet: <q>Diliges Dominum Deum tuum
ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex totis uiribus tuis, et
proximum tuum sicut teipsum!</q> Qui multum dilexerit, multum
diligetur. Nihil prodest turrim aedificare uirtutum, si fundamentum
non posueris dilectionis. Quicquid illa non sustentat, totum id ruere
necesse est, quia sine dilectione Deo placere non possumus. Deus autem
charitas est, et qui manet in charitate, in Deo manet, et Deus in
eo. </p> </div>
<div type="parabola" n="7">
<head>DE DILIGENDIS INIMICIS Parabola VII </head>
<p>Mirum in modum quidam rosarum odore delectabatur. Cunque illas non satis caute iniectis
rosario digitis carperet, earum aculeis manum cruentauit. Neque tamen iccirco minus auide
naribus applicatas odorabat. Id cernens alius: Miror te, inquit, rosas diligere, quae te tam
foede <corr>laeserunt</corr>. Ad quem ille: Si ob hoc ipsas relecissem, respondit, nunquid
ista suaueolentiae iocunditate perfrui possem? Has itaque aequo animo feram, a quibus plus
uoluptatis quam iniuriae capio. </p>
<p>Haec parabola docet juxta Euangelium et inimicos diligere. <q>Diligite, </q> inquit Dominus,
<q>inimicos uestros, benefacite his qui oderunt uos, et orate pro persequentibus et
calumniantibus uos, ut sitis filii Patris uestri, qui in caelis est.</q> Cum ergo
incomparabiliter plus boni in hoc existat, ut simus filii <corr>Dei</corr>, quam mali in
quauis hominum iniuria, diligamus inimicos. Nunquam illi tantum obesse nobis possunt, dum
oderint, quantum prosunt, si diligantur. Pungunt quidem eorum iniuriae, sed repensum pro
iniuria beneficium odorem aeternae remunerationis fragrat. Filii enim erimus Dei Patris, si
inimicos dilexerimus. Inimicum autem diligere est ita ei nos commodare, ut non tam sui
corporis rationem quam animae habeamus. Videndum est enim, ne cui liberiorem peccandi
licentiam nostra praestet indulgentia. Sic ergo amemus inimicum, ut corrigatur. Et si hoc
efficere non possumus, saltem ne deterius peccet. </p>
</div>
<div type="parabola" n="8">
<head>DE PACE CVM ALIIS ET SECVM HABENDA Parabola VIII </head>
<p>Fuit aliquando annus, in quo nihil aduersi, sed omnia laeta sensit humanum genus. Non grando
uineta laesit, non rubigo frugibus nocuit, non reliquos fructus aliqua caeli intemperies
uexauit. Suis temporibus fluxit imber uentique flauerunt. Ne in mari quidem quisquam ullius
tempestatis passus est iniuriam. <corr resp="NJ">Prosperis</corr> nauigationibus usi nautae
maria omnia laeti percurrerunt. Bella quoque per id tempus conquieuerant. In summa, aureum
illud <sic>seculum</sic> a poetis decantatum tunc redisse nonnulli crediderunt. </p>
<p>Quid sibi uult istaec parabola? Quam rem tam felici anno comparabimus? Talis est profecto
bonorum inter se hominum pax, talis mutuae concordiae tranquillitas, quam non turbat
contentio, non inquietat lis, non diuellit inuidia, non dissipat ira, non fallit malignae
mentis callida simulatio, sed iungit consensus, ligat beneficium, mulcet comitas, sustentat
simplicitas et uera synceraque perpetuo fouet amicicia. Tu autem, qui cum altero habere non
potes pacem, tecum habeto! Concordet in te cum ratione uoluntas, cum uoluntate conueniant
opera, ut nihil omnino neque optes neque facias, quod Deo displicere possit. Sed quodcunque
ille monuit, praecepit, iussit, hoc tu pro uiribus perficere cures. Audi Prophetam dicentem:
<q>Pax multa <corr>diligentibus</corr> Legem Tuam, et non est illis scandalum.</q> Hanc pacem
si habueris, nihil triste senties, Apostolo testante, qui ait: <q>Scimus, quoniam diligentibus
Deum omnia cooperantur in bonum.</q> Itaque etiam illa, quae aduersa <corr>putantur</corr> ,
tibi proderunt. </p>
</div>
<div type="parabola" n="9">
<head>DE IIS QVI CHRISTVM SEQVVNTVR ET QVI MVNDVM Parabola IX </head>
<p>Pastor optimus, cum uidisset gregem suum macie confectum, scabie morbidum, uagum
dispersumque et luporum faucibus expositum, uehementer de salute eius solicitus, ad pascua
magis herbida tutioraque oues suas traducere decreuit. Itaque prospiciens ultra collem quendam
aditu difficilem uixque peruium amoenissimam patere planiciem, in qua nihil omnino, quod
reficiendo pecori necessarium foret, desyderabatur, uiam audacter ingressus collem illum
tandem superauit, toto corpore spinis cruentato pedibusque inter saxa diruptis. Vsque adeo
seipsum contempsit, ut <sic>gregis</sic> saluti consuleret. Tunc demum clamore multo
repetitisque sibillis post se euocare pecus coepit. Hinc ex ouibus quaedam ad eum festinantes
nec scrupeae semite asperitate nec dumis pungentibus deterritae, quomodo poterant, pastoris
sui uocem uestigiaque sequebantur. Quaedam uero difficultatibus offense substitere, ibi potius
perire praeoptantes, ubi primum consederant, quam per tribulos et uastas rupes pastorem
insequendo ad locum salubriorem fertilioremque transire. </p>
<p>Parabola ista corpus respicit Ecclesiae, cuius caput est Christus. Hic miseratus humanum
genus primorum parentum culpa disperire, pastor aeternus ad oues uenit, mundi huius angustias
pati uoluit, ut homines de angustiis eriperet peccati. Effuso interim sanguine necem
sustinuit, ut nos uiuificaret. Resurgens a mortuis caelum ascendit. Inde, ut se sequamur,
clamat dicens: <q>Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam uos</q>;
non pane terreno neque cibo corruptibili, sed pabulo immortalitatis epulisque beatitudinis
aeternae. Ea <corr>uocantis</corr> uox <corr>aliis</corr> tam dulcis est, ut, dum ipsum adire
contendunt, itineris asperitatem ne sentire quidem uidentur spe tam immensi boni, quod a
Domino accepturi sunt, sustentati. Alii autem econtrario nec uocem pastoris audire uolunt nec,
quanta sibi <corr>promittantur</corr>, attendere terrenarumque rerum curis impliciti caelestia
contemptui habent. Proinde relicto uitae pastore necesse est eos fame sitique perire, nihil in
se habentes, quo recreentur, et cum interierint, ad inferna delabi, nunquam de ascensu
cogitantes, in quo saluari potuissent. Dum ergo breuem modicumque laborem subire nolunt
uoluptatibus dediti, poenas pati ingentes atque aeternas coguntur. Talis uitae exitus illos
manet, qui mundum magis quam mundi dominum diligunt. </p>
</div>
<div type="parabola" n="10">
<head>DE SECVLI CONTEMPTORIBVS AMATORIBVSQUE Parabola X </head>
<p>Quidam dum piscarentur, alii in mari magnos optimosque pisces capiebant, aliis in littore
stantibus algam tantum colligere curae erat. Et hi quidem omnium stultissimi reputabantur, dum
inutiliter laborare putarentur. At uero postquam algam illam miscendo euertendoque auri massam
inuenissent, apparuit non esse stultos, qui multo plus lucri fecerant in algae collectione
quam illi <corr>alteri</corr> in piscium captura. </p>
<p>Haec parabola partim ad amatores seculi, partim ad contemptores pertinet. Seculi amatores in
mari fluctuant, quia bona <corr>instabilia</corr> diligunt. Seculi autem contemptores in
littore stant, quia illa duntaxat, quae firma stabiliaque sunt, consequi affectant. Seculi
amatoribus placent diuitiae, honores, luxuria, libido caeteraeque uoluptates, prospera etiam
ualitudo, uires eximiae, sensus integri, formae uenustas et reliqua corporis bona, quae nemo
sapiens concupiuit. Seculi uero contemptores, quia nihil bonum existimant nisi uirtutem, per
quam aeterna bona comparantur, his potissime rebus animum applicant, quae ab illis ignaris
rerum aestimatoribus ueluti uilia contemnuntur. Paupertate utique, non diuitiis delectantur,
humilitate, non honoribus, continentia et castitate, non luxuria neque libidine, et honestis
laboribus, non turpi uoluptate. Mentem quoque sanam a Deo sibi optant, non corpus, animi
constantis robur, non uirium, uitae integritatem, non sensuum, purique cordis, non formae
pulchritudinem, et ea quae spiritus sunt, non carnis. Quam <sic>obrem</sic> insanire quidem
mundi hominibus uidentur. Sed postquam hac sancta stulticia caelestem thesaurum assecuti
fuerint, tunc demum perspicuum fit eos solos fuisse sapientes, qui mundo stulti uidebantur, et
<corr>ediuerso</corr> illos uere fuisse stultissimos, quos mundus imprimis sapere iudicabat.
Sicque in his dictum illud apostolicum impletur: <q>Stulta mundi elegit Deus, ut sapientes
confunderet.</q>
</p>
</div>
<div type="parabola" n="11">
<head>DE SERVIS DEI ET SERVIS DIABOLI Parabola XI </head>
<p>Duo reges erant contrariae penitus inter se naturae propositique diuersi. Alter seruos suos
die una omnibus affluere faciebat deliciis, ita ut nihil ab eis desyderaretur, quod caro
concupisceret. Reliquo uero uitae tempore omni prorsus uoluptate exutos nunquam conquiescere
sinebat, <sic>semper</sic> infestans, semper ab eis poenas exigens, magis quam dici queat
atroces. Alter econtrario per diem unum suos multum uexabat, sed deinceps per omnes reliquos
bona cuncta illis ad uotum suppeditabat. Quis adeo imprudentis ingenii est, ut nesciat, cui
regum istorum seruire magis expediat? </p>
<p>Duo reges Deus et demon sunt. Regnat hic super peccatores, ille dominatur justis. Malus
demon eos, qui sibi seruiunt, quandiu uiuunt, in deliciis habet; cum decesserint, inaeternum
cruciat. Deus autem seruos suos uitae huius tempore, quod, quia breuissimum, quasi dies una
est, in angustiis laboribusque uersari gaudet, ut postea uerae beatitudinis bonis felicitet
sine fine. Quis ergo usque adeo rationis inops est, qui non potius eligat Deo seruire, ut pro
breui labore felicitatis aeternae praemia capiat, quam diabolo ancillari, ut pro breuibus
deliciis nunquam finienda subeat supplicia? Quid hac uita breuius? Quid aeternitate prolixius?
Et tamen --- o, humanarum mentium caecitas! --- quam multi reperiuntur, qui sibi praeoptent
breuem uoluptatem cum infinitis cruciatibus quam breuem laborem cum quiete sempiterna. Malunt
hic parumper gaudere et illic postea in inferno semper tribulari quam hic modicum fatigationis
perpeti et postea illic in caelo semper laetari, semper bonis omnibus perfrui. Fugiamus,
quantum possumus, istorum dementiam et Domino Deo nostro tota mente totisque uiribus
seruiamus. Quod si fecerimus, ipse, quo nihil est maius, erit merces nostra. Quia in Deo
manebimus, et Deus in nobis. </p>
</div>
<div type="parabola" n="12">
<head>DE ILLO QVI PROPONIT MONACHVM PROFITERI, ET CVNCTATVR Parabola XII </head>
<p>Quidam quotidie iactanter praedicabat se nauim onerariam sibi fabricaturum daturumque operam
mercaturae, ita ut speraret breui se imprimis diuitem fore. Multum in deliberando temporis
consumpsit, dum alios consulit, cuius potissime opera in fabricanda naui uteretur, quibus in
siluis aptiorem ad id materiam caederet, quantum ferri ad contignationem nexusque compagum
satis esset, unde rudentes, unde uela essent comparanda. Denique, priusquam opus coeptum
esset, perquisiuit, quis bonus gubernator, qui nautae praestantissimi haberentur. Cunque omnia
didicisset --- uide hominis insaniam! --- nihil horum egit, quae proposuerat. Atque eodem
ocio, quo talia tractabat, inutiliter consenuit. Neque peculium suum, ut promittere solebat,
auxit, sed <corr>imminuit</corr>. </p>
<p>Tales profecto et illi sunt, qui iuxta Euangelium relinquere omnia et Christo seruire saepe
decernunt, nunquam incipiunt. Quicquid sibi in religione seruandum sit, ante ediscunt, et cum
se ad eam rem satis expedierint, semper restat aliquid, <corr>quod</corr> excusent, quo se
impediri dicant. Hoc autem fit, quia semiplenam habent charitatem. Quam si perfectam haberent,
nihil timerent. Charitas enim foras mittit timorem. Quid uereris, o homo, ne tibi uictus aut
uestitus deficiat, si Deo seruieris, et non <corr>uereris</corr>, si seruieris mundo? Deseri
ab illo formidas, qui uolucres quoque pascit et terrae flosculos uariis uestit coloribus, et
in mundo, qui, nisi ab eodem sustentaretur, statim rueret, confidis? <q>Quaerite, </q> inquit,
<q>primum regnum Dei et iustitiam eius, et haec omnia adiicientur uobis.</q> Et tu tibi
aliquid defuturum putas? Idem alibi ait: <q>Tollite iugum meum super uos! Iugum enim meum
suaue est, et onus meum leue.</q> Quid ergo illo inuitante, illo hortante, qui solus potest
omnia, iugum eius subire cunctaris, quid procrastinas? Nulla tanti est libertas, quanti
seruitus Christi. In qua una certissima spes est felicitatis aeternae. Tu igitur, qui iam in
limine uitae perfectioris pedem posuisti, uide, ne referas, sed audacter ingredere! Nemo Deo
seruiuit, et deceptus est, nemo mundo, et non conquestus est. </p>
</div>
<div type="parabola" n="13">
<head> DE ILLO QVI DE MONASTERIO REDIT AD SECVLVM Parabola XIII</head>
<p>Quidam in plebe minus quam satis diues peregre proficiscens longinquae regionis regem adiit.
