Your search found 808 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 341-555:

inferni exitio, pervenire. Sic Petrus quoque, ac Paulus, iubent eos in hac obscura miseriarum valle attendere lucernae Scripturae, et eam dicunt esse sufficientissimam ad doctrinam, redargutionem, correctionem et institutionem: et denique ad efficiendum hominem plane peritum ad salutem, ut perfectus sit homo Dei, ad omne opus bonum integre instructus. Quin etiam tantus honos a Deo Scripturae sacrae defertur, ut inde ipsemet filius Dei suae doctrinae et personae testimonia petat: utque dicat caelum et terram potius corruituram, quam unum iota illius, aut

amplecti, ac sequi promptissime deberent: plerique nunc contra, etiam in hoc ipso Dei populo (qui Christianus appellatur) horrendum in modum blasphemant, vociferantes Scripturam esse obscuram, ambiguam, non etiam sufficientem ad plenam institutionem hominis Christiani ad salutem: denique esse literam mortuam, et librum haereticorum, unde omnes haereses ac errores exoriantur: Verum huiusmodi adversariorum innumera blasphemaque dicta, copiose, et quidem ad verbum ex istorum scriptis desumpta, recensui in eo libro, quem inscripsi: Norma simul et praxis

εἰς et πρὸς, quarum utraque solet aliquando verti Ad. De loco Rom. 10 multum disputant nonnulli, ubi dicitur: Corde creditur εἰς, in vel ad iustitiam, et ore fit confessio ad salutem. Contendunt enim ex eo loco operarii, perinde esse necessariam, et prodesse ad salutem, confessionem, ac fidem ipsam. Verum sciendum est, in sacris maximam esse varietatem significationum εἰς, IN, vel AD: nec semper significare illud praecedens

quarum utraque solet aliquando verti Ad. De loco Rom. 10 multum disputant nonnulli, ubi dicitur: Corde creditur εἰς, in vel ad iustitiam, et ore fit confessio ad salutem. Contendunt enim ex eo loco operarii, perinde esse necessariam, et prodesse ad salutem, confessionem, ac fidem ipsam. Verum sciendum est, in sacris maximam esse varietatem significationum εἰς, IN, vel AD: nec semper significare illud praecedens extreme necessarium esse ad illud sequens, sed tantum quoquo modo eo spectare aut tendere. ut

id significat, quod adiunctum nomen: ut, Arbitrari rapinam se esse aequalem Deo, Philip. 2. pro rapere id sibi, aut instar rapinae usurpare, eove pro libitu abuti. Sanguinem testamenti arbitrari prophanum, Hebr. 10. pro, prophanare sanguinem. 2. Petr. 3. Longanimitatem Domini arbitremini salutem: id est, utamini ea in vestram salutem, et non in exitium, ut impii, ad stabiliendum suum Epicureismum. Huc et recte referri posse videntur sequentia exempla, Arbitrari aliquem honore dignum: pro, honorare. 1. Tim. 6. et 1. Thess. 5. Arbitrari aliquem ut hostem: pro hostiliter cum

ut, Arbitrari rapinam se esse aequalem Deo, Philip. 2. pro rapere id sibi, aut instar rapinae usurpare, eove pro libitu abuti. Sanguinem testamenti arbitrari prophanum, Hebr. 10. pro, prophanare sanguinem. 2. Petr. 3. Longanimitatem Domini arbitremini salutem: id est, utamini ea in vestram salutem, et non in exitium, ut impii, ad stabiliendum suum Epicureismum. Huc et recte referri posse videntur sequentia exempla, Arbitrari aliquem honore dignum: pro, honorare. 1. Tim. 6. et 1. Thess. 5. Arbitrari aliquem ut hostem: pro hostiliter cum eo agere. 2. Thess. 3. Arbitrari omne

lapide et arena. ARGENTUM, alias pro pecunia, aut quovis precio ponitur. ut Iob 31. dicit, se non comedisse alienos fructus sine argento. Et Isaiae 55. Deus iubet a se petere aquas sine argento: id est, sine precio omni, aut compensatione, nempe sine nostris meritis aut operibus, salutem gratis ob Meschiae passionem accipere. Sic Genes. 17. iubet Deus Abrahamum circuncidere tum vernas, tum et emptionem argenti: id est mancipia argento comparata, posito abstracto pro concreto: emptione pro, emptis mancipiis. Sic argentum plenum, vocatur iustum ac sufficiens precium,

Christo meo cunctis diebus. 2 Reg. 23. Dixit vir, cui constitutum est de Christo Dei Iacob. Psalm. 2. Adversus Dominum et adversus Christum eius. Psalm. 84 Respice in faciem Christi tui. Daniel 9. Usque ad Christum ducem hebdomades septem. Item Christus occidetur. Habacuc tertio: In salutem cum Christo tuo. Esdrae libro quarto, capite septimo: Morietur filius meus Christus. Propheta, a doctrina. Deuteronomii decimooctavo: Prophetam de gente tua suscitabit Dominus: Sacerdos. Zach. tertio: Ostendit mihi Dominus Iesum sacerdotem magnum. ita enim Deus voluit pingere

nono Rex tuus veniet tibi iustus. Psalm. secundo. Ego constitui regem meum super Zion. Psalmo vigesimoquarto: Quis est iste Rex gloriae? Dominus fortis et potens, Dominus potens in praelio. Salutare, Salvator. Genesis 49. Salutare tuum expectabo Domine. Sic autem vocatur ab officio, quia salutem generi humano adfert. Psalmo decimoquarto: Quis dabit ex Sion salutare Israel? Psalmo 98. Viderunt omnes termini terrae salutare Dei nostri. Psalmo 119. Expectabam salutare tuum Domine, et mandata tua feci. Item Concupivi salutare tuum Domine, et lex tua meditatio mea est. Esaiae 51.

loquor, non est meus, sed eius qui me misit patris. Soter, Salvator ab Angelo vocatur, Lucae 2. Samaritani a Christo recens conversi, et vera fide flagrantes, eum salvatorem mundi appellant, Iohan. 4. Simeon vocat salutare Dei. Respicit autem haec appellatio ad officium Christi, nempe quod salutem toti mortalium generi adferat. Ideo iucundum est, et plenum consolatione, quod Mundi salvator, et a Simeone Dei Salutare dicitur: eo quod a Deo ad liberandos homines e carcere peccati et mortis sit missus, sicut audivimus angelum nomen Iesu interpretatum esse. Immanuel, hoc est nobiscum

testificetur de voluntate Dei. Inquit enim: Tres sunt qui testimonium perhibent, Pater, λόγος, et spiritus sanctus. Autor epistolae ad Hebraeos, videtur huc alludere voluisse, dum 1. cap. dicit Deum loquutum esse per filium: et Hebr. 2. salutem enarrari primum coepisse per ipsum Dominum. Idem autor Hebr. 12. hac periphrasi Iesum notat, quod is sit qui loquatur. ubi videtur explicare voluisse, cur Christus λόγος dicatur: nempe quia sit ὁ λέγων,

homines suis propriis viribus ac operibus, eosque tantum in servitutem, maledictionem ac exitium: contra autem gratiam ac promissionem Evangelii, solo Dei favore iustificare, et revera ac Deo ipso testante et pronunciante servare ac beare. Ideoque Galatas merito ex gratia, non ex lege iustitiam ac salutem aeternam quaerere et sperare debere: et secundum promissionem potius, quam secundum legis opera, filios Abrahami esse, conari oportere: ideoque suam, non pseudapostolorum doctrinam sequi teneri. Simul vero indicat, deum iam olim tulisse sententiam de lite inter sectatores iustitiae legis et

aut etiam potentia populi sui. Quarto, Cornu salutis, significat potentiam salutarem. ut 2. Sam. 22. Et Psal. 18 vocat Psaltes Deum suum protectorem, cornu salutis: id est, salvatorem, potentiam, aut defensorem suum, praestantem sibi ex omnibus difficultatibus ac periculis salutem. Sic et Zach in suo Benedictus, celebrat Deum, quod excitaverit cornu salutis in domo David pueri aut servi sui: intelligens potentiam salutarem, ipsum nempe Meschiam salvatorem, qui veros hostes Israelis, peccatum, mortem ac satanam vicit ac perdidit. Quinto, Cornu ponitur etiam pro

ab homine exigere velit. Porro Christus Matthaei 23. Perversum iudicium aut religionem Pharisaeorum taxat, quod cyminum et mentam decimabant, ac de illis vilissimis rebus summa diligentia decimas Domino offerebant: interea vero res longe maximas, ad religionem, cultum ac gloriam Dei et hominum salutem pertinentes, foedissime negligebant. imo et petulanter violabant ac transgrediebantur. Videtur pene fuisse proverbialem quandam locutionem: sicut et illas de culice ac camelo, item de festuca ac trabe. Sic et Graeci proverbiali quadam sermonis forma, nimium sordidos

Dominum. Secundo, significat consumi, כלה Cala. Sic Gen. 25 legitur, Abrahamum defecisse, et mortuum esse: pro, paulatim consumptum senio, placide extinctum esse. Eadem huius verbi vis, aut certe valde huic cognata est, Psal. 119, Defecit ad salutem tuam anima mea, in verbum tuum speravi: Defecerunt ad verbum tuum oculi mei, dicendo, Quando consolaberis me? pro, prae longa, solicita ac molesta expectatione dilatae opis tuae quasi contabui, ac consumptus sum. Sic Psal. 31 dicitur, Defecerunt in labore meae vitae: pro,

vera doctrina ac religio non tantum nobis tradatur ea ratione, ut nos per eam saluemur: sed etiam, ut eam summa sanctissimaque fide undique incontaminatam et illaesam Deo ac posteris, totique generi humano conservemus. Ita vera doctrina duplicem rationem apud nos habet: Primum, ut nobis ad nostram salutem usui data, seu usui possessionis fructuariae. Deinde, ut fidei nostrae ad sacrosanctam custodiam concredita, et apud nos deposita. Alio qui vero ac puro deposito uti custodienti non licet. Nunc porro si quis expendat, quam sancte et inviolate deposita nostrae fidei commissa sint

pro, in proximo gradu dignitatis apud eum esse, aut agere: sumpta locutione a communi more principum, quibus summi dignitate pro ceres ad dexteram et sinistram proximi sedent. Christus Matth. 25, per dexteram et sinistram significat summam felicitatem et infelicitatem, vel etiam damnationem ac salutem Ideo dicit, Christum collo caturum pios ad dexteram, et impios ad sinistram. Alio qui etiam in Latino sermone Dextera dare, et sinistra accipere, item Dextre et sinistre quasi bonum et malum quodpiam significat. Christus iubet Matthaei 5. dexterum oculum, manum ac pedem abscindi,

ne forte moriar. pro, cogitavi ac timui. Celebrare. Psalm. 29. Et in templo eius populus dicit gloriam. pro, celebrat, praedicat gloriam Dei, Dicite in luce, Matth. 10. Sic Psalm. 40. Veritatem tuam et salutem tuam dixi. pro, celebravi. 1. Corinth. 12. Nemo potest dicere Deum Iesum: id est, celebrare. Sic et illud Odysseae, Dic mihi Musa virum. pro, celebra, cane. Praecipere. 1. Regum 11. De gentibus quas dixerat Dominus. pro, de quibus praeceperat Dominus, ne de eis uxores acciperentur.

florituros. Sic Cornelius Centurio dicitur timuisse Deum, cum tota sua domo: Actor. 10. Talia sunt illa; Baptizavi Stephani domum, 1. Corin. 1. Suam domum bene gubernant, 1. Timoth. 3. 5. Domus Onesiphori, 2. Timoth. 2 et 4 Qui totas domos subvertunt, Tit. 1. Aedificavit arcam in salutem domus suae, Heb. 11. Domus puer, natus aut uir, pro, verna, servus, dominatus. Sic Abrahamus dicitur armasse pueros domus suae, Gen. 14, et filium domus suae Damesec fore suum haeredem, Gen. 15. Quae phrasis et Ecclesiast. 2 habetur. Circuncidisse dicitur

Pet. 4. Iudicium a domo Domini incipit. 1. Timoth 3. Quomodo oporteat te versari in domo Dei, quae est Ecclesia Dei viventis, columna et stabilimentum veritatis. Corpus Christi: Ephes. 1, Dedit ipsum caput Ecclesiae, quae est corpus eius. Ephes. 4, Christus est caput Ecclesiae, et ipse dat salutem corpori. Coloss. 1. Pro corpore ipsius, quod est Ecclesia. Hierusalem. Gal. 4. Quae sursum est Hierusalem, libera est. Hebr. 12. Accessistis ad montem Syon, et ad civitatem Dei Hierusalem caelestem, et ad innumerabilium angelorum coetum, etc. Apoc. 21, Vidi civitatem

et tandem ad summos pontifices. EQUUS vox aliquas nonnihil peregrinas loquutiones praebet Hebraeis. Nam primum equus, tanquam animal bellicosum, ferox robustum simul et velox, crebro significat quodvis humanum, praesertim militare, auxilium. Sic dicitur, Fallax est equus ad salutem, et in multitudine roboris sui non salvabit. Ascensores equorum vocantur equites, Ezech. 38. Equum saepe ponunt pro equite, ut Fecit Absolom currus et equos: 2. Sam. 15. id est, collegit multos equites. Equus et mulus, pro quovis bruto, animali, aut hominibus obbrutescentibus.

tibi evangelizabitur Syon. Et Psalmo sexagesimooctavo, Dominus dabit sermonem evangelizantium exercitum multum. Sic et Psalmo quadragesimo, itidem de Evangelii doctrina dicit ipsemet Servator, Evangelizavi iustitiam in coetu magno. Et Psalmo nonagesimosexto, Evangelizate de die in diem salutem eius. In locum igitur huius tam significantis verbi, substituerunt Apostoli verbum Graecum Evangelizare. Significat vero Evangelion proprie, doctrinam aut promissionem de gratuita iustitia ac salute, quae per et propter Christum contingit omnibus credentibus: cuius naturam penitus exponere

temporibus suis, in quod positus sum ego praeco et Apostolus, etc. doctor gentium cum fide et veritate. 2. Timoth. 1. Ne pudeat testimonii Domini nostri. 1. Cor. 2. Adnuncians vobis testimonium Dei. Spiritus, et administratio spiritus et iustitiae, 2. Corinth. 3. Virtus Dei ad salutem omni credenti, Rom. 1. 1. Corinth. 1. Sermo crucis 1. Corinth 1. Sermo crucis iis qui pereunt stulticia est: at nobis qui salutem consequimur, potentia Dei est. Offendiculum crucis. Galatas sexto, Stulticia praedicationis. 1. Corinth. 1. Visum est Deo per stulticiam praedicationis

Ne pudeat testimonii Domini nostri. 1. Cor. 2. Adnuncians vobis testimonium Dei. Spiritus, et administratio spiritus et iustitiae, 2. Corinth. 3. Virtus Dei ad salutem omni credenti, Rom. 1. 1. Corinth. 1. Sermo crucis 1. Corinth 1. Sermo crucis iis qui pereunt stulticia est: at nobis qui salutem consequimur, potentia Dei est. Offendiculum crucis. Galatas sexto, Stulticia praedicationis. 1. Corinth. 1. Visum est Deo per stulticiam praedicationis salvos facere credentes. Stulticia Dei. 1. Corinth. 1. Stulticia Dei sapientior est quam homines. Sapientia Dei in mysterio, 1.

solum, sed olfactu solo aut vivificet, aut interficiat. Quicquid sit, nunquam frustra praedicatur, quin valeat aut in vitam, aut in mortem. ¶ Sed quaeritur, qui conveniat hoc cum natura Evangelii, quod paulo post vocabit ministerium vitae? Responsio facilis est, quod Evangelium praedicatur in salutem, id esse illius proprium: sed huius salutis participes esse solos fideles, interea incredulis esse damnationis occasionem, quod eorum vitio culpave accidit. Appellatur Evangelium regnum CHRISTI, Actorum vigesimo, idque ideo, quia regnum Dei in hoc mundo inchoat, omnes renovando in

