Your search found 1450 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 545-732:

CLAVIS SCRIPTURAE Sacrae SEU DE SERMONE SACRARUM LITERARUM, AUTORE MATTHIA FLACIO ILLYRICO. PARS PRIMA: In qua singularum vocum atque locutionum S. Scripturae usus ac ratio Alphabetico ordine explicatur. Opus, et maximo annorum aliquot labore ac studio, multisque vigiliis, atque fide singulari confectum: et maximam quoque S. Theologiae studiosis commoditatem, quicunque candide ac dextre uti eodem voluerint,

PARS PRIMA: In qua singularum vocum atque locutionum S. Scripturae usus ac ratio Alphabetico ordine explicatur. Opus, et maximo annorum aliquot labore ac studio, multisque vigiliis, atque fide singulari confectum: et maximam quoque S. Theologiae studiosis commoditatem, quicunque candide ac dextre uti eodem voluerint, allaturum: ut simile, in hoc quidem argumenti genere, nullum unquam esse editum, re ipsa facile sint deprehensuri. Accessit vocum ac phrasium, item locorum S. Scripturae obiter

et maximam quoque S. Theologiae studiosis commoditatem, quicunque candide ac dextre uti eodem voluerint, allaturum: ut simile, in hoc quidem argumenti genere, nullum unquam esse editum, re ipsa facile sint deprehensuri. Accessit vocum ac phrasium, item locorum S. Scripturae obiter explicatorum, denique Rerum, etc. Trigeminus INDEX. BASILEAE, Ex officina Hervagiana. Per Eusebium Episcopium. M. D. LXXX.

vero perpetuus contextus illustraretur: necessario sacer ille textus dilucidissimus redderetur, pauperiores magnitudine sumptuum levarentur, et omnino lectores minorem temporis iacturam in evolvendis tam prolixis Commentariis facere cogerentur. Dominus Iesus tuam C. suo S. Spiritu regat, et in omnem veritatem, ipsique gratum et reipub. salutare opus perducat, in eoque largissima benedictione et felici successu cumulet, ad gloriam nominis sui, et Ecclesiae suae utilitatem. Antuerpiae in die Matthiae apostoli, qui in locum Iudae proditoris

pronunciat, dicens: Praevidens loquutus est de resurrectione Christi, quod neque anima eius relicta sit in inferno, nec caro eius viderit corruptionem. Ubi diserte separatim anima a corpore ponitur, et separatim etiam de utroque pronunciatur. Qua ergo tandem conscientia illa duo studio a Spiritu S. separata, a versore confunduntur? Nec valet hic id profugium, quod alterum hemistichium, aut etiam versus explicare soleat alterum. nam in talibus locis plerunque manente subiecto, variatur praedicatum: ut,

saepe usurpetur, tamen haec enallage (meo iudicio) nullo modo huic loco convenit. Neque enim puto quaerere Apostolum, aut a quo, aut quomodo, aut quorrum sint baptizati. Denique ne hoc quidem puto rogare an sint baptizati: sed cum illi dicerent, se nescire an sit Spiritus S. ac proinde ostenderent, se ignorare totam Ecclesiae Christianae rationem, qui tamen se discipulos dicebant: credo sciscitari Paulum, cur igitur doctrinae nomen dederint, et quales se esse profiteantur. Utitur autem vocabulo Baptizandi, et baptismatis: quia baptismus erat ipsius initiationis ac

in nomen alicuius, ut patris filii ac spiritus sancti, Matt. 28 vel Christi, vel Pauli: ut 1. Cor. 1 Baptizari in mortem Christi: ut Rom. 6 seu, pro mortuis: ut 1. Cor. 15. seu, In unum corpus: ut 1. Cor. 12. seu, in remissionem peccatorum. Denique Baptizari aqua, et Baptizari spiritu S. Itaque Baptizari in Moysen, declarat, Moysis auspiciis ac ductu baptizari: quod dicendi genus semel tantum reperio. Baptizari in Iohannis baptisma, significat, doctrinam quam Iohannes annunciabat, ac baptismi symbolo obsignabat, profiteri ac amplecti. Baptizari vero in eius nomen dicimus, cui

in istis omnibus finalem (quam vocant) causam designet. Baptizari aqua, sive ἐν ὕδατι, id est, in aqua, nihil aliud quam aqua immergi declarat: quae est externa Baptismi caeremonia. Baptizari autem Spiritu, alio pertinet: nempe ad Spiritus S. dona, quibus fideles caelitus visibili signo imbuebantur, interdum ante Baptismum aquae, ut ex Cornelii historia apparet: interdum post Baptismum, ut istis accidit, de quibus hic agitur. Ex his autem diligenter consideratis, hoc quoque efficitur, Baptismatis vocabulum triplici significatione

etiam maledictum contra veros doctores dicitur: ut Rom. 3. 1. Corinth. 4. quia etiam talia maledicta simpliciter in Dei contumeliam vergunt. Inter blasphemias autem distinguit Christus Mar. 3. et dicit, omnes alias esse expiabiles, aut remissibiles, praeter eam quae fiat in Spiritum S. quae est (ut plerique intelligunt) agnitam veritatem sponte ac pertinaciter vituperare, sive reclamare, aut agnitos errores tueri. Dicitur autem Blasphemia in spiritu quia eius personae est proprium doctrinam propagare, et ducere in omnem veritatem: quare obloquens veritati, Spiritui S.

S. quae est (ut plerique intelligunt) agnitam veritatem sponte ac pertinaciter vituperare, sive reclamare, aut agnitos errores tueri. Dicitur autem Blasphemia in spiritu quia eius personae est proprium doctrinam propagare, et ducere in omnem veritatem: quare obloquens veritati, Spiritui S. maledicit. Paulus dicit 1. Timoth. 1, se fuisse blasphemum in Christum et Ecclesiam: sed condonatum sibi id crimen, qui insciens fecerit. Sunt vero varii blasphemandi modi. nam etiam tacita pravi animi cogitatione Deus blasphematur, ut Psal. 10 inquit: Quare impius blasphemat

et conformitas omnium qualitatum aut virtutum, cogitationum, conatuum, et actionum sive internarum, sive etiam externarum, cum norma bonitatis divinae, et Decalogo. Talis creata bonitas, licet non amplius in sua prima integritate existat, sed in piis aliquo modo instauretur per Spiritum S. et renascentiam, celebratur suo loco et ordine in Sacris literis: ut Vir bonus. 2. Sam. 18. 1. Reg. 1. Psal. 25, Benefac Domine bonis. Bonus thesaurus, bona arbor, Matth. 12 Sic in Proverbiis saepe boni praedicantur, eisque praemia promittuntur: ut 12. 13. 14. Matth. 22. Sic

quod non sit amotus calix ille passionis ab eo: non ut desperantes quaerunt, se prorsus ac in universum destitutos esse a Deo. Quod ad huius loci explicationem vehementer prodest observasse, ne quasi desperatio quaedam Christo tribui videatur. Sic et Iosuae 1. Non dimittam, nec derelinquam te. s. in hoc opere et periculo occupandae terrae. Iudic. 6, Nunc autem nos dereliquit Dominus. 2. Paral. 15. Si autem dereliqueritis Dominum, derelinquet vos, quod de plena aut totali desertione accipi potest. Sic et ab hominibus derelinqui dicimur. i. deseri, negligi, eorumque ope destitui: Sicut

velit eis aedificare domum: id est, dare et conservare fortunas ac liberos, et posteros in honesta conditione ac dignitate. Quod ex eo melius intelligi potest, quod domum David iam destruxit, abolita eorum posteritate. Sic Deut. 25. dicitur frater defuncti sine liberis viduam ducens, ei procreat-s liberis aedificare domum. Sic quoque Exodi. 1, Deus obstetricibus aedificavit domos. Sic David dicit Psal. 101, facientem dolum non habitaturum in medio domus suae: id est, in familia sua. In eodem sensu Iacobus dicit ad Laban, se iam viginti annis in domo eius habitavisse.

et 1. Ioannis 3, non tantum originem significat, sed etiam ipsam naturam, ingenium, aut indolem denotat ac describit, nempe eos divinam bonitatem ac imaginem, aut contra diabolicam malitiam repraesentare. Dicetur de hac praepositione aliquid in PER. Vide de ea etiam Basilium, libro de Spiritu S. Ex hoc, pro, dehinc: originem aut initium incerti temporis indicat. EXALTARE, per metaphoram primum significat, aliquem laudare aut celebrare, ut Exod decimoquinto: Deus patris mei, et exaltabo eum. Psalm. 149. Exaltationes Dei in gutture eorum. id est, celebrationes. Sic Isaiae

apprehendens, esse plerumque solet in omnibus piis, cum initio in contritione, veluti inferis iacentes, audiunt sibi proponi mediatorem omnibus salutem promittentem ac afferentem: sed ab illa generalitate inter luctandum, et cum Deo agendum, tendunt ad illam specialem conclusionem, qua spiritu S. testimonium nobis dante, tandem concludimus: Amen, utique Deus tu remisisti iniquitatem peccati mei. Fides porro vera ac iustificans est noticia, expetitio, et specialis assensus aut fiducia coram a Deo per mediatorem impetrans iustitiam, spiritum, et vitam. Quam sequitur vel cognata fides, vel

ac promissio cordis, nobis ex verbo Dei certo favorem ac omnem liberationem promittentis, nos consolantis, et ab omni diffidentia liberantis. Cum hoc pulchre conveniret, quod supra dixi, fidem nihil aliud esse quam illam ipsam benegnissimam Evangelii promissionem, in pectore nostro per spiritum S. Inscriptam, aut veluti lumen flammulamve quandam accensam. Conveniret et pulchre sequens vox, quod sit argumentum aut convictio de eo quod non cernitur. Verum magis probatur illa altera expositio vocis

nempe per omnes Christianos, praesertim autem per doctores cum praedictis suis hostibus: ideo toties inculcat, se non venisse ut pacem, sed gladium et ignem in terram mittat: nec se quicquam magis optare, quam ut ardeat et ferveat vel vehementissime. Sexto, ignis aliquando etiam ipsum Spiritum S. notat, quia et vivam et ardentem quandam flammam zeli in pectore piorum accendat, et omnes pravas ac impuras Satanae, mundi, et veteris Adami sordes in homine reliquas adurat et consumat. Ideo dicit Baptista, Christum baptizaturum esse Spiritu S. et igne. i. ardentib. motib. charitatis et zeli