Inter aulicos receptus cum bene laudabiliterque suo fungeretur officio, breui charissimus regi
eiusque beneficiis omnium opulentissimus euasit. Caeterum ad illa, quae reliquerat, mentem
reflectere et eadem iam felicioris fortunae oblitus concupiscere eoque redire uelle, ubi natum
et educatum se recordabatur, coepit. Cunque indies cresceret sibi ad suos reuertendi
cupiditas, domum tandem repetiit et pristinae uitae statu diu usus, cum postremo uidisset
inter municipes suos multo sibi minus et rei et honoris esse, quam apud regem fuerat, grauiter
ingemiscens dementiae seipsum incusabat, quod magnam fecisset iacturam, tum haec, quibus olim
assuetus fuerat, concupiscendo, tum illa, quae nuper sibi parauerat, dimittendo. </p>
<p>Haec est eorum parabola, qui seculum relinquentes monasteriumque ingressi caelesti regi
ministrare incipiunt, et iam uirtutibus diuites facti, quibus ante carebant, pristinarum
uoluptatum, quas abiecerant, recordatione retrocedunt et ad seculum, unde uenerant, redeunt.
Post haec anima aliquantulum resipiscentes erroris conscientia dolent, quod de tutissimo
salutis portu iterum mortiferis mundanae uanitatis fluctibus se commiserunt. At tu, qui tam
perniciosum periculi genus cupis euitare, quoties ueteris uitae cogitationibus solicitaris,
toties confige illas diuinae contemplationis telo, armis orationis perime et ieiuniorum
frigore concupiscientiae ignem extingue nec in te uiuere sinas, quod te per blandimenta in
mortem impellit. Noli ad seculum respicere, qui in monasterio Deo seruis, noli Aegyptias ollas
concupiscere, qui manna caelesti et pane pasceris angelorum. Quid ad uomitum recurris ut
canis, et rursum in uolutabro luti sordidari festinas ut sus? Aratrum tenens et respiciens
retro non est aptus regno Dei. Quod si qua te tuorum, qui in seculo sunt, cura reuocat, audi
tibi dicentem Dominum: <q>Dimitte mortuos sepelire mortuos suos, tu me sequere!</q> Hoc
denique certo scias et absque ulla hesitatione uerissimum credas neminem fuisse unquam, quem
in monasterio perseuerasse poeniteret, neminem, qui se ad seculum redisse non aliquando
doleret. </p>
</div>
<div type="parabola" n="14">
<head> DE IMPARI MERITO PARIS BONITATIS MONACHI ET SECVLARIS Parabola XIV </head>
<p>Pagi cuiusdam colono iam aetate fracto duo liberi erant, ambo agriculturae studiosi. Sed
alter secedens a patre sui iuris factus, alter cum patre manens paternae se totum potestati
dedit. Ambo pari labore in praedio colendo occupati erant parique amore obsequebantur patri,
sed tamen impari frugum prouentu abundabant, cum multo plus colligeret, qui patris imperio
subiectus fatigabatur quam qui suo se exercebat arbitrio. Hujusce rei quae causa esset, cum
seniores pagi illius interrogarentur, responderunt matrem plus ei filio debere, qui se sua
sponte patris seruum fecisset quam qui libertate adhuc uteretur, licet et ipse de patre bene
meritus esset; matrem autem omnium esse tellurem, quae omnes aleret. </p>
<p>Haec parabola hoc modo explananda mihi uidetur. Omnes quidem nos per fidei adoptionem Dei et
ecclesiae filii sumus. Sed si ab ea quaesierimus, cur monachi et secularis, cum aeque in
excolendis uirtutibus desudarint, non aequalia merita sint, nonne respondebit plus ei se
debere, qui Deo patri obtulit in sacrificio cum uirtutibus libertatem, quam qui solas donauit
uirtutes? Esto uterque seruet ea, quae religionis sunt, alter tamen ita se subiecit atque
ligauit, ut nunquam sibi fas sit ab obedientiae, castitatis, paupertatis uoto resilire, alter
uero, quanuis Deo non minus obsequens sit, nondum tamen pro Dei amore aliorum etiam imperio se
subdidit. Sed in eo adhuc manet, ut, quanuis castitatem seruet, non tamen ita, ne connubio
illam, si uelit, mutare sibi liceat. Quanuis etiam pauper uiuat, non tamen ea lege, ne unquam
in uita diues esse possit, neque ea conditione, ut, quantulumcunque possidet, commune cum
aliis sit, si nolit. Quisquis ergo tuorum operum huberiorem fructum percipere concupiscis,
desine esse tuus, totum te patri trade Deo, nihil in te reserua, quod mundus dicere possit
esse suum. <q>Qui uult post me uenire, </q> inquit, <q>abneget semetipsum et tollat crucem
suam, et sequatur me. </q> Ille semetipsum abnegat, qui nullum sui ius sibi relinquit, sed se
totum perpetuo alterius dedicat uoluntati. </p>
</div>
<div type="parabola" n="15">
<head> DE FVGIENDA FEMINARVM CONSVETVDINE PROFESSORIBVS CASTITATIS Parabola XV</head>
<p>Quidam in Sicilia montem Aethnam flammas eructantem cum inscenderet, igni propior factus
ardorem sentire coepit. Tum, quo proximior flagranti iugo accesserat, eo magis aestuabat.
Postremo cupiditate scrutandi naturae secreta tam ultra processit, ut cinere prunisque
repentina quadam montis respiratione ueluti uento effusis inuolutus periret. Qui uero procul
inde considentes huic spectaculo aderant, ut uiderunt quod contigit, detestati sunt hominis
temeritatem, qui tam <corr>praesenti</corr> periculo uitam committere ausus fuisset nulla
compulsus necessitate. Quam <sic>obrem</sic> ipsi retro cessere atque ad tutiora loca, unde
uix fumum portentosi ardoris cernere ualerent, raptim sese transtulerunt. </p>
<p>Huius parabolae similitudinem explicare poterit, qui nouit, in quanto amittendae castitatis
uersentur periculo, qui se ultro ingerunt aspectibus feminarum. Illis arridere, cum illis
confabulari, illas tangere Aethneis ignibus proximare est. Tunc si licentior intercesserit
familiaritas, libidinis incendiis conflagrabit sanctioris propositi pudor, et turpi seruire
incipient luxuriae, qui ante seruierant Christo. Qui uero a mulierum consuetudine, quantum
potest, procul se fecerit et non minus eis quam Siculis illis ardoribus accedere ueritus
fuerit, semper cauens periculum, quod multos perdidit, hic demum animi corporisque
integritatem, quam Deo uouit, laetus offeret et angelorum consortium merebitur in caelo, qui
angelorum uitam uixit in terris. </p>
</div>
<div type="parabola" n="16">
<head> DE IIS QVOS TENTATIO SVPERAT ET A QVIBVS SVPERATVR Parabola XVI </head>
<p>Rex exercitu in aciem educto proposuit uictoribus praemium, uictis poenam. Cum hoste
congressi praeliabantur. Diu dubio Marte pugnatum est. Qui tandem obnixius pertinaciusque
restitere, uicerunt. In his tamen quidam saepe humi effusi rursum resurgendo decertabant, ita
ut eosdem, a quibus deiecti fuerant, superarent. Qui uero per ignauiam hostibus cessere,
plurimi inuenti sunt. Quorum alii, cum primum acriter obstitissent, postremo pugnandi
<sic>tedio</sic> magis quam ui aliqua superati manum aduersariis dedere. Alii uero ante
pugnam transfugae facti iugum subiere <corr>inimicorum</corr>. De his, qui uicti sunt, regi
tandem redditis supplicium sumptum est. Illis autem, qui cum uictoriae laude rediere,
triumphus datus et cum rege simul considendi et conuiuendi <ref type="nota" xml:id="rd0e413"
target="nd0e413" n="1"/> locus. </p>
<p>Haec parabola nos omnes respicit. Quibus in hac uita assidue pugnandum est et, ut uincere
ualeamus, nunquam conquiescendum. Qui semper fortes sunt, semper uincunt uirtutumque armis
muniti nullum in se uitio <corr>locum</corr> relinquunt. Qui prostrati resurgunt, hi sunt quos
peccati poenitet, et post lapsum cautiores facti malarum cupidinum laqueos diabolique insidias
uitant iustitiaeque conseruandae studio intenti uitam feliciter finiunt. Sed qui uicti sunt,
concupiscentiis frena permittunt et per uoluptatum abrupta praecipites in foueam perditionis
corruunt. Malunt seruire diabolo quam eius insectationi repugnare, qui neminem uincit nisi
uinci uolentem. Ex his qui, cum multo tempore constanter ac strenue decertassent, postremo
succubuere, illos intelligimus, qui, cum uitam bene laudabiliterque instituissent, non usque
in finem perseuerauerunt. Et quoniam militia est uita hominis super terram, fortibus post
modici temporis labores quies aeternae beatitudinis in caelo confertur. Ignauis uero et
luxuriae deditis post breuissimas huius mundi uoluptates tormenta ignis inextinguibilis
irrogantur. O, quanto igitur, quandiu hic uiuimus, praeferendus est ocio labor, mollitudini
uitae rigor, deliciis asperitas et, breuiter, uitio uirtus! </p>
</div>
<div type="parabola" n="17">
<head> DE DIABOLI PISCATIONE Parabola XVII </head>
<p>Piscator callidissimus, cum uarii saporis escas tranquillo mari effudisset, multa piscium
genera uno superiectae fundae sinu comprehendebat, comprehensos mactabat. Si qui autem
illorum, antequam reticulum in sicco traheretur, maculis illis, quibus implicatus fuerat, sese
expedisset, fuga salutem petebat. Post haec malebat herbis, quae in imo fundo nascuntur,
secure pasci quam praedulces cibos illos, qui in summo fluitarent, cum periculo rapere. </p>
<p>Piscator hic diabolus est. Varia uoluptatum genera proponit hominibus, quos fallere quaerit.
Superbis offert inanis <sic>glorie</sic> iactantiam, auaris illicitum lucrum, lasciuis
nefarios concubitus, inuidis alienae famae sugillationem, gulosis crapulam, iracundis nocendi
appetitum, ociosis ignauiam inutilemque torporem. Cunque talibus blandimentis incautos
lactauerit, captos perimit. Morti enim aeternae destinatos perpetuo cruciat. Porro, siquis
ante mortem laqueis eius per poenitentiam sese liberauerit, memor, in quanto salutis suae
discrimine uersatus sit, mauult humilitate deiici, egestate premi, caste uiuere, omnes
diligere, ieiuniis extenuari, iniuriam <corr>remittere</corr>, in bonis operibus quotidie
exerceri quam in omnibus corporis uoluptatibus perfrui . Quarum breuem dulcedinem subsequitur
aeterni <corr>supplicii</corr> amaritudo. Quisquis autem uitio aliquo ex his, quae supra
memorauimus, delectatur, diaboli hamo captus est. Peribit, nisi, priusquam pereat,
poenitentiam egerit et, quae uoluptate illectus commisit, dolendo deleuerit. </p>
</div>
<div type="parabola" n="18">
<head> DE DIABOLI AVCVPIO Parabola XVIII </head>
<p>Auceps in medio campi posita noctua, sepibus quaqua uersum fusis pulchreque uirescentibus,
septem uirgas uisco illitas <corr>apposuerat</corr>
<ref type="nota" xml:id="rd0e449" target="nd0e449" n="1"/> ad auicularum capturam, ipsas e
proximo nemore stridula sibilatione conuocando. Illae mirabundae circa noctuam uolitare et in
acre pendulae ludere, uirgis postremo insidere tenacibus. Quarum aliae ita penitus
inhaeserunt, ut accurrentis aucupis manu captae perimerentur; aliae tam leuiter, ut, antequam
caperentur, inde expeditae auolarent aucupemque eluderent. </p>
<p>Auceps iste diabolus est. Noctua, quae iocunda quadam gesticulatione aues ad se allicit,
corpori nostro blandiens uoluptas est. Hac illecti uisco septem capitalium peccatorum
comprehendimur: alius uana superbit elatione, alius feruet iracundia, alius pecuniae
cupiditate trahitur, alius fornicatione sordescit, alius torquetur inuidia, alius uentri,
alius ocio indulget. Sed qui longa assuetudine in aliquo horum uitio immersus contabuit, uix
unquam erigitur. In eo itaque perseuerans maligni aucupis huius manu <corr>premitur</corr>
atque interimitur. Qui uero non usque adeo peruicaci mente obduruit, criminis conscientia
identidem remordetur et mores per poenitentiam emendat. Peccata relinquit ac saluti suae
consulens operi accingitur uirtutis. Auidis ergo diaboli faucibus elapsus, eum, a quo deceptus
fuerat, decipit. Quem enim ille delinquentem suam putabat predam, conrectum dimittere cogitur.