Paulus vocat Evangelium regni Dei. Est enim veluti sceptrum, quo Deus super nos regnat et per illud cooptamur in vitam aeternam. Verba vitae. Act. 5. Ite, et stantes loquimini in templo populo omnia verba vitae huius, etc. Insigne Evangelii elogium, quod vivifica sit doctrina, salutem hominibus afferens. Patefit enim illic Dei iustitia, Rom. 1. et Christus illic se nobis offert cum sacrificio mortis suae cum spiritu regenerationis, cum divinae adoptionis archa. Atque hoc nominatim Apostolis dicitur, ut animosius quaevis certamina pro Evangelio subeant, quando audiunt

vocari sermonem veritatis, quasi extra ipsum nulla esset propria veritas. Deinde, ne quo unquam vel contemptu vel taedio sollicitemur, occurrat, qui sit eius vis et effectus: hoc est, quod salutem nobis adferat. quemadmodum alibi docet, esse potentiam in salutem credentibus. Sic et Coloss. primo: Per sermonem veritatis, nempe Evangelii: ubi itidem per excellentiam Evangelium nominat sermonem veritatis honoris causa, quo solidius firmiusque insistant in revelatione

esset propria veritas. Deinde, ne quo unquam vel contemptu vel taedio sollicitemur, occurrat, qui sit eius vis et effectus: hoc est, quod salutem nobis adferat. quemadmodum alibi docet, esse potentiam in salutem credentibus. Sic et Coloss. primo: Per sermonem veritatis, nempe Evangelii: ubi itidem per excellentiam Evangelium nominat sermonem veritatis honoris causa, quo solidius firmiusque insistant in revelatione illinc accepta. Ita nomen Evangelii appositive contexitur. Cognitio

autem Evangelii, quia ad iustam maturitatem homines adducit, apte messi confertur. Lex enim ab ea perfectione longe distabat, quae in Christo demum exhibita fuit. Nota est etiam pueritiae et virilis aetatis comparatio, quam adducit Paulus Galat. quarto, quae eodem tendit. Denique quum praesentem salutem Christi adventus secum attulerit, non mirum est, si Evangelium, in quo aperta est regni caelestis ianua, Messis vocetur doctrinae propheticae. Neque tamen hoc obstat, quod patres sub lege collecti fuerint in Dei horreum: verum similitudo haec ad docendi modum referenda est. Nam sicuti eorum

EXCIDERE, a Cado, Hebr. 6. Si excidunt, ut denuo revocentur per poenitentiam. id est, si defecerint, deserverint veritatem. Sic Galat. 5. Qui in lege iustificamini, ex gratia excidistis. Romanorum 9. Non quod exciderit sermo Dei: id est, irritus sit factus, promittens Israeli salutem Charitas nunquam excidit, 1. Corinth. 13. id est, semper utilia operatur. Sic in fine 2 Petri 1. Videte ne ex vestro fundamento aut firmamento excidatis. id est, a vero Christianismo abducamini. ¶ EXCIDERE, a caedo, crebro admodum in passivo ponitur, pro extremo interitu

gentem magnam: id est, dare ei amplam posteritatem. Gen. 21. Numer. 3. Facere ad manipulos, Genes. 41. Fecit terra septem annos ad manipulos. id est, ut singula grana integrum manipuli proferrent: sicut egomet vidi, et habeo culmos 60 et unica radice, atque ita ex unico grano enatos. Facere salutem, pro, opem ferre, aut liberare. Exod. 14. Videte salutem Domini, quam faciet vobis hodie. id est, liberationem. Sic [2.] Reg. 25. Dominus fecit salutem in Israel id est, liberavit populum suum. Faciam te sanguinem Ezech. 35. pro, occidam, aut curabo te interfici. Pom saepe verbum

21. Numer. 3. Facere ad manipulos, Genes. 41. Fecit terra septem annos ad manipulos. id est, ut singula grana integrum manipuli proferrent: sicut egomet vidi, et habeo culmos 60 et unica radice, atque ita ex unico grano enatos. Facere salutem, pro, opem ferre, aut liberare. Exod. 14. Videte salutem Domini, quam faciet vobis hodie. id est, liberationem. Sic [2.] Reg. 25. Dominus fecit salutem in Israel id est, liberavit populum suum. Faciam te sanguinem Ezech. 35. pro, occidam, aut curabo te interfici. Pom saepe verbum Sum, es, est, versum est per Fieri. Exod. 15 Factus est

singula grana integrum manipuli proferrent: sicut egomet vidi, et habeo culmos 60 et unica radice, atque ita ex unico grano enatos. Facere salutem, pro, opem ferre, aut liberare. Exod. 14. Videte salutem Domini, quam faciet vobis hodie. id est, liberationem. Sic [2.] Reg. 25. Dominus fecit salutem in Israel id est, liberavit populum suum. Faciam te sanguinem Ezech. 35. pro, occidam, aut curabo te interfici. Pom saepe verbum Sum, es, est, versum est per Fieri. Exod. 15 Factus est mihi in salutem Factus est spiritus Domini super aliquem, aut Factum est verbum Domini ad aliquem

Domini, quam faciet vobis hodie. id est, liberationem. Sic [2.] Reg. 25. Dominus fecit salutem in Israel id est, liberavit populum suum. Faciam te sanguinem Ezech. 35. pro, occidam, aut curabo te interfici. Pom saepe verbum Sum, es, est, versum est per Fieri. Exod. 15 Factus est mihi in salutem Factus est spiritus Domini super aliquem, aut Factum est verbum Domini ad aliquem De talibus exemplis, in verbo SUM agetur. Facere cogitationem super peccatis suis, Ezech. 16. id est, agnoscere et dolere de suis peccatis. Facere transire vocem, Exodi 36. pro, publice divulgare aut

ut aliâs significet veracitatem, alias credere, alias denique summam doctrinae. Hebr. 6. Rom. 12. Sed quoniam primaria Disputatio in hac re est, quomodo Graeca voce πίστις novum Testamentum utatur: praesertim ubi per eam apprehendi iustitiam ac salutem docet: ideo primum de ipsa Graeca voce aliquid clarius et solidius, pleniusve dicamus. Non dubium est, vocem πίστις a verbo πείθω (quo Sacrae literae plurimum utuntur, pro illo ipso actu docendi homines de

2: IESUS non credebat semet eis. Quarta significatione est etiam fides legalis, aut daemonum, cum desperantes credunt Deum esse iustum, bonis bene, et malis male facientem: sed non tamen credunt Evangelio. Fidem autem legalem nunc nomino tantum eam, quae conditionem plenissimae obedientiae ad salutem exigit. Alioqui lex omnem fidem etiam Evangelicam praecepit, sed plane per circumstantias declarare non potest, ut haec alibi plenius exponuntur. Possis et cognatam huic fidem generalem nominare, cum aliqui in genere, et quidem vere credunt, Deum non tantum iustum, sed et misericordem ac

Talem mancam ac generalem fidem, plerumque desperantes habent. Talis noticia in genere primum Evangelion de gratia, gratuitave iustitia ac salute apprehendens, esse plerumque solet in omnibus piis, cum initio in contritione, veluti inferis iacentes, audiunt sibi proponi mediatorem omnibus salutem promittentem ac afferentem: sed ab illa generalitate inter luctandum, et cum Deo agendum, tendunt ad illam specialem conclusionem, qua spiritu S. testimonium nobis dante, tandem concludimus: Amen, utique Deus tu remisisti iniquitatem peccati mei. Fides porro vera ac iustificans est noticia,

et talibus hominibus iustitia ac vita promittatur, qui fidant, confidant, sperent, expectent, etc. contra vero in Novo inculcentur fides, et solum credentibus omnia bona offerantur ac promittantur: ne putaret quis, alio instrumento, ac quasi manu olim esse apprehensam iustitiam et salutem, quam postea in novo Testamento Causa autem huius diversitatis vocum et locutionum duorum Testamentorum est, quod illud praecipuum in fide, quo promissiones Dei apprehenduntur, est assensus et fiducia in Deum tam benigne ac plane materne sese suamque misericordiam ac beneficia nobis

ea expetendo, sibique ea applicando ad mediatorem, et omnino ad thronum gratiae caelestis patris per hunc intercessorem et sacerdotem aeternum accedit, ibique ista spiritualia bona, laeta fidensque a Deo accipit et consequitur. Necesse enim est istas loquutiones, aut invitationes ad accipiendam salutem, quibus Christus et Scriptura toties utitur, aequivalentes esse. Eandem enim, citra omnem dubitationem, remagit: et eandem viam, non diversam semper monstrat Christus, et eius Spiritus, accedendi Deum, et caelestia eius bona accipiendi. X. Expendatur fides etiam a suo contrario. Toties in

In hoc perfecta est charitas nobiscum, ut fiduciam in die iudicii habeamus. Haec verba tantundem Maiori sonare aut exprimere coguntur, ac si diceret Ioannes: Perfecta dilectio est necessaria ad fiduciam in extremo iudicio, aut perfectae dilectionis fiducia est necessaria ad extremum iudicium et salutem. Verum Iohannes nihil plane huiusmodi dicit. nam nec dicit charitatem esse causam, aut quoddam antecedens fiduciae, ad extremum iudicium necessariae: multo minus, charitatem ad talem fiduciam aut iudicium necessario requiri, aut impossibile esse sine ea quenquam servari, aut ullum unquam

meum conspectum? Finis consummationis, Psalmo 119. Omnis consummationis vidi finem latum tuum mandatum nimis. id est, omnia quantumvis praestantia, solida, et probe absoluta ac perfecta intereunt: sed verbum Dei manet in aeternum, firmum ac ratum credentibus. Finis legis dicitur Christus, ad salutem omni credenti: Romanorum decimo De cuius loci sensu varie disseritur, tametsi tandem pleraeque interpretationes in ultimo scopo conveniant. De eo igitur et nos pauca dicemus. Vox Finis duo habet primaria significata. alias enim rei terminum, metam, aut ultimam partem indicat. Sic finem

de vita est. Sic et Paulus Ephes. 6 loquitur. Sed cum utrobique agatur de spiritualibus armis, neutrobi indicatur, quod nam genus spiritualium armorum Galea salutis significet: cum alioqui gladius, scutum, tibi alia, et aliae partes explicentur: nisi quis per vocem Salutis, velit intelligere salutem et perpetuum auxilium Christi capitis nostri, nobis gratis partam ac donatam. Sic sane ipsemet Paulus 1. Thessal. 5 videtur exponere, cum inquit: Induti pro galea spem salutis. Quoniam non constituit nos Deus, ut nobis iram concitemus: sed ut salutem consequamur per Christum, qui mortuus

quis per vocem Salutis, velit intelligere salutem et perpetuum auxilium Christi capitis nostri, nobis gratis partam ac donatam. Sic sane ipsemet Paulus 1. Thessal. 5 videtur exponere, cum inquit: Induti pro galea spem salutis. Quoniam non constituit nos Deus, ut nobis iram concitemus: sed ut salutem consequamur per Christum, qui mortuus est pro nobis. Galeam sicutet alia arma, contra aliquam civitatem ponere, significat eam obsidere: Ezech. 23. GALERUS, communiter quidem pileum, munientem nos contra pluviam ac solis aestum, significat: sed Exod. 39, est proprium

Ioel 1. pro, periit arescentibus frugibus. Gaudium facere audire, Psalm. 51: Audire fac me gaudium et laeticiam, et exultent ossa humiliata. id est, indica aut evangeliza mihi laeta, nempe quod remiseris mihi peccata. Gaudium salutis redde mihi, Psal. 51. pro restitue mihi salutem, seu remitte mihi peccata, et sic me fac gaudere. Gaudium Domini est fortitudo vestra, Nehem. 8. pro, divino gaudio aut exhilaratione validi robustique reddimini. Gaudium alicuius cum aliquo: id est, delectatur eo. Isaiae 8. Gaudium illius est cum Resim. pro,

et ad hoc ipsum datur homini, ut legi eo rectius obediat: seu (ut Paulus dicit) homo conditur ad bona opera, in hoc ipsum a Deo parata, aut praescripta, ut in eis ambulet, et Deo serviat. V. Huc etiam referatur, quod eodem hoc capite Paulus certitudinem salutis requirit, eoque ex Gratiae et Fide salutem vult pendere. Non potest autem esse certitudo in illa Papistarum iustitia renovationis: quia ipsimet Papistae in suo Tridentino Concilio, et alias asserunt, alium plus, alium minus renovari. Quare in illa imperfectione iustitiae necesse est dubitationem regnare. VI. Cap. 5

secundo inquit: Gratia estis servati per fidem, et hoc non ex vobis: Dei donum est, non ex operibus, ne quis glorietur. In quo loco luculentissime Paulus totam rationem nostrae salutis exponit: causam eius efficientem facit gratiam, ac ab ea excludit opera, et omne omnino nostrum meritum. Ipsam salutem (quae et iustificationem et regenerationem, et vitam denique aeternam complectitur) donum appellat. Causam instrumentalem, per quam illud donum accipimus, dicit esse fidem. Iam facile est animadvertere, si salus est donum, et gratia est causa doni, quid in talibus loquutionibus, Homines

venditi estis, et sine precio redimemini: et cap. 55. Omnes sitientes venite ad aquas: et quibus non est argentum, venite accipite, et comedite sine argento, et sine precio. Sic et Christus clamat, Venite ad me omnes qui laboratis, et onerati estis: et specie convivii gratuitam salutem depingit. GRAVIS, habet varias significationes in Sacris quoque literis, sicut et in prophanis. Nam Cavad, Gravis fuit, significat et gloriosum esse, et divitem: sive id mala occasione fiat, quod divitiae et gloria sint tum suis propriis possessoribus non raro graves ac

pro Graeca gente: quod tunc potissimum fit, cum vox Barbarus ei additur. ut cum Roman. 1 dicit Paulus, se esse debitorem Graecis et Barbaris. Alias omnes gentes aut gentiles notat: quod fit tunc potissimum, cum additur voci Iudaeus, ut cum Rom. 1 dicit, Evangelion esse potentiam Dei, ad salutem Iudaeo primum et Graeco: id est, cuivis genti, non tantum Iudaeis. nam sub istis duabus vocibus omnes gentes continentur. Sic Acto. 19 dicit, audisse sermonem Dei Iudaeos et Graecos. Sic et Rom. 3 dicit, se omnes homines convicisse iniustitiae, tam Iudaeos quam Graecos. id est, omnes

hanc imputativam iustitiam tanquam rem levem, ac minime realem: seu tanquam meram persuasionem, somnium et umbram potius rei, quam veram solidamque rem. sicut et Ethnicus ille, inquiens:
Cum sis ipse nocens, moritur cur victima pro te?
Stulticia est morte alterius sperare salutem. At non esse rem parvam, imputari alicui iustitiam, praesertim Christi, vel ex eo apparet, quod res ingens, ac ipsimet Domino pene importabile onus fuit, quod nostra peccata aut iniustitia sunt ei imputata. Tota quoque Scriptura clamat rem ingentem esse imputari aut non imputari,

caelestem, Remitte remitte nobis debita aut peccata nostra. Sic et ipsemet Dominus anxias mentes quaerentium apud se iustificationem, consolari solitus est, dicendo: Confide fili, remissa tibi sunt peccata. Quare cum piorum mentes praecipue de condonatione peccatorum laborent, ac in ea statuant salutem suam sitam esse, nimirum ea ipsa est nostra imputativa iustitia, qua coram Deo salvi sumus aut fimus. XIII. Rom. 3. 4 et 5. accurate de vera iustitia ac iustificatione, qua coram Deo iusti sumus, agitur: neque tamen usquam vel nutu aut unica vocula indicatur, quod iustificatio sit quaedam

alioqui transferri queunt, nisi per imputationem? O horrendam caecitatem, et simul nefariam blasphemiam, ut ipsorum hypocritica opera ac iustitiae, vel potius foedissimae iniustitiae, miseris hominibus obtrudantur et imputentur: filii Dei longe absolutissima iustitia obedientiae ac passionis, ad salutem hominum divinitus ordinata ac donata, vituperari ac condemnari debeat? Quare et plerique eorum (inter quos et Catharinus in libro de Incruento sacrificio) audacissime scribunt, iustitiam Christi tantum pro originali peccato et actualibus usque ad Baptismum satisfecisse: pro reliquis vero

operum venditavit, sed etiam brutis atque adeo mortuis rebus (ut statuis, mortuorum fictis ossibus, aut laceris panniculis, quin et herbis, aquae, et aliis innumeris nugamentis aut elementis indidit quanquam singularem sanctitatem, quae utentibus quoque imputaretur, ac prodesset etiam ad aeternam salutem. Sic de aqua benedicta canunt isti blasphemi seductores, Aqua benedicta deleat tua delicta, sitque tibi salus ac vita. Sic istis hominibus etiam aqua lustralis potest suam sanctitatem per imputationem peccatoribus communicare, eorumque iniustitiam abolere. Multo vero id magis facit

exempla imputativae iustitiae, ut eorum blasphemas calumnias redarguerem, quibus imputativam Christi iustitiam exagitant, tanquam rem vanam ac commenticiam, cum ipsi innumeras in sua illa errorum Babylone humanorum meritorum imputativas iustitias habeant, in eisque totam pene veram pietatem ac salutem hominum collocent. ¶ Ut vero (sicut paulo ante dixi) omnis occasio errandi simplici auditori auferatur, duo quaedam discrimina inter humanam et divinam imputationem diligentissime observanda ac consideranda sunt. Primum ergo illud expendatur, quod omnia hominum rationalia et verbalia, seu

integrum in voce FIDUCIA explicatum vide: ubi et plura huius loquutionis exempla enumerantur. In, pro De: Deuteron. 3. Ne me alloquaris in verbo hoc amplius: pro, de hac re. Ephes, 5. 32. Ego autem dico in Christum et ecclesiam, pro, de. Sic forte accipiendum est illud Ore fit confessio ad salutem pro De. Tale est illud usitatissimum, gloriari in Domino, aut alia quapiam re praestanti cuius sunt innumera exempla in veteri et novo Testamento. Sic exponi posset illud celebre, complacere in aliquo, ut in filio, aut in tibiis viri, aut fortitudine eq vi: pro, gaudere aut delectari de

perficitur: id est, vis ac potentia Christi tunc potissimum in singulis piis cernitur, dum eis peccata remittit, et aliqui eos in sua multiplici infirmitate interna et externa, innata aut domestica, et ab aliis illata seu accidentaria fovet, tuetur ac sustentat, custo diens eos potentia sua ad salutem, et non patiens a quoquam de suis manibus rapi. In doctoribus vero multo magis cernitur, cum ex ore infantium et lactentium virtutem suam perficit Deus. Infirmitas, cui non medela: secundo Paralip. 21. pro infirmitas incurabilis. Paulus Rom. octavo dicit, etiam legem fuisse infirmam

Quaerite Dominum dum inveniri potest, invocate eum dum prope est. Dixi supra, verbum Invenire aliquando significare acquirere. Sic videtur accipi Matthaei 16, cum dicit Christus: Quicunque perdiderit animam suam mea causa, inveniet eam. id est, acquiret, conservabit, nempe ad aeternam salutem ac felicitatem, quantumvis hic eam perdidisse videatur. Sic et Latinum verbum Invenio, aut Reperio, ferme more Hebraeorum, pro acquirere et parare sibi accipitur, teste Donato in Eunucho. quomodo et in Heautontimorum eno inquit: Abii militatum, ibi rem et gloriam armis belli reperi.