Sexto, ignis aliquando etiam ipsum Spiritum S. notat, quia et vivam et ardentem quandam flammam zeli in pectore piorum accendat, et omnes pravas ac impuras Satanae, mundi, et veteris Adami sordes in homine reliquas adurat et consumat. Ideo dicit Baptista, Christum baptizaturum esse Spiritu S. et igne. i. ardentib. motib. charitatis et zeli in corde excitatis. Sic Iere. dicit, se voluisse tacere verbum Dei: sed exarsisse in medio sui, ut ignem clausum: ubi zelus et conscientia excitata indicatur. Sic Psal. 9. Accenditur ut ignis zelus. In hoc sensu de sale ac igne

ut Proverbiorum sexto: Illaqueatus es verbis oris tui, captus es eloquiis oris tui. Sic et Ps. 109, Illaqueet foenerator omnia quae sunt ei id est, per Magistratum arrestet, sibique obliget, ob magnitudinem foenoris aut debiti foenore contracti: ideo addit, Vagentur ac mendicent filii eius. s. omni patrimonio exuti. ILLIC et ibi, non tantum locum, sed et rem, actionem, opus aut poenam denotant. Psalmo 35. Ibi ceciderunt operantes iniquitatem. id est, tali poenae genere aut conditione, seu ea ipsa de causa Sic Latini locutione, Ille unde petitur, non locum, sed personam

instauratur: nempe spiritum mentis, seu illud novum ac spirituale cor (id est, animam rationalem, quam Scriptura in corde collocat) quod nobis exciso veteri ac lapideo divinitus donatur, et per Spiritum S. in nobis creatur. Psal. 51. et Ezech. 31. Eodem respicit etiam Paulus 1 Corin. 15, cum dicit, nos fore similes illi caelesti Adamo, nosque eius imaginem gestaturos, sicut nunc terreni feramus. id est, glorificandos esse. et 2. Cor. 3, cum ait, nos in speculo contemplari

eos valide operari necesse est, altera tenendo arcum, altera trahendo nervum. 2 Regum 9 Zach. 9. Implere se omnia, caelum et terram, dicit Deus Ier. 32 pro, infinitum esse. Videtur tamen simul etiam dominium significare: sicut Christus dicitur ascendisse supra omnes caelos, ut omnia impleret. s. sua maiestate ac potentia. Plenitudo alicuius rei, est id quod ea continetur, aut quod ad eam quasi replendam ac exornandam pertinet. ut in Psal. habetur: Terra autem plenitudo eius. de qua loquutione in voce Plenitudinis. Implere alicuius faciem ignominia, est, eum plane

aut quod ad eam quasi replendam ac exornandam pertinet. ut in Psal. habetur: Terra autem plenitudo eius. de qua loquutione in voce Plenitudinis. Implere alicuius faciem ignominia, est, eum plane confundere, aut pudefacere. Impleri agnitione Dei, Col. 1 item Impleri Spiritu S. Luc. 2. item in Actis, Vir plenus spiritu. i. maxima quadam illustratione et motu Spiritus S. ornari ac permoveri ad aliquod eximium opus. Impleri aliquem longitudine dierum. i. ad decrepitam usque aetatem perduci, aut vitam ei prorogari. Sic Impleri dies alicuius, 1 Par. 17. i. satis

autem plenitudo eius. de qua loquutione in voce Plenitudinis. Implere alicuius faciem ignominia, est, eum plane confundere, aut pudefacere. Impleri agnitione Dei, Col. 1 item Impleri Spiritu S. Luc. 2. item in Actis, Vir plenus spiritu. i. maxima quadam illustratione et motu Spiritus S. ornari ac permoveri ad aliquod eximium opus. Impleri aliquem longitudine dierum. i. ad decrepitam usque aetatem perduci, aut vitam ei prorogari. Sic Impleri dies alicuius, 1 Par. 17. i. satis vixisse eum. Implere sermon Dei. Col. 1 est plene perfecteque docere, aut propagare

filii sui ingens bonum est, ex quo tota nostra salus dependet, quippe quae tum res preciosissima est, tum etiam nobis potetissime imputatur. XII. Sicut securae conscientiae remissionem peccatorum non magnifaciunt: ita contra, contriti at perterrefacti homines, impellente eos etiam ipso Spiritu S. nihil magis laborant, quam ut remissionem peccatorum consequantur. sicut ille miser publicanus tantum clamabat, Esto propitius mihi misero peccatori: qua petitione aut mendica manu fidei ille teste Christo iustificatur. Sic et ipsemet Christus peccatores docuit perpetuo clamare ad patrem

et ordinum sacrificorum, monachorum ac monacharum, in immensum excrevit. Hinc est, quod in omnibus templis sacrifici canunt ac petunt, sibi illius vel alterius sancti aut sanctae merita communicari aut imputari, eisque iuvari. Notae enim sunt voces, Ut meritis ac precibus vel intercessionibus S. N. mereamur, etc. Hoc omnino nihil aliud est, aut esse potest, quam imputativa quaedam iustitia: certe non est infusa aut inhaerens, vel qualitatis in peccatoris mentem aut cor translatae aut transfusae. Inde etiam infinitae indulgentiarum ebuccinationes et variae bullae ortae

alioqui apud Latinus pro verbo amplioris cuiusdam maiestatis habetur. sicut Virgilius,
Ast ego, quae divûm incedo regina. INCENDERE lucernam. vide in voce LUCERNAE. Incensum, saepe in Sacris significat victimam Domino incensum, aut oblatam. Levit. 2. S anctum sanctorum est de incensis Iehovae: id est, de illis victimis, quae Domino sunt oblatae et incensae. Sic saepe reperitur, in incensum suavissimi odoris Domino: id est, ut sit oblatio. suavem nidorem (qualis solet ex assatione oriri) efficiens Domino. Porro Apoc. 8 dicuntur 24 seniores

labiis? id est, impeditae linguae, aut certe infacundus. Quarto, fructus dicuntur incircumcisi et immundi novellarum arborum pet primum triennium fructificationis, eoque Iudaeis prohibentur: Levit. 19. Quinto, incircumcisi corde dicuntur non renati, quib. Spiritus S. praeputium carnale, semen diaboli, et lapido sitatem cordis non abstulit: Levit. 26. Contra autem Dominus pollicetur hanc spiritualem circumcisionem Israelitis. Deut. 30. Et Paulus hanc internam circumcisionem laudat, Rom. 2, et alibi. Incircumcisis auribus a Hieremia dicuntur carnales,

Scriptura prorsus arcte coniungit passlonem cum illa profectione ac praedicatione, quasi Christus mox a passione profectus sit ad praedicandum spiritibus: non ita longissime distrahit, quasi nunc quidem sit passus, olim autem praedicaverit. Quarto, Scriptura Noachi praedicationem proprie Spiritui S. non secundae personae, clare ibi tribuit, dicens: Non litigabit Spiritus meus, etc. sicut et tota Scriptura tertiae personae doctrinam ac ministerium praedicationis adscribit, quod ea a Christo accipiat, et per os piorum doctorum loquatur, Scripturam inspiret, et mundum arguat aut

id est, minister et autor peccati vocatur. Ibidem valde significanter regnum Antichristi vocatur mysterium ἀνομίας, id est illegalitatis, quod ea politia aut regimen sit legem Dei penitus conculcatura, et pro arbitrio tractatura: sicut ibidem vocat eum S. sancti adversarium, et elevantem se supra Deum, et eius cultum ac religionem: imo et in templo eius sedentem, seque ostentantem quod sit Deus. Quae omnia aliter fieri nequeunt, quam abrogando veram legem ac doctrinam Dei, et suam novam condendo. Sic nimirum est Antichristus exlex, et eius regnum

et contra nos sententiam aeternae mortis profert. Sic Rom. 5. Multo magis reconciliati servabimur ab ira. Psal. 2. Tunc loquetur ad eos in ira sua, et in furore suo conturbabit eos. Sic et Rom. 12 credo accipi posse: Non vosmetipsos ulciscentes dilecti, sed date locum irae: ut. s. Dei iudicio adversarios et persecutores nostros relinquamus. Haec Dei ira est ignis consumens peccatores per malam conscientiam, et poenas temporarias ac aeternas. Denique aliquando significat poenam, sive temporariam sive aeternam, â tali ira profectam. ut Rom. 2. Coacervas tibi iram in die

iram meam in vos. i. non prorsus opprimam aut delebo vos meis flagellis. Sic Iob 6, Iram in pugillum faceretis cadere. Idem valet Dare iram suam in aliquem, Levit. 26. Iram effundere dicitur Deus, cum vehementer commotus punit aliquos gravissime. Nahum 1. Ira eius effusa est sicut ignis. s. omnia consumens. Sic et Egredi ira sicut ignis dicitur, Hierem. 4. veluti si incendium alicunde exortum, pergeret in alios grassari. Ferre iram alicuius, Mich. 7. Iram Domini port'abo, quia peccavi ei. pro, patienter eius flagella tolerabo. Irasci ira magna, Zachar. 1. pro, valde.