Quisquis ita se correctum senserit, Deo gratias agat et cum Propheta concinat dicens: <q>Anima
nostra sicut passer erepta est de laqueo uenantium; laqueus contritus est, et nos liberati
sumus. Adiutorium nostrum in nomine Domini, qui fecit caelum et terram.</q>
</p>
</div>
<div type="parabola" n="19">
<head> DE DIABOLI IN SERVOS SVOS IMPIETATE Parabola XIX</head>
<p>Est quidam tyrannus prae caeteris impius atque crudelis. Illos enim, qui sibi omni prorsus
obsequio famulantur, omni studio parent, in uincula tandem coniectos perpetuis afficit
suppliciis, ueluti si semper suo nomini infidi infensique extitissent. Rebelles autem et
inimicos ire sinit illaesos, quin <sic>immo</sic> blanditiis lactat, benignitate allicit, ut,
cum sibi seruire coeperint, et ipsos repente perdat. Non enim aliis nocet, nisi quos sibi
amicos fecerit; adeo peruersi animi est malignaeque naturae. </p>
<p>Tyrannus <corr>iste</corr> diabolus est, notae impietatis. Ei sane obsequuntur et
obtemperant, qui uitiis seruiunt. Quid enim aliud ab hominibus exigit, nisi ut superbiant,
oderint, rixentur, crapulam impudicitiamque sequantur, rapiant, decipiant, detrahant,
<corr>occidant</corr>, mala denique omnia committere ne dubitent neue erubescant? Et id
quidem non ut remuneret suae morem gerentes uoluntati, sed ut interimat. Qui uero contraria
his agunt, eis nocere omnino non potest, nisi cum dolo aliquo seducti a proposito colendae
uirtutis desciuerint. Tunc enim et ipsos callide sibi conciliatos mittit in
<corr>interitum</corr> sempiternum. Demus igitur operam, si tuti esse uolumus, <corr>ut</corr>
diabolo semper aduersarii simus, amici nunquam. </p>
</div>
<div type="parabola" n="20">
<head> DE QVINQVE SENSVVM PVGNA Parabola XX</head>
<p>Erat metropolis nominatissima, Irenen uocabant, in qua cum summa animorum tranquillitate
degebatur. Nihil discors, nihil turbulentum aderat. Sed in uia, quae ad eam ducit, quinque
diuersi generis bestiae insederant, omnes quidem magnarum uirium horrendaeque ferocitatis. Cum
his certandum erat cuicunque ad pacis urbem transire collibuisset neque omnino nisi ferarum
uictoribus dabatur accessus. Qui uicerant, reliquum uitae tempus iocunde agebant. Victi
belluinis morsibus atque ungibus laniabantur. Tantumque incommodi succumbentibus accedebat,
quantum uincentibus gloriae. </p>
<p>Nobis texitur haec parabola. Cum quinque corporis nostri sensibus assidue nobis pugnandum
est, et ita pugnandum, ut uincamus, si caelestis beatitudinis pace frui uolumus. Visus,
auditus, odoratus, gustus, tactus uim menti nostrae ingerunt et ad illicita prouocant. Si
assenserimus, malarum cupidinum morsu dilacerati peribimus. Sin uero fortiter constanterque
repugnauerimus rationis freno carnis appetitum compescentes, innocentiae atque uirtutis
conseruatae merito uerae pacis patriam ingrediemur, ubi perennis uiget concordia,
indissolubilis charitas, indeficiens laeticia, incomparabile bonum felicitasque sempiterna.
Hic luctandum est, ut illic requiescamus, hic uincendum, ut illic coronemur . Quaeratur ergo
bello pax, quae non nisi bellando inuenitur. Semper tamen Dei auxilio nobis opus est, ut
uincamus. </p>
</div>
<div type="parabola" n="21">
<head>DE POENITENTIA ET OBSTINATIONE Parabola XXI</head>
<p>Cuidam patrifamilias duo liberi erant, quibus ille ingentia quidem contulerat beneficia, sed
multo maiora adhuc se collaturum spoponderat, tanto eos amore complexus, quantus in nullo
fortasse alio patre erga optimos filios queat reperiri. At ipsi omnium ingratissimi nec
paternorum erga se beneficiorum nec suae prorsus humanitatis memores, pro bono malum, pro
charitate odium inferre coepere, monita eius non audire, iussa contemnere et ei, a quo geniti,
a quo sic dilecti fuerant, iniuriam irrogare, nec linguae nec manibus temperantes . Patienter
ille tollerare omnia et, ut tandem resipiscerent, hortari. Postremo, si deinceps ab offensis
cessare uellent sibique obtemperare, quicquid hactenus in se deliquissent, eis condonaturum se
promisit multoque potiora bona praebiturum, quam ad eam usque diem <corr>indulsisset</corr>.
Sin uero in malis perseuerarent, non iam piissimi parentis dementia usurum, sed seuerissimi
iudicis functurum officio neque omnino passurum male perpetrata impune abire. Quam enim
uindictam tanta non mereatur ingratitudo? <corr>Commouit</corr> plane alterum ex filiis cum
mira patris benignitas tum futurae poenae, quam ille denunciabat, metus. Atque ad genitorem
suum conuersus coramque prostratus, flens gemensque: Talia, <corr>inquit</corr>
<ref type="nota" xml:id="rd0e496" target="nd0e496" n="1"/>, in te commisi, pater, ut iam non
sum <ref type="nota" xml:id="rd0e501" target="nd0e501" n="2"/> dignus uocari filius tuus. Vnum
oro, praeterita delicta mihi remittas et cum futuro compenses obsequio, quod posthac me tibi
spondeo praestiturum. Extemplo iste ueniam meruit, amplexu osculoque exceptus a patre, et cum
illud, quod pollicitus fuerat, sedulo implesset, haeres factus bonis omnibus affluere coepit.
Vsque adeo profuit ei mores uitamque correxisse. At uero alter magis arrogantis animi
proteruitate obduratus, nec promissis allici nec minis potuit deterreri. Et quoniam nunquam ab
inueteratae maliciae proposito discedere uoluit, patre post diuturnam patientiam in
indignationem tandem concitato meritas tanta obstinatione poenas dedit, non modo ab eo
exhaeredatus uerum etiam teterrimo carceri uinculisque aeternis traditus. </p>
<p>Hanc parabolam magis apertam esse reor, quam ut expositione indigeat. Quis enim ignorat Deum
Patrem nobis in filios adoptatis et multa bona contulisse et plura promisisse, nos uero erga
eum non solum esse ingratos sed etiam iniurios, dum neque, quae iubentur, facimus, neque, quae
prohibentur, cauemus? Et tamen ille pientissimus Dominus non continuo delinquentes punit, sed,
ut corrigantur, expectat. Si poenitentiam agimus, ueniam indulget et aeternae beatitudinis
efficit participes. Obstinatos autem caelesti haereditate indignos iustus iudex in infernum
deiicit cruciandos. Et cum hoc ita sit, quis tam sibiipsi infensus est, ut nunquam eum
deliquisse poeniteat nec iam, quantum potest, maturet per uitae emendationem uitare supplicia,
beatitudinem promereri? <q>Nolo,</q> inquit Dominus, <q>mortem peccatoris, sed ut conuertatur
et uiuat.</q>
</p>
</div>
<div type="parabola" n="22">
<head> DE POENITENTIA ET CONFESSIONE Parabola XXII </head>
<p>Imperator quidam singulari pietate insignis, cum plurimos in ciuitate conspiceret, qui
leges, quas ipse tulerat, minime obseruarent, noluit continuo ad ulciscendum scelus animum
conuertere, sed interim aliam rogauit legem, ut, siquis suo ore se deliquisse fateretur,
ueniam precatus impetraret, soli autem poenam penderent, qui crimen confiteri et impunitatem
commisso flagitio poscere neglexissent. Nouerat ille quidem omnes eos, qui deliquerant, neque
necesse erat, ut aliquid ex ipsorum confessione disceret. Sed hoc iccirco exigebat, ut illi
seipsos accusando ostenderent, quantum de perpetrata culpa dolent, quantum de perpetranda
cauere decernant; ut scilicet sponte susceptus peccatorum dolor dolorem supplicii, qui
<corr>peccantibus</corr> debebatur, submoueret sontesque ad innocentiae statum poenitentiae
merito reformarentur. </p>
<p>Talis in Ecclesia lex Dei est. Nihilque factu facilius poenam perennem uitare uolentibus
quam ut eos et peccati poeniteat et fateri peccata non pigeat. Non hic pecunia exigitur, non
peregrinationis labor, non nauigationis periculum, non mundanae militiae studium, non aliqua
<corr>exterior</corr> corporis fatigatio; absque impensa, absque mora peragi potest, quod
iubetur. Linguam tantum moue, ut confitearis, cor, ut doleas, animum, ut caueas, et omni
prorsus animaduersione liber euades, immo et mercede, quae iustis promittitur, dignus.
Caeterum, mirandumne magis an lugendum sit, nescio, cum poenitere et confiteri nemini non in
promptu sit, non pauperi, non aegroto, non morboso, non longa aetate iam decrepito seni, esse
tamen <corr>aliquos</corr>, qui ne hoc quidem praestare uolunt poenamque illam, omnibus, quae
hic inferri queunt, acerbiorem, subire malunt quam a delinquendi obstinatione resipiscere, tam
in seipsos crudeles quam erga clementissimum legislatorem Deum iniqui. </p>
<p>Haec ergo parabola illos respicit, qui poenitentiae confessionisque sacramentum ex diuina
largitate fideli populo indultum contemptui habent. Et, si id, quia peccare
<corr>delectat</corr>, agunt, imprudentissimi sunt, cum non animaduertant neque quam breuis
ista delectatio sit neque quam longa illi succedant tormenta, utique quorum nullus finis. Sin
uero, quia, quod in occulto commiserint, nemini manifestum uolunt, ualde ridiculi sunt.
<corr>Vt quid</corr> enim rubor <ref type="nota" xml:id="rd0e530" target="nd0e530" n="1"/>
est ea homini reuelare, quae Deo spectante non puduit facere, ea uni nunc confiteri, quae,
nisi confiteare, omnibus postea nota erunt in die iudicii, dicente Naum propheta: <q>Ecce ego
ad te, dicit Dominus Deus exercituum, et reuelabo pudenda tua in facie tua, et ostendam in
gentibus nuditatem tuam, et regnis ignominiam tuam.</q> Quanto igitur melius est, quanto
optabilius nunc uni sacerdoti commissa dicere hisque expiatis caelo se dignum praestare quam
tunc uniuersis non modo hominibus uerum etiam angelis manifestum fieri et, quod
incomparabiliter peius est, aeternis mancipari suppliciis <ref type="nota" xml:id="rd0e538"
target="nd0e538" n="2"/>. </p>
</div>
<div type="parabola" n="23">
<head>DE FVTVRORVM BONORVM MALORVMQVE CONTEMPLATIONE Parabola XXIII</head>
<p> Rex quidam in omni laudis genere praestantissimus omniumque, quae desyderari queunt,
locuples lege decreuit ita unumquenque ciuium suorum bonis honoreque afficere, si illis dignum
inuenisset, sin contra, in exilium perenne relegare. Itaque quosdam ex praestantioribus in
ciuitate retinuit, ut una secum regni bonis fruerentur feliciterque uiuerent. Reliquos in
proxima insula considere iussit atque ibi agros colere operibusque fructuosis se exercere, ut
eo labore transferri ad ciuitatem mererentur. Si qui autem ignauiae dediti uoluptatem corporis
quam laborem sequi maluissent, ad ulteriorem insulam, foedam, squalentem, feris rapacibus et
mortiferis anguibus plenam deportarentur exilio nunquam finiendo. In insula ergo, in qua
primitus positi fuerant, alii propositum sibi praemium affectantes relegationemque timentes
nauiter operi incumbebant. Alii uero ociosam uitam actitantes iocis risibusque tempus terebant
praesentiumque uoluptatum illecebris deliniti nihil de his, quae futura erant, cogitabant, in
eo duntaxat sibi beatitudinem constituentes, quod mox relinquere compellebantur.
<corr>Illi</corr> autem, quibus mens sanior erat, semper futura, quae nullo fine concluduntur,
meditantes, omnium prorsus praesentium rerum delectatione abstinebant. Erant eo loci duo
scribae. Quorum alter probitates omnium, alter uitia conscribebant. Rex igitur quotidie
aliquem de turba illa ad se euocatum, quid in uita egisset, inquirebat. Aderant scribae. Pro
illo stabat, qui benefacta eius conscripserat. Sed qui peccata notauerat, acriter accusabat.