Dominus te iudicavit de hostib. tuis: 2. Sam. 18. Et Psal. 35. 43. Iudica me Domine, et age causam meam contra gentem non sanctam, ab homine iniquo et doloso eripe me. Gen. 30. Iudicavit me Deus, et exaudivit vocem causamque meam. Isai. 59. Expectavimus iudicium, et non est: salutem, et elongavit se a nobis. i. liberationem. Ibidem, Propterea elongavit se iudicium a nobis: in eodem sensu. Vicina huic significatio est, cum vindicare valet. ut Deuter. 32, Dominus iudicabit populum suum. i. vindicabit, puniendo impios liberabit. Iacob idem videtur velle, Gen. 48.

recht, ad verum ius ac iustitiam, admirabundum risisse, et quaesivisse, Num etiam aliquod iniustum ius, Unrecht Recht, existat? Recordari iustitiae Dei, aut etiam praedicare eam, Psalmo septuage simoprimo, de eius immensa benignitate ac beneficentia accipendum est, ideo coniungit ei Salutem Dei. Posses [?: tam- ] eum locum etiam de imputativa iustitia exponere. Reddere alicui iustitiam suam, est reddere praemia digna iustcia, aut etiam poenas in iustitia dignas. Primo Samuelis vigesimo sexto: Dominus reddat viro iustitiam suam, et fidem suam. id est praemia

Item, Signaculum accepit iustitiae. Et, Resurrexit propter iustitiam nostram, etc. De hac imputativa iustitia saepe vaticinantur Prophetae et Psalmi, quod annunciabitur gentibus, etc. Unde coniungunt crebro hanc vocem cum salute. Psal. 98. Notam fecit salutem suam, in oculis gentium revelavit iustitiam. Sed iam ad propositum scopum. Primum igitur constat, iustitiam nostram venire a Christo. Notissimum enim est, Hieremiam testari clarissime Cap. vigesimotertio et trigesimotertio, ipsummet Meschiam, qui etiam sit futurus verus ac

vocat iustitiam ex Deo, seu a Deo: item quod Is. 59 Deus agens de Meschia dicitur circumspexisse num sit qui se opponat irae eius: verum cum nemo esset, servasse eum sibi suum brachium, suamque iustitiam, qua quod volebat peregerit, et quasi labentem ruentemque gloriam ac regnum suum mundique salutem suffulserit, ac in integrum restituerit. Atque hgc nunc dicta sunto de iustitia Dei, seu imputativa. Quod vero haec vox nonnun quam etiam infusam iustitiam, aut renovationem illam internam, quae veteri homini opponitur, significet, hisce exemplis ostendi possunt. 1. Pet. 4. Si iustus vix

restituere: aut alio qui iam [?:-am ] pereuntem ex certo manifestoque exitio eripere, quod [?: e-a ] fit in iustificatione. Liberamur enim a iure ac potestate peccati et mortis, donaturque nobis iustitia Christi, ob quam datur Spiritus sanctus et vita aeterna. Consequi salutem: 2 Tim. 2. Omnia suffero propter electus, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria aeterna. Consequi misericordiam. 1 Tim. 1, et 1 Petr. 2. Habere vitam aeternam. 1 Iohan. 5. Qui habet filium, habet vitam. Qui vero non habet filium Deivitam non habet.

ex certo manifestoque exitio eripere, quod [?: e-a ] fit in iustificatione. Liberamur enim a iure ac potestate peccati et mortis, donaturque nobis iustitia Christi, ob quam datur Spiritus sanctus et vita aeterna. Consequi salutem: 2 Tim. 2. Omnia suffero propter electus, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria aeterna. Consequi misericordiam. 1 Tim. 1, et 1 Petr. 2. Habere vitam aeternam. 1 Iohan. 5. Qui habet filium, habet vitam. Qui vero non habet filium Deivitam non habet. Item: Ut sciatis, quod vitam [?: habetis ] aeternam.

quaeque iam pubertatis annos ingreditur. Sed in Sacris literis etiam de multo immaturiore aetate accipitur. Sic Matthaei 19 clare adolescentiae ipsi praeponitur. Nam iuvenis νεανίσκος, aut adolescens ille, ut multi vertunt, quaerens de via ad salutem respondet, Se omnia ea Decalogi praecepta quae ei Christus proponebat, inde a iuventute servasse. Quibus verbis videtur imam puericiam necessario indicare. Sic credo et illud Genesis 8, pro prima pueritia accipiendum esse, cum Moyses dicit, Cor hominis esse pravum inde ab adolescentia, ut

sibi. Ablactatos aut amotos a lacte, videtur Isaias cap. 28 vocare, imperitos prophetas ac sacerdotes, qui ob extremam ac infantilem ignorantiam sunt ad docendum inepti. Alii tamen eam locutionem ibi exponunt de pusillis Christi, esurientibus ac sitientibus veram doctrinam et salutem, aliaque Christi beneficia. LACHRYMA, praesertim in plurali, crebro significat calamitates, dolores ac tristicias, veluti certissimum horum tristium affectuum indicium. Psal. 80. Ci [?:-asti ] eos pane lachrymarum, et potasti eos lachrymis

discriminis est (ut obiter attingamus) quod sicut severa Dei iustitia plurimum ab eius gratuita misericordia eam fert, et sicut homo iustus, integer ac incorruptus aut lapsum, plurimum distat ab hoc nunc prorsus iniusto et perdito: sic etiam Deus duo diversissima doctris genera, ac ceu vias ad salutem proposuit. Initio [?: ] cum homo esset integer, et Deo perfecte obedire posset, Deus secundum severam suam iustitiam, qui [?: ] nis bene, et malis male facit, proposuit ei normam perfectissimae obedientiae, quam legem vocamus, cuius summa est: Sancti estote, sicut

adeo cupide offert, et veluti obtrudit, ut nulla benignissima, dulcissima ac indulgentissima mater tanto ardore dilectissimum filiolum, si eum videat fame pereuntem, ad sua ubera invitare, allicere, ac pertrahere conari posset, quantis ille blandimentis et ardenti desiderio nos ad sese, veramque salutem exhoc aeterni exitii barathro pertrahere conetur et flagret. Quandoquidem igitur hae duae doctrinae adeo a sese invicem diversae sunt, ut etiam ex diametro inter se invicem pugnare, ac se mutuo destruere videantur: facile est anima duertere, quanta sit necessitas eas a se invicem exacte et

quod nec ceremoniales ac iudiciales leges eos ulla ex parte amplius obligent, nec ipsa quoque moralis lex eos damnare potest, liberante eos Christo ab eius debito perpetua remissione peccatorum, gratisque eis vitam donante. Quarto, lex est etiam corrupto homini, eamque agnoscenti, imbecilla ad salutem, non sui natura, sed ob carnis corruptae malitiam, quae ei vere obedire aut satisfacere ne quit. Ita lex est eidem homini extra gratiam existenti imbecilla ad salutem. Romanorum septimo, octavo:

perpetua remissione peccatorum, gratisque eis vitam donante. Quarto, lex est etiam corrupto homini, eamque agnoscenti, imbecilla ad salutem, non sui natura, sed ob carnis corruptae malitiam, quae ei vere obedire aut satisfacere ne quit. Ita lex est eidem homini extra gratiam existenti imbecilla ad salutem. Romanorum septimo, octavo: Gal. 3. Et contra, eidem efficax est ad mortem ac exitium aeternum. Sic idem homo est tum sine lege, scilicet quae ei iustitiam ac vitam dare posset: tum sub lege, ipsum

legem quae iustificare ac salvare queat. Et Propheta inquit, datam esse legem non bonam: id est, non vere salvantem. Praeterea Paulus pro hac phrasi opera legis saepe simpliciter opera dicit: sicque omnem iustitiam operum ex salute, ut stercora et damna quaedam excludit. Dicit quoque iustitiam ac salutem donum esse. ad haec utitur particula Gratis: dicit item, impium, et non operantem iustificari: et iustificationem esse gratuitam iustitiae imputationem, esse remissionem peccatorum. Auget quoque vehementius hanc separationem iustitiae gratuitae ab omnibus bonis operibus, dum Romanorum

ob veram iustitiam, qualis Christi est, credentes eo referri et inscribi. Sic et locus Psalmi supra citatus docet, homines posse expungi et inscribi in eum librum. Quod vile est observatu, cum ne desperemus de reconciliatione cum Deo: tum ne extra meritum Christi, ac fidem eum apprehendentem, salutem in aeterno quodam [?: ] to, electione, aut praedestinatione quaeramus: quae esset summa tum in Christum mediatorem, tum et in iusticiam Dei blasphemia. Talem (ut ita dicam) delebilitatem de libro viventium, et Apocal. docet 3. cap inquiens: Qui vicerit, amicietur

loqui Iob 33. Et scientiam puram verba mea loquentur: i. puram et solidam veritatem loquar. Loqui verba cantici: pro canere, psallere. 2. Sam. 22, Locutus est David verba cantici huius Domino: i. canatavit Domino. Loqui in verbis alicuius, est idem quod Latini dicunt, Meis verbis ei salutem dices. id est, meo nomine et quidem iisdem verbis, quibus ego tibi iniungo. Ezek. 3. Vade, et loquere in verbis meis: pro, hunc ipsum sermonem eis propone, quem ego tibi. Loquendo loqui sicut et aliae huius modi repetitiones, emphasim habent. Exod. 4 Non'ne frater tuus Aaron, scio

sicut vir, et [?: veniat-- ] disceptationem secum: i. praeparet et instruat se bonis [?: ] misque rationibus, quib. cum Deo discepter. Isa. 1 [?: dic-- ] iustitia futura cingulum lumborum Christi, quia [?: es-- ] futurus potens ac robustus ad salutem hominum: [?: dixi-- ] supra, cingulo confirmari lūbos ac robur hominis [?: ] Paulus Eph. 6 pios vult esse cinctos veritate: i. [?: ha- ] veram religionem, alienos esse ab omni hypocrisi, et in [?: ] muni vita vera innocentia et solida

est pater. Non stetit autem vel perstitit in ea, ratione suae essentiae, ex imagine Dei in contrariam inversae, ratione consiliorum et operum suorum. Tertio, Mendacium dicitur etiam in rebus quae id re ipsa non praestant, quod externa specie pollicentur, ut cum dicitur equus esse mendacium ad salutem, Psal. 33. id est, non praestare ipsa re salutem, victoriam, aut saltem evasionem ex periculo, quam externa specie ferociae roboris et velocitatis polliceri videbatur. Hac ratione etiam Fons dicitur Mendax: Hierem. 15 Futurus es mihi veluti fons mendax, veluti aquae

essentiae, ex imagine Dei in contrariam inversae, ratione consiliorum et operum suorum. Tertio, Mendacium dicitur etiam in rebus quae id re ipsa non praestant, quod externa specie pollicentur, ut cum dicitur equus esse mendacium ad salutem, Psal. 33. id est, non praestare ipsa re salutem, victoriam, aut saltem evasionem ex periculo, quam externa specie ferociae roboris et velocitatis polliceri videbatur. Hac ratione etiam Fons dicitur Mendax: Hierem. 15 Futurus es mihi veluti fons mendax, veluti aquae quae non sunt fideles: id est, fons qui, cum maxime opus est aquis,

verissimum sit, esse amplificationem a re impossibili sumptam: qua ostenditur, credenti omnia esse possibilia de quo genere amplificationum in Regulis Universalibus. Accessistis ad montem Syon, non ad montem Syna ardentem: Hebr. 12. id est, ad Evangelion quod ex monte Syon venit, et omnibus salutem offert: non ad legem terribilem et damnantem, quae perinde est horrenda ut fuit species montis Synai, cum publicaretur Lex. Mons sanctus, vocatur mons Tabor, 2. Petr. 1, ob miranda quae ibi acciderunt. Apoc. 17, dicitur meretrix sedere super septem montes: quod etsi recte exponitur

Propterea deseret matrem et patrem ut adhaereat uxori suae. Et Paulus causam tanti amoris exponens, ostendit eam esse, quod sit propria hominis caro: nemo autem sanus soleat carnem suam odisse. In Christo non est masculus, nec mulier aut femina, sed omnes sunt unum: Gal. tertio. id est, quod ad salutem consequendam per Christum attinet, nullum est discrimen inter sexus aut conditiones, omnes ibi sunt similes et pares. Via aut Semita mulierum: id est fluxus menstruus. Gen. decimooctavo: Desierat autem Sarae via aut semita secundum mulieres. id est, vena aut fluxus mulieribus

si uno saltu moenia hostilia transilirem. Hier. 15, Et dato te huic populo murum aeneum, pugnabuntque contra te, et non praevalebunt tibi: quia tecum sum, ut servem te. Murus etiam quidvis defendens homines significat, eodem tropo: ut Isaiae 26 Urbs fortis est [?: no-s ] , salutem ponet murum et antemurale: id est, tum magna moenia, tum et parva quae ante magnum murum [?: ] , erunt salutaria civibus: valide arcebunt hostes, ne possint civitatem capere. Per metaphoram autem spiritualia Dei praesidia notat, quibus tuetur suam Ecclesiam, quae per hanc

erat, vel potius oportebat (ut est in Graeco) [?: ] pascha: non de facto, eventu, aut exitu, sed de iure accipiendum est. Sic etiam de iure intelligendum est, [?: ] dicitur, obedientia, bona opera aut Decalogus est necessarius. Quinetiam cum haec dicuntar necessariam salutem, de iure accipiendum est, salva tamen dispensatione, et (ut ita dicam) superioritate Evangelii (quod est superius ius) per remissionem peccatorum, [?: ] necessitatem dispensante aut tollente. Quod [?: ] dispensat semper de praeterito, non de futuro: debito non

aut praeter naturam est. Haec non tantum propter praecedentes loquutiones adscripsi: sed etiam ut ista communis loquutio omnium linguarum intelligatur, cum aliquid dicitur esse necessarium ad aliud: quam communem loquutionem etiam impia propositio Maioris continet, Opera sunt necessaria ad salutem, Quae sententia in omnibus linguis, et omnium sanorum iudicio omnino significat, Opera sunt concausa salutis, seu quiddam praecedens ac operans eam ut et in praedictis locis Aristot. istam locutionem exponit. Verum nihil attinet longius ire quaesitum istius erroris sensum: ille ipse

sententiam de causa sine qua non, quae sane est quiddam antecedens, et concausa eius cuius est causa. Quare prorsus detestanda est istorum hominum impudentia, qui violenter excusandi nefarii erroris causa exponunt, quod sit intelligendum, Bona opera debere prorsus sequi partam iustificationem ac salutem: cum nemo mortalium dicat, effectum esse necessarium ad causam, sed contra, causam ad effectum. Nemo dicit saturitatem esse necessariam ad panem: sed contra, panem esse necessarium ad saturationem. ¶ Haec iam devoce Necessarii dixisse sufficiat: nam reliqua significata et exempla facile ex

idem valere quod causa: ut Mar. 9. Quisquis unum ex talib. puerulis accipit meo nomine, me accipit: i. quicunque mei gratia aliquem minimum homuncionem acceperit tanquam meum cultorem aut etiam ministrum, etc. Sic ferme et Latini voce nominis utuntur: ut cum iubent alicui suo nomine salutem aut aliquid aliud dici, vel quippiam fieri aut dari. tametsi non desit et hic discrimen. Cum vero dicit Christus, se venire in nomine Patris: non tantum eius gratia se venire indicat, sed etiam ab eo iussum, et eius doctrinam afferendo: ut complectatur causam efficientem, formalem et

etiam sequentes motus bonos aut malos: alias approbo, curo, foveo, iuvo, alias contra. Sic accipiendum est quod Paulus ait 2. Tim. 2 firmum fundamentum esse, Novit Dominus suos: id est, Haec est basis fidei nostrae, omnis nostra securitas ac firmitas, quod virtute aut manu Dei custodimur ad salutem, eaque fovemur ac iuvamur: ex aqua nemo nos rapiet. Non significat simplex novisse: alioqui Deus omnia novit. Sic Psal. 1, Novit Dominus [?:-iam ] iustorum, iter autem impiorum peribit: id est, Dominus probat viam et actiones piorum, eosque curat, iuvat,