et nocentes damnantur ac puniuntur: ita iustitia est absolvere innocentes, eosque iuris beneficio defendere ac tueri a malorum iniuria: quod quidem aliud est nihil, quam iuris beneficium impartiri, et benefacere iusto. 2. Sam. 8, Et faciebat David iudicium et iustitiam omni populo [?: s- ] Prov. 2, Tunc intelliges iustitiam et iudicium. Porro utrunque iudicis officium esse executum Salomone, testatur Historia illa mulierum de vivo puero invice contendentium: iustitiam, quando puerum tradit matri cuius erat: iudicium in eo, quod damnavit alteram quae falso instam et innocentem

Psalmo 3. In iustitia tua libera me. et rursum Psalmo 5. Deduc me in iustitia tua, propter inimicos meos. Vicinum est, quod haec vox nonnun quam ipsa beneficia et tali benignitate profecta notat. 1. Sam. 12. Ut disceptem vobiscum coram Domino, de omnibus iustitiis Iehovae, [?: q-s ] fecit vobiscum. Sic Psal. 48 dicit, dexteram Dei plenum esse iustitia: id est, beneficam aut valde prompte [?: be- ] facere. et in praecedenti dixerat, se expectare eius bonitatem. Sic Is. 59. Propterea elongavit se a nobis iudicium, et non apprehendit nos

pro, pronunciare secundum iustitiam. Inquit enim ibi Psaltes: Nam ad iustitiam revertatur iudicium, et post eam omnes recti corde. quasi diceret, ut et paulo ante exposui eum lecum: Ali quandiu homines suo iudicio aberrarunt iustitia, visaque est ea prorsus obscurari et opprimi: [?: s- ] tandem deprehensa veritate suo iudicio probabunt iustitiam, omnesque boni ac sinceri ei adhaerebunt. Seminate vobis in iustitia, Hoseae decimo: pro pie et sancte vivendo et agendo, quaerite (seminare enim, fructus quaerere est) commoda huius et futurae vitae: ne quaeratis per iniustitiam

alter Ioan. 16. Spiritus sanctus arguet mundum de iustitia, quia vado ad patrem. alter Galat. 2. Si ex operibus legis iustitia est, Christus est frustra mortuus. quorum summus consensus a paucis hactenus animadversus est. Omnino enim potenter evincunt, iustitiam iustificantem a Spiritu S. in utroque loco collocari in solo transitu filii ad patrem, seu in eius perfectissima obedientia, qua exinanitus et humiliatus, factus est patri obediens usque ad mortem crucis: per quam victa iniustitia aut peccato, inferno ac ira Dei, tandem gloriose ad patrem per resurrectionem et

resurrectionem et glorificationem ascendit. Quicunque igitur in operib. ac virtutib. nostris vel natura comparatis, vel etiam divinitus infusis, iustitiam, qua coram Deo iustificemur, collocat: is hanc laudem obedientiae ac passioni Christi adimens, dicit eum frustra mortuum esse. Quod Spiritus S. non admittens, laudemque hanc transitui aut passioni Christi vendicans, arguit pravas mundi opiniones de iustitia virtutum, qualitatum ac operum. Summa quoque illa pulcherrimaque harmonia duarum specie diversissimarum rerum (nempe passionis Christi, et nostrorum peccatorum remissionis) perspicue

ex eo quod est [?: addi- ] In conspectu tuo, aut coram te, agi de quadam iustitia et iustificatione quae cognitione iudicis, et non rei ipsi aut virtutum existentia consistat. Nam illud coram et [?: ] spectu, manifeste iudiciariam cognitionem denotat. [?: S- ] de hac re etiam postea aliquid addetur. Verum [?: q- ] Paulus et tota Scriptura iustitiam nostram coram [?: ] proprie ipsam persolutionem Christi, aut [?: chirograph- ] debitique nostri abolitionem, et non ullam novitatem virtutum nobis infusam esse

ζωῆς. Hoc loco Adam et Christus opponuntur: et ostenditur alterum quidem, scilicet Adam, attulisse omnibus hominibus condemnationem et mortem suo peccato, quod δικάιωμα regulam divinae iustitiae est transgressus: alterum vero. s. Christum, attulisse omnibus hominibus iustificationem vitae, hoc est, absolutionem a condemnatione, et imputationem iustitiae, ob quam donatur vita, per suum δικάιωμα: hoc est, quod regulam divinae iustitiae, in lege nobis praescriptam, ipse pro nobis

doctrinam consilium, institutionemque suppe stant. pro, ipse iustus suo sermone docet multos. [?: ] blanditarum in corde et corde loquuntur id est, ipse [?: b-mo ] blandiloquus, plerumque simulato et inconstati, non sincero, non sibi perpetuo constante aut [?: s- ] ci animo loquitur. Labia laudationis, aut tubilationis, Psal. 63, Labiis laudationum laudat te os meum: id est sermone alacriter te laudante ac iubilante. Labia [?: ] veniunt cum lite: et, Labia stulti laqueus animae [?: ] Proverb. 18. id est,

dentes eius lacte. quod alii de [?:-mositate ] hominum eius tribus: alii de copia eiusdem rerum necessariarum, ut lactis ac vini, accipiunt. Iob 10 dicitur, Sicut lac coagulasti me: explicans nimirum illud admirabile opus Dei in conceptione, ubi perinde illud aqueum [?: s- ] consolidatur et induratur ac lac solet coagulo [?: non- ] congelari, ne amplius sit fluxile: et multo magis postes indurari et condensari, cum post coagulationem etiam [?: case-s ]

nimirum illud admirabile opus Dei in conceptione, ubi perinde illud aqueum [?: s- ] consolidatur et induratur ac lac solet coagulo [?: non- ] congelari, ne amplius sit fluxile: et multo magis postes indurari et condensari, cum post coagulationem etiam [?: case-s ] inde formetur. In novo Testamento lac per metaphoram significat doctrinam Catechismi, seu prima elementa aut rudimenta Christianae religionis, ut 1 Cor. 3. Lactis potu vos alui, non cibo: nondum. n.

91, id est, circa te peribunt plurimi, ut [?: ] in praelio: te vero Deus custodiet ac proteget, ne quid tibi accidat, sed ex media caede aut naufragio incolumis evadas, infinitis circa te pereuntibus. Sic et Proverb. 3 dicitur Deus a latere piorum staturus, aut [?:-s ] astiturus. Latera domus: id est, partes. inquit enim Psal. 128. Uxor tua sicut vitis abundans in lateribus domus tuae. pro, sicut vitis abundans, passim circa se in his palmitibus habet botros pendentes: sic passim in [?:-teribus ] et angulis aedium, circa

a lege peccati et mortis: ubi Lex spiritus tum ipsum Evangelion, tum et Spiritum sanctum, quatenus nos absoluit ac renovat, significat. Evangelion. n. dum nobis perpetuam remissionem peccatorum annunciat, et reipsa offert ac praestat, efficit, ne ulla condemnatio nos premat aut opprimat: Spiritus S. autem nos renovans, et promptos ad obediendum Deo efficiens, tum fidem perpetuam remissionem peccatorum flagitantem nobis suppeditat: tum efficit ne volenter, multoque etiam minus malitiose peccemus. Qua ratione damnationem irae, aut severae Dei iustitiae effugimus. Lex peccat hic significat

patet. Sicut. n. Paulus in ea propositione, Detinent Veritatem in Iniustitia, primum [?: po-- ] vocem Veritas, postea Iniustitia: sic mox ordine prius explicat, quid intelligat per vocem Veritas, nempe veri Dei scientiam aut fidem, hisce verbis: Scibile, aut quod [?: s--ri ] potest Dei, notum est eis. Deus. n. eis manifestavit. ni invisibilia Dei ex operib. creationis considerata intelliguntur. etc. Postea exponit secundam vocem Iniustitiam, inquiens: Non ut Deum glorificaverunt, etc. Ex qua ipsius Pauli explicatione clarissime

quae hominibus contingat. Prima est rationis aut philosophica, [?:-ae ] vi ratiocinationis utcumque summam illam causam ex [?:-ectib ] , colligit aut divinat, vel potius somniat, quae [?: ] obscura, instabilis, prorsus ociosa, dubitans et [?: flu-s ] an sit unus vel plures, an sit providentia aut non, an [?:-o ] mundus sit creatus aut non. plerunque enim in con [?:-iū ] etiam sine ratiocinatione prolabitur homo: mul [?: ] vero magis evanescit ratiocinando, et [?: cogitationi- ] suis