Tunc homo ille aut premium aut exilium ex sententia regis accipiebat. </p>
<p>Parabolae huius intelligentia haec est. Rex et iudex noster est Christus, ciuitas paradisus. </p>
<p>Qui cum rege bonis aeternis perfruuntur, angeli atque sanctorum animae sunt. Insula, in qua
nobis laborandum est, terra mortalium est. In hac, qui propositam sibi uel beatitudinem uel
miseriam contemplantur, ocia fugiunt, uoluptuosam uitam detestantur, libenter laboribus
exercentur, quibus et bonum futurum consequi et malum uitare sperant. At uero illi, quibus
nulla est neque paradisi neque inferni consyderatio, praesentia tantum curant, carni seruiunt
et pecudum more, quicquid uoluptatis quaerunt, capere festinant nulla aequi honestiue ratione
habita, nullo uel praemii desyderio uel poenae metu suscepto. Vbi autem ad finem uitae
peruentum est, ad tribunal Christi, quisquis decesserit, sistitur. Animam illius angeli
benefacta recensentes defendunt, demones delicta exprobrantes criminantur. Iudex, si uirtutes
uitiis uictas uiderit, moestam ad inferna relegat. Sin uirtutibus uitia superata cognouerit,
laetam ac gestientem bonorum concilio adsciscit et bonis felicitat sempiternis. Quibus certe
si digni effici uolumus, magnitudinem eorum atque gloriam iugiter meditemur. Non potest
terrenis uoluptatibus mens illici caelestium contemplatione occupata.</p>
</div>
<milestone unit="page" n="413"/>
<div type="parabola" n="24">
<head>DE LIBRORVM SECVLARIVM LECTIONE Parabola XXIV</head>
<p>Bonus agricola maturis messibus cum aream
repleuerat, totum simul aceruum uerberat atque contundit. Post haec
paleas a frumento separans, hoc sibi colligit in horrea, illas pabulum
iumentis relinquit. </p> <p>Haud aliter agendum existimo litterarum
studiosis, quoties uel gentilium uel nostrorum euoluerint libros. Quae
inutilia sunt, respuant, quae uero bene uiuendi institutionem iuuare
quent, excerpant. Non est uitium omnia legere, sed sine delectu
omnibus delectari uitium est. <q>Omnia probate, </q> inquit
Apostolus, <q>quod bonum est, tenete! </q> Et Dominus in
Euangelio zizania cum tritico colligere iubet, sed hoc usui seruare,
illa igni urenda tradere. </p> </div>
<div type="parabola" n="25"> <head>DE INSTANTIA
ORATIONIS Parabola XXV </head>
<p>Quidam paupertate compulsus
mendicare coepit. Et primo hostiatim panem petens abunde sibi alimenta
comparabat. Deinde diuitum conciliabula circumiens non modicam
colligebat pecuniam. Igitur elemosinis tandem diues factus dicere
solebat mendicos prius oportet fieri, qui diuites euadere
cupiunt. </p> <p>Haec parabola orare nos admonet et quasi mendicos in
omni loco omnique die sublatis in caelum manibus Deum deprecari, si
pane illo uesci uolumus, quem gustando nunquam esuriemus, si opibus
illis ditari, quas nec fur <corr>surripere</corr> nec tinea potest
corrumpere. <q>Petite, </q> inquit, <q>et accipietis;
quaerite, et inuenietis; pulsate, et aperietur uobis. </q> Quid ergo
cunctamur? Ipse iubet poscere, qui solus potest dare, et nisi paratus
esset tribuere, postulare non praecepisset. </p>
</div>
<milestone unit="page" n="414"/>
<div type="parabola" n="26"> <head>DE ELEMOSINARVM FRVCTV Parabola XXVI </head>
<p>Rex iustissimus usuras lege interdixit, et tamen foeneratores
diligebat, qui uidelicet sibi, non aliis foenerarent. Multi itaque
offerebant illi decem et recipiebant centum, quantoque plus
impendebant, tanto plus multiplicato foenore lucrabantur. Sed nemo a
rege usuras exigere poterat, qui non ante aliquid tribueret. </p>
<p>Haec parabola elemosinae fructum commendat. <q>Qui enim
miseretur pauperis </q> (ut ait Scriptura), <q>Domino
foenerat. Date, </q> inquit, <q>et dabitur uobis, mensuram
bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem dabunt in sinum
uestrum. </q> Nullum isto lucrosius usurae genus est, et a paucis
exercetur. Nullum illo damnabilius, quo homines obligantur, et multis
in usu est. Tanta est enim in plurimis terrenae opulentiae cupiditas, ut
caelestis thesauri pariat obliuionem. Cuius quidem thesauri precium qui
recte consyderauerit, facile caetera omnia contemnet. </p> </div>
<div type="parabola" n="27">
<head>DE AVARITIAE VITIO Parabola XXVII</head>
<p>Quidam domi
suae largo igne delectatus ligna lignis cumulando magnum conflauit
incendium, ita ut domus quoque flammis repente crescentibus correpta
conflagraret. Quo incendio ipse etiam circumdatus nec effugere ualens
periit. </p> <p>Talis est omnis auarus, qui cumulandarum opum nulla
congestione satiatus, quantum potest, aceruo addere non
cessat. Caeterum, dum foenore, rapinis fraudibusque minus abstinet
(caeca enim auaritia est, in omnia illicita impetu ruit) poenam, quae
talibus debetur, elabi nullo modo potest. Et cuncta, quae
congregauerat, relinquere et gehennae incendia nudus subire
compellitur. Talis quippe erat ille, <milestone unit="page" n="415"/>de quo in
Euangelio dictum est: <q>Mortuus est diues, et sepultus est in
inferno.</q> </p> </div>
<div type="parabola" n="28"> <head>DE MALORVM CONSORTIO FVGIENDO
Parabola XXVIII</head>
<p>Fullo et carbonarius conducta domo una habitabant. Sed quicquid fullonis cura candificasset
expollissetque, hoc totum carbonum iuxta iacentium contrectatio nigram diffundens puluisculi
fuliginem deturpabat. Iam nemo fulloni pannos credere, nemo inertiam eius non culpare. Cunque
nullum artis suae quaestum facere coepisset, contubernalis exercitio prouocatus ad carbonariam
animum <corr>conuertit</corr>. Igitur de fullone factus et ipse carbonarius, misere uitam
sustentauit. Tantum illi mali contulit abiectissimi sibique diuersi artificis commune
habitaculum. </p>
<p>Haec parabola docet perditorum hominum conuersationem probatae uitae uiris esse
<corr>perniciosissimam</corr>. Nam cum affectus nostri ad malum magis quam ad bonum proni
sint, modicum fermentum totam massam corrumpit. Paulatim ad <corr>eorum</corr> transferimur
prauitatem, quorum consortio usi fuerimus. Vnde Apostolus ad Thessalonicenses scribens:
<q>Abstinete uos</q>, inquit, <q>ab omni fratre ambulante inordinate!</q> Fit enim plerunque,
ut, cuius quis uel colloquio uel conuictu delectatur, eius imitetur et mores. Hoc Propheta
testatur dicens: <q>Cum sancto sanctus eris, et cum homine innocente innocens eris, et cum
electo electus eris, et cum peruerso peruerteris</q>. Qui ergo innocentiae suae munditiem
integram illibatamque conseruare desyderat, flagitiosorum consortia deuitet et sui similium
accessibus copuletur. </p></div>
<milestone unit="page" n="416"/>
<div type="parabola" n="29">
<head>DE OCIOSITATE CAVENDA Parabola XXIX</head>
<p> Quidam
ocio ignauiaeque deditus paupertate grauari coepit angebaturque animo
se inopem factum. Nec tamen excitari ad agendum aliquid poterat, quo
sibi uictum <corr>compararet</corr>. Somniauit se thesaurum reperisse, quem auide
sinu collectum pressis, ut sibi uidebatur, manibus astringebat. Mox
autem, cum euigilasset, excusso sinu nihil inuenit. Iterum et tertio
eodem uisu ludificatus Deum suppliciter petiit, ut tandem aliquando
uero somnio inopiae suae subueniret. Responsum accipit: si uoti compos
fieri uellet, uero labore exerceretur meminissetque ociosi esse
somniando rem quaerere, industrii uigilando, atque ideo <corr>quidem</corr> alterum
nihil facere lucri, alterum multum.</p>
<p> Haec parabola satis aperte ociosorum arguit stulticiam. Quibus cum
omnis labor molestus sit, mirantur, quod uitae necessariis
indigeant. Sed sicut hi, nullo negocio intenti, frustra aliquid
adipisci sperant, ita et illi profecto, quibus religiosae uitae
fatigationes fastidio sunt, inaniter se beatitudinem consecuturos
confidunt, licet iis, quae lege uetita sunt, satis abstineant. Quod si
attenderent, quid seruo illi in Euangelio contigit, qui sibi creditum
talentum nihil lucratus domino suo restituerat, nullam fortasse
corporis inquietudinem declinarent, nullo labore lassarentur. Quid
enim infelicius illo, qui manibus pedibusque uinctis mitti iussus est
in tenebras exteriores, ubi fletus erit et dentium stridor? Tale ergo
meretur praemium, qui tempus ad bene agendum datum nihil agendo
consumit. <q>Declina a malo,</q> Spiritus Sanctus inquit, et
quia hoc non fuit satis, necessario subiunxit: <q>et fac
bonitatem!</q> </p> </div>
<div type="parabola" n="30"> <head>DE MENDACIO
VITANDO Parabola XXX</head>
<p>Quidam fingere solitus dum incederet, quod repentino lapsu crus confregisset, edito eiulatu
opem aliorum, ut <milestone unit="page" n="417"/> subleuaretur, implorabat. Multi miserando
protinus accurrebant erigebantque iacentem. At ille mox inde exiliens <sic>chachinansque</sic>
se illis illusisse iactabat. Plurimis ita deceptis uanitas hominis iam fere nota erat, cum
forte contigit, ut in itinere pede lapidi incusso concideret coxamque uehementer elideret nec
sese attollere ualeret. Iccirco humi prouolutus frustra, ut adiuuaretur, diu clamitauit nullo
non putante id illum, sicuti consueuerat, deridiculi causa simulare. Tum demum intellexit,
quam male sua sibi cessisset simulatio, cum ibidem aut moriendum foret nemine opem ferente aut
soli se erigendum. </p>
<p>Haec parabola nos admonet, ne mendaciis assuescamus. Nam etiam cum uera narrabimus,
nequaquam uerbis fidem praestabit, quisquis ante fuerit deceptus. Ab illo <corr>maxime</corr>
mendacio declinandum est, quo uel uera religio peruerti posset uel proximus offendi. De
eiusmodi genere mendacii dictum est: <q>Os, quod mentitur, occidit animam.</q>
</p> </div>
<div type="parabola" n="31">
<head>DE ALIIS NON IVDICANDIS Parabola XXXI </head>
<p>Rusticus omnium insulsissimus asellum cum oue in pascuis relictum
cum non inuenisset, ab ouicula putauit deglutitum et in furorem uersus
fuste protinus arrepto male acceptam delumbauit atque abiit. Postea,
ne saltem pellem humano usui aptam perderet, eodem loci rediens
asellum, qui dudum aberrauerat, iuxta pascentem reperit et mirabundus
ac stupens: Ecce mihi, inquit, castigata ouis asellum, quem comederat,
uiuum euomuit. </p>
<p>O ridiculum et plus quam rusticanae fatuitatis
hominem! Quis unquam audiuit iumentum aliquod ouino ore uel uoratum
uel editum? Caeterum hec parabola eo spectat, ut credamus non minus
desipere eos, qui dubiis in rebus certam proferunt sententiam, cum
Dominus clamet et dicat: <q>Nolite iudicare, et non
iudicabimini. Nolite condemnare, et non condemnabimini. In quo enim
iudicio iudicaueritis, iudicabimini; et in qua mensura mensi fueritis,
remetietur <milestone unit="page" n="418"/> uobis. </q> Non quod
et ipsi peruerso iudicabuntur iudicio - iustus est enim Dominus et
rectum iudicium eius - sed quia merito damnandi sunt, qui aliis
immerito detrahere non uerentur. </p> </div>
<div type="parabola" n="32"> <head>DE VICTVS
MODERATIONE Parabola XXXII </head>
<p>Duo rustici suum quisque
iumentum onerauerant frumento ac uino iter habentes urbem uersus, ut
his ibi diuenditis pecuniam secum referrent. Sed unius iumentum plus
iusto pondere pressum prae lassitudine uix incedere poterat gradatimque
in uia corruendo <corr resp="BG">remoratum</corr> nequiuit eo peruenire, quo dominus
uolebat. Hic ergo nihil emolumenti adeptus tristis ac moerens in uia
resedit. Quem etiam latrones inuadentes despoliatum trucidarunt. Alter
uero, cuius iumento tantum oneris impositum erat, quantum ferre
poterat, ad nundinas in tempus occurrens plurimum lucri fecit laetusque
et incolumis domum rediit. </p> <p>Haec parabola partim parasitis
ganeonibusque partim uictu modico utentibus canitur, ut appareat,