An non nosti quod sit amaritudo in novissimo? pro, bene scis, quod ubi ultima desperatio accidit alteri parti, atrocius pugnet quam antea, cum fugae ac evasionis spes appareret. Proinde ne compuleris nos ad extremam desperationem, ac necessitatem nos defendendi, ubi una salus est nullam sperare salutem. Vulgo dici solet, Cum desperatis pugnare esse periculosissimum. Novissimum ponitur pro filiis, aut posteritate. Hierem. 31, Est spes novissimo tuo, vel fini: id est, reliquiis, aut posteritati, aut filiis. id est, bene illis sperandum est. Novissima tuba: id est, quae postremo

externa vita cernere non possumus, eoque aut [?: pr- ] sus ociari, aut certe parum feliciter operari [?: cog- ] sic in spirituali vita nisi lucerna verbi Dei ac Spiritus S. nobis praeluceat, caecutimus, et facile ubique [?: imp- ] gimus, contra Deum, nostram salutem et proximum agentes. Huius significationis haec exempla esse possent. Roman. 13, Nox praecessit, dies [?: appropinqua- ] id est, inscitia et obscuritas religionis nunc [?: affulg- ] luce Evangelii evanescit. Haec nox negatur futura in illa nova ac caelesti

iussus offerre filium, summo mane surgit: Genes. 22. Sic Ierem. [?: ] alii prophetae dicuntur summo mane surrexisse, et [?:-nuisse ] populum: quibus verbis Deus indicat suam indigentiam et assiduitatem in revocandis hominibus, [?: ] paenitentiam ac salutem, a peccatis et exitio. Ier. 6. surgite, et ascendamus noctu, ut demoliamur palatia [?: ] . Nox observationum vocatur Exod. 12, ea nox, qua [?: ] sunt primogenita Aegyptiorum, et [?: conserva-litarum ] , quaque Israelitae ex Aegypto educti sunt:

[?: caeremoni-- ] eam in omnem posteritatem observari et custodiri, ut perpetuo tanti beneficii recordarentur: vel etiam multo magis, ut interea audirent, discerent ac meditarentur, qualis ac quantae liberationis illa omnia picturae typique essent, sicque vera fide verum pascha in salutem aeternam comederent. Vigilia nocturna, pro brevissimo tempore ponitur Psalm. 90, et comparantur cum ea mille anni coram Domino. Quid Vigilia sit, dictum est in voce CUSTODIA, et dicetur etiam in voce VIGILIA. Noctem esse sicut lucem aut diem Domino, est, eum omnia perspicere, nihil

et [?: co- ] da. Nubes stillare iustitiam aut iustum: Isa. 45, Rorate caeli desuper, et nubes stillent iustitiam: id est, meo beneficio doctrina simul et iustitia per Messiam [?: venie-- ] adeo copiose, ut terra hac caelesti pluvia rigata, et velati operta proferat salutem et iustitiam: id est, homines recte edocti et renovati, consequantur iustitiam et salutem et praestent novam obedientiam, haec simul crescent. Sicut nubes volant, Isaiae 60. Qui sunt isti, [?: qui- ] nubes volant, et sicut columbae ad fenestras suas: Comparat Apostolos

caeli desuper, et nubes stillent iustitiam: id est, meo beneficio doctrina simul et iustitia per Messiam [?: venie-- ] adeo copiose, ut terra hac caelesti pluvia rigata, et velati operta proferat salutem et iustitiam: id est, homines recte edocti et renovati, consequantur iustitiam et salutem et praestent novam obedientiam, haec simul crescent. Sicut nubes volant, Isaiae 60. Qui sunt isti, [?: qui- ] nubes volant, et sicut columbae ad fenestras suas: Comparat Apostolos nubibus tum ob rigationem salutaria doctrinae, quae alioqui crebro pluviae comparari

est, immensa ac ineffabilis est veritas promissionum tuarum. Eadem locutio est etiam Psal. 36. Nubes abiens, transiens, [?: defi- ] Iob 7. Ut deficit nubes, et abit: sic qui descendit [?: ] infernum, non ascendit. Persequuti sunt sicut nubes quae transit, salutem meam: Iob 30. pro, velocissime insecuti sunt me. Nubificare nubem super terram, Gen. 9. id est, excitare nubem. NUDUS, et NUDITAS, varie accipitur in Sacris [?:-is ] . Dicam autem primum de iis significationibus et loquutionibus quae magis propriae sunt, et

spem, quod in resurrectione nova veste immortalitatis et gloriae induemur: et mox addit exceptionem [?: ] conditionem, Si modo induti, et non nudi [?: reperi- ] Quidam enim Babylonicae Thaidis collusores, interpretati sunt hoc dictum de necessitate bonorum operum ad salutem. Sed Paulus contra interpretatur necessarium huius vitae indumentum, de sola Christi acceptione, inquiens: Quotquot baptizati estis, Christi induistis. Verum de metaphora induitionis, vide supra in verbo INDUO aliqua. Sic et ipsemet pater caelestis ipso facto et praxi Gen. 3,

usurpari de qualicunque adiunctione rerum, etiam non [?:-ctissime ] corpori inhaerentium, nedum solum de [?: qua-am ] inhaerentium mutatione, aut virtutum infusione, aut de bonis operibus: ut isti somniant, qui cum pseudoapostolis operum necessitatem ad salutem no [?: ] obtrudunt. Verum, uti dictum est, ipsemet Paulus clare suam sententiam et phrasin declarat, cum istam necessariam induitionem ait esse, induere ipsum Christum servatorem: hoc est, percipere eius meritum, beneficia, ac bona opera in nos: non nostra, quae nos Deo

obtrudunt. Verum, uti dictum est, ipsemet Paulus clare suam sententiam et phrasin declarat, cum istam necessariam induitionem ait esse, induere ipsum Christum servatorem: hoc est, percipere eius meritum, beneficia, ac bona opera in nos: non nostra, quae nos Deo [?:-stemus ] , ut ad salutem pertinentia, celebrare, aut in [?: ] fiduciam in extremo iudicio habere: ut Maior (huius erroris instaurator) in Postillis suis contendit. NUMERUS, aliquando paucitatem significat: quia pauca facile numerari queunt. Aliquando contra, multitudinem. Genes. 34, Ego

adeo creverunt. [?: ] numerum rei alicuius: Numeri tertio, Numerati [?:-um ] secundum numerum omnis masculi, a filio mentis. Non nosse numeros alicuius rei: id est, esse innumerabiles. Psalmo septuagesimoprimo: Os meum narrabit iustitiam tuam, tota die salutem tuam, quoniam non [?: ] numeros: pro, quamvis salus tua sit mihi incomprehensibilis, et excedat captum mentis meae: vel, tametsi non noverim quam saepe me servaveris ac liberis. Numerare dies: pro, scire eorum numerum. Psalmo 90. Sic fac scire nos, ut numeremus dies

promittitur. [?: ] universalitas facile ac firmiter ex Scriptura probat: [?: po ] test. Necessariissima vero est eadem, quia alioqui [?: co- ] entia ac fides non potest syllogismum in prima figura efficere, maiore non existente universali. Necesse aut est ad salutem habere hosce duos syllogismos. Primum [?: leg- ] Omnes homines, omni tempore in hac vita, post [?: ] etiam pii a lege Dei accusantur et redarguuntur, quid sint peccatores, et digni aeterno exitio, omnesque [?: ] peccatum concluduntur: Ego sum homo:

bona opera, innumera vero mala, atque adeo pessima habeatis. At ego vobis dico, nullam esse aliam rationem placandi Deum, et consequendae iustificationis, quam credendo in me, eius legatum et mediatorem, ac servatorem mundi. Eadem significatio videtur esse et Phil 2, Cum tremore et timore salutem vestram operemini. id est, quaerite, promovete, urgete. Non significat, merito operum acquirite. Sic et Hebraeum עשח asa fecit, operatus est, saepe significat quaerere et acquirere. Gen. 12. Tulit Abraam omnia quae acquisierant, et animas quas

positi sunt. Alii enim vertunt Oriens, alii germen, idque varie exponunt. Plerique tamen de Christo intelligunt, quem putant orientem aut germen vocari. Posset autem forte rectius dici, quod illud invisit aut respexit, referatur ad praecedens Deus. qui dicitur per viscera misericordiae dare salutem, qua sua misericordia aut beneficio nos inviserit. Quod si id verbum eo referas, tum Oriens ἀνατολὴ nomen substantivum, erit vel pro adiectivo, vel pro participio accipiendum: quorum utrunque est Hebraeis usitatissimum, ut dicatur Deus per

una cum tua pecunia, sicut et deberis aeterno exitio. Primae Timothei sexto: Cupiditates immergunt hominem in interitum et exitium. Secundae Petri tertio: Perditio eorum non dormitat. pro vicina est, accelerat. Hebraeorum decimo: Nos non sumus subtractionis ad exitium, sed fidei ad animae salutem. id est, non deficimus a Christianismo, veraque salute, ut ea ratione nobis aeternum exitium accersamus. Sectae aut haereses perditionis: secundae Petri secundo. pro, sectae pestilentes, ac perniciosae hominibus, etc. PEREGRINUS, in Sacris literis significat non

repetebat, ut videlicet ius primogeniturae reciperet. Actorum quinto: Ut daret poenitentiam Israeli. id est [?: ] na poenitentiam consequentia, nempe [?: reconciliati- ] cum Deo, et Spiritum sanctum. Actorum undecimo: Num igitur etiam Ethnicis Deus dedit poenitentiam ad salutem? id est, num eos Deus recipit in Ecclesiam et adoptat sibi in filios? secundae ad Timotheum secundo: Cum lenitate erudito adversarios, si forte eis Deus dederit poenitentiam ad cognitionem veritatis. Poenitentiam vocat hic Apostolus, illam Dei gratiam ac beneficium, quo nos trahit aut

multa patientia tolerare, quae ipsi non fecimus, quaeque nobis extreme displicent ac molesta sunt. Quod si Deus ipse autor esset et conditor talium vasorum, non posset certe dici ea magna patientia pertulisse. Conatur et confirmare dicto 1. Thess. 5: Non constituit nos Deus ad iram, sed ad salutem. unde infert, Deum constituisse quosdam ad interitum. Lenius autem vertit ibidem ἔθετο, per Constituit. Rectissime autem et hoc ei opponi potest quod diversarum specierum non plane in omnibus diversa est ratio, sed in aliquibus tantum: nec mox quod

sed ad sanctificationem. Unde tamen nequaquam colligere licet, Deum aliquos vocasse ad impuritatem. Ne autem diversa quis haec loca esse dicat, collocentur iuxta se invicem: unde apparebit ea et loquutionis forma, et rerum convenientia simillima esse. Non posuit nos Deus ad iram, sed ad salutem: Non vocavit nos Deus ad impuritatem, sed ad sanctificationem. Sed de hoc Hebraismo, etiam in Regulis Universalibus vide. Quod porro hoc verbum valde vicinum sit verbo Dare, supra in verbo Do, et Mundus, prolixius ostendi. POPULUS Latinis significat proprie coetum unius

aut praeordinatio Dei. Sophistis Praescientia est, quaedam Dei praecognitio futurae bonitatis, aut meritorum piorum hominum, et pravitatis ac pec catorum impiorum: ob quam praevisam bonitatem aut improbitatem, Deus porro praedestinaverit aut praeordinaverit, hos quidem ad exitium, illos vero ad salutem. Sed impiam esse hanc sententiam, vel inde apparet, quod et praedestinationem in fun damento nostrae probitatis, non Christi meriti collocat: et quod tum Originale peccatum, corruptionem aut malitiam, qua omnes homines ex aequo infectos esse constat: tum et Christi ac Spiritus sancti

Paulus, Est praeordinatum ut cognoscat illum iustum, et audiatuo cem ex ore eius. In Graeco est, Designavit aut delegit. Denique et Act. 13. Crediderunt quotquot fuerunt praeordinati ad vitam. In Graeco est Ordinati: id est, quos Deus pro sua bona voluntate suo spiritu ordinavit ac direxit ad salutem aeternam. PRAEPARARE verbum, in Vulgata versione alicubi aliquid obscuritatis habet. Est autem in vereri Testamento in talibus locis plerunque כון Cun, quod non tantum praeparare, sed et erigere, constabilire ac consolidare, significat. De

vel ut eius causam contra me tueamini? Exod. 18 Este tu pro populo coram: id est, age causas populi coram, eorum negocia ad illum refer, eumque consule, ac eius opem misericordiamque illis implora. Animam suam debit precium pro multis: Marci 10. Matthaei 20. id est, in multorum commodum aut salutem: tametsi et hic alqua commutatio subsit. Matth. 17. Da staterem pro me et pro te. id est, in nostrum commodum, ut istorum exactione ac molestatione liberemur: tametsi et hoc [?: ] aut locum alterius indicet. Animam ponere pro fratribus, inquit Iohan. 1. id est, in commodum

ovibus suis, est pro eis fortissime usque ad mortem depugnare, ut illae a lupis exitioque liberentur. Pro aliquo orare, idem valet, nempe in eius commodum aut bonum. Sanctifico me pro eis: Iohan 17. id est, offero me tibi in sacrificium. Unum hominem mori pro populo. id est, ad totius populi salutem. Aliquando causam finalem, seu ut aliquis aliquid assequetur, ut dare pecuniam pro pane aut veste vel libro Hebraeor. 12. Vendidit sua primogenita pro cibo. Ibidem Christus sustinuit crucem, pro proposito sibi gaudio id est, ut potiatur illo gaudio, illa felicitate, utque recipiat a patre

gaudio, illa felicitate, utque recipiat a patre nomen supra omne nomen. Lucae 5. [?: ] Offer pro mundatione tua. id est, ut munderis. Carnem meam dabo pro mundi vita. id est, ut vitam acquiram mundo. Iohan. 6. Sic Actor. 27. Accipite panem pro salute vestra. id est, ut vivatis, in salutem vestram. Nonnunquam Pro idem valet quod propter, et quasi causam efficientem: ut cum dicimus aliquem puniri pro suis sceleribus aut facinoribus. Sic Luc. 19 dicitur Hierosolyma punienda pro eo quod non agnovit [?: Mes- ] Et Actor. 12. Herodes esse punitus pro eo quod non

cui divinis ac humans legibus, ut eum maxime curemus et iuvemus, obstricti sumus. Sic sumus primum nobismet obligati, ac nos regamus, nostram vitam, corpus et animam recte foveamus ac curemus, in huius et futurae vitae rebus. Unde gravius peccat, qui in semet peccat, quam qui in alium: qui suam salutem temporariam aut aeternam negligit, aut etiam semet interficit, quam qui alium. Secundo loco sunt, parentes, liberi, uxor, etc. Quare etiam Paulus vult, ut unusquisque suos domesticos praecipue curet: quod qui negligat, sit infideli deterior. Porro autem, quia etiam alium

caeremonis, quasi nota quaedam conspicua, et in sensus incurrens, qua testabantur, eos iuste damnandos, quando quidem praedicatum servatorem accipere noluerint. [?: S-- ] nim non ipsorum opes, aut sua aliqua commode dicendo ipsos quaesivisse, sed tantum ipsorum propriam aeternamque salutem. PUPILLUS, eandem vim naturamque in servum sacro obtinet, quam Orphanus. Vide igitur supra, et postea in voce VIDUA, quia orphanus et pupillus saepe viduae adiungitur. PUPILLA oculi, nigrum illud in medio oculi, in quo omnis videndi vis aut facultas consistit,

id quod significatum est? Quomodo dicet Amen? et sequenti, Quomodo dicunt quidam inter vos, quod non sit resurrectio? Galatis secundo, Quomodo cogis gentes Iudaizare: id est, cur, aut quo tandem iure, vel etiam qua fronte? Hebraeorum secundo, Quomodo nos effugiemus, si tantam neglexerimus salutem? Porro causa et origo huius Hebraismi ea est quod saepe interrogatio figurata negat: de qua re Rhetores praecipiunt. Sic et Quare, ac consimiles interrogativae particulae, saepe vel negant, vel arguunt, vel accusant, vel refutant. Quoniam autem est insignis locus Iohannis sexto,