usquam esset: non assertive, quod revera talis aliquis usquam sit. Denique et illud hinc constat, agi hic de vero factore, ac vera impletione legis, non de illa qualicumque Ethnicorum disciplina, aut naturali honestate. De qua aliqui somniant hic Paulum agere, cum eam multo me [?: l--s ] Iudaei praestiterint, quam impurissimi idololatrae ethnici. Decimo, fingamus sane, quod alicubi fuerint. aliqui pauci excellentis Ethnici, divina quadam natura praediti, qui legem inscriptam habuerint, sibi ipsis lex fuerint, et natura quae legis sunt fecerint: num propterea ea quae de

veritatis per legem. Qui igitur doces alium, ipsum non doces: qui praedicas non furandum, fura [?: ] qui dicis non adulterandum, adulterium committis: [?: ] execraris simulacra, scrilegium admittis: qui de lege gloriaris, per legis transgessionem Deum [?: dehone-s ] . Ninomen Dei propter vos male audit inter gentes: quaemadmodum scriptum est Nam circumcisio quidem [?: pro-st ] si legem servaveris: quod si transgressor fueris, circuncisio tua in praeputium versa est. III. Hic prius membrum illustrat ostendens Iudaeos

dicit, hominem ante iustificationem esse servum peccati, et liberum a iustitia: et vicissim post gratia esse liberum a peccato, et servum iustitiae. Quae servitus ac libertas multipliciter accipitur. nam liber a iustitia est is, qui ei sese non obligat aut addicit, quemque illa per Spiritum S. non regit, nec ad bona opera impellit, multo minus eum felicem ac beatum efficit Is vero idem est servus peccati, qui sese dedidit peccato, et in cuius membris illud regnat, impellens eum ad omnis generis pravas actiones. et denique quod in eum per iram Dei ad poenas temporarias et aeternas

iudicium rectum et expeditum de reb. divinis, non curans laqueolos observatiuncularum, caeremoniarum et traditiuncularum, ut solent serviles et superstitiosae mentes serviliter omnia metuere, et nusquam expedite ac animose de religionis dubiis iudicare, et pronunciare. Complectitur haec Spiritus S. assertio aut vindicta, etiam eam libertatem, quod libere possimus eligere quae Deus vult ac praecipit: quodque sponte, et non coacti faciamus: et denique, quod vetus Adam non amplius perinde regnet in mortali nostro corpore, nostrisque membris imperitet aut abutatur ad omne scelus. Rom. 8

[?:-enientiam ] . Longinquum aliquando et id dicunt, quod numquam fore credunt: ut Amos 6, Qui longinquum putant diem malum. i. nunquam venturum. Aliquando [?:-b ] intelligenda est vox temporis, ut Isa. 37. An non [?: audi-i ] , quod a longinquo fecerim eam? s. tempore: nempe [?: in ] temporib. priscis. Significat igitur interdum a longinquo, idem quod iam olim. Sic et Ier. 31. A longinquo apparuit mihi Dominus: pro, iam olim. A' longinquo, aliquando dicitur de loco valde remoto. ut Ier. 30, et 46. [?:-aluum ] faciam te

Deus de prope recentem aut novum, qui nuper quasi inter Deos relatus est, sicut subinde nova idola oriuntur. An ego sum Deus de prope, et non Deus de longe? In longinquo Deum stare, est, eum nos non curare, non ferre illum nobis opem. Psal. 11. Ut quid stas Domine in longinquo? s. loco. Cur non accurris opitulatum mihi laboranti? Iustitiam longe esse ab aliquo, significat eum carere iustitia: Esa. 46. Ibidem pollicetur Deus suam gratuitam seu imputativam iustitiam, et dicit: Prope feci iustitiam meam, et non elongabitur. Esa. 59 dicitur iustitia procul stetisse. i.

imeru, dicite. Loqui verbum in auribus. alicuius, supra dixi esse, loqui ad ali quem. 1. Sam. 25, Loquatur ancilla tua in auribus Domini. i. Liceat quaeso mihi loqui tecum, audias me obsecro. Loqui verbum in auribus alterius, Genes. 44. Loquatur quaeso servus [?: tu-s ] verbum in aurib. tuis. i. permitte ut tecum loquar. Loqui visionem cordis, Ier. 23. pro, quod cuique videtur, quod [?: ] cor suum monstrat, non quod Deus. A' loqui cum aliquo, 1 Sam. 25. Ipse est vir Belial, a loqui cum eo: i. noster [?: he- ] Nabalus est

liba et similia Deo offerenda: ut indicatur [?:-idem ] , et sequenti capite. Aliquis invenit manum suam: [?:-o ] , fortiter ea utitur, Psal. 76: Nec invenerunt omnes [?:-i ] fortes manus suas. pro, nihil potuerunt manibus [?:-s ] efficere viri militares, non fuerunt earum [?: compo- ] , non potuerunt eis, suisve viribus aut armis recte [?: ] . Manum alicuius invenire aliquid (ut et supra dixi) [?:-quirere ] aliquid, eôve potiri significat. Multum [?: por- ] invenire

etiam verum mare. Deut. 34, Monstravit Deus Mosi omnem terram Iuda usque ad mare novissimum. Nam monti Nebo, in quem iussu Dei Moses [?: ] rat, per Phoeniciam et Iudaeam respicienti, mare [?: ex-- ] posito erat. Sic et Ios. 1 et 15 accipitur. Mare [?: S- ] [?: ] Hebraei Mare rubrum vocare, quasi dicas Mare [?: ] ctosum aut paludosum: unde Germanice [?: S- ] [?: ] quod in littore paludes crescunt in aliquibus [?: rest-- ] tionibus fluviorum, in id mare influentium. Mare [?:

[?: ] rat, per Phoeniciam et Iudaeam respicienti, mare [?: ex-- ] posito erat. Sic et Ios. 1 et 15 accipitur. Mare [?: S- ] [?: ] Hebraei Mare rubrum vocare, quasi dicas Mare [?: ] ctosum aut paludosum: unde Germanice [?: S- ] [?: ] quod in littore paludes crescunt in aliquibus [?: rest-- ] tionibus fluviorum, in id mare influentium. Mare [?: ] pe Hebraeis notat Occidentalem plagam, quia [?: ] proximum et mediterraneum est Iudaeae ad occidentem. Iosuae 16, et

subitam tran quillationem maris. sed significat, Deum furores impiorum et persequutorum uno momento comprimere: ut de Christo Evangelista narrat, quod increpuerit mare et ventos. Sic igitur inquit Psal. [?: ] Tu dominaris impetui maris: cum elevat procellas [?:-s ] , tu compescis eas. A` mari ad mare: id est, latissime. Psal. 72 dicitur de imperio Meschiae: Et dominabitur a [?: ] ad mare, et a flumine usque ad terminos terrae: id [?: ] a sinu Arabico usque ad mare mediterraneum, quod [?: ] etiam

Accipe praeterea, parvo quam nomine Graii
Mnan vocitant, nostrique Minam dixere priores.
Centum hae sunt drachmae. quod si modo dempseris illis
Quattuor, efficies hanc nostram denique libram. Sed hoc de mina nova intelligi debet, quae et [?: S- ] nis mina a quibusdam appellatur. Constat enim, Minam Atticam antiquitus fuisse drachmarum tantum septuagintaquinque: quae actis postea a Solone ponderibunt. Mina vetus appellata est. de qua intelligi debet, quod subdit Fannius apud Priscianum, Attica quae fiet, quartam si dempseris, hinc

[?: ] cum Scriptura vocet modestum ταπεινὸν et [?: modes- ] ταπεινοφροσύνην: tametsi ταπεινὸς non semper, nec in [?: S- ] quidem, in virtute ponatur, sed aliquando [?: significa-- ] humilis aut afflictae sortis hominem. Aliqui paulo [?: ] rabilius, per Moderationem eandem vocem reddiderit. MODICUM, Iohan. 16, pro brevi tempore omnes accipiunt: Modicum non videbitis me,

Iohan. 3, Translati sumus ex morte ad vitam. Et Iohan. 8 ter repetitur: Si non credideritis, in peccatis vestris moriemini. in quo loco tamen praecipue ultima significatio mortis est, nempe damnatio et aeternum [?: ] tium. nam aliae mortes, id est, corruptio, servitus [?: S- ] nae, reatus seu iniustitia, ac ira Dei, iam antea [?: praec- ] [?: ] . Mors, sicut et Peccatum, pingitur in Sacris literis, tanquam praepotens quidam dominus, aut potius

quandoquidem finis eorum vitae iam adesset. Argumentatio igitur est: Omnes qui baptizantur, hoc ipso fine baptizantur, ut sint Christo coniuncti ac salvi corpore et anima: sed illorum corpus iamiam [?: resolve--- ] , ut non sperent se amplius in hac vita corpore Christi [?: s-ruituros ] , aut eius membra futuros. Igitur aut frustra est talis baptismus, qui ad corpus quidem [?: att--- ] , et suo fine destituitur: aut certe corpus eorum [?: inst--rari ] oportet per resurrectionem. Si unus fuit mortuus pro omnibus nempe omnes mortui fuerunt:

veluti si uno saltu moenia hostilia transilirem. Hier. 15, Et dato te huic populo murum aeneum, pugnabuntque contra te, et non praevalebunt tibi: quia tecum sum, ut servem te. Murus etiam quidvis defendens homines significat, eodem tropo: ut Isaiae 26 Urbs fortis est [?: no-s ] , salutem ponet murum et antemurale: id est, tum magna moenia, tum et parva quae ante magnum murum [?: ] , erunt salutaria civibus: valide arcebunt hostes, ne possint civitatem capere. Per metaphoram autem spiritualia Dei praesidia notat, quibus tuetur suam Ecclesiam, quae per