quantum utrorumque sors inter se distet. Illi, qui esculentis
poculentisque, supra quam satis est, uentrem inferciunt, iumentum plus
aequo onerant. Proinde tardi ad bonum, proni ad malum identidem in
flagitia prolabendo beatitudinis aeternae mercedem amittunt et ad
tormentorum loca protinus deuoluti demonum perniciosissimorum, humani
generis latronum, afficiuntur <corr resp="IK">iniuriis</corr> <ref type="nota" xml:id="rd0e725" target="nd0e725" n="1"/>. Nempe hoc illud est, quod in Euangelio a Veritate dicitur:
<q>Vae uobis, qui saturati estis, quoniam esurietis! </q> Qui
uero non plus quam naturae necessitas postulauerit uentri indulgent, hi
iumentum, quantum ferre praeualet, onerant. Inde rationis compotes
appetitum frenant, uitiis abstinent, uirtutum quaestu ditantur et ad
caelestem patriam hilares redeunt iam nunquam non beati futuri. De his
enim dictum est: <q>Beati, qui nunc esuritis, quoniam <ref type="nota" xml:id="rd0e735" target="nd0e735" n="1"/> <milestone unit="page" n="419"/>
saturabimini! </q> Cauenda est igitur intemperata libido, quae
cupiditatibus seruit, ipsumque corporis nostri iumentum ieiunii
castigatione domandum, ne rectae <corr>recalcitret</corr> rationi, sed pareat uel
inuitum. </p> </div>
<div type="parabola" n="33"> <head>DE BONORVM MALORVMQUE HOMINVM VITA
Parabola XXXIII </head>
<p>Est mons quidam asper sane et
arduus adituque difficilis. Caeterum in summo patet planities omnis
generis fructibus exhuberans aquisque irriguis amoenissima et in qua
nihil omnino, quod animum oblectare possit, desyderatur. Plerique
tanti fruendi boni spe illecti magno labore per inuias rupes callesque
arctos et senticosos nituntur ad cacumen peruenire. Et ut uoti
compotes efficiantur, nec die nec noctu <corr>conquiescunt</corr>. Monti huic
subiacent effusi campi amplissimaque arua, et ea quidem arboribus,
herbis floribusque consita, sed in quibus nullus certus fructuum
prouentus appareat. Nam etsi multa suis promittere cultoribus
uideantur, nihil praestant. Fruges quippe fere omnes messis tempore
immodicus exurit aestus, arescunt siccitate herbae, poma uentorum
turbine agitata ante maturitatem ad terram decidunt atque ita auidos
agricolas in fine spes omnis frustratur. Multi tamen ipsa foliorum
luxuria florumque decore capti malunt ibi inutiliter desidere quam
ascendendi montis laborem subire. Contempto itaque bono illo, quo
nullum malus, quod ab his, qui iam iuga tenent, feliciter possidetur,
mansione uanitatis plena contenti sunt. Hi pecudum carnibus aluntur
et, quae humi legunt, holeribus, alii porcos, alii hircos pascunt, alii
canes nutriunt et lepusculos uenantur, alii conscensis arboribus auium
nidulos rapiunt et frequenter cum ipsis, quos manu prehenderint,
corruunt. Alii auri uenas quaeritando terram effodiunt, irrito tamen
labore, cum nihil inueniant. Sed hoc quoque mali patiuntur, quod
diuersarum ferarum, quibus ager ille abundat, morsibus patent: hunc
leones, illum lupi, alium ursi comprehensum laniant atque alios aliae
bestiae carptim lacerando interimunt. Cunque hoc ita sit, caeteri
perinde ac <milestone unit="page" n="420"/> si ab omni prorsus periculo procul
sint, inter se ludunt, rident, iocantur, uoluptatibus indulgent nec
ante eidem exitio se obnoxios animaduertunt, quam experimento
didicerint. Adeo mens uitiis dedita nihil, quod cauendum sit,
prospicit, nisi forte cum iam caueri non possit. </p>
<p>Haec parabola
bonorum malorumque hominum uitam comprehendit. Arduus est et
difficilis uirtutum ascensus, at in summo beatae quietis merces
est. Campi autem, qui ima montis tenent, latas uias habent, quae ducunt
ad perditionem, deliciis admodum foecundi sunt, sed quae in perniciem
uertantur. Incolae carnibus uiuunt, quia pecudum more praesentibus
contenti futura non consyderant. Adherens terrae holus decerpunt, dum
terrenarum rerum obruti curis ad contemplanda caelestia nunquam
eriguntur. Porcos pascunt, qui turpis libidinis caeno
inquinantur. Hircos sequuntur, qui infamis uitae foetorem
exalant. Canibus lepores inuadunt, qui procacis linguae latratibus
innocentiam aliorum laedunt. Nidulos aucupantur, quos inanis gloriae
cupiditas tenet, dum honores ambiunt et caeteris praeesse
affectant. Aurum in terra quaerunt et eluduntur, qui, cum multas opes
congregauerint, uita defuncti eas relinquere coguntur. Longum foret
singulorum enumerare uitia. Omnis eorum uoluptas lubrica est, <corr>teneri</corr>
non potest, cito elabitur et moerorem suis relinquit amatoribus
sempiternum. Mox enim illi priuati omnibus ad inferna rapiuntur et a
feris ignem spirantibus mordentur. Leones quippe demones sunt, qui
superbos infestant. Lupi, qui uoracium hominum uentres carpunt. Vrsi,
qui iracundos pedibus conculcant. Denique diuersis uitiis quondam
obnoxios diuersi illic spiritus assidue cruciant. Dumque isti
infelices inter tormenta miserabiliter lamentantur, illi, qui uirtutum
colle superato iam summa attigere, beati exultant. Alteros breuis
labor ad aeternam prouexit quietem, alteros breuis uoluptas
inextinguibilis ignis oppressit ardoribus. Vtrorunque finem cogitet,
qui nosse cupit, qualiter sibi inter mortales uiuendum sit.</p>
<milestone unit="page" n="421"/>
</div>
<div type="parabola" n="34"> <head>DE PERSEVERANTIA BONI Parabola
XXXIV</head>
<p>Duo lini textores erant, satis uterque artis periti, sed
ingenio diuersi. Alter enim opus suum ardenter accelerabat, alter
moderate admodum exercebatur. Ille ergo festinus, cum multum una
alteraque die operis confecisset, lapsus demum <sic>resedit</sic> factusque est
remissior, et laborem pertesus telam, cui texendae tanto studio
incubuerat, imperfectam <corr>dimissit</corr>. Hic autem, qui in eiusmodi negocio
minus strenuus uidebatur, quia tamen coepto operi manum nunquam
subtraxerat, eo peracto boni prudentisque textoris laudem
reportauit. </p> <p>Haec parabola admonet saepe contingere, ut religiosae
uitae propositum mutent, qui, dum proficere immodestius affectant,
supra uires sese laboribus grauant. Ediuerso autem moderate
laborantium temperies constans ac firma permanet, et cum semper eodem
uitae tenore cucurrerit, ad capienda usque beatitudinis praemia
feliciter accedit. Qui enim perseuerauerit usque in finem, hic saluus
erit. Nam et in agone non qui celerius, sed qui perseuerantius
currunt, metam citius attingunt et adepti uictoriam coronantur. </p>
</div>
<div type="parabola" n="35"> <head>DE HVMILITATE ET SVPERBIA Parabola XXXV </head>
<p>Obsidebatur ciuitas Gygantum ab exercitu hominum Gyganteae
proceritati pene aequalium, ab ea murorum parte, quae occidentem
spectat. Eam uero, quae orientem respicit, oppugnabant exigui quidem
corporis, sed uirium robore uiri praestantes atque inuicti. Igitur
sagittarii, qui in muris erant, illos ex aduerso grandes atque
sublimes deiecere sagittis. Non enim poterant errare ictus in tam
ampla corpora directi. Hi ergo, quia imprimis magnae staturae erant, ad
unum perierunt cadaueraque eorum coruis pabulum fuere. <milestone unit="page" n="422"/>
</p>
<p>Illi autem pusilli et pomilionibus pares, cum ad certamen
progrederentur, facile uitatis ictibus acriter instabant. Itaque
proxime subeundo per subterraneos cuniculos urbem irrumpentes, ciuibus
partim caesis, partim in uincula coniectis, rerum potiti sunt, tanto
celsiorem adepti gloriam, quanto statura minores erant. </p> <p>Haec
parabola superbiam premit, humilitatem extollit. Ciuitas Gygantum
<corr>potentia</corr> demonum est. Sub ea superbi sedent, humiles pugnant. Diaboli
iaculis homines arrogantia elati feriuntur, dum uitiorum offendicula
non declinant. Coruorum cibus tunc fiunt, cum demonum morsibus
carpuntur in inferno. Homines uero humilitate submissi <corr>diabolicis</corr>
uiribus fortiores sunt, non muros illos scandunt, in quibus
aduersariorum superbiam stare uideant, ne pari cum illis uitio
notentur. Sed uerae humilitatis cuniculos prudenter subeundo uictores
euadunt et dominari incipiunt. Laeti deinde iam ad caelestem prouecti
gloriam illum de Euangelio uersiculum decantant: <q>Deposuit
Dominus potentes de sede et exaltauit humiles. </q> His oritur sol
iustitiae, illis occidit, quia Deus et superbis resistit et humilibus
dat gratiam. Ideo alteri orientem uersus stare dicuntur, alteri
occidentem. In lumine igitur ueritatis manent, qui humiliantur, et in
tenebris erroris excutiuntur, qui superbiunt. Quid multa? <corr>Deiecta</corr> de
caelo superbia corruit in infernum, de inferno sublata humilitas
ascendit in caelum. Et adhuc aliquis uel <corr>superbire</corr> audet uel humiliari
negligit? Profecto nihil est illo stultius, qui ex his duobus inter se
contrariis, quid sibi eligat, nescit. </p> </div>
<div type="parabola" n="36"> <head>DE
PATIENTIA INIVRIAE Parabola XXXVI </head>
<p>Quidam conditum in arca thesaurum seruo suo tradidit seruandum
iubens, ut, sicuti acceperat, illaesum ita, cum posceretur,
restitueret. <sic>Seruae</sic> ergo multa cum solicitudine obseruabat illum,
nequis uel per uim eriperet uel furto surriperet. Interea, dum
custoditur, arcam, quia lignea <milestone unit="page" n="423"/> erat, caries uitiare
coepit, teredines exedere. Iam parum aberat, ut quaqua uersum corrupta
opulentiam illam detegeret, quam intra se occultabat. Cum igitur
cerneret seruus arculam indies deperire atque absumi, nihil id pensi
habuit, non arcam seruare se inquiens, sed, qui in ea erat, thesaurum,
ut integrum domino redderet, cum ille iusserit. Quin immo
laetebatur, quod arcae labes ipsam probatura esset seruantis fidem, cum
is fatiscente quoque repositorio domini thesaurum dispergi
dissiparique non permiserit. </p>
<p>Haec parabola nos ad patientiam iniuriarum
hortatur, quae nobis quandoque indigne irrogantur, si quicquam irrogari
indigne peccatoribus potest. Igitur aequo animo tolleremus, siquis nos
contumeliis carpat, rapinis exhauriat, maledictis lacessat, siquis nos
caedat, uerberet, sauciet, mutilet et quoquo modo nos affligat. Tantum
caueamus, ne forte irritemur ad uindictam et illis mala pro malis
reddere nitamur, quos iubemur diligere et orationibus iuuare. Laedant
illi, quantum uolunt, exteriora nostra, animae thesauro, qui intra nos
est, nocere non possunt, nisi ipsi assenserimus. Assentiemus autem,
si per impatientiam peccabimus. Nostra quippe delicta nobis detrimento
sunt, non aliena. Quod si ne lacessiti quidem irascamur, apparebit
tanto nos fideliores fuisse thesauri huius custodes, quanto grauiora
pertulerimus. Ita denique depositum suum exigenti domino restituemus
illibatum, si omnia extrema pati maluerimus quam peccare, si non illos
timuerimus, qui corpus tantum occidunt, sed eum potius, qui simul
corpus et animam potest mittere in gehennam. Hic ille est, qui in
Euangelio beatos uocat persecutionem patientes propter iustitiam et
eosdem consolatur dicens: <q>Gaudete et exultate, quoniam merces
uestra copiosa est in caelis! </q> Quis ergo tam insipiens rerum
existimator est, ut non anteponat aeternam patientiae mercedem cuicunque
iniuriae uindictae? </p>
</div>
<milestone unit="page" n="424"/>
<div type="parabola" n="37"> <head>DE INIVRIA QVAE
NEMINI MAGIS NOCET QVAM SVO AVTORI Parabola XXXVII </head>
<p>Fuit quidam tam irae impatiens, ut, cum in alios commotus fuisset,
seipsum diuerberaret, neque uerbera solum, sed etiam uulnera quandoque
infligere sibimet uisus. Etenim indignationis Furiis uelut rabidus
canis agitatus, quoties aduersus quempiam furere coepisset, stricto
repente gladio corpus suum sauciabat.