97. Dominus regnavit, exultet terra: id est, potenter suis opitulabitur, et Psal. 47. Dominus regnabit super gentes. Et Psal. 93: Dominus regnabit, induit decorem, induit Dominus fortitudinem, et accinxit se. Isaiae 52: Annunciantis bonum, praedicantis salutem, et annunciantis Zion, Regnat Deus tuus. id est potenter aderit et aget, te liberando, et hostes tuos puniendo. In hac significatione verbum Regnandi tribuitur etiam hominibus: ut Hieremiae 22. Nunquid tu regnabis, quod te immisces cedris? id est, putas' ne te hic adeo potentem fore,

igni in die damnationis et exitii impiorum. Ponitur praecedens pro consequente. per repositionem enim fit conservatio: et porro, aliquid alicui paratum ac in promptu esse significat. REPORTARE, pro consequi ponitur. Reportare promissionem, Hebr. 10. Reportare finem fidei salutem animarum, 1. Pet. 1. est, consequi ea bona: sicut si quis aliquo iret allaturus quae sibi usui essent. ita pingitur per metaphoram curriculum vitae humanae. Ponitur ergo sequens pro praecedente. prius enim est acquirere, postea secum asportare. REPROBARI, pro reiici ac damnari

cui revelatum est? Sic Romanorum primo. Iustitia Dei in Evangelio revelatur. id est, indicatur, manifestatur. Et mox: Ira Dei revelatur de caelo. Isaiae vigesimo secundo. Revelatum est in auribus Domini. id est, blasphemia, quae ibi praecessit, innotuit Domino. Psalmo 98. Notam fecit Dominus salutem suam, revelavit coram gentibus iustitiam suam. idem bis dicit. Isaiae 56. Prope est iustitia mea, ut reveletur. id est, ut toti mundo patefiat. Revelari alicuius malitiam, aut scelera, crebro dicitur. Revelastis praevaricationem vestram, Ezechielis 21 et 23. Revelabitur ignominia

Domini nostri IESU Christi de caelo eum angelis potentiae suae. Eadem vox, ac in eodem usu etiam, 1. Pet. 1 et 4 reperitur. Sic et Rom. 8 habet: Quae nunc patimur, nequaquam paria sunt futurae gloriae in nobis revelandae. id est, divinitus donandae. Virtute Dei custodimur per fidem ad salutem, quae parata est revelari in ultimo tempore: 1. Petri 1. id est, exhiberi. Verum non est ignotus hic idiotismus etiam Graecis, Latinis ac Germanis, ut verba Noticiae pro verbis rerum ponantur, seu dictum pro facto, ut Linacer loquitur: et supra, et in quadam Regula Universali idem

Psalmo trigesimooctavo, Rugio prae fremitu cordis mei. Item: [?: D-tus ] sum, et contritus valde, rugio prae fremitu cordis mei. Sic et Psalmo 22, Longe a salute mea verba rugitus mei: id est, meae solicitae preces magis rugum qui verbis editae erga te, nullam adhuc (quantum video) salutem impetrant. Isaiae 5, in descriptione hostilis exercitus tribuitur ei rugitus, sicut leoni. inquit enim: Rugitus illius sicut leonis, fremitus sicut catuli leonis, et frendet atque apprehendet praedam, et spolia corradet et nemo eripiet. In fine Ioelis, et initio Amos, tribuitur etiam Deo

quod non velit mortem peccatoris, sed sit nobis propitius futurus propter filium suum. Ezech. 18, Hebr. 6 et 7. Alterum vero [?: iuramen--- ] est ex parte nostri, qui certo pollicemur, nos soli [?: ] Deum culturos: eaque ratione, quam ille nobis praescribit, ab eoque salutem temporariam ac aeterna per et propter filium suum expectaturos et petituros, ac denique Satanae et mundo inimicitias denunciaturos. [?: Te- ] itidem apta conveniensque ratio etymologiae illa [?: ] posset, quod sicut olim milites se iuramento astringebant suo duci,

Servator, post verbum Salvo. SALVARE communiter significat opem ferre, aut aliquem ex magno malo aut periculo liberare. Plerunque igitur significat communes liberationes ex praesentis vitae incommodis: quare et sanationem a morbis complectitur. Aliquando tamen etiam spiritualem salutem denotat, quae duplex est: nempe redemptio â peccatis, remissio peccatorum seu iustificatio: et plena illa glorificatio, seu in aeternam vitam translatio. Prius dicam de istius vulgaris aut terrenae salutis exemplis: ubi non tam est difficultas in ipsa voce Salutis, quam in adiunctis

frumentum habeam? Salvare de aliquo, est ex alicuius iniuria liberare. Iudicum sexto: Vade in fortitudine tua, et serva Israelem de manu Madian. Sic Ieremiae quadragesimosecundo: Salvos faciam vos, et eruam de manu eius. id est, liberabo ac vindicabo vos ex eius potestate. Lucae primo: Salutem de inimicis nostris, et de manu omnium qui oderunt nos. id est, liberationem. Ezechielis trigesimoseptimo: Salvos faciam eos de omnibus habitationibus suis. id est, in omnibus locis ubi habitant. Ita videmus locutionem Salvare de aliquo loco, valde varie accipi. Induere aliquem

salutis, Psal. 95. Sagitta salutis, 2. Reg. 13. Scutum salutis, Psal. 18, id est, salutiferum. Veritas salutis Dei, Psal. 69. Exaudi me propter veritatem salutis tuae. id est, propter promissionem tuam veracem ac salutarem, seu qua mihi promisisti salutem. Sic cornu salutis, Psal. 18: et Luc. 1, Erexit cornu salutis in domo David pueri sui. pro, vim aut potentiam salutarem. Sic arx salutum, turris salutum, 2. Samuelis 22. Vobis sermo salutis missus est, Actorum 13: id est, sermo salutaris, aut sermo de salute. Dare

Sic cornu salutis, Psal. 18: et Luc. 1, Erexit cornu salutis in domo David pueri sui. pro, vim aut potentiam salutarem. Sic arx salutum, turris salutum, 2. Samuelis 22. Vobis sermo salutis missus est, Actorum 13: id est, sermo salutaris, aut sermo de salute. Dare salutem et facere salutem: pro, servare, idem sunt. Psal. 14: Quis dabit ex Syon salutes Israelis? 1. Sam. 11: Hodie facit Iehova salutem in Israel. Sic primo Samuelis decimoquarto: Qui fecit salutem magnam in Israele. id est, servavit, liberavit Israelitas. Sic primo

Psal. 18: et Luc. 1, Erexit cornu salutis in domo David pueri sui. pro, vim aut potentiam salutarem. Sic arx salutum, turris salutum, 2. Samuelis 22. Vobis sermo salutis missus est, Actorum 13: id est, sermo salutaris, aut sermo de salute. Dare salutem et facere salutem: pro, servare, idem sunt. Psal. 14: Quis dabit ex Syon salutes Israelis? 1. Sam. 11: Hodie facit Iehova salutem in Israel. Sic primo Samuelis decimoquarto: Qui fecit salutem magnam in Israele. id est, servavit, liberavit Israelitas. Sic primo Samuelis vigesimo quinto,

salutum, turris salutum, 2. Samuelis 22. Vobis sermo salutis missus est, Actorum 13: id est, sermo salutaris, aut sermo de salute. Dare salutem et facere salutem: pro, servare, idem sunt. Psal. 14: Quis dabit ex Syon salutes Israelis? 1. Sam. 11: Hodie facit Iehova salutem in Israel. Sic primo Samuelis decimoquarto: Qui fecit salutem magnam in Israele. id est, servavit, liberavit Israelitas. Sic primo Samuelis vigesimo quinto, secundo Samuelis vigesimotertio, Isaiae 59. Salutem fecit illi brachium suum. Convenit locutio et sensus cum supra citato loco

missus est, Actorum 13: id est, sermo salutaris, aut sermo de salute. Dare salutem et facere salutem: pro, servare, idem sunt. Psal. 14: Quis dabit ex Syon salutes Israelis? 1. Sam. 11: Hodie facit Iehova salutem in Israel. Sic primo Samuelis decimoquarto: Qui fecit salutem magnam in Israele. id est, servavit, liberavit Israelitas. Sic primo Samuelis vigesimo quinto, secundo Samuelis vigesimotertio, Isaiae 59. Salutem fecit illi brachium suum. Convenit locutio et sensus cum supra citato loco Psalmo 98. Salvavit sibi dextera sua et brachio,

14: Quis dabit ex Syon salutes Israelis? 1. Sam. 11: Hodie facit Iehova salutem in Israel. Sic primo Samuelis decimoquarto: Qui fecit salutem magnam in Israele. id est, servavit, liberavit Israelitas. Sic primo Samuelis vigesimo quinto, secundo Samuelis vigesimotertio, Isaiae 59. Salutem fecit illi brachium suum. Convenit locutio et sensus cum supra citato loco Psalmo 98. Salvavit sibi dextera sua et brachio, etc. Sic Isaiae vigesimo sexto: Salutes non sunt factae in terra. id est, non sumus liberati. Sic operari salutes: Psalmo 74. Qui operatus est

vocum est, cum dicitur salutes faciei Dei: id est, favoris Dei, aut ex favore Dei provenientes. Aliqui de arca faciem Dei accipiunt. Psalmo quadragesimosecundo: Adhuc confitebor ei propter salutes faciei eius. Sic Psalmo vigesimo octavo. Esse, aut fieri, aut egredi aliquem alicui in salutem: id est, ut ei opem ferat. Habacuc tertio: Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum Christo tuo. Fuit mihi in salutem: Psalmo 118. Et Iob decimotertio: Ipse quoque erit mihi in salutem: id est, salutaris. Psalm. decimooctavo: Deus est nobis Deus in salutes, id est,

ex favore Dei provenientes. Aliqui de arca faciem Dei accipiunt. Psalmo quadragesimosecundo: Adhuc confitebor ei propter salutes faciei eius. Sic Psalmo vigesimo octavo. Esse, aut fieri, aut egredi aliquem alicui in salutem: id est, ut ei opem ferat. Habacuc tertio: Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum Christo tuo. Fuit mihi in salutem: Psalmo 118. Et Iob decimotertio: Ipse quoque erit mihi in salutem: id est, salutaris. Psalm. decimooctavo: Deus est nobis Deus in salutes, id est, salutifer. Elongare salutem, vel elongari a salute, est non liberari,

Aliqui de arca faciem Dei accipiunt. Psalmo quadragesimosecundo: Adhuc confitebor ei propter salutes faciei eius. Sic Psalmo vigesimo octavo. Esse, aut fieri, aut egredi aliquem alicui in salutem: id est, ut ei opem ferat. Habacuc tertio: Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum Christo tuo. Fuit mihi in salutem: Psalmo 118. Et Iob decimotertio: Ipse quoque erit mihi in salutem: id est, salutaris. Psalm. decimooctavo: Deus est nobis Deus in salutes, id est, salutifer. Elongare salutem, vel elongari a salute, est non liberari, nec habere magnam spem

Psalmo quadragesimosecundo: Adhuc confitebor ei propter salutes faciei eius. Sic Psalmo vigesimo octavo. Esse, aut fieri, aut egredi aliquem alicui in salutem: id est, ut ei opem ferat. Habacuc tertio: Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum Christo tuo. Fuit mihi in salutem: Psalmo 118. Et Iob decimotertio: Ipse quoque erit mihi in salutem: id est, salutaris. Psalm. decimooctavo: Deus est nobis Deus in salutes, id est, salutifer. Elongare salutem, vel elongari a salute, est non liberari, nec habere magnam spem liberationis. Iob quinto:

faciei eius. Sic Psalmo vigesimo octavo. Esse, aut fieri, aut egredi aliquem alicui in salutem: id est, ut ei opem ferat. Habacuc tertio: Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum Christo tuo. Fuit mihi in salutem: Psalmo 118. Et Iob decimotertio: Ipse quoque erit mihi in salutem: id est, salutaris. Psalm. decimooctavo: Deus est nobis Deus in salutes, id est, salutifer. Elongare salutem, vel elongari a salute, est non liberari, nec habere magnam spem liberationis. Iob quinto: Elongabuntur filii eius a salute. Id est, Deus eis non opitulabitur. Isaiae 59,

ut ei opem ferat. Habacuc tertio: Egressus es in salutem populi tui, in salutem cum Christo tuo. Fuit mihi in salutem: Psalmo 118. Et Iob decimotertio: Ipse quoque erit mihi in salutem: id est, salutaris. Psalm. decimooctavo: Deus est nobis Deus in salutes, id est, salutifer. Elongare salutem, vel elongari a salute, est non liberari, nec habere magnam spem liberationis. Iob quinto: Elongabuntur filii eius a salute. Id est, Deus eis non opitulabitur. Isaiae 59, Expectavimus iudicium, et non est: salutem, et elongavit se a nobis. Sic Psal. 119, Longe est ab

decimooctavo: Deus est nobis Deus in salutes, id est, salutifer. Elongare salutem, vel elongari a salute, est non liberari, nec habere magnam spem liberationis. Iob quinto: Elongabuntur filii eius a salute. Id est, Deus eis non opitulabitur. Isaiae 59, Expectavimus iudicium, et non est: salutem, et elongavit se a nobis. Sic Psal. 119, Longe est ab impiis salus. Magnificare salutes: secundo Samuelis vigesimosecundo: et Psalmo decimooctavo: Magnificans salutes regis. id est, valde potenter et gloriose opem ferens regi tuo. Ostendere salutem, est opem ferre.

iudicium, et non est: salutem, et elongavit se a nobis. Sic Psal. 119, Longe est ab impiis salus. Magnificare salutes: secundo Samuelis vigesimosecundo: et Psalmo decimooctavo: Magnificans salutes regis. id est, valde potenter et gloriose opem ferens regi tuo. Ostendere salutem, est opem ferre. Psalmo 50. Ponenti viam, ostendam illi salutem Dei. Sic, Facere videre salutem, Psalmo 91. State et videte salutem Iehovae: Exod. 14 et 2. Paralip. 20. Ponere salutem, muros et antemurale: Isaiae 26. id est, faciet Deus, ut nostra civitas per sua moenia et

Psal. 119, Longe est ab impiis salus. Magnificare salutes: secundo Samuelis vigesimosecundo: et Psalmo decimooctavo: Magnificans salutes regis. id est, valde potenter et gloriose opem ferens regi tuo. Ostendere salutem, est opem ferre. Psalmo 50. Ponenti viam, ostendam illi salutem Dei. Sic, Facere videre salutem, Psalmo 91. State et videte salutem Iehovae: Exod. 14 et 2. Paralip. 20. Ponere salutem, muros et antemurale: Isaiae 26. id est, faciet Deus, ut nostra civitas per sua moenia et propugnacula sit tuta, et cives ac incolas servet. Praecipe salutes

ab impiis salus. Magnificare salutes: secundo Samuelis vigesimosecundo: et Psalmo decimooctavo: Magnificans salutes regis. id est, valde potenter et gloriose opem ferens regi tuo. Ostendere salutem, est opem ferre. Psalmo 50. Ponenti viam, ostendam illi salutem Dei. Sic, Facere videre salutem, Psalmo 91. State et videte salutem Iehovae: Exod. 14 et 2. Paralip. 20. Ponere salutem, muros et antemurale: Isaiae 26. id est, faciet Deus, ut nostra civitas per sua moenia et propugnacula sit tuta, et cives ac incolas servet. Praecipe salutes Iacob, Psalmo 44. id est,

secundo Samuelis vigesimosecundo: et Psalmo decimooctavo: Magnificans salutes regis. id est, valde potenter et gloriose opem ferens regi tuo. Ostendere salutem, est opem ferre. Psalmo 50. Ponenti viam, ostendam illi salutem Dei. Sic, Facere videre salutem, Psalmo 91. State et videte salutem Iehovae: Exod. 14 et 2. Paralip. 20. Ponere salutem, muros et antemurale: Isaiae 26. id est, faciet Deus, ut nostra civitas per sua moenia et propugnacula sit tuta, et cives ac incolas servet. Praecipe salutes Iacob, Psalmo 44. id est, praecipe, impera et fac ut Israel servetur.