regno caelorum. Quin et Dominus ipse recensens Catalogum gentium et hominum de multis barbaris extremi orbis, dicet, Ecce iste est quoque filius Abrahae. Quo respicit Christus dicens: Multi venient ab Oriente et Occidente, et recumbent cum Abraam in regno caelorum Quod in ea nati est, ex Spiritu S. est, Matth. 1 ubi natum aut genitum [?: ] pro concepto ponitur: nondum enim Maria pepererat. In nasci alias tantum solam conceptionem, veluti initium [?: quod--- ] nativitatis indicat: alias contra, etiam incrementum, ac veluti perfectionem. Per metaphoram crebro ad

naves Tharsis. i. praepotentes tyrannos, aut alios adversarios veritatis. Sic et Isa. 2, minatur Deus navibus Tharsis. Descendere ad mare in navibus, Psal. 107. Descendentes ad mare navibus, et qui faciunt opus in aquis multis. i. qui in mari negociantur. Navicula Christi a S. Patribus declaratur, quod sit typus Ecclesiae perpetuo periclitantis, sed nunquam prorsus pereuntis, iuxta versum: Fluctuat, ast nunquam mergitur illa navis. Quod Papa de sua piratica myoparona Aulae Romanae exponit. Ululate navis Tharsis, Isa. 23. id est, vos nautae et mercatores,

re bene peracta perinde est mittentibus salutaris et gratus, ac si messorib. quis in arctissimo aestu afferret nivem, quae eos inflammatos refrigeraret. Alias contra in malam partem accipitur, tanquam quiddam non conveniens tempori. Proverb. 26, [?: ] nix aestate, ita stulto gloria: s. minime convenit. tempore nivis declaratur feritas bestiarum, quia tunc [?: ] possunt terram attingere, nec aliquid cibi reperire vel [?: ] terra effodiendo, vel etiam quia pecudes intra claustra continentur contecto pabulo, et ob externum frigus [?: tam- ]

[?: ] terra effodiendo, vel etiam quia pecudes intra claustra continentur contecto pabulo, et ob externum frigus [?: tam- ] magis esuriunt incalescente ventriculo. Ideo 2 Sam. 23, 1 Par. 11, narratur de quibusdam fortib. David quod tempore nivis interfecerint leones, s. cum maxime sunt [?: fe-es ] , etiam fame efferante eos. Nix diu solet manere in [?: ] montib. et petris montium, ut sunt in eis varii [?: an-ct- ] et gelidae cavitates: ideo eius comparatione [?: do- ] Hier. cap. 18, mirabilius esse

aut etiam ab exteris populis accessuris. Iob 15. Quid nosti quod nos nesciamus, et quid intelligis quod non est nobiscum? i. quod nos non perinde bene intelligamus. Sic et Isa 59 videtur de noticia quadam, sed reali accipi: Iniquitates nostrae nobiscum sunt, et scelera nostra cognovimus: s. praesentibus tristibusque poenis convicti. Sic David ait, Peccatum meum coram me est semper. NOMEN, est vox multum usitata: varias autem et obscuras proprietates aut Hebraismos habet, qui deducuntur ab hac voce, quatenus est nomen proprium alicuius personae, non quatenus rerum

Christiani, sed erat pro filiis Abrahae carnalib. dicentur et erunt filii Dei Atque huc omnino Iohan. in sua Epist. cap. 3 [?: resp- ] ac allusisse videtur, inquiens: Videte, qualem [?: charita ] tem pater nobis dedit, ut filii Dei nominemur. [?: S- ] phrasis est etiam Isaiae 65, Relinquetis nomen vestrum in execrationem servis meis, interficietque te Dominus Deus, ac servos suos vocabit nomine alio: id est, Nihil erit execrabilius Iudaeo et filiis carnalis Abrahae populus autem novus Dei nominabuntur Christiani, et [?:-lii

regni, religionis et gloriae gratia, ac denique meum auxilium opeque implorantes. Sic supra exposui, quod Christus affirmat se venisse in nomine patris. Atque hoc est vere ac reipsa nomine Christi aut patris aliquid fieri: sicut et cum quis baptizatur in nomine Patris, Filii, ac Spiritus S. est harum trium personarum iussu, ad eorum gloriam, eas invocando, et secundum illarum ordinationem, nempe sanciendo cum eis hoc foedus, et earum beneficia aut promissa fide apprehendendo. Verum est etiam contra aliud verbale ac simulatum, fieri aliquid in nomine patris, aut nomine Christi ut

Iac. ca. 2 dicit, divites blasphemare illud bonum nomen, unde pii sunt denominati: nempe Christum, Evangelion, et totum Christianismum. Apoc. 2 pollicetur Christus, victori satanae et mundi calculum album, et in eo nomen quod nemo praeter accipientem novit: i. iustificationem et spiritum S. quem se habere solus pius novit, sentiens eius in se motus et clamorem, Abba pater. Cap. 13 eiusdem dicitur super capita bestiae fuisse nomen blasphemiae: i. eam bestiam fuisse blasphematricem Dei, ut in sequentib. exponitur. Inculcatur porro in eodem libro multum nomen bestiae,

saepe includunt in se verbum Est, aut alia. Gen. 42, Exploratores estis vos, venistis ut cognosceretis nuditatem terrae. Non Domine mi, et servi tui venerunt ad emendum frumentum: pro, nequaquam sumus exploratores, nec veni mus ad cognoscendam nuditatem terrae. Sic Gen, 23, Non Domine mi: s. em es agrum et speluncam, sed gratis accipies. Psa. 11. Non Deus omnes cogitationes eius. Non ipse, Gen. 5. Non ipsi. Dan. 9. s. nusquam amplius in hac vita fuit. Non interdum non negat, sed interrogat: sicut et Latinis. Non ego te vidi Damonis pessime [?: capru- ] ? Isa. 43,

mi, et servi tui venerunt ad emendum frumentum: pro, nequaquam sumus exploratores, nec veni mus ad cognoscendam nuditatem terrae. Sic Gen, 23, Non Domine mi: s. em es agrum et speluncam, sed gratis accipies. Psa. 11. Non Deus omnes cogitationes eius. Non ipse, Gen. 5. Non ipsi. Dan. 9. s. nusquam amplius in hac vita fuit. Non interdum non negat, sed interrogat: sicut et Latinis. Non ego te vidi Damonis pessime [?: capru- ] ? Isa. 43, Non intelligunt, qui ligneum simuIachrum extollunt? Matt. 17, Magister vester non solvit didrachma? Matth. 7, Non'ne in nomine

vineam Naboth? dicit Helias ad Achabum: quo loco interrogatio propriam quandam vim habet. q. d semper vis iustus videri, an potes negare te hic deprehensum esse in manifesto et plane tyrannico facinore? Psal. quoque 56 habetur, Pone lachrymas meas in utre tuo non'ne in libro tuo? s. annotentur. Sic paulo post, Eripuisti animam meam a morte, nonne et pedes meos a lapsu? Exo. 4, Est obscurius adhuc exemplum huius locutionis: Nônne frater tuus Aaron, scio quod loquendo loquetur. Ubi est duplicata affirmatio. Forte sic recensetur perturbatius, [?: ] irati

[?: ex inc- ] praeparatus ac excultus, extirpatis sentib. aliisve [?: fr- ] cibus, et expurgatis lapidib. Per metaphoram ergo significat poenitentiam, aut cordis quandam praeparationem [?: ] excipiendum bonum semen verbi, gratiae, aut Evangelii. [?: S- ] Christus hinc parabolam sumit, cum disserit de semine [?: ] bi in varium solum cadente. Utitur hac metaphora [?: ] as cap. 10 inquiens: Novate vobis novalia, tempus. [?: ] ad inquirendum Deum, donec veniat et pluat super. vos iustitiam.

veniat et pluat super. vos iustitiam. Sic etiam Baptista iubet per agnitionem peccatoras praeparari viam Domino: et Apostoli iubente Domino clamit. Paenitentiam agite, Ap pro pinquat. n. regnum caelorum. Eadem metaphora, in eodemque usu, utitur et Ier. cap. 4 inquiens: [?: S- ] dicit Dominus ad viros Iehuda et Ierusalem. Novate [?: ] novale, et nolite seminare in spinas: circumcidamini [?: D- ] ac auferte praeputia cordis vestri viri Iehuda, et [?: ] tores Hierusalem. ubi ipsemet Propheta exponit, [?: ] Novare

nolite seminare in spinas: circumcidamini [?: D- ] ac auferte praeputia cordis vestri viri Iehuda, et [?: ] tores Hierusalem. ubi ipsemet Propheta exponit, [?: ] Novare novalc, et non seminare supro spinas nempe circumcidere ipsum cor. Quod nisi pro Spiritum S. circumcidatur. [?: ] lapideo ac veteri novum detur, perinde frustra in [?: ill-- ] verbum Dei spargetur, ac bonum semen tritici frustra [?: in-- ] grum spinis, sentib. ac urticis contectum seminatur. [?: Verb- ] go contritionem praedicat