</p>
<p>
Talis est quilibet malignae mentis improbique ingenii uir. Quoties
alium laedere parat, semper seipsum grauius offendit; dum alterum
uerbis petulantibus lacessit, plus sibi quam illi nocet; iisdem
ictibus, quos in alienum corpus nequiter dirigit, suam lethaliter
configit animam, et quicquid nocumenti aliis inferre decernit, id
totum ipsius incidit capiti. Neque enim, qui patitur iniuriam, sed qui
facit, peccat. Peccatum autem suo nocet autori, non illi, in quem
peccatur. Quin immo ei, qui sustinet, prodesse potest offensa,
offensori uero non obesse non potest. Profuit quippe martyribus
persecutiones pati sed persecutoribus conceptum in illos odium obfuit
plurimum. Vide tamen hominum dementiam! Non animaduertunt semper sua
se laedi manu, et id quidem in parte longe nobiliore, quam in qua
inimicum laedere putant. Inimicum utique non nisi in fortunis, in fama,
in corpore offendere possunt, quae tam momentanea sunt, ut, si illi non
rapuerint, tempus eripiet. Seipsos autem in anima offendunt, qua nihil
est in homine praestantius, nihil insignius. Si enim nihil prodest
totius mundi lucrum cum animae detrimento, nonne anima preciosior est
mundo? Nolite ergo contemnere animam (ut Apostolus inquit) <q>pro
qua Christus mortuus est. </q> Nam suam contemnit, non solum qui
proximum odit, sed etiam ille qui non diligit. </p>
</div> <milestone unit="page" n="425"/>
<div type="parabola" n="38"> <head>DE BONO OPERE PERMANENTIS IN PECCATO Parabola
XXXVIII</head>
<p>Arborem frugiferam agricola fouere uolens, multo
labore et fimum ei apponebat et aquam quotidie trunco infundebat. Nec
tamen efficere potuit, quin illa liuescentibus primo foliis, deinde
collabentibus pene tota aresceret, quia radici uermis inerat, cuius
assiduo carptu uitiata nec fructum ferre nec omnino uiuere ualebat. At
uero postquam ille circunfossa rastro radice tam noxii morsus
<corr>uermiculum</corr> exemisset rursumque egestam humum suo loco reposuisset,
sanata radice arbor paulatim reuixit et humore accepto folia emisit,
florem fecit, fructus ad maturitatem usque perduxit, reliqui quoque
temporis hubertate suo fauit cultori. </p>
<p>Haec parabola eos
respicit, qui, cum multum in uirtutibus capessendis desudent, parum
tamen aut nihil proficiunt, quandiu crimen aliquod intra se
fouent. Scriptum est enim: <q>Qui in uno peccauerit, multa bona
perdet. </q> Porro idem, si poenitentiam egerit, si uitium illud,
quod radici animae pertinacius inheserat, extirpauerit abieceritque,
totus iam sanus factus mereri beatitudinis praemia incipiet tum
perfectius constantiusque animi bonis exhuberans, tum usque in finem
in his perseuerans. Frustra autem ad fruendam beatitudinem peruenire
nititur, qui uel unius flagitii morbo affectus claudicat. Singulis
quibusque uitiis renunciet necesse est, singulis quibusque, quantum
potest, careat, qui ea, quae bene facit, prodesse sibi cupit ad
salutem.
</p>
</div>
<div type="parabola" n="39">
<head>DE MORTE OMNIBVS COMMVNI Parabola XXXIX</head>
<p>Villicus, cum fenum meteret solo tenus, pratenses herbas tam quae
maturae erant, quam quae adhuc lactentes tenellaeque, simul
collegit. Cunctae denique pariter siccatae <milestone unit="page" n="426"/> sunt. Quidam
uillicarum rerum ignari incusabant eum imprudentiae, quod herbiculas
illas nouellas non siuisset crescere, sed una cum grandioribus
dissecasset. Videbatur enim, si id egisset, plus boni collecturus. At
ille inscitiam illorum ridens: Certe, inquit, imperassem hoc falci, ut
tempestiua tantummodo prata meteret, si aurita esset. Sed quoniam
auribus caret, nihil audit, et quia ferrea est, nulli omnino herbae
parcit; quocunque aciem suam uerterit, demetit omnia.
</p>
<p>
Haec parabola uitae mortisque nostrae similitudinem
tenet. Hodie iuuenes, cras senes sumus. Mors autem nemini parcens
nullum aetatis facit discrimen, nullum sexus, nullum fortunae, nullum
conditionis, nullum uirium. Rapit pueros et adultos, uiros et
foeminas, diuites et egenos, dominos et seruos, fortes et
infirmos. Insipienter itaque de illa <corr>querimur</corr>, cuius ea natura est, ut
nullum habeat hominum delectum. Omnibus quippe se praebet communem. Et
cum una uitae mortalium conditio sit, profecto, qui aliquem <corr>mori</corr> dolet,
genitum quoque fuisse dolere debuit. Nam uerissimum est, quod quidam
ait: <q>Nascentes morimur finisque ab origine pendet.</q>
<!-- Manil. 4,16 -->
</p>
</div>
<div type="parabola" n="40"> <head>DE MORTE ALIORVM NON LVGENDA Parabola XL </head>
<p>
Mulier quaedam filium peregre proficiscentem non sine lachrymis
dimisit. Ille, ut moestam matrem consolaretur: Bono animo esto,
inquit, ero iterum tecum citius quam putas. Putabat autem illa non
ante triennium reditum eius fore, cum et regio, quam peteret, non
parum longinqua esset, et negocium, cuius causa discederet, non tam
breui posset expediri. Caeterum anno nondum elapso casu contigit, ut
illa inimicorum ui natali solo pulsa eo abiret, quo filium
praemiserat. Atque ipsum <sic>arctius</sic> amplexa nihilominus <sic>ferre</sic> coepit. Tunc
ad eam filius: Indigna res est, o mater, ut, quo absente tristabare,
eo praesente gaudere uel saltem non dolere nolle. <milestone unit="page" n="427"/>
</p>
<p>
Haec parabola innuit ridiculos esse, qui suos uita decedentes nimis
immoderate deplorant, cum ipsi incessanter post illos gradu
<corr>inreuocabili</corr> properent, cum omni spe citius fato compellente eos, quos
lugent, assequantur, cum denique, si paria utrorunque merita sunt,
eodem loci <corr>quam</corr> celerrime conueniant. Praeter haec, si beatos uocat
apostolus eos, qui in Domino moriuntur, nonne pios bonosque lugere
beatudinem illis inuidere est? Infideles autem et iniquos deflere
quidem, non quod moriantur, debemus, sed quod in peccato
moriantur. Scriptum est enim: <q>Mors peccatorum pessima</q>. </p> </div>
<div type="parabola" n="41"> <head>DE HORA MORTIS INCERTA, VT SEMPER PARATI
SIMVS Parabola XLI </head>
<p>
Imperator confecto bello, cum
uictor in patriam remeasset, donatiuum militibus erogaturus edixit,
quod, qua die in forum ipse descendisset, uenienti sibi omnes cum
armis occurrerent: quod si quos inermes occurrere tunc contigisset,
non solum nihil relaturos esse praemii, uerum etiam inertiae poenas
daturos. Illi incerti, quando imperator hoc esset acturus, quotidie
cum armis parati aderant. Quidam autem expectationis tedio uicti,
paulatim arma deponere et iam inermes in publicum procedere,
existimantes non ita repente affuturum, quem praestolabantur. Cum ergo
imperator die, qua non putabant, in forum improuisus affuisset,
donauit omnes, quos offendit armatos, quos autem inermes <corr>reperit</corr>,
mulctauit.
</p>
<p>Haec ad omnes pertinet parabola. Omnibus enim ab
imperatore caelesti praedictum est: <q>Estote parati, quia, qua hora
non putatis, Dominus uester uenturus est. </q> Tunc uenit Dominus,
cum morte sublatos suo nos tribunali sisti iubet. Si pietatis
iustitiaeque armis instructos conspexerit, continuo beatitudinis
praemiis donandos laetus excipiet. Sin autem animi bonis exutos uiderit,
supplicio afficiendos iratus deputabit. Igitur, quoniam diem uitae
nostrae ultimum nosse non possumus, hunc semper hodiernum esse
existimemus. Talesque semper simus, quales in fine futuros esse
<milestone unit="page" n="428"/>cupimus. Quotidie quippe uigilandum nobis est, quibus
praecipitur: <q>Vigilate, quia nescitis diem neque horam!</q>
</p>
</div>
<div type="parabola" n="42"> <head>DE DOCTORIS ECCLESIASTICI MERITO Parabola XLII</head>
<p>
Rex uidens regni sui populos absque lege non
satis ciuiliter degere, legationem in omnes misit, uiuendi formulas
praebuit, eas obseruantibus proposuit praemium, non obseruantibus
poenam. Hinc quidam mores correxere politicamque uitam uiuere
coepere. Quidam uero hoc ipsum contempserunt, quia ueteris licentiae
institutum dimittere molestum erat. Caeterum, quanuis in plebe maior
numerus esset eorum, qui recti aequique normam non receperant, legatos
tamen illos rex, cum redissent, quia probe officio suo defunctos
constabat, dignis honoribus bonisque affecit.
</p>
<p>
Haec parabola
euangelici doctoris munus commendat, qui caeteris uiam ostendit
salutis, et ut per uirtutum gradus caelum conscendant, hortatur. Licet
autem pauci talem amplectantur doctrinam, non tamen ideo docentis
perit merces. Atque perinde a caelesti rege remuneratur, ac si omnes
opere compleuerint, quod audiendo didicissent. Neque enim doctori
fraudi esse debet auditorum culpa. Non est ideo neganda merces
<corr>operario</corr>, qui sementem facit, quia infoecunda humus minus frugis domino
reddat. Vnde ipsis, qui ad docendam ueritatem destinabantur, praeceptum
est: <q>In quamcunque domum intraueritis, primum dicite: Pax domui
huic! Et si ibi fuerit filius pacis, requiescet super eum pax uestra;
sin minus, ad uos reuertetur.</q> Porro, qui docendi officium
suscipiunt, si, quemadmodum debent, docere neglexerint, quicquid de
populo perierit, illis imputabitur, dicente Domino per Ezechielem:
<q>Speculatorem dedi te domui Israhel: et audies de ore meo uerbum,
et annunciabis eis ex me. Si, dicente me ad impium: Morte morieris,
non annunciaueris ei neque locutus fueris, ut auertatur a uia sua
impia et uiuat, ipse impius in iniquitate sua morietur, sanguinem
autem eius de manu tua requiram.</q>
</p>
</div><milestone unit="page" n="429"/>
<div type="parabola" n="43">
<head>DE INANI GLORIA ET AVARITIA DOCTORI CAVENDA Parabola
XLIII</head>
<p>
Pastori mandauerat gregis dominus ad pascua laeta agere
oues herbisque optimis pastas ad caulam reducere diligenterque
custodire. Et ille, ut bene pastae essent, curauit quidem, sed aliis
earum lac, aliis lanam surripere non erubuit. Cunque dominus partim
emulsas, partim deglabratas esse uidisset, in pastorem iratus <sic>intantum</sic>
<corr>illi</corr> pactam pro labore mercedem soluere noluit, ut etiam male pro
temeritatis crimine mulctatum dimitteret. </p>
<p>Terreat haec parabola
Ecclesiae doctores, ut, cum diuini uerbi pabulo Domini sui ouile bene
nutrierint, nihil inde sibi uenari praesumant. Ille enim lac ouium
mulget, qui ab iis, quos docet, plausum laudis captat, dum quaestionum
argutiis nihil ad rem pertinentibus occupatur. Ille uero lanam
detondet, qui auaritiae uitio superatus suis praedicationibus magis
pecuniae quam animarum lucrum quaerit. Praedicator autem gloriam ab
hominibus exigens Dei gloria indignus erit atque audiet:
<q>Recepisti mercedem tuam. </q> Et si elliciendae pecuniae causa
praedicauerit, non praedicator fuisse a Domino arguetur, sed
praeuaricator, cum praeceptum sit: <q>Gratis accepistis, gratis date!
</q> Donum quippe Dei est in ecclesiis praedicandi scientia. Hoc
dono abutitur, quisquis aliud quam salutem eorum, quos instruit,
concupiscit.
</p>
</div>
<div type="parabola" n="44"> <head>DE DOCTORE QVI ALITER DOCET,
ALITER VIVIT Parabola XLIV </head>
<p>Dux a rege in
expeditionem missus magno animo certamen mire suos hortabatur
tantumque prae se ferebat audaciae, ut primus cum hoste congressurus
uideretur. Cum autem in aduersariorum copias repente incidisset,
castra quidem muniit et nihilominus alios in aciem descendere et manum
conserere iussit, sed ipse in tuto residens, postquam uidit <corr>clamore</corr>
utrinque sublato acies concurrere, arma <milestone unit="page" n="430"/>misceri et
iam digladiantium cruore solum passim spargi, non expectato belli
euentu primus tergum uertit. Deinde milites quoque duce destitutos
fudit hostis. Qui periculum elapsi fuerant, adito rege ducis ignauiam
multis accusantes postremo in lingua illi fortitudinem fuisse
dixerunt, in pedibus metum; ideo uictoriam aduersariis
reliquisse. Rex, ubi accepit ducis culpa rem male gestam, urbe electum
exilio mulctauit. </p>
<p>Haec parabola illos respicit praedicatores,
qui, quod uerbis aedificant, exemplo destruunt, et quod alios
exposcunt, ipsi minime praestant. Aliis onera grauia imponunt, ipsi ne
digito quidem ea tangere uolunt. Longe enim dissimiliter uiuunt atque
uiuendum <corr>praecipiunt</corr>. Moresque eorum cum oratione, cum dictis facta
repugnant. Proindeque illud, quod suadent, non persuadent. Cum enim ad
<sic>capescendam</sic> uirtutem caeteros hortati fuerint, ludere putantur et quasi
deridiculi causa plebi praecipere, quod ipsi non faciunt. Quoniam autem
acerrime uitia reprehendunt, quae ipsi committere non uerentur, nonne
semetipsos propria uoce damnant? Quid igitur obstat, ne a iusto Iudice
damnentur, quando quidem suo se praeiudicio iam condemnarunt? Auditorum
tamen saluti consulens Dominus: <q>Omnia</q> , inquit,
<q>quaecunque dixerint uobis, facite, secundum uero
opera eorum nolite facere. Dicunt enim, et non faciunt</q>.
