285/286 eos igni, ex eo egredietur ignis in omnem domum Israel. id est, ille ignis portendet excidium Israelitarum. Ezech. 3. Admonebis eos ex me. pro meo nomine. Oseae octavo: Regnare fecerunt, et non ex me. Mox clarius dicit, veluti se exponens: Principes constituerunt, et non novi. id est, me inconsulto, et non probante. Multi praepositionem Ex aliquoties in Sacris literis de materiali causa intellexerunt, eoque graviter impegerunt: cuiusmodi fuerunt qui Christum spirituale quoddam corpus habuisse somniarunt, intelligentes Matth. 1 cap. dicere, Christum conceptum esse ex substantia spiritus, ideoque ipsam essentiam humanitatis Christi non corpoream, sed spiritualem esse: cum illic praepositio Ex nihil aliud quam authorem aut causam efficientem conceptionis significet. Paulus Rom. 3. dicit, Deum iustificare Iudaeos et gentiles per fidem: ubiutrunque idem prorsus significat, nempe nos medio aut instrumento fidei iustitiam Christi apprehendere. Sic Osiander perperam urgebat praepositionem Ex, in dicto, Iustitia ex Deo, Philipp. 3. quasi Paulus assereret, nos essentiali aut materiali iustitia Dei iustificari. Sic in disputatione Vinariensi Victorinus urgebat, nos exipsa materia Verbi renasci: quia Petrus affirmet, nos ex semine Verbi renasci. Observetur ergo verus sensus praepositionis huius, quod saepe idem quod Ab valeat, et ponatur pro quavis causa efficiente. Augustinus libro de Natura boni, facit discrimen inter Ex et De, quod Ex quamcunque originis vim indicet, sed De proprie essentialem aut materialem: quod ipsum tamen semper verum non est. Ex Deo aut ex diabolo esse, Ioannis 8, et 1. Ioannis 3, non tantum originem significat, sed etiam ipsam naturam, ingenium, aut indolem denotat ac describit, nempe eos divinam bonitatem ac imaginem, aut contra diabolicam malitiam repraesentare. Dicetur de hac praepositione aliquid in PER. Vide de ea etiam Basilium, libro de Spiritu S. Ex hoc, pro, dehinc: originem aut initium incerti temporis indicat.

EXALTARE, per metaphoram primum significat, aliquem laudare aut celebrare, ut Exod decimoquinto: Deus patris mei, et exaltabo eum. Psalm. 149. Exaltationes Dei in gutture eorum. id est, celebrationes. Sic Isaiae secundo: Exaltabitur solus Dominus in die illa. Sic ibidem: Praeparatus eritmons domus Domini in capite montium, et super omnes colles exaltatus. id est, super alia regna erit Christi regnum exaltatum. Exaltari Deum per sese, aut a semeipso, est, eum praeclaris operibus suam gloriam illustrare. Psalm. 21. Exaltare Domine in virtute tua. Et Psalm. 57, Exaltare super caelos Deus. id est, ostende tuam divinam o omnipotentiam, me liberando. Sic, Ab exaltationibus tuis dispersae sunt gentes: Isaiae trigesimotertio. pro, praeclaris facinoribus. Exaltari aliquem, significat aliquando glorificari, aut potentem fieri. Psal. 12. Cum exaltantur vilitates filiorum hominum, circumquaque ambulant ventres. Et Psalm. 89, Exaltavi dilectum meum. Exaltaremanum, est praeclarum aliquod facinus aggredi et efficere. ut Psalmo decimo: Exurge Domine, et exalta manum tuam, nec obliviscaris pauperum. Sive quia in agendo manus extolluntur, sive quia Deus sic glorificatur. Aliquando etiam Liberari denotat, sicut prius in verbo Elevare dictum est tamquam sublatum ex loco plano, et qui facile adiri potest, in locum sublimem, et qui adiri prorsus nequeat, ubi qui habitant, tuti sint ab omni vi hostili. Proverb. vigesimonono: Qui fidit Domino, exaltabitur. id est, servabitur. Metaphora est sumpta a militibus, in loca alta, et ideo tuta confugientibus. Sic Psalm. 18. Exaltasti me ab insurgentibus in me. Sic Psalm. 3, Qui exaltas me de portis mortis pro, eripis. Sic dicitur Exaltatio pauperi Deus, Psal. 9 Exaltari aliquem, aut cor alicuius, non raro significat superbire, insolescere. Psalm. 130, Domine non est exaltatum cormeum, neque elati sunt oculi mei. Aliquando exaltari cor alicuius, piam magnanimitatem significat. 2. Paral. 17. Et exaltavit Iosaphat cor suum ad vias Domini. Reperitur etiam, ubi Exaltari aliquem significat in cruce suspendi. ut cum Christus dicit, Oportere filium hominis exaltari. id est, suspendi de cruce. Et Ioannis octavo: Cum exaltaveritis filium hominis. Exaltare aliquid, aliquando significat exaltatum agnoscere, ac considerare. Psalm. 48. Exaltare palatia eius. Posses tamen per superius positam loquutionem etiam Celebrare exponere. Verum de hac phrasi etiam in cognatis verbis: ut in Elevo, Extollo, Ascendo, Altitudo, et similibus, agitur.