Magnificans salutes regis. id est, valde potenter et gloriose opem ferens regi tuo. Ostendere salutem, est opem ferre. Psalmo 50. Ponenti viam, ostendam illi salutem Dei. Sic, Facere videre salutem, Psalmo 91. State et videte salutem Iehovae: Exod. 14 et 2. Paralip. 20. Ponere salutem, muros et antemurale: Isaiae 26. id est, faciet Deus, ut nostra civitas per sua moenia et propugnacula sit tuta, et cives ac incolas servet. Praecipe salutes Iacob, Psalmo 44. id est, praecipe, impera et fac ut Israel servetur. Sicut ille in Evangelio inquit: Dic tantum verbum, et

Deus, ut nostra civitas per sua moenia et propugnacula sit tuta, et cives ac incolas servet. Praecipe salutes Iacob, Psalmo 44. id est, praecipe, impera et fac ut Israel servetur. Sicut ille in Evangelio inquit: Dic tantum verbum, et servabitur puer meus. In aliquo aut aliqua re esse salutem: In fortitudinibus eius est salus. pro, fortitudo eius est nobis salutaris, aut nos servat. Psal. 3: Non est ei salus in Deo eius: id est, non est ei expectanda salus a Deo. Visita me in salute tua: Psalmo 106. Persecuti sunt sicut nubes quae transit salutem meam:

aliqua re esse salutem: In fortitudinibus eius est salus. pro, fortitudo eius est nobis salutaris, aut nos servat. Psal. 3: Non est ei salus in Deo eius: id est, non est ei expectanda salus a Deo. Visita me in salute tua: Psalmo 106. Persecuti sunt sicut nubes quae transit salutem meam: Iob 3: id est, velocissime summoque studio insecuti sunt me, ut me perderent. Matth. 8 Salva nos, perimus. id est, libera nos a submersione. Matthaei 27: Alios salvos fecit, seipsum non potest salvare. id est, liberare a morte, et diro supplicio. Quotquot atingebant eum,

salvos fieri, et ad veritatis cognitionempervenire. Ibidem: Mulier salva fiet per liberorum procreationem, si permanserint in fide. Psal. 98, Cantate Domino canticum novum, quia mirabilia fecit: Salvavit [?: ] dextera sua, et brachio sanctitatis suae: Notam fecit salutem suam coram gentibus, revelavit iustitiam suas. Hic revera de spirituali aeternaque salute dicitur, qui per Meschiam tum sibimet opem tulit instaurando regnum ac gloriam suam, tum etiam populo aut [?: subd- ] suis, eripiendo eos ex servitute diaboli. Brachium eorum non salvavit

restituere: quod etiam [?: ] in iustificatione. Liberamur enim a iure peccati et [?: ] tis, et donatur nobis iustitia Christi, ob quam [?: d- ] Spiritus sanctus et vita aeterna. Consequi Iacobus: 2 ad Timoth. 2, Omnia suffero propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria aeterna. Salus ex Iudaeis est: Iohannis 4. id est, causa salutis, seu Servator. Evangelium est potentia Dei ad salutem. id est, per hanc doctrinam

suffero propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria aeterna. Salus ex Iudaeis est: Iohannis 4. id est, causa salutis, seu Servator. Evangelium est potentia Dei ad salutem. id est, per hanc doctrinam salvat Deus credentes, Romanorum primo. Item Romanorum undecimo: Eorum casu vobis contigit salus. id est, veri doctores, ac doctrina conversioque ipsa, dum illi eam reiiciunt. Romanorum decimotertio: Nunc propior nobis est salus, quam cum credidimus. id

Isaiae 49. In tempore beneplaciti exaudivi te, et in die salutis adiuvi te. id est tempore Meschiae, et quoties mea ope indiges, meque per Meschiam quaeris et imploras. Salus hic generaliter accipitur de quocunque Dei auxilio. Sic Philippensium primo: Scio quod hoc cedet mihi in salutem. id est, erit tum mihi salutare, tum meo ministerio utile, nempe ista crux mea. Hebraeorum secundo: Quomodo nos effugiemus, si tantam neglexerimus salutem? Hic salus accipitur pro illa gloriosa patefactione, ac praedicatione Evangelii et gratiae Christi. Principem, aut ducem potius,

quaeris et imploras. Salus hic generaliter accipitur de quocunque Dei auxilio. Sic Philippensium primo: Scio quod hoc cedet mihi in salutem. id est, erit tum mihi salutare, tum meo ministerio utile, nempe ista crux mea. Hebraeorum secundo: Quomodo nos effugiemus, si tantam neglexerimus salutem? Hic salus accipitur pro illa gloriosa patefactione, ac praedicatione Evangelii et gratiae Christi. Principem, aut ducem potius, salutis ipsorum per afflictiones perfectum reddere: Heb. 2. Ducem salutis nostrae vocat Christum, quia is nos salvat ac liberat, et in aeternam vitam quasi ex

Heb. 2. Ducem salutis nostrae vocat Christum, quia is nos salvat ac liberat, et in aeternam vitam quasi ex inferno manu ereptos ac eductos secum perducit. Sic Act. 5 inquit: Hunc Deus exaltavit dextera sua, ducem et servatorem, ut det poenitentiam. Secundae Petri tertio: Longanimitatem Domini salutem arbitremini. id est, statuite vobis esse salutem, non neglectionem aut oblivionem redemptionis vestrae. Salus pro victoria: Apoc. 12: Nunc facta est salus et victoria Dei nostri. id est, nunc expugnatus et superatus est adversarius noster. Apoc. septimo, et decimonono: Salus et

is nos salvat ac liberat, et in aeternam vitam quasi ex inferno manu ereptos ac eductos secum perducit. Sic Act. 5 inquit: Hunc Deus exaltavit dextera sua, ducem et servatorem, ut det poenitentiam. Secundae Petri tertio: Longanimitatem Domini salutem arbitremini. id est, statuite vobis esse salutem, non neglectionem aut oblivionem redemptionis vestrae. Salus pro victoria: Apoc. 12: Nunc facta est salus et victoria Dei nostri. id est, nunc expugnatus et superatus est adversarius noster. Apoc. septimo, et decimonono: Salus et honor et gloria ac virtus Domino Deo nostro. id est,

ac vitae aeternae. Psal. 28. Salvum sic populum tuum, et benedic haereditati tuae, et pasce eos, et extolle illos usque in aeternum. Psal. 60. Salvum fac dextera tua, et exaudi me. Psal. 72. Animas pauperum salvas faciet. Esa. 12. Factus est mihi in salutem. Esa. 35. Deus salvabit nos. Esa. 45. Israel salvatus est a Domino. Item: Convertimini ad me, et salvi eritis omnes fides terrae: quia ego Deus, et non alius. Esa. 46. Dabo in Sion salutem, et in Israel gloriam meam. Item 51 et 64. Ioel. 3. Habacuc 3 Matth 1, Vocabis nomen eius

et exaudi me. Psal. 72. Animas pauperum salvas faciet. Esa. 12. Factus est mihi in salutem. Esa. 35. Deus salvabit nos. Esa. 45. Israel salvatus est a Domino. Item: Convertimini ad me, et salvi eritis omnes fides terrae: quia ego Deus, et non alius. Esa. 46. Dabo in Sion salutem, et in Israel gloriam meam. Item 51 et 64. Ioel. 3. Habacuc 3 Matth 1, Vocabis nomen eius Iesum, ipse enim ( σύσει ) salvum faciet populum suum a peccatis suis. Mar. 10, Luc. 7 et 18, Fides tua te salvam fecit. Mat. 18, 19, Venit filius hominis

eius Iesum, ipse enim ( σύσει ) salvum faciet populum suum a peccatis suis. Mar. 10, Luc. 7 et 18, Fides tua te salvam fecit. Mat. 18, 19, Venit filius hominis salvare quod perierat. Mar. 16, Qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit. Luc. 1, Salutem ex inimicis nostris, et de manu omnium qui oderunt nos ubi paulo post clarius exponitur, quid voce Salutis Zacharias intelligat: Ad dandam (inquit) scientia salutis plebi eius, in remissionem peccatorum eorum. ut salus nihil aliud sit, quam remissio peccatorum. Ioan. 3. Non misit Deus

pseudoapostoli aiunt: Nisi circumcidamini secundum morem Mosi, non potestis esse salvi. id est, iustificari. Ibidem Petrus inquit: Sed per gratiam Domini Iesu Christi credimus nos salvos futuros. Act. 16, Crede in Dominum Iesum, et salvus eris et tu et domus tua, Rom 1, Virtus enim Dei est, ad salutem omni credenti. Rom. 8 Spe salvi facti sumus. Rom. 10. Corde creditur ad iustitiam. hoc est, corde, seu fide in corde, apprehenditur iustitia imputativa: et ore fit confessio ad salutem, seu ore confitemur salutem: hoc est, gloriamur de beneficio Dei per Christum nobis exhibito. Hebraica

Act. 16, Crede in Dominum Iesum, et salvus eris et tu et domus tua, Rom 1, Virtus enim Dei est, ad salutem omni credenti. Rom. 8 Spe salvi facti sumus. Rom. 10. Corde creditur ad iustitiam. hoc est, corde, seu fide in corde, apprehenditur iustitia imputativa: et ore fit confessio ad salutem, seu ore confitemur salutem: hoc est, gloriamur de beneficio Dei per Christum nobis exhibito. Hebraica enim phrasi accusativus cum praepositione pro genitivo ponitur. Ibidem: si confessus fueris ore tuo Dominum Iesum, et credideris, etc. salvus eris. Ibidem ex Ioele: Quisquis

Iesum, et salvus eris et tu et domus tua, Rom 1, Virtus enim Dei est, ad salutem omni credenti. Rom. 8 Spe salvi facti sumus. Rom. 10. Corde creditur ad iustitiam. hoc est, corde, seu fide in corde, apprehenditur iustitia imputativa: et ore fit confessio ad salutem, seu ore confitemur salutem: hoc est, gloriamur de beneficio Dei per Christum nobis exhibito. Hebraica enim phrasi accusativus cum praepositione pro genitivo ponitur. Ibidem: si confessus fueris ore tuo Dominum Iesum, et credideris, etc. salvus eris. Ibidem ex Ioele: Quisquis invocaverit nomen Domini,

scil. Iesum Christu tenuerit: et nihilominus stipulas, humanas opiniones superstruxerit, is in die ignis, hoc est tentationis, seu in agone, detrimentum patietur: hoc est, a conscientia sua affligetur: et tamen, quia fundamentum retinet Iesum Christum. per illos angores animi reducetur ad salutem, ut abiectis omnibus stipulis, quibus antea confisus erat, solum salvatorem Iesum Christum cum suo beneficio amplectatur. 1. Cor. 15, Notum vobis facio Evangelium, etc. per quod etiam salvamini. 2. Cor. 7. Quae enim secundum Deum iustitia est, ea poenitentiam ad salutem

ad salutem, ut abiectis omnibus stipulis, quibus antea confisus erat, solum salvatorem Iesum Christum cum suo beneficio amplectatur. 1. Cor. 15, Notum vobis facio Evangelium, etc. per quod etiam salvamini. 2. Cor. 7. Quae enim secundum Deum iustitia est, ea poenitentiam ad salutem haud poenitendam parit. Ephe. 2. Gratia salvati estis. Ephes. 6. Galeam salutis accipite. 1. Thess. 2. Prohibentes nos gentib. loqui, ut salvi fiant. hoc est, ad salutem perducantur per ministerium verbi. Tit. 3, Salvos nos fecit per regenerationis lavacrum. 1. Tim. 1, Iesus

etc. per quod etiam salvamini. 2. Cor. 7. Quae enim secundum Deum iustitia est, ea poenitentiam ad salutem haud poenitendam parit. Ephe. 2. Gratia salvati estis. Ephes. 6. Galeam salutis accipite. 1. Thess. 2. Prohibentes nos gentib. loqui, ut salvi fiant. hoc est, ad salutem perducantur per ministerium verbi. Tit. 3, Salvos nos fecit per regenerationis lavacrum. 1. Tim. 1, Iesus Christus venit salvare peccatores. 2. Tim. 2, Omnia sustineo propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu. Heb. 7, Unde et salvos facere ad plenum

accipite. 1. Thess. 2. Prohibentes nos gentib. loqui, ut salvi fiant. hoc est, ad salutem perducantur per ministerium verbi. Tit. 3, Salvos nos fecit per regenerationis lavacrum. 1. Tim. 1, Iesus Christus venit salvare peccatores. 2. Tim. 2, Omnia sustineo propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu. Heb. 7, Unde et salvos facere ad plenum potest, qui per ipsum adeunt Deum. Iac. 1, Recipite insitum sermonem, qui potest salvas facere animas vestras. Epistola Iudae: Mihi studium fuit scribendi de communi salute, etc. obsecrans ut

restituere. quod etiam fit in iustificatione: liberamur enim a iure peccati et mortis, et donatur nobis iustitia Christi, ob quam datur spiritus S. et vita aeterna. Hinc et Messias salutare et salvator et Iesus in Veteri pariter ac Novo testamento appellatur, quia scilicet spiritualem et aeternam salutem adfert generi humano. Gen. 49. Salutare tuum expectabo Domine. Psal. 14. Quis dabit ex Sion salutare Israel? Psa. 98, Viderunt omnes termini terrae salutare Dei nostri. Psal. 119, Expectabam salutare tuum Domine, et mandata tua feci. Item: Concupivi

est per Christum, etc. sed palam facta nunc est per apparitionem salvatoris Iesu Christi. 1. Iohan. primo. Pater misit filium salvatorem mundi. III. Nonnunquam Salvare, ad salutem seu poenitentiam concione legis et Evangelii perducere significat. 1 Cor. 9. Omnia factus sum omnibus ut omnes salvos facerem: hoc est, ut eos ad fidem Christi perducerem. 1 Cor. 10. Non quaerens meam ipsius utilitatem, sed multorum, ut salvi fiant: hoc est, ut convertantur, et fide

seu poenitentiam concione legis et Evangelii perducere significat. 1 Cor. 9. Omnia factus sum omnibus ut omnes salvos facerem: hoc est, ut eos ad fidem Christi perducerem. 1 Cor. 10. Non quaerens meam ipsius utilitatem, sed multorum, ut salvi fiant: hoc est, ut convertantur, et fide accipiant salutem. 1 Tim. 2. Deus vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. 1. Tim. 4. Teipsum salvum facies, et alios. IIII. Interdum Salus notat causas et occasiones ad salutem acquirendam destinatas, et totum Dei beneficium seu opus quod facit ad nos salvam dos. Rom. 11.