</p>
</div>
<div type="parabola" n="45"> <head>DE DOCTORE QVI, QVEMADMODVM DOCET, ITA VIVIT
Parabola XLV </head>
<p>Vir quidam imprimis diues conductis ad
excolendum agrum operariis famulum suum praefecit, qui laborantibus
instaret. Ille uidens tandem, quod uerbis urgendo adhortandoque parum
proficeret, sumpto manibus ligone operi sese ardenter accinxit, parem
ab reliquis exigens in agro fodiendo alacritatem. Omnes eius exemplo
solicitius id, quod debebant, peregere. Et tunc plane apparuit his,
qui operam suam locant, facto magis eorum, qui praesunt, <milestone unit="page" n="431"/>
quam dicto opus esse, ne pigritentur. Is enim, qui alios ad
aliquid agendum hortatur tantum, plus poscere uidetur quam quod
praestari possit. Qui autem et hortatur et simul negocii, ad quod
hortatur, se facit consortem, nullum cessantibus relinquit
excusationis locum. Qualem enim ipse corporis fatigationem ultro subit
ac sustinet, talem etiam omnes reliquos ferre posse certissime
testatur. </p>
<p>Haud aliter conuenit ei, qui in ecclesia ad <corr>populum</corr>
declamat. Talem ergo se exibeat, quales uult reliquos esse, quos
docet; nec solum uerbis instruat, sed etiam exemplo. Ille denique
arguat alios, qui ipse redargui non possit. Coepit nempe Iesus facere
et docere; sic apostoli, sic euangelistae, sic omnes nuncii Christi
fideles. <q>Qui autem fecerit et docuerit sic, hic magnus uocabitur
in regno caelorum, </q> ait Dominus. </p> </div>
<div type="parabola" n="46"> <head>DE
PASSIONE DOMINI PRO SERVIS SVSCEPTA Parabola XLVI </head>
<p>In ciuitate omnium praecipua rex erat prae caeteris
praestantissimus. Huic serui prope innumerabiles et quidem egregii
summa cum ueneratione atque fide obsequebantur ac parabant. Dignus
enim erat, qui ab omnibus coleretur et obseruaretur ob singularem in
omnes liberalitatem atque pietatem. Cum autem nuncium accepisset
quosdam de finibus regni sui captiuitatem passos iugum subisse
miserrimae seruitutis, in qua illis pereundum erat, nisi ipse
succurrisset, in tanto uitae periculo constitutis opem ferre
decreuit. Cunque cognouisset nulla prope alia mercede illos ab
interitu redimi posse, praeterquam ut ipse eorum subeat uicem, ne hoc
quidem recusauit. Semetipsum ultro inimicis obtulit, sua monte
seruorum saluti consulturus. Rex itaque interimitur, et serui
dimittuntur. Tantam autem ac tam raram clementiam Deus remunerare
uolens, regem, qui occisus fuerat, non multo post et uitae et regno
restituit. Cum autem rediuiuus regnaret, ex iis, quos redimeret, alii
fideliter ei seruierunt nec laboribus nec uitae parcentes, ut
<milestone unit="page" n="432"/>pro tanto beneficio, quam possent, gratiam
referrent. Alii uero nihil quicquam pensi habentes eius imperium
spreuere, non modo quod ipse iuberet agere contemnendo, uerum etiam
econtrario illud agendo quod uetaret. Postquam autem rex illos, qui
non ita erga se ingrati extiterant, in ciuitate receptos bonis omnibus
affecisset, istos, qui magis inimicis suis quam sibi fidi erant, loco
hostium habuit missisque apparitoribus comprehensos carceri tradidit
atque mulctauit. Quidam tamen, antequam in uinculo coniicerentur, cum
sibi ignosci suppliciter poposcissent, ueniam impetrarunt. Et hos
quidem rex, ueluti si nunquam deliquissent, benigne susceptos ciuitate
donauit bonorumque consortes fecit, in illos tantum, quos peccati
nunquam poenituit, iustus, in alios omnes magis quam dici queat
clemens. Nam si peccare non cessantes impunitos dimisisset, non
ignoscere peccantibus uideretur, sed fauere, quod ab omni prorsus
bonitate alienum foret. </p>
<p>Longiusculo ambitu recitata parabola, quoniam ipsa se pandit, a
nobis breuiter explicabitur. Rex regum Christus e caelo in terram
delapsus mori uoluit, ut nos a morte redimeret. Tertia die uiuus
resurrexit et in caelum ascendit, ut nobis resurrecturis in caelo
beatitudinis locum praepararet. Sancti omnes gratiam retulere, non
quidem parem, quia impossibile erat, sed qualem poterant; nullum
laborem pro illius nomine subire recusantes, nunc una cum illo uitam
beatam ducunt. Nonnulli tamen christiani beneficiorum immemores et
simul propriae salutis obliti, Christi mandata suis concupiscentiis
postponunt, et dum corporis uoluptatibus indulgent, corporis atque
animae redemptorem offendere non uerentur. Hos ille, cui peccant, ante
uitae finem poenitentiam agentes clementer suscipit, non agentes iuste
damnat, quia et misericors et iustus est Dominus.
</p>
</div>
<div type="parabola" n="47"> <head>DE PVRGATORIO Parabola XLVII </head>
<p>Rex
inter potentissimos primus mensam habet decore egregiam et
electissimorum ferculorum semper plenam. <milestone unit="page" n="433"/> Quam uasa
auri purissimi mirabilique fulgore radiantia exornant. Nihil in ea
infertur pollutum, nihil aliqua in parte maculatum. Huic regi lances
aureae, et hae quidem <sic>affabre</sic> factae aliquando oblatae cum non satis
purgati metalli apparuissent, remittendas artificibus curauit, ut igni
excoquerentur reficerenturque et omni demum consumpta scoria dignae
fierent conuiuii sui uasis annumerari. Itaque multo cum labore
purificatum metallum elegantiorique forme, quam antea fuerat,
redditum, ad mensam tandem regis est receptum et in deliciis aeque ac
caetera habitum. </p>
<p>Haec parabola liquido ostendit eos, qui
caelestis mensae uasa effici cupiunt, oportere ut omni prorsus
expurgentur peccatorum spurcicia utque nihil in animo residui sit,
quod maiestatis diuinae conspectum offendat. Quicunque igitur ex hac
uita non satis emaculatus emundatusque decesserit, ardentibus
purgatorii carbonibus tradetur excoquendus, si tamen, priusquam
decederet, dolendo supplicandoque impetrauit, ne poena aeterna dignus
sit. Cum autem omni penitus animi labe ablata omni auro purior
<corr>euaserit</corr>, ad regis regum mensam uitae aeternae nectare alendus feliciter
transferetur. Et cum gustare coeperit, quam suauis est Dominus,
ineffabili gaudio perfusus pro tantae beatitudinis beneficio gratias
aget gestiensque et exultans cum sanctis decantabit: <q>Transiuimus
per ignem et aquam, et eduxisti nos, Domine, in refrigerium. </q>
Quanuis autem purgatorii poena omnium catholicorum iudicio grauissima
sit, cum tamen stabilem firmamque futuri boni spem habeat, aequo animo
tolleratur multoque patientius quam illi solent, qui pro reparanda
corporis ualitudine uri a medicis atque secari se
permittunt. Medicorum enim anceps ac nutans curatio est, purgatorii
certa indubitataque neque ulla quidem salus corporis cum animorum
salute conferenda.
</p>
</div>
<div type="parabola" n="48"> <head>DE INFERNO Parabola XLVIII</head>
<p>Est specus quaedam monti omnium maximo
subiecta et ipsa ingens intusque latissime patens atque in labyrinthi
<milestone unit="page" n="434"/> more uiarum ambagibus ita implicata, ut, qui semel
introierit, exitum nesciat reperire. Scrupeae interius asperrimaeque
rupes, loca horrida et tenebricosa, nisi quod crebri de cauernis
promicent ignes et ueluti fornacibus exaestuent, horrorem incutientes
cernentibus. Hinc densior fumus quaque uersum euolutus caliginosarum
nubium speciem praebet, sulphuris graueolentis odorem spirat, adeo
nocens, ut eorum, qui adsunt - multi enim illic ob delicta intrusi
errant - et oculos nidore et nares foetore cruciet. At etiam
nonnullos flamma subito correptos percoquit, quos tamen urendo non
consumit, sed uiuos miserabiliter uexat. Nemo enim in ea specu
moritur, et id omni morte grauius est mori non posse. Alibi gelidi
patent lacus glacieque adstricti, et in his quidam ignem fugiendo
incidunt deteriusque algent quam arserant. Attractis frigore neruis
torpent, dentibus crepitant, spiritu gemunt, totis artubus
contremiscunt. Sed ne illis quidem, qui alibi sunt, quies ulla
datur. Omnia quippe luridi complent serpentes, rabidi undique
incursant canes, feroces irruunt belluae, sibillus, latratus, rugitus,
grunnitus, gannitus uariique et horrendi diuersorum portentorum
fremitus et hominum, qui mordentur dilaceranturque, eiulatus atque
moeror simul audiuntur. Nullus loci secessus, nullus angulus aut metu
aut poena uacat. Totum antrum illud, quam longe lateque diffunditur,
semper lugentium, plangentium atque lamentantium personat
clamoribus. Quacunque te uerteris, nihil non triste occurrit. Deest
omnis aeris temperies omnisque tranquillitas. Assidui uentorum
turbines tempestatumque procellae saeuiunt. Et cum nusquam pedibus
insisti possit, ubi poena non sit, grando quoque igni mixta de
altissima fornice praecipiti impetu in terram ruens nudos miserorum
uertices et uerbere perfringit et flammigero ustulat ardore. Quid
moror in singulis? Omnia illic mala sunt, quaecunque ubique sunt, boni
nihil. Quis ergo ea uel fando explicet uel cogitando comprehendat?