Sed de hac voce forte etiam in vocabulis Renovandi, renascendi et regenerandi agetur. Spiritus novus promittitur piis Ezech. 36, id est renovatus, qui antea habuerunt veterem tantum spiritum et carnalem. De nomine Novo dictum est in voce Nominis plenius. Novorum [?:-s ] nominatur Exod. 23 et 34 Hebraice אביב Abib, significat autem novarum spicarum, quae tunc ibi in frumentis incipiebant maturescere. Vetus ob novum eiiciens, Levit. 26 pro, veteres fruges, aut vina et fructus de prioribus annis superabundantes,

aut absentiam verae doctrinae denotat, quia sicut noctu oculis, absente luce, in [?: ] externa vita cernere non possumus, eoque aut [?: pr- ] sus ociari, aut certe parum feliciter operari [?: cog- ] sic in spirituali vita nisi lucerna verbi Dei ac Spiritus S. nobis praeluceat, caecutimus, et facile ubique [?: imp- ] gimus, contra Deum, nostram salutem et proximum agentes. Huius significationis haec exempla esse possent. Roman. 13, Nox praecessit, dies [?: appropinqua- ] id est, inscitia et obscuritas religionis nunc

omnium rerum [?: ne-rum ] . Non significat simpliciter eum nihil [?: esu-iturum ] , aut tegminis habiturum: sed tenuiter indigne haec accepturum. Sic Paulus saepe queritur [?: ] nuditate. ut 1. Corinth. 4: Hucusque et esurimus [?: ] [?:-s ] , et nudi sumus, et colaphis caedimur, et incertis sedibus erramus. 2. Corinth. 11. In fame et siti, in ieiuniis, saepe in frigore et nuditate. Sic et Rom. 8 negat vel famem, vel nuditatem separaturam se esse a Christo. In hoc sensu nonnulli accipiunt et illud, quod Saul dicitur nudus

[?: sc- ] et indicans venturum agnum Dei qui peccata [?: ] tollat, suamque vicissim nobis iustitiam imputet, ei [?: ] quasi pelle sua tegendo ac convestiendo, sanguineque [?: ] nos abluendo, et super nivem dealbando. Ex hac [?: s- ] induitione, quam in hac vita omnino fieri necesse est, dependet illa vitae aeternae superinduitio. Neque tamen [?: ] gamus, simul omnes salvandos in hac quoque vita [?: ] spiritum renovari. Huc aliquo modo pertinet, [?: ] Christus angelo aut Ecclesiae

incomprehensibilis, et excedat captum mentis meae: vel, tametsi non noverim quam saepe me servaveris ac liberis. Numerare dies: pro, scire eorum numerum. Psalmo 90. Sic fac scire nos, ut numeremus dies nostros: [?: ] , sic fac ut intelligamus, quam brevi tempore [?: si-s ] victuri. Ita enim demum red demur modestiores, prudentiores, et te magis timebimus. Sic et Deus dicitur aliquid numerare: pro, observare, seu (ut Latini [?:-que ] loquuntur) in numerato habere. ut, Psal. 56, [?:-grationes ] meas numerasti. Pone

Tertio accipitur crebro admodum vox Obedientiae, pro fide seu acceptione Evangelii: quod est diligenter observandum, ne semper hac voce legaliter accepta, ex Evangelio lex fiat: et salus ac iustitia non a Christo, sed a Mose petatur. Actor. 5, Nos sumus ei testes horum quae dicimus, et Spiritus S. quem dedit Deus obedientibus ipsi: ubi vox Obedientibus, idem plane valet quod credentibus Christo. Nequaquam sane significat perfecte obedientibus omnibus mandatis Dei, quod nemo praestat, testante id etiam ipsa experientia. Quamprimum enim convertebantur ad Christum, in eumque credebant,

Dei, quod nemo praestat, testante id etiam ipsa experientia. Quamprimum enim convertebantur ad Christum, in eumque credebant, cum quidem essent iniustissimi, et iamprimum remissionem omnium suorum peccatorum scelerataeque vitae quaererent et acciperent, donabantur visibiliter dono Spiritus S. Sic mox sequenti cap. dicitur magna turba sacerdotum obedivisse fidei. id est, doctrinae de fide, seu credidisse Evangelio. Non certe significavit, quod mox iustitiam obedientiae aut bonorum operum praestiterint. Sic et Paulus Rom. 1 dicit se a Christo accepisse gratiam et

Deus, sibi perinde esse odiosas eorum oblationes, ac si sanguinem suillum offerant. Oblatio gentium: Rom. 15, Gratia est data mihi a Deo ad hoc, ut sim minister aut sacerdos IESU Christi apud gentes, sacrificans Evangelion Dei, ad hoc ut fiat oblatio gentium accepta, sanctificata per Spiritum S. id est, ut sit grata acceptaque Deo conversio gentium, seu ipsi gentiles conversi. Hebr. 10 dicit Apostolus, Christum unica oblatione perfectos fecisse, aut sanctificasse: id est, sua passione. Dicit quoque quod ubi sit remissio peccatorum, ibi non sit amplius oblatio pro peccato, nempe

quasi malae imprecationis gratia additum: Sic oblitus fuero tui Ierusalem, obliviscatur dextera adhaereat lingua mea palato meo, si non [?: memine- ] si non posuero Hierusalem in principio aut capite [?: ] ticiae meae: ubi in fine prioris versus rectissime [?: s- ] telligi credo, Obliviscatur dextera mea artis [?: p- ] di: quandoquidem sequitur, Adhaereat lingua mea [?: ] lato. quasi dicat: Faxit Deus, ut nunquam amplius psallere, vel canere possim, si hoc tantum scelus [?: ] sero, ut desinam te Hierusalem tuamque

[?: e-ge ] res: idque dupliciter, erga amicos et inimicos. Obseruamus igitur primum homines amicos, aut quos magnifacimus, ut eis morem geramus, eis inserviamus, et ad eorum voluntatem nos attemperemus: quod [?: id- ] ferme est ac colere, ut eo Latini erga homines [?: s-p- ] res utuntur. In hac significatione, sicut Latini [?: plurimum ] utuntur verbo Observo, sic etiam in Sacris nonnumquam est in usu: ut Philip. tertio: Observate eos qui sic ambulant, sicut habetis typum nos. Tametsi possis [?: ve- ]

accipitur, nempe secundae Corin. 11: Ut abscindam, [?: amp-tem ] occasionem quaerentium occasionem: i. ut [?: adi-i ] eis occasionem, aut materiam gloriandi. Gal. 5: [?: Vos- ] fratres in libertate vocati estis, tantum ne libertatem in occasionem carni: s. detis, aut datam putetis ut cantanto liberius peccet. Philip. primo: Sive per occasionem, sive per veritatem: in Graeco est πρόφασιν praeter tus, quod nonnunquam speciem aut fucum significat sicut Christus dicit Pharisaeos exedere domos viduarum

morte spirituali. Contra dicitur Psalmo 69, Obscurentur oculi eorum, ne videant. Sic et Psalmo 69. Revela oculos meos, et considerabo mysteria legis [?: ] . Non caligabunt oculi videntium, Isaiae 32 id est, videbunt quid sit verum, et ab eo non aberrabunt. Ocu [?: l-s ] [?: ] dicitur Deus, cum non vult ad preces ac [?: mi--ias ] nostras respicere, Isaiae 1. Praevenerunt oculi mei vigilias ad meditandum in eloquio tuo, Psalm. 119. Non revertetur oculus meus ut videat bonum, Iob septimo. id est, non videbo amplius bonum. Videant

sed et propriam animam: id est, quidvis longe preciosissimum, ac sibi gratissimum: cupere se illis in omnibus ac summis gratificari, ac vel mortem pro eis oppetere. Sic Itali de re charissima dicunt, uno oculo emitur, costa un ochio. Oculus ponitur saepe pro tota facie, sicut Latinis O S: et porro per metaphoram transfertur ad cuiusvis rei superficiem, aut externum quasi aspectum. Sic dicuntur Locustae cooperuisse oculum aut faciem, id est superficiem terrae Exod. 8. Suffusio oculorum. est illa rubedo oculorum et palpebrarum, ex ebrietate proveniens. Vulgata versio mendose

est, sit utrique superstes. Dan. 7 dicitur de parvo cornu quartae bestiae, quod habeat oculum, sicut est hominis oculus, et loquatur grandia. ubi oculum aliqui de prudentia exponunt: aliqui de honesta specie. Videtur autem omnino illud cornu significare Antichristum ipsum. Dicit igitur Spiritus S. illam horrendam bestiam habere aliquam speciem hominis ac cultoris Dei, et non velle videri omnino veram bestiam: sed tamen interim eum sub illa specie hominis ac cultoris Dei horrendas blasphemias contra Deum et veram pietatem evomere. Christus Matth. 6, et alibi dicit, oculum esse lucernam

ubi prius operari significat [?: ] aut captare lucrum, posterius vero acquirere ac consequi optatum lucrum. Sic pro acquisitione boni alicuius, [?: ] omni ratione boni operis aut meriti, etiam Luc. 19 accipitur: Domine, mina tua decemminas lucrifecit. [?: S--- ] Graeco habetur, Adoperata est, sic pro simplic [?: inq- ] [?: ] consequendi conatu, usurpat et Christus hoc verbum cum Iohan. sexto inquit: Operemini cibum non pereuntem, sed

aut tegit iniquitatem: Proverb. 10. Os impiorum operit iniquitatem: id est, sermo illorum occultat prava consilia ac machinamenta, quae contra te aut alios innocentes struuunt Deus servat humiles â gladio, ab ore impiorum, Iob 5. a calumniis aut sermone calumnioso illorum. [?: S- ] nationes ore suo faciunt, Ezechielis trigesimo tertio id est, sermone suo subsannant et exagitant miseros. Ex ore tuo iustificaberis et condemnaberis, et ex [?: ] tuo te iudico, Lucae decimonono. id est, sermone [?: ] Non est inventus dolus in ore eius, Isaiae

sit feminini generis, non satis accommode illi [?: ] bui posse videbatur mariti persona. Altera, quod explicandum etiam fuit qua ratione peccatum cum marito conferatur. Itaque affectus peccatorum sunt tanquam aculeus [?: pecca- ] , per quem s. gignit in nobis carnis opera velut partus: quorum catalogus contexitur Galat. 5. Caeterum [?: d- ] quoque hic notanda sunt: nempe παθημάτων nomen apud Paulum multo latius patere, quam apud philosophos: ut qui illam etiam ipsam rationem