meam ipsius utilitatem, sed multorum, ut salvi fiant: hoc est, ut convertantur, et fide accipiant salutem. 1 Tim. 2. Deus vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. 1. Tim. 4. Teipsum salvum facies, et alios. IIII. Interdum Salus notat causas et occasiones ad salutem acquirendam destinatas, et totum Dei beneficium seu opus quod facit ad nos salvam dos. Rom. 11. Per lapsum illorum, s. Iudaeorum, salus contigit gentibus, id est occasio fuit ad salutem seu conversionem gentium. Rom. 13. Nunc est propior nostra salus, quam cum credebamus. Heb. 2. Si

venire. 1. Tim. 4. Teipsum salvum facies, et alios. IIII. Interdum Salus notat causas et occasiones ad salutem acquirendam destinatas, et totum Dei beneficium seu opus quod facit ad nos salvam dos. Rom. 11. Per lapsum illorum, s. Iudaeorum, salus contigit gentibus, id est occasio fuit ad salutem seu conversionem gentium. Rom. 13. Nunc est propior nostra salus, quam cum credebamus. Heb. 2. Si tantam neglexerimus salutem, quae primum enarrari coepit per ipsum Dominum, etc. hoc est, si neglexerimus doctrinam Evangelii, quae annunciat nobis Dei beneficium de gratuita

destinatas, et totum Dei beneficium seu opus quod facit ad nos salvam dos. Rom. 11. Per lapsum illorum, s. Iudaeorum, salus contigit gentibus, id est occasio fuit ad salutem seu conversionem gentium. Rom. 13. Nunc est propior nostra salus, quam cum credebamus. Heb. 2. Si tantam neglexerimus salutem, quae primum enarrari coepit per ipsum Dominum, etc. hoc est, si neglexerimus doctrinam Evangelii, quae annunciat nobis Dei beneficium de gratuita peccatorum remissione, et donatione vitae aeternae. V. Salus pro glorificatione, qua credentes in altera vita potientur, ut

per ipsum ab ira: s. ventura super impios, ut Paulus ipse exponit. 1. Thess. 1, Iesus liberat nos ab ira ventura. Rom. 11, Et sic omnis Israel salvus erit. 1. Cor. 5. Tradatur Satanae ad interitum carnis, quo spiritus salvus sit in die Domini Iesu. Phil. 1. Novi enim quod hoc mihi cedet ad salutem, per vestram deprecationem, et subministrationem spiritus Iesu Christi, quae illis est causa perditionis, vobis autem salutis. Phil. 2. Cum timore et tremore vestram ipsorum operamini salutem. hoc est, perseverate Deo auxiliante in fide, ut reportetis finem fidei vestrae, salutem

carnis, quo spiritus salvus sit in die Domini Iesu. Phil. 1. Novi enim quod hoc mihi cedet ad salutem, per vestram deprecationem, et subministrationem spiritus Iesu Christi, quae illis est causa perditionis, vobis autem salutis. Phil. 2. Cum timore et tremore vestram ipsorum operamini salutem. hoc est, perseverate Deo auxiliante in fide, ut reportetis finem fidei vestrae, salutem animarum, seu vitam aeterna. 1. Thess 5, Pro galea spem salutis, etc. non ut iram concitemus nobis, sed ut salutem consequam ur per Dominum Iesum Christum 1. Tim. 2. Mulier servabitur

mihi cedet ad salutem, per vestram deprecationem, et subministrationem spiritus Iesu Christi, quae illis est causa perditionis, vobis autem salutis. Phil. 2. Cum timore et tremore vestram ipsorum operamini salutem. hoc est, perseverate Deo auxiliante in fide, ut reportetis finem fidei vestrae, salutem animarum, seu vitam aeterna. 1. Thess 5, Pro galea spem salutis, etc. non ut iram concitemus nobis, sed ut salutem consequam ur per Dominum Iesum Christum 1. Tim. 2. Mulier servabitur per generationem filiorum, si permanserit in fide. 2. Tim. 2 Liberabit me Dominus, et

vobis autem salutis. Phil. 2. Cum timore et tremore vestram ipsorum operamini salutem. hoc est, perseverate Deo auxiliante in fide, ut reportetis finem fidei vestrae, salutem animarum, seu vitam aeterna. 1. Thess 5, Pro galea spem salutis, etc. non ut iram concitemus nobis, sed ut salutem consequam ur per Dominum Iesum Christum 1. Tim. 2. Mulier servabitur per generationem filiorum, si permanserit in fide. 2. Tim. 2 Liberabit me Dominus, et salvum faciet in regnum suum: hoc est, transferet me ex hac vita in vitam aeternam Heb. 1. Propter eos qui haereditatem capient

me Dominus, et salvum faciet in regnum suum: hoc est, transferet me ex hac vita in vitam aeternam Heb. 1. Propter eos qui haereditatem capient salutis. Heb. 5. Factus est omnibus obedientib sibi causa salutis aeternae. Heb. 9. Rursus absque peccato conspicietur iis qui illum expectant in salutem. Sed tamen in his et similib. testimoniis συνεκδοχικῶς includitur Iustitia imputativa, et causa ob quam glorificatio seu salus aeterna datur. VI. Pro corporali liberatione, sanatione et auxilio seu beneficio quocunque. Gen. 32. Vidi Dominum

in eum. Psal. 44. Non enim in arcu meo sperabo, et gladius meus non salvabit me. Psal. 140 Domine Deus virtus salutis meae, texisti caput meum in die belli. Baruc. 4 Sicut enim viderunt vicinae Sion captivitatem vestram, a Deo: sic videbunt et in celeritate salutem vestram in Deo, quae superveniet vobis honore magno, et splendore aeterno. Zach 8, Salvabo vos, et eritis benedictio. Matt. 8, Salva nos, perimus. Matth. 27, Salva temetipsum. Item Alios salvos fecit, seipsum non potest salvare. Mar. 5, Si vel vestimentum eius tetigero, salva ero.

Deo nostro salus Israel. Et cap. 14 Expectatio Israel, salvator eius in tempore tribulalationis. 1. Timot, 4, Deus servator omnium hominum, maxime vero fidelium. id est, sustentator. SALUTARE σωτήριον nec proprie ipsam salutem [?: ] liberationem aut felicitatem significat, nec etiam servatorem, si vis vocis exactissime expendatur: tametsi Vetus versio eam aliquando pro salute usurpat, sed significat id veluti medium aut instrumentum, per quod servator servat, nempe ipsum Meschiam aut mediatorem, per

Scholasticae theologiae videtur, quod mors aut passio alicuius, vicem quandam iustitiae praestet, quodque sanguine peccata expiari dicta sunt: sicut etiam Catonis versiculi testantur:
Ne credas placare Deum, dum caede litatur. Et,
Stulticia est morte alterius sperare salutem. Et tamen ab omnibus gentibus atrocia scelera morte punita sunt, quam putaverunt quasi quandam illorum expiationem esse. Quam sententiam et Deus statim initio pronunciavit, mortem fore peccati stipendium, et veluti compensationem, aut etiam expiationem. Sic et

Iudaeos scrutari Scripturas, quae ipsi testimonium perhibeant: Iohan. 5 et Act. 17. Thessalonicenses Iudaei dicuntur scrutati fuisse Sacras literas, inquirentes an earum testimonia conveniant personae IESU et concionibus Pauli. Haec sane est unica ratio reperiendae veritatis ac verae viae ad salutem in Ecclesia Dei. Dominus scrutatur corda. Rom. 8: id est, perspicit. Verbum Conatus, ponitur pro suo eventu. Sic Psa. 7: Dominus scrutatur corda et renes. SCUTUM, notum genus instrumenti militaris, quo tegunt corpora contra vulnera ab hoste intentata. Per metaphoram

usitatissimum. Habet [?: vero ] verbum Servo easdem plane significationes in Sacris, quas in prophanis authoribus. Alias enim significat conservo aliquid in sua incolumitate, seu ab omni [?: in-ria ] tueor. Sic sane nos post iustificationem custodimur potentia Dei ad salutem, nec quis quam nos de [?:--nu ] eius rapere potest. 2. Sam. 18. Servate mihi [?: p--- ] Absalonem. id est, conservate. Ioan. 17. Pater servi [?:--- ] in nomine tuo. Servare suam virginem, scilicet in virginitate. 1. Corinth. 7. Sollicite

invocantes: cuius significationis innumera sunt exempla ut ea citari nihil attineat. Spe salvi facti sumus, inquit Paulus Rom. 8: non id docens, quod spes sit instrumentem apprehendens salutem: sed quod tantum spem, non etiam ipsam rem verae salutis expectamus. Idem ergo est ac si diceret: Sperata salute fruimur, non iam reipsa possessa, seu nobis praesenti. Vicinum huic est quod Gal. 5 inquit, Nos enim spiritu ex fide spem iustitiae expectamus. id est, speratam illam plenae

se consideratam sibi applicabant: modo ex vero ipsius usu et Legislatoris voluntate, vocabula excogitarit isti distinctioni accommodata. Itaque Legem nudam et a Christo separatam, γράμμα vocare solet, tanquam scilicet mortuam quandam scripturam, quod ad salutem nihil prosit, carnis nostrae vitio: quia scilicet morbum duntaxat indicare potest in viscerib. nostris latentem, sanare vero non item: quinetiam, quia lex illa extra Christi spiritum considerata, peccatum in nobis irritat, ut fiat supra modum peccans, et morti nos dedat: Rom. 7: idcirco

et quidem [?: ] sideratae: qua etiam ratione Evangelicum [?: minist--- ] ministerio Mosis ex illa hypothesi oppositum, [?: dic--- ] non esse literae, sed spiritus, 2 Corinth. 3: quia scilicet vis illa tota a Christo manat: cuius diem vidit quid Abraham, et salutem annunciarunt Lex et Prophetae sed eminus tantum, et admodum obscure, prae illis qui novissimis temporibus exhibito iam Christo, de spiri-tu eius copiosissime effuso, sermonem factae reconciliationis summa cum Dei virtute annunciarunt. VI. Spiritus pro visione aut revelatione:

reliqui minus gloriose imperitarunt. Sic mox ibidem sequitur, Stabit rex magnus, et dominabitur dominio magno, agetque secundum voluntatem suam: et cum ille steterit, confringetur regnum eius. Per metaphoram significat etiam credere, et in fide constanter perseverare, Exod. 14, State et videte salutem Iehovae 2. Par. 20, State et consistite, et videbitis salutem Domini vobiscum. Sic creberrime in Paulo verbum Stande usurpatur. Rom. 5: In gratiam hanc, in qua stamus. Rom. 11, Tu fide stas. 1. Corinth. 16: State in fide, viriliter agite 2. Corinth. 1, Fide statis. Non stabunt

Stabit rex magnus, et dominabitur dominio magno, agetque secundum voluntatem suam: et cum ille steterit, confringetur regnum eius. Per metaphoram significat etiam credere, et in fide constanter perseverare, Exod. 14, State et videte salutem Iehovae 2. Par. 20, State et consistite, et videbitis salutem Domini vobiscum. Sic creberrime in Paulo verbum Stande usurpatur. Rom. 5: In gratiam hanc, in qua stamus. Rom. 11, Tu fide stas. 1. Corinth. 16: State in fide, viriliter agite 2. Corinth. 1, Fide statis. Non stabunt stulti coram oculis tuis, Psalm. 5. Tertio, Stare contra

olim in deserto vict: taverant: ut sic monerentur tum de beneficiis Dei innumeris, quib eos in deserto fovit et ductavit:tum ut simul considerarent, quomodo etiam in hac spirituali peregrinatione, postquam semel sumus per filium Dei redempti, perpetuo potenti manu Dei regamur et conservemur ad salutem. Per metaphoram Tabernaculum Dei saepe significat coetum Dei, aut certe ipsum ministerium, Psal. 84. Quam dilecta sunt tabernacula tua Domine exercituum. Per catachresin ponitur pro quovis domicilio aut loco habitationis, Psalm. septuagesimo octavo: Interfecit

in vultu. Tegere aliquando significat per metaphoram, celare, aut non patefacere: sicut et apud Latinos. Psal. 40, Annunciavi iustitiam tuam in congregatione magna, ecce labia mea non prohibebo: Domine tu nosti, iustitiam tuam non operui in medio cordis mei. veritatem tuam et salutem tuam dixi, et non abscondi veritatem tuam et benignitatem tuam Ecclesiae magnae. Sic involucra ceremoniarum et umbrarum Iudaicarum, Operimenta, aut Tegmina dicta sunt, quia veluti contexerunt ac celarunt rudioribus verum nucleum genuinae pietatis in religione Mosaica. Isaiae

in deserto,ubi tentaverunt me patres vestri: probarunt me, et viderunt opera mea quadraginta annis in deserto. Actorum decimoquinto, Petrus vocat tentationem Dei: quod pseudoapostoli adiungentes Christo bona opera, tanquam causam sine qua non, asserentesque opera esse omnino necessaria ad salutem, volebant cogere Ethnicos ad Christum conversos, ad observationem legis Mosaicae. Ea vero erat talis tentatio, quod veluti contendebant cum Deo et filio eius de sapientia. ut qui vellent aliquid rectius ac perfectius in religione instituere, quam quod ipse instituerat: qui tantum fidem in

Ethnicos ad Christum conversos, ad observationem legis Mosaicae. Ea vero erat talis tentatio, quod veluti contendebant cum Deo et filio eius de sapientia. ut qui vellent aliquid rectius ac perfectius in religione instituere, quam quod ipse instituerat: qui tantum fidem in Salvatorem, ut ad salutem necessariam, requisiverat, [?: ] credentibus sine omni alia conditione iustitium ac salutem promiserat. Continebat etiam ille [?: imp- ] conatus eam tentationem, ut quasi experirentur, [?: ] Deus posset tali onere oneratos, et veluti laqueo

veluti contendebant cum Deo et filio eius de sapientia. ut qui vellent aliquid rectius ac perfectius in religione instituere, quam quod ipse instituerat: qui tantum fidem in Salvatorem, ut ad salutem necessariam, requisiverat, [?: ] credentibus sine omni alia conditione iustitium ac salutem promiserat. Continebat etiam ille [?: imp- ] conatus eam tentationem, ut quasi experirentur, [?: ] Deus posset tali onere oneratos, et veluti laqueo [?: ] titos servare. Reddere iurisdictionem episcopia, [?: ] transigere cum Antichristo,

quod et monuerim vos, et vera monuerim, et eventus sit tandem meo testimonio responsurus. Talis testificatio plenius describitur Deut. 32, et Psal. 50. Audi Israel, popule mi, et testabor tibi: Psal. 81. id est, serio temonebo de eo, quod ad meam gloriam et tuam salutem, temporariam ac aeternam pertinet. Sic Testificari aliquem, esse, in testem vocare, etiam Psal. 50 indicat. Audi Israel, et testificabor te: id est, testando et [?: prote-do ] ita te serio monebo, ut tutemet cogare confiteri, quod te satis serio monuerim,

gloriae suae, sedebitis et vos super thronos XII, iudicantes XII tribus Israel. id est, participes eritis illius meae gloriae: et testificando, quod serio ac fideliter monueritis Israelitas de poenitentia ac ratione adipiscendae salutis, ostendetis merito eos damnari, cum tam obviam oblatamque salutem arripere noluerint. Throni, dominationes, imperia et potestates per Christum conditae sunt Col. 1. id est, summi ac eximii quoque angeli, quibus per metaphoram aut anthropopathiam nomina humanarum dignitatum tribuuntur, ut aliquo modo a nobis intelligi et percipi possint. Heb. 4 monemur

in damnum, [?: od-- ] , offensionem vel contemptum alicuius aliquid fieri [?: q- ] ratio loquendi etiam aliis linguis usitata est. Num.13 Mitte tibi viros qui explorent: id est, in tuum commendum ac utilitatem. Gen. 27, Fuge tibi ad Laban fratrem meum: id est, in tuam salutem, ut incolumis sis. Gen. [?: ] Explora tibi, si quid tuum apud me est. Aliquando [?: ] ociose tanquam expletiva quaedam particula poni videtur. Cantic. 1. Si nescis tibi o pulcherrima. et 2, Surge amica mea, formosa mea, et vade tibi. Gen. 12, Vade tibi

siccitatis attraxerit. At ille verius in ipsum id crimen regerit. Sic Paulus accusabatur, quod turbaret populum Dei, dum docet peccatorem sola fide, ac prorsus sine operibus iustificari, salvarique. At ille ostendit, id pseudapostolos facere sua causa sine qua non, seu operum necessitate ad salutem: Galat. 1. Quod et Apostoli Actorum 15 confirmant. Sic valde significanter hoc verbum accipitur Iehosuae septimo, Turbasti nos, ideo turbet te Deus die hac: id est, Quia gravissime laesisti populum Dei, ideo nunc Deus te punit hac praesenti lapidatione. TUREO, ventus

vanitatem ac mendacium, tanquam synonyma. posset tamen utrunque horam exponi de idololatria. Videtur enim hinc Paulus sumpsisse suam concionem Rom. 1, quod homines gloriam Dei mutaverint in mendacium. Vana est salus hominis, Psalm. 108. id est, mendax. Sic alibi dicit, equum esse fallacem ad salutem. Pollicetur quidem externa specie magnum quid, sed reipsa minime praestat. [?: ment--- ] igitur et mendax est. Significat igitur Vanitas, mendacia ac imposturas, omni veritate ac bonitate [?: c- ] tes, quin et noxiam malitiam adiunctam habentes. Psalmo 62, Nolite

secundo suo adventu ad iudicandum, quem nos tantopere expectamus, et de cuius adventu tam multa dicuntur. Vox autem ἐρχόμενος, Tu ne es ille veniens: idem valet quod, Tune es ille qui secundum prophetas et prophetias divinitus promissus est, quod ad salutem nostram venire debeat? Ille, cuius adventus tam solicite et cupide ab omnibus expectatur. Sic Antichristum venire aut venisse, valde significanter accipiendum est. Ioannes cap. 5 suae epistolae dicit, Christum venire per aquam et sanguinem. Et mox dicit, aqua et