EXASPERARE, est concitare, irritare. Hinc Israelitae vocantur Domus exasperans, Ezek. 2. 3. pro, incredula et inobediens. Et 1. Samuelis 12. Non exasperaverunt os Domini. Actorum 7.

EXAUDIRE, aut Exaudiri, habet suas quasdam obscuritates. Ponitur enim nonnunquam pro obtemperare, aut morem gerere. ut 1. Reg. duodecimo: Et non exaudivit rex populum. id est, non imminuit tributa. Ponitur et nonnunquam pro, dare petita bona: ut Eccles. 5. Non multum recordatur dierum vitae suae, quia Deus exaudit eum in laeticia cordis sui. pro, largitur laeticiam. Optima enim auditio est, ipsorum petitorum bonorum impetratio. Oseae secundo hic Hebraismus cohaerenter aliquoties repetitur. inquit enim ibi Deus: Exaudiam caelos, et ipsi exaudient terram, terra vero exaudiet triticum, vinum et oleum, et haec exaudient ipsum Israel. Est primum veluti prosopopoeia, quasi homines orent triticum, vinum et oleum, ut veniant, et prro illa terram, terra caelum, de frugifera tempestate eius, et denique caelum obsecret Deum: qualis prosopopoeia, etiam in illis Anaxagoricis continetur, quod terra amet aut desideret imbrem. In hoc igitur quoque exemplo Exaudire est, desiderata aut petita praestare: tametsi illud verbum non tam exaudire, quam respondere significet. Idem Hebraismus est et Psalmo vigesimosecundo: A cornibus unicornium exaudias me. pro, exaudiendo eripias. Verum, ut dixi, in tota ista phrasi proprie est Respondere: quare de ea forte suo loco iterum prolixius agetur.

EXCELSUS, aut Altissimus, crebro ipsemet Deus vocatur. Actorum. 7. Excelsus non habitat in manufactis templis. Et Actorum decimosexto: Servi Dei excelsi sunt. Psal. decimo octavo. De excelso loquuntur, ponunt in caelum os suum. id est, contra Deum. Psalmo nonagesimo quarto. Tu Domine excelsus es super omnem terram. pro, omnia ditioni tuae subiecta sunt. De Christo dicitur Hebr. 9, quod esset excelsior factus caelis. pro, in summam gloriam elatus. Excelsa alioqui fuerunt delubra aut sacella, in editis montibus aut collibus extructa, ubi aut non verus Deus, aut non vera ratione, idque sine mandato Dei, ab idololatricis Israelitis cultus est. Ea mox post mortem Salomonis coeperunt extrui, et longissimo tempore etiam sub bonis regibus perdurarunt, de quibus toties legitur in libris Regum, quod pii quidem fuerint, et quae recta sunt egerint, idololatriasque passim aboleverint, et verum cultum instauraverint, veruntamen excelsa non aboleverint. Fuerunt nihilominus quaedam excelsa etiam ante Salomonem. nam Salomon initio sui regni profectus est in illud excelsum, quod erat in Gabaon. 2. Paralip. 1. Psalmo septuagesimo octavo habetur, Aedificavit sicut excelsa sanctuarium suum. id est, ita sublime ac conspicuum fecit, sicut sacella sita in summis montibus a longe cernuntur. In excelsum. 2. Paral. 20 et 26. Robustus fuit usque in excelsum. pro, fortiter egit supra

Previous page

Next page