Kamuel fuit pater Syrorum. i. Syri ab eo originem habuerunt. Sic mox 36, Pater Edon. Indicat interdum magistrum, aut doctorem. Sic vocantur filii prophetarum. Et Elisaeus clamat ad Eliam: Pater mi, pater mi, currus et equites Israel. 2 Reg. 2. Sic et 1 Sam. 10 dicunt: Quis est pater eorum? s. prophetantium: i. praeceptor. Sic et Paulus quoque 1 Cor. 4, vocat se patre Corinth. i. non tantum praeceptorem, sed etiam primum conversorem. Psal. 68, Pro patrib. nati sunt tibi filii. id est pro mortuis primis doctorib prophetis et Apostolis, successerunt subinde alii, qui

sum vobis, ut in me pacem habeatis, in mundo pressuram habebitis. id est mundus vos persequetur, sed vos habebitis a me pacem multipliciter: nempe favorem a Deo, tranquillitatem animi seu bonam conscientiam ob iustificationem ac reconciliationem: habebitis deinde et eam pacem, ut vos Spiritus S. regat ac consoletur, ne vobis satan, aut caro aut vetus Adam ita imperitet, sicut antea, neve peccatum regnet in corpore vestro. Habebitis et consolationem ex mea doctrina, quam vobis iam proposui in spiritualibus et corporalibus afflictionibus ac perturbationibus: et denique pater caelestis non

ac discretione inter gentem et gentem. Definiunt vero quidam Prosopolepsiam, cum dantur aequalia inaequalibus, aut inaequalia aequalibus: quae circumscriptio utcunque ferri potest in iustitia distributiva, ubi proportione Geometrica personae considerantur, et unicuique suus [?: ho--s ] , praemium aut poena datur. Alioqui in proportione Arithmetica, ubi solae res ac lites considerantur, nullum habet prorsus locum. ibi enim, sicut et in contractibus, unicuique suum dandum est, sive personae sunt aequales, sive inaequales. Non habet quoque haec descriptio locum in officio

Quare cohibeatur intra suas metas: nempe ut tantum de externa disciplina et virtute ac iustitia coram hominibus non coram Deo, et qualicunque huius vitae beatitudine disserat, ad quos usus eam proprie Aristoteles direxit. et denique ante omnia subiiciatur regaturque superiori norma verbi Dei et S. sancti. Sit igitur omnibus ea [?:-tentibus ] . in corde et ore illud praeclarissimum dictum Lutheri, p. m. Qui vult sapiens fieri in Aristotele, stultificetur prius in Christo, ut nempe catechismus regat philosophiam, non regatur ab ea. vide Augustinum lib. 8 de civitate Dei. Quod

ostium ac via ad patrem. Sicut ibi tota pictura scalae a terris in caelum ad Deum porrectae, et mediatorem significantis proponitur. Levate portae capita vestra, et elevemini fores mundi: Psal. 24. ubi per portas videntur significari ipsi principes ac reges, quos iubet spiritus S. intromittere Meschiam Domini. Quod autem iubet levari capita, credo esse allusionem ad cataractas, quae propendent ex turribus supra portas, quae sublevari et demitti solent. Esse aut venire ad portam alterius, est eius opem implorare, ac veluti mendicare: sicut fieri solet, et olim

portare peccata populi: Levit. 16. ubi singulari caeremonia omnia peccata populi nominando, ac numerando ea, in hircum congerebantur. Omnia autem illa significabant verum ac aeternum sacerdotem, seu agnum, peccata mundi [?: ] lentem. Portare etiam dicuntur homines [?: s-- ] [?: ] Ezech. 16: Scelus tuum et abominationes tuas [?: p- ] sti. pro, afflicta fuisti ratione scelerum tuorum, et peccatorum tuorum. Ezech. 13: Et etiam tu porta

modus potentialis, de quo Grammatici disserunt. Dicere posse aliquid, alias idem est quod Ex animo dicere: alias idem, quod vere. 1 Cor. 12 Nemo potest dicere IESUM Dominum, nisi in Spiritu sancto. id est, ex animo aut toto pectore hoc nemo dixerit sine singulari motu ac impulsione Spiritus S. etiamsi lingua tales voces sonet. Porro de veritate dictionis exemplum est Proverb. 20: Quis potest dicere, [?: Mund--i ] cor meum. id est, quis hoc vere affirmare possit. Referri hoc queat ad posse iuris, quia quod vere affirmatur, iure affirmatur. Facere aliquid posse,

vocatum. Deinde constituit, quorum hominum salute glorificetur: ita ut illos habeat in conspectu, quos peculiari favore dignetur suis momentis. haec sit praescientia, vel praenotio. Postremo huic praescientiae attexitur προορισμὸς praedestinatio, qua s. Dominus certis gradibus fuos illos destinat ad se vocare, ut quemadmodum proposuit, eorum salute glorificetur, cuius praedestinationis fons et caput est Christus. Ita fiet, ut electio utrunque illud. i. tum praescientiam illam de qua dixi, tum etiam praedestinationem comprehendat. Iam vero, quia

tuis, neque oblitus sum. Ios. 23, Eo quod transgressi estis poctum Domini, quod mandavit vobis, et abiistis et coluistis deos alienos. Eadem locutio est et Ierem. 5. et 34, praeterierunt sermones meos. Luc. 11, praeterea iudicium et charitatem: id est, negligitis, aut violatis. [?: S- ] omnino reperitur verbum צבר Abar in hac peccandi significatione in veteri Testamento: sed admodum crebro est versum per verbum Transeo, Transgredior, aut

vero est locutio de medio communis vitae. Sic enim solemus longissime a nobis abiicere ea quae non tantum non curamus aut amamus, sed etia odimus ac detestamur. De tali spirituali proiectione loquitur etiam David. namque deprecatur, cum inquit Psalmo 51. Ne proiicias me a facie tua, et Spiritum S. tuum ne auferas a me. id est, ne desinas me curare, amare, et fovere, et veluti ante tuos oculos ac in manibus tuis, e quibus me nemo rapere potest, detinere et conservare. Proiicere a se peccata sua, est vera ac seria poenitentia discedere a peccatis, et ad Deum converti: Ezechiel. 18.

vobis opus est, ut ubi voluntatem Dei feceritis, reportetis promissionem. id est, consequamini promissam aeternam gloriam. Sic ibidem 6, Qui per fidem et patientiam haereditant promissiones. Act. 1, Ut Hierosolymis expectarent promissionem patris: id est, promissum bonum, nempe Spiritum S. Promissio Spiritus, pro promisso Spiritu S. Act. 2. Promissionem Spiritus a patre accipiens. Gal. 3. Ut promissionem Spiritus accipiamus per fidem. Sic vicissim dicitur Spiritus promissionis: Eph.

feceritis, reportetis promissionem. id est, consequamini promissam aeternam gloriam. Sic ibidem 6, Qui per fidem et patientiam haereditant promissiones. Act. 1, Ut Hierosolymis expectarent promissionem patris: id est, promissum bonum, nempe Spiritum S. Promissio Spiritus, pro promisso Spiritu S. Act. 2. Promissionem Spiritus a patre accipiens. Gal. 3. Ut promissionem Spiritus accipiamus per fidem. Sic vicissim dicitur Spiritus promissionis: Eph. 1. Signati estis Spiritu promissionis. id

Spiritus a patre accipiens. Gal. 3. Ut promissionem Spiritus accipiamus per fidem. Sic vicissim dicitur Spiritus promissionis: Eph. 1. Signati estis Spiritu promissionis. id est, promisso Spiritu S. Sic etiam dicitur Promissio vitae, pro vita promissa: 2. Timoth. 1. Filii promissionis. id est, ad quos pertinent promissiones. quique eas credunt et accipiunt. Sed tamen, si propriissime exponere velis, significat, eos qui per divinam promissionem ex gentilib. filii Abrahae facti sunt.