2. Cor. 2 et 4, negat se adulterare Evangelion Christi, ut multi alii adulterent. id est, quod nulla falsa interpretatione pervertat, non etiam alio additamento ceu noxio fermento inficiat, et tanquam gutta veneni instillata perniciosum reddat, sicut Pseudapostoli sua operum necessitate ad salutem faciebant. Verbum reconciliationis, est Evangelion Christi, quod docet, quomodo homines cum Deo reconciliari possint. 2. Corin. 5. Deus erat reconcilians mundum sibi in Christo, non imputando hominib. peccata ipsorum: posuitque in nobis sermonem hunc reconciliationis. i. fecit me

ipsas res ac meres hominum. Nam res habentes tantum externam speciem sine interna, vera ac solida bonitate aut stabilitate, dicuntur mendaces. Sic formositas mulieris dicitur esse mendacium, [?:- ] qua aut fons non perpetuo durans dicitur esse mendacium, equus dicitur esse mendax ad salutem: qui cum illa externa ferocia ac celeritate magnum quid praeferat ac polliceatur, tamen re ipsa postea non praesta ut supra in Mendacio dictum est. Contra res verae, [?:---- ]

Psal. 25: Vias tuas Domine ostende mihi, et semitas tuas doce me: Fac me ambulare in veritate tua, et doce me. Idem quater dicit. Isaiae 2: Docebit nos vias suas, et ambulabimus in semitis eius. Psal. 67: Ut cognoscant in terra viam tui et in omnibus gentibus salutem tuam. Sic custodiat vias Iehovae, est obedire praeceptis eius. Psal. 18. Viam praeceptorum tuorum fac me intelligere. Psal. 119 Idem est, Dirige coram me viam tuam: Psalm. 5: Timotheus vobis in memoriam reducet vias meas in Christo,

mi, qui beatum te dicunt, errant, et viam semitarum tuarum perdunt. Revela viam tuam Domino, ac confide in eum, et ipse faciet: Psal. 37. id est, expone ei negocia et difficultates tuas. Sic Psal. 119, Vias meas narravi, et exaudisti me. Ponenti viam ostendam salutem Dei: Psal. 50. id est, recte instituenti. Sic alias custodire et Observare viam dicitur Psal. 39: Observabo vias meas, ne peccem lingua. Reputare vias suas, Psal. 119. id est, iudicare. Sic Hagg. 1, ponere corda super vias suas. Via pacis,

dum [?: ] in via est. id est, dum accersitus tendit ad iudicem, quae idem est ac si diceret, mature. Forte alludit ad consuetudinem rusticorum in civitatem ad iudicium properantium. Matth. 7, Christus docet duas esse vias homini propositas, alteram arctam et difficilem ad salutem, et alteram latam ac perfacilem ad exitium. Quae metaphora est perspicua de duplici vitae genere, pio ac impio. Sic et gentiles duas vias vitae hominis [?: depi-runt ] , ut habetur in Apomnemoneumatis Xenophontis, et litera Pythagorae, et Cebetis: quarum alteram virtutis,

inconstans est in omnibus viis fuit id est, in omnibus cogitationibus, consiliis ac conatibus et actionibus incertus fluctuat, quid rectum aut pravum sit, ubi Deus ei adsistere ac patrocinari [?: ] aut non. Via salutis, est vera doctrina ac religio, [?: duc- ] nos ad salutem. Act. 2, Vias vitae notas fecisti mihique, duxisti me ex morte ad vitam. Vocula VICE UNA, subobscure interdum utuntur. 1. Sam. 26, Percutiam eum vice una, et non iterabo id est, uno letali ictu eum conficiam, ut repetere ictam nihil opus sit. Eccles. 6. Si vixerit mille

idest, perfrui illis. Psal. 27: Credo videre bona Domini in terra viventium. Psal. 36, In lumine tuo videbimus lumen. Iohan. 3. Nisi quis renatus fuerit, non potest videre regnum Dei. Videas bona Ierusalem omnibus diebus vitae tuae, Psal. 128. Videre salutem Dei, Psal. 91 et 98. Videre vitam cum uxore, Ecclesiast. 9: id est, suaviter victitare. Octavo, non raro significat cum singulari quadam oblectatione spectare. Psal. 35: Euge euge viderunt oculi nostri. Psal. 64, In hostibus meis vidit oculus

spei dicuntur ii, qui habent spem liberationis, quique de salute non plane desperarunt. Nam alii sunt vincti quibus nulla est spes aut redemptio, qui sunt Vincti mortis: Zach. 9. Convertimini ad munitionem [?:-cti ] spei sive expectationis. id est, qui speratis aut quaeritis salutem, confugite ad Christum. Sic non solum ex ista tetra captivitate liberabimini, sed etiam in tutissivam munitionem transferemini. Paulus se vocat vinctum Christi, Ephes. 3. 2. Timoth. 1, et in epistola ad Philemonem: quo vult indicare, se propter Christum eiusque veram religionem vinctum

[?: ] , Spiritum sanctum. Sic Act. 3. Quasi nostra virtute aut pietate hunc claudum sanassemus. Actor. 4, Magna virtute dabant Apostoli testimonium resurrectionis Christi. Sic Iohannes baptista dicitur venisse in spiritu et virtute Heliae, Lucae 1. Sic Evangelium dicitur virtus Dei ad salutem credentium, Rom. 1. 1. Corinth. 1. id est, vis et efficacia quaedam Dei, seu per quam Deus est efficax aut operosus. Sic et Simon Magus, Act. 8, volebat vocari virtus Dei. 1. Corinth. 4: Cognoscam non sermonem inflatorum, sed virtutem: non enim in sermone regnum Dei est, sed in

10. Quid facietis in die visitationis et desolationis, quae de longinquo veniet? Sic et annus ac tempus visitationis saepe in Prophetis accipitur. In novo Testamento tempus visitationis in meliorem partem accipitur, nempe quo tempore Deus accedit nos verbo suo, vocans nos ad poenitentiam et salutem. Lucae 19. Non relinquent in te lapidem super lapidem, eo quod non cognovisti tempus visitationis. id est, adventum Meschiae, te benigne ad poenitentiam invitantis, et salutem suam offerentis. Sic Zacharias dicit, Deum visitasse nos per viscera misericordiae suae ex alto. id est, misisse

visitationis in meliorem partem accipitur, nempe quo tempore Deus accedit nos verbo suo, vocans nos ad poenitentiam et salutem. Lucae 19. Non relinquent in te lapidem super lapidem, eo quod non cognovisti tempus visitationis. id est, adventum Meschiae, te benigne ad poenitentiam invitantis, et salutem suam offerentis. Sic Zacharias dicit, Deum visitasse nos per viscera misericordiae suae ex alto. id est, misisse filium suum, qui nos veram religionem doceret, et ex potestate peccati ac diaboli redimeret. 1 Petri 2 dies visitationis, est dies aut tempus, cum Deus aliquem convertit: ut in

prae omnibus consortibus suis, quicunque unquam uncti fuerunt, sive sacerdotes, sive prophetae, sive reges: utpote cui Deus spiritum non dat ad mensuram sed in plenitudine, ex qua omnes alii hauriant et accipiant. Posset autem ibi recte exponi etiam, Propter consortes, seu in eorum commodum ac salutem: ut et ipsi ex ea plenitudine unctionis large hauriant. Spiritus sanctus Unctio appellatur Iohan. 2, Unctionem habetis a sancto illo, et nostis omnia: Unctio quam vos accepistis ab eo, manet in vobis, et non necesse habetis ut quisquam doceat vos: sed sicut ipsa unctio docet vos de omnib.

sicut et supra monui, interdum significat Ecclesiam: sicut et Ierusalem ac Sion: contra vero Babylon, Synagogam malignantium ac persequutorum, praesertim vero regnum Antichristi. Sic Isaias cap. vigesimosexto depingit Ecclesiam per valde munitam civitatem: Urbs fortis est nobis, salutem ponet muris et antemurali. Sic et capite primo dicit: Quomodo facta est meretrix, civitas fidelis, id est, Ierusalem, et populus Dei? Sic et Paulus ad Galat. et Apocalypsis, per urbem denotat Ecclesiam. Urbs dirupta absque muro, vir cuius spiritui non est cohibitio: Proverbiorum

Ite, dicite vulpi illi. Animal homo carnalis. In Apost. Animalis autem homo non percipit ea quae sunt spiritus Dei. Iumentum, intellectu vel el oquio carens. In Psalm. Ut iumentum factus sum apud te. Equus, vir sanctus. In Abac. Qui ascendens super equos tuos. Et in malam partem: Fallax equus ad salutem, irrationalis quisque. In Ps. Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus. Asinus, corpus humanum, vel populus gentilium. In Evang. Et adduxerunt ad IESUM asinam, et pullum eius, et eum desuper sedere fecerunt. Asina, caro, vel plebs carens Dei noticia. In Evang. idem quod

facere boves ib. 42 facere praeceptum ib. 56 facere pecudes ib. 66 facere rem, aut facere quaestum ib. 62 facere aliquem in gentem magnam 300. 3 facere ad manipulos ib. 4. 5 facere salutem ib. [?: ] [?: ] faciam te sanguinem [?: ] [?: ] facere cogitationem super [?: pec- ] [?: ] ib. 17. 18 facere transire vocem ib. [?: ] facere

57 salutis gaudium ibid. [?: 6- ] salutis Dei veritas [?: 10- ] [?: ] salutis cornu ibid. [?: ] salutis sermo ibid. [?: ] salutem dare, aut facere ibid. [?: ] in Salute glorificari ibid. [?: ] salus Dei, aut alicuius ibid. [?: ] salutes faciei Dei ibid. [?: ]

dare, aut facere ibid. [?: ] in Salute glorificari ibid. [?: ] salus Dei, aut alicuius ibid. [?: ] salutes faciei Dei ibid. [?: ] in Salutem aliquem alicui esse, [?: ] [?: ] ibid 41. 42 salutem elongari; vel a salute [?: ] ibid. 47 salutes magnificare ibid. [?: ] salutem ostendere

[?: ] salus Dei, aut alicuius ibid. [?: ] salutes faciei Dei ibid. [?: ] in Salutem aliquem alicui esse, [?: ] [?: ] ibid 41. 42 salutem elongari; vel a salute [?: ] ibid. 47 salutes magnificare ibid. [?: ] salutem ostendere ibid. [?: ] salutem ponere muros et [?: ] [?: ] 59

[?: ] in Salutem aliquem alicui esse, [?: ] [?: ] ibid 41. 42 salutem elongari; vel a salute [?: ] ibid. 47 salutes magnificare ibid. [?: ] salutem ostendere ibid. [?: ] salutem ponere muros et [?: ] [?: ] 59 salutes praecipere ibid. [?: ] salutem in aliquo, aut in [?: aliq- ] re esse

] [?: ] ibid 41. 42 salutem elongari; vel a salute [?: ] ibid. 47 salutes magnificare ibid. [?: ] salutem ostendere ibid. [?: ] salutem ponere muros et [?: ] [?: ] 59 salutes praecipere ibid. [?: ] salutem in aliquo, aut in [?: aliq- ] re esse ibid. 65

magnificare ibid. [?: ] salutem ostendere ibid. [?: ] salutem ponere muros et [?: ] [?: ] 59 salutes praecipere ibid. [?: ] salutem in aliquo, aut in [?: aliq- ] re esse ibid. 65 in [?: S-te ] [?:-isitare ] ibid. 68 [?: ] magna

migratione forti, etc 649. [?: 1- ] Induam eum tunica tua 446. 51. [?: 5- ] 24 Itaque luna erubescet, et pudefiet sol 589. 54. 55 Erit sicut populus, sic sacerdos 1059. 16 26 Urbs fortis est nobis, salutem ponet, etc. 701. 48. 49 Domine tu efficies nobis pacem, etc. 795 24 27 In die illa visitabit Dominus in gladio suo duro, magno et forti, etc. 71. 50

551. 43 etc. 1 Segregatus in Evangelium Dei 1113. 49. 50 Qui praedestinatus est filius Dei in virtute 939. 54. 55 Per quem accepimus apostolatum, etc. pro nomine eius 730. 11. 12 Evangelium est potentia Dei ad salutem 1281. 66. 67 Ex fide in fidem 314. 4 Qui veritatem in iniustitia detinent 1260. 20 Obscuratum est insipiens cor eorum 760. 6. 7 Commutaverunt veritatem Dei in mendacium 638. 68. 69 Ideo tradidit eos Deus in mentem

603. 46 Israel ergo legem iustitiae sectatus ad iustitiam non pervenit 548 49. 50 Verbum abbreviatum faciet Deus in terra 1253. 70 et 1254. 1 10 Christus enim finis est legis 548. 60 Corde creditur ad iustitiam, ore fit confessio ad salutem 19. 11 Dives est Dominus in omnes invocantes illum 247. 49 11 Non tu radicem portas, sed radix te 921. 70 Erga te vero bonitatem, si permanseris in bonitate 88. 29. 30 Dona Dei sunt sine poenitentia 909. 40 Aut quis

[?: 5- ] 2 Christus cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est, etc. 53. 25 [?: et- ] Factusque est obediens patri usque ad mortem, mortem vero crucis 753. 52. 53 etc Cum timore et tremore operemini salutem vestram 789. 19. 20 Quinetiam si pro libamento offerar, super hostis et sacrificio fidei, etc. 1062. 55. [?: 5- ] 3 Quorum gloria, in ignominia 364 [?: 4- ] Haec omnia pro reiectamentis habeo. vide

fert seu portat omnia, verbo potentiae suae [?: ] . 10. 11 2 Dicit Paulus, diabolum mortis imperium habere [?: ] 70 et 674. 1 Se oportuit ducem nostrae salutis per adflictiones perfectam fieri 880. 26 27 Si tantam neglexerimus salutem, etc. 1071. 14. 15 4 Accedamus igitur cum fiducia ad thronum gratiae [?:---0 ] . 1. 2 Vt inveniamus gratiam ad auxilium opportunum 375. 58 Vivus est sermo Dei, et efficax, et quovis gladio utrinque incidente

dicatur 486. 35 etc. concupiscentia quid sit? 153. 60 confirmatio, sacramentum pontificium 156. 54 confessio Christi 157. 5 confessio peccatorum ib. 53 etc. confessio, sit ne perinde necessaria ad salutem ac fides ipsa nec ne? 19. 12 confessio cur tanta severitate a nobis requiratur. vide verbum NEGO concionum sacrarum primarius usus 10. 13 de Conscientia 163. 42 conscientia mille testes, Proverbium 164. 64 de

incredulitas ut in Scripturis describatur 321. 16 incredulitatis sive diffidentiae natura et effectus [?: ] [?: ] indulgendi verbum [?: 5-4 ] 16 indulgentiarii et monachi 421 19 induitio ad salutem quae necessaria 749. 6 etc. inferni varia nomina in Scripturis 357. 47 etc. inferni synonyma 449. 17 infernus quare lacus vocetur 514 [?: ] infernalis ignis 404. [?: 2- ]

litera occidens 765. 15 legis doctrina, quare litera occidens fuerit a Paulo appellata 765. 15. 16 lex ubi nulla est, ibi quoque nullum est peccatum 545. 46. 47 lex administratio mortis 637. 30 etc. lex quare imbecilla ad salutem 542 66. 67 etc. legis opera quae Paulus vocet 543 47 etc. lex per vinum adumbrata 780. 46 lex quomodo gloriationem nostram excludat 544. 43 etc. lex per fidem quomodo stabiliatur ibidem 61

400. 25 susceptor noster Deus, qua ratione dicatur 1184. 42 sustinere verbum quare in vulgata versione pro expectare usurpetur 1185. 63 Syllae de Iulio ad amicos et alios senatores dictum 126. 32 Sylogismi duo ad salutem necessarii 784. 29 Synagoga 1186. 9 Synedrii ib. 28 contra Synergistas 296. 22 συστοιχεῖν 162. 10
T Tabernaculum

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report