</p>
<p>Nunc reliquum est, ut uideamus, utrum parabolam fingimus, an,
ut res se habeat, narramus. Iam primum, sub terra tormentorum locum
esse Scripturae ueritatis aperte testantur, crebro inferni et inferorum
mentionem facientes. In his quoque discimus ea, quae modo a me dicta
sunt, impiis prophanisque hominibus iam ab initio praeparata, et
<milestone unit="page" n="435"/>quidem multo acerbiora atque formidabiliora quam dici
queat. Quod enim locus ille teter et obscurus sit, inde habemus, ubi
in Euangelio domini iussu seruus nequam in tenebras mittitur
exteriores. Quod autem ignis in malorum supplicium diro semper ardeat
incendio, terribilis illa Iudicis sententia ostendit dicentis:
<q>Discedite a me maledicti in ignem aeternum! </q> Quod ibi
fumus etiam tedio sit, ex Apocalypsi Ioannis constat: <q>De puteo,
</q> inquit, <q>ascendit fumus sicut fumus fornacis
magnae. </q> Et iterum: <q>Fumus tormentorum eorum ascendet in
secula seculorum. </q> Quod praeterea poenas intollerabilis grauet
foetor, eorum libro legitur: <q>Pars illorum erit in stagno ardenti
igne et sulphure. </q> Non solum autem ignis, uerum etiam frigoris
tormenta ibidem esse credimus, quia in Iob scriptum est: <q>Ad
calorem nimium <corr>transibunt</corr> ab aquis niuis. </q> Et in Euangelio:
<q>Ibi erit fletus et stridor dentium. </q> Fletum fumus
excitat, stridorem dentium frigus. Ventos uero et ignitam grandinem et
procellas psalmista indicat, dum ait: <q>Pluet super peccatores
laqueos; ignis et sulphur, et spiritus procellarum, pars calicis
eorum. </q> Porro, quod plurimi ad inferna descendant nec inde
exire possint quodque prae magnitudine cruciatus mortem optent et mori
nequeant, partim ab Esaia discimus, ubi ait: <q>Congregabuntur
congregatione unius fascis in lacum et claudentur ibi in carcere,
</q> partim a Ioanne in Apocalypsi dicente: <q>Quaerent mortem,
et non inuenient eam; et desyderabunt mori, et fugiet mors ab
eis. </q> Quod postremo ibi serpentes bestiaeque habitent, id est
infensi humano generi spiritus, Dominus in Euangelio de aeterno inferni
igne loquens omnibus manifestum fecit, cum dixit: <q>Qui
paratus est diabolo et angelis eius. </q> Sexcenta talia in libris
diuinis conscripta et multi legunt et plurimi, dum leguntur,
audiunt. Nec tamen uitam corrigere curant, quasi qui ea uera esse
negent. Sed cum uera esse iam experimento didicerint, poenitere nihil
proderit. Dum ergo licet, dum datur, operemur bonum, ne talia deinde
subire cogamur, qualia meminisse, nedum pati, supplicium est. </p>
</div>
<div type="parabola" n="49"> <head>DE PARADISO Parabola XLIX </head>
<p>Quoniam autem similitudines, id est parabolae, semper minus aliquid
habent quam res ipsa, quae per illas designatur, quicquid inferno
diximus, parabola est. Eadem profecto ratione, quicquid nunc de
paradiso, hoc est caelesti regno, dicturus sum, erit parabola. Quia
nunquam tanta de illo dici queunt, ut multo maiora non
supersint. Igitur, cum inferni loca et poenas lugubri quodam atramento
descripserimus, econtrario paradisum, ubi perfecta felicitas est,
candidiore omni cerusa colore Domino adiuuante depingemus. Paradisus
igitur amplissima amoenissimaque planicies est, caelo sublimior, sole
luculentior, astris nobilior, omnibus thesauris preciosior, omni
decore ornatior, omni rerum miraculo mirabilior, omnium plena bonorum
et nullius particeps mali. Hanc mente contemplatus Baruch propheta in
illam prorupit uocem: <q>O Israhel, quam magna est domus Dei et
ingens locus possessionis eius! Magnus est, et non habet finem,
excelsus et immensus. </q> Hanc ipsam sibi uehementer affectauit
rex Dauid, cum diceret: <q>Domine, dilexi decorem domus tuae, et
locum habitationis gloriae tuae. </q> Et alibi: <q>Quam dilecta
tabernacula tua, Domine Deus uirtutum! Concupiscit et deficit anima
mea in atrio Domini. </q> Merito magnificentiae regni sui
<corr>obliuiscitur</corr>, dum paradisi pulchritudinem miratur. Merito terrena
omnia contemnit, dum caelestia animo metitur. Si enim illic domus Dei
est et habitatio gloriae eius et tabernacula atriumque Domini Dei
uirtutum, nonne, sicuti Deo maius nihil est, ita paradisi loco nullus
omnino locus excellentior, nulla gloriosior sedes, nullum felicius
domicilium? Illic se uidendam praebet Sancta Trinitas, Deus unus, Pater
in Filio et Filius in Patre, et cum utroque Spiritus Sanctus, non in
aenygmate per speculum, sed facie ad faciem. Ad quem psalmista ait:
<q>Adimplebis me laetitia cum uultu tuo. </q>
Etenim, quia Deus lux est, illic angelos hominesque sua illuminat
claritate. Et quia uita est, omnibus illic immortalitatem
incorruptionemque impartit. Et quia charitas est, omnes unum Ecclesiae
corpus efficit. Et quia denique bonorum omnium fons est, bonis
omnibus illos, quos ad se recipit, <milestone unit="page" n="437"/> implet, ita ut
nihil maius optent, nihil suauius gustent, nihil melius desyderent,<ref type="nota" xml:id="rd0e1107" target="nd0e1107" n="1"/> nihil appetant
beatius, nihil perennius incommutabiliusque cupiant. Nam nulla esse
potest ultra uotorum progressio, cum is habetur, in quo uno sunt
omnia, et a quo omnia, et per quem omnia. Ipsum solum possidere,
ipsius ineffabili conspectu perfrui plena beatitudo est et
perfecta. Cuius beatitudinis gaudium atque gloriam siquis uel uerbis
eloqui uel cogitatione complecti posse confidit, hic idem et stellas
caeli, et guttas maris, et terreni pulueris minutias numerare simul
ualebit. At cum etiam haec omnia (si fieri potest) numero
comprehenderit, cogitet adhuc, quanto maior est, qui et ea creauit et
cum eis reliqua omnia. Cogitet, qualia quantaque sint, quae nec oculus
uidit nec auris audiuit nec in cor hominis ascenderunt. Talia quippe
tantaque (ut Apostolus testatur) Deus praeparauit diligentibus se. Quod
si idem ipse caelum hoc nobis uisibile ipsaque mundi elementa: ignem,
aera, aquas, terram, et quae in eis sunt bona, iustis pariter et
iniustis communia esse uoluit, quanto his omnibus illa putanda sunt
praestantiora, quae iustis tantum perpetuo possidenda concessit? Quanto
eminentius bonum illud, quod a reliquis rebus diuina prouidentia ita
separauit, ut nulli alii nisi angelis, qui in ueritate steterunt, et
hominibus, qui pie iusteque uixerunt, proprium esset et peculiare?
Hoc certe illud est, ad quod capiendum fruendumque suos duntaxat
electos inuitabit Saluator dicens: <q>Venite benedicti Patris mei,
possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi! </q> O,
prouocet saltem ad bene agendum tam immensae tamque inaestimabilis
beatitudinis certa promissio, quos a uitiis terribilium suppliciorum
minae non cohercent! Quamque magis uerendum est, ne tanto priuentur
bono quam ne pro scelere puniantur! Maiori enim dolore, ut equidem
reor, afficiet ipsos amissae caelestis felicitatis recordatio quam
illata infernalis ignis poena. Vtroque autem torquebitur, qui
praesentis uitae uoluptatibus diffluere quam Deo seruire maluerit.
</p>
</div>
<milestone unit="page" n="438"/>
<div type="parabola" n="50">
<head>DE VLTIMO IVDICIO Parabola L </head>
<p>
Lex erat a rege lata, ut, quicunque septuagesimum aetatis suae annum
peregisset, cuncta eius acta rite diligenterque examinarentur, et
ille, in quo plus uitii quam uirtutis extitisse apparuisset, capite
mulctaretur, cuius autem uitia uirtutibus uicta fuissent, coronam
honoris pro merito referret. Cum ergo duo id aetatis
homines in custodia publica, donec iudicis in se sententiam
acciperent, seruarentur non ignari multa se commisisse, ob quae partim
poenam, partim laudem mereri potuissent, suspensis inter spem metumque
animis uehementer afflictabantur. Timebant enim, ne
forte damnati amisso honore supplicium subire cogantur.
Adueniente igitur iudicii die trepidi exanimatique coram
sistuntur. Iudici uisum est alterum poena, alterum
honore afficiendum esse. Itaque hic consolatus gaudere,
ille flere et miserabiliter uociferari, donec caesus uitam cum
lachrymis finiuit.
</p>
<p>
Si parabola ista tantum trepidationis habet ob uitae fragilis et
caducae periculum, quid nos, quaeso, facere oporteat in periculo uitae
aeternae? Si capitis iudicium subiturus reus, dum in dubio est,
soluaturne an damnetur, non potest non contremiscere, nos aeternitatis
examine in fine discutiendi non timebimus? Nemo Dei effugiet
iudicium. Nemo crimen caelare poterit. Omnes ante eius tribunal
stabimus, qui ait: <q>Ego sum iudex et testis. </q> Aut, quid
ipsum latere potest, qui est renum scrutator et cordis? Hic igitur ne
minimas quidem cogitationes nostras relinquet inexaminatas
indiscussasque. Quicquid autem ipse decreuerit, ratum aeternumque
erit. Neque praemium neque poena arbitrii eius ullo unquam fine
concludetur. Et nos interim nullus concutit metus, nulla distrahit
futurorum sollicitudo, quasi certos de promissa bonis beatitudine, cum
nihil tanta mercede dignum fecerimus et non pauca, ob quae perplecti
meremur, perpetrauerimus. Vnde igitur tantus mentis stupor, tanta
animi stulticia? Friuolis nihilque ad nos pertinentibus periculis
terremur, et futurae aeternitatis iudicium non reformidamus! In
meditullio infiniti boni et infiniti mali fluctuat nostra mortalitas, et
magis cure nobis est cauere, <milestone unit="page" n="439"/> nequid aduersi
in hac uitae breuitate patiamur quam ne poenam aeternam
sustineamus. Plus etiam operae impendimus in quaerendis diuitiis cito
perituris, quam ut perennem illam et inaestimabilem regni caelestis
gloriam assequamur. Annus parabolae huius septuagesimus tunc agitur,
cum ad finem uitae peruentum est. <q>Dies enim annorum nostrorum,
</q> ut psalmista ait, <q>in ipsis septuaginta anni.</q>
Sed uitae nostrae finis hodie esse potest aut cras aut postridie. Ideo
dictum est: <q>Vigilate, quia nescitis diem neque horam! </q>
Et si usque ad decrepitam profertur aetatem, nihilominus aduentat,
currit, uolat, iam in ianuis est. Quotidie ad finem suum uita nostra
properat et ad uitam illam, quae non habet finem, transmigrare nos
cogit atque compellit. Pigritamus tamen et cunctamur, et uirtutum
uiatica praeparare nobis negligimus. Quae certe nisi nobiscum tulerimus,
deficiemus in uia: nunquam ad montem Domini et domum Dei Iacob
perueniemus. Hoc ne forte contingat, semper ante oculos habeamus illum
terribilem et expauescendum extremi iudicii diem, qui, antequam
uenerit, haec praemissurus est signa: bella, fames, pestilentiae saeuient;
pseudoprophetae surgent et seducent multos; abundabit iniquitas et
refrigescet charitas; dominabitur Antichristus; flagellabuntur
christiani et per uaria <corr>tormentorum</corr> genera sanguis innoxius
effundetur; magno terraemotu agitabitur; sol in tenebras, luna in
sanguinem conuertetur; stellae cadent, homines arescent prae timore;
eleuabitur mare, rugient fluctus; uentorum procellarumque tempestas
debacchabitur; crucis signum apparebit in caelo. Postremo furentis uis
ignis caelum, terram, pontum uno inuoluet incendio nihilque relinquet
uiuum, quod morti fuit obnoxium. Post haec aetere ab alto descendet Dei
Filius Iesus Christus, <corr>maiestatem</corr> Patris prae se ferens, innumeris
angelorum comitatus choris agminibusque sanctorum, uiuos ac mortuos
diiudicaturus. Mox ad uocem archangeli tubaeque caelestis clangorem
resurgent mortui, ad iudicium uenient; nihil erit occultum, quod non
sciatur, neque absconditum, quod non reueletur. Separabuntur Christo
ita iubente oues ab haedis, iusti ab iniustis. O, quantus occupabit
damnatorum corda moeror, quantos attollent eiulatus! Quam miserabilis
lamentantium audietur uox, cum uiderint alios ascendere cum Christo ad
caelestem regnum et se depelli in interiora terrae, in abyssum
<milestone unit="page" n="440"/> horribilium poenarum calamitatisque sempiternae, alios
cum angelis gloriam in excelsis Deo canentibus ferri in paradisum
<corr>incomparabilis</corr> beatitatis atque infinitae, se autem cum spiritibus
immundis detrudi in infernum ignis inextinguibilis et uermis
immortalis! Quis nunc talia mente secum uoluens non cum ingenti uiuat
pauore, non semper trepidet, non quotidie totis uiribus contendat,
quomodo et tantum malum effugiat et tantum bonum acquirat, non denique
omnia praesentia contemnat, dum contemplatur futura? Quod si ad
parabolam respicimus, lex illa, quae malis necem, bonis honorem
proposuit, sententia diuini iudicii est. Deus morte aeterna peccatores
punit, iustos autem uitae immortalis felicitate remunerat. In tanto
ergo uitae necisque periculo constricti, ita metuamus, ut non
desperemus, ita speremus, ut nunquam sine metu simus, dicente
Propheta: <q>Seruite Domino in timore, et exultate ei cum
tremore!</q>
</p>
<milestone unit="page" n="441"/>
</div>
</div>
</body>
<back><div1 type="notes"><head>Notae</head><note place="foot" xml:id="nd0e413" target="rd0e413">post conuiuendi punctum (.) in <abbr>KK</abbr>!</note>
<note place="foot" xml:id="nd0e449" target="rd0e449">?</note>
<note place="foot" xml:id="nd0e496" target="rd0e496">inguit <abbr>KK</abbr></note>
<note place="foot" xml:id="nd0e501" target="rd0e501">sim
corr. <abbr>KK</abbr></note>
<note place="foot" xml:id="nd0e530" target="rd0e530">corr. ex robur <abbr>KK</abbr></note>
<note place="foot" xml:id="nd0e538" target="rd0e538">supliciis <abbr>KK</abbr></note>
<note place="foot" xml:id="nd0e725" target="rd0e725">corr. ex iniuriiss <abbr>KK</abbr></note>
<note place="foot" xml:id="nd0e735" target="rd0e735">*
corr. ex remoratus </note>
<note place="foot" xml:id="nd0e1107" target="rd0e1107">*corr. ex desyderant <abbr>KK</abbr></note>
</div1></back>
</text>
</TEI>
Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Quinquaginta parabolae, versio electronica (), Verborum 13330, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - parabola] [word count] [marulmarquinqu].
|