prophetiae instructi sunt. Sicut nostro tempore Lutherus multa futura praedixit: inter quae etiam illud eximium, se vivo Papam, eiusque sectatores nihil armis profecturos esse, sed mox se mortuo maximas turbas [?: ] ros esse. Qualis et illa concilii pictura est, cuius [?: S- ] nus mentionem facit, quam Lutherus paulo ante mortem sculpi, edique curavit. Septimo, Prophetare, est futura praedicere, Matt. 11 Lex et prophetae usque ad Ioannem prophetarunt. id est, futura praedixerunt. Sic Luc. 1. Zacharias dicitur prophetasse, cum futura de suo puerulo

ubi ipsos evangelizantes homines audire noluerint. quod et ipsi faciunt Actorum decimotertio. Erat autem illa externa caeremonis, quasi nota quaedam conspicua, et in sensus incurrens, qua testabantur, eos iuste damnandos, quando quidem praedicatum servatorem accipere noluerint. [?: S-- ] nim non ipsorum opes, aut sua aliqua commode dicendo ipsos quaesivisse, sed tantum ipsorum propriam aeternamque salutem. PUPILLUS, eandem vim naturamque in servum sacro obtinet, quam Orphanus. Vide igitur supra, et postea in voce VIDUA, quia orphanus et pupillus saepe viduae

et successus, aut propagationis Evangelii mihi metitus est. Gal. 6 in quit Apostolus: Pax super eos qui secundum hanc regulam incesserint ubi regula doctrinam significat, ab ipso praescriptam. Monachi id ad suas monasticas regulas traditiuncularum rapiunt, praesertim cum sequatur de stigmantibus S. Francisci. Eadem metaphora et sententia est Philip. 3, Eâdem incedamus regula, idem sentiamus. per regulam, normam doctrinae et pie agendi significat, iubetque eos concordes esse. REIECTAMENTUM, Philip. 3. habet Vulgata versio, ubi in Graeco est

reliquum fecit id est, superfuit ei insuper aliquid. Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta: Lucae 13. [?: ] , erit deserta: id est, vos omnes peribitis, quare vestrae domus et civitates erunt prorsus desertae. Relinqui ergo alicui domum desertam, est, ipsum una cum [?:-s ] prorsus interire, ita ut nec posteros ullos aut sibi coniunctos relinquat. Vicinum ergo pro altero ponitur. Solitudo domus interitum hominum denotat. Sic crebro apud prophetas, solitudo civitatum interitum aut captivitatem hominum indicat. Iohan. 16. Exivi a patre, et veni in mundum:

Iehovam quaesierunt. id est qui non speraverunt, et petierunt opem â Domino. Hos. 3, Filii Israel respiciunt ad deos alienos id est, eos sectantur, colunt, et in eos sperant. Eadem locutio cultum verum ac falsum significat etiam Isaiae 17, In die illa respiciet homo ad factorem suum, et ad S. Israelis spectabunt: et non respiciet ad altaria, et ea quae fecerunt digiti eius. id est, ad iola. Nonnunquam significat admirari, et imitari aliquos. Psalmo quadragesimo. Beatus vir qui posuit Deum fiduciam suam, et non respexit ad superbos et declinantes ad mendacium. id est, non est

Christianismo ac regno Christi promovendo: ac arantes coguntur perpetuo respicere in boves trahentes, et in ipsum quoque aratrum, ne a recta linea et proposito sulco usquam aberrent. Qui vero id non faciunt, illi tandem obstupescunt, et sensum verae pietatis prorsus amittunt, una cum ipso Spiritu S. eos vivificante. Respicere personam, aut faciem, supra in Persona et Facie est expositum. Respicere, significat aliquid considerare, et considerati conditione aut natura moveri. Isaiae 5. Vaeiis qui indulgent voluptatibus, et opus Domini non respiciunt, nec opus mauvum eius

eorum multitudine ac ferocia, meoque periculo. Respicere, aliquando idem est quod conari, [?: ] liri, agere aliquid. Lucae 1, In diebus, quibus respexit Deus ut auferret opprobrium meum inter homines. id est egit, et peregit ut auferret. Act. 22 dicit Ananias: [?: S--- ] frater, respice. id est, iterum aspice, iterum utitor [?: ] aut recipe visum, quem amiseras. Respicere saepe [?: ] dum, in locorum et aedificiorum descriptionibus significat aliquo versum esse. Sic Ezech. 40, portae tempi describuntur, quod aliquae ad

Beatus qui retribuet tibi retributionem, quam retribuisti nobis: ubi agitur de [?: ] iniuriarum Babylonis. Dicitur Retributionum [?: ] est, quo Deus vult castigare pro peccatis. Dies [?: ] nis Iehovae, annus ad retributionem, ad iudicium [?: S- ] id est, aderit tempus, quo ulciscetur se Dominus de iniuriis illatis Sioni, et populo suo. Retributio manuum ei aliquando beneficium ultro ab aliquo praestitum: aliquando autem merces, praemium, aut gratia pro tibi opere reddita. Iudicum nono. Si secundum retributionem manuum eius

et quinto: Disrumpamus vincula eorum. Lucae quinto: Concluserunt piscium multitudinem magnam, rumpebatur autem rete ipsorum. Non de actu ipso, sed de potentia proxima dicitur: quasi diceretur, Rupturiebat. aut iamiam rumpi videbatur, vel incipiebat rete eorum. S SABBATUM, venit a verbo Hebraeo שבת Schabat quievit. Institutum est autem a Deo Genesis 2, ea occasione, quod sex prioribus diebus creaverat Deus mundum, cum omnibus creaturis in eo existentibus, septimo vero die quievit: subintell. desinens

προσάββατον ante sabbatum vocat Marcus capite decimo quarto: diem antecedentem sabbatum, quam ibi etiam parasceven nominat. Vide PARASCEVE. Avertere pedem a Sabbato, Isaiae 58, Si averteris pedem tuum a Sabbato, ut non facias voluntatem tuam in die S. meo, vocaverisque sabbatum diem voluptatis, sanctum Domino, honoratum aut consecratum. id est, Sabbatum Deo consecratum, quo ille veluti deliciis suis, cum recte a piis sanctificatur, delectatur. Filius hominis est Dominus sabbati: Mar. 2: id est sabbatum debet servire saluti spirituali, et

danti victorias, expositum est in voce RETE. SACRIFICIUM, usitatissime in Sacris literis sinificat illas externas Levitarum oblationes, sive animalium, sive placentarum, frugum aut similium rerum: [?:-rum ] sacrificiorum variae species fuerunt secundum [?:-eri-s ] oblatas, modum ac causas offerendi, festa aut tempora offerendi, finales causas offerendi, et alias circumstantias:quas rerum harum divisiones accuratius consequi, non est nostri instituti. Sacrificia pacifica, [?: vi- ] proprie fuisse eucharistica sacrificia. Sacrificia

sanctis. Eleganter autem verbum Salvare ad iustificationem transfertur. Significat enim alias liberare captivum ab hostibus, et pristinae libertati restituere. quod etiam fit in iustificatione: liberamur enim a iure peccati et mortis, et donatur nobis iustitia Christi, ob quam datur spiritus S. et vita aeterna. Hinc et Messias salutare et salvator et Iesus in Veteri pariter ac Novo testamento appellatur, quia scilicet spiritualem et aeternam salutem adfert generi humano. Gen. 49. Salutare tuum expectabo Domine. Psal. 14. Quis dabit ex Sion salutare Israel? Psa. 98,

Deus vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. 1. Tim. 4. Teipsum salvum facies, et alios. IIII. Interdum Salus notat causas et occasiones ad salutem acquirendam destinatas, et totum Dei beneficium seu opus quod facit ad nos salvam dos. Rom. 11. Per lapsum illorum, s. Iudaeorum, salus contigit gentibus, id est occasio fuit ad salutem seu conversionem gentium. Rom. 13. Nunc est propior nostra salus, quam cum credebamus. Heb. 2. Si tantam neglexerimus salutem, quae primum enarrari coepit per ipsum Dominum, etc. hoc est, si neglexerimus

qua credentes in altera vita potientur, ut Matt. 10. 24. Mar. 13. An pauci qui salvantur? Luc. 13. Qui perseveraverit usque in finem, salvus erit. Rom. 5. Multo igitur magis iustificati in sanguine eius, σωθησὸμεθα, servabimur per ipsum ab ira: s. ventura super impios, ut Paulus ipse exponit. 1. Thess. 1, Iesus liberat nos ab ira ventura. Rom. 11, Et sic omnis Israel salvus erit. 1. Cor. 5. Tradatur Satanae ad interitum carnis, quo spiritus salvus sit in die Domini Iesu. Phil. 1. Novi enim quod hoc mihi cedet ad salutem, per

Dei sanctificat ac mundat a peccatis suis. Aliquando solo nomine Sanctus dicitur, veluti per excellentiam: quia ipsi potissimum hoc nomen conveniat. Actorum tertio: Vos autem Sanctum istum et iustum negastis, et postulastis ut vobis homicidam gratificaretur. 1. Ioan. 2. Vos unctionem habetis a S. illo. id est, a Christo. Spiritus Dei quoque peculiariter dicitur sanctus non passive, quia sanctus sit, qua ratione ex aequo etiam pater et filius dicuntur sancti: sed ratione efficaciae suae, quia sanctificat pios, eos mundans, removans et ad omnem sanctitatem impellens. Porro, quia Deo valde

fregisti, sicut in die Madian. Isaiae 14. Confregit Dominus virgam impiorum, sceptrum dominantium. Aliquando virga aut sceptrum etiam ipsos subditos signifi-cat. Hier. 10 et 51. Israel sceptrum haereditatis eius [?: ] subditi, aut regnum haereditarium. Non recedet [?: s- ] de Iuda, et scriba de medio pedum eius, donec [?: ] Silo. Gen. 49. id est, regnum. Sic Ezech. 19 et 20 [?: ] bis significat dominium ac regnum. Amos 1, et 8, [?: ] tur Deus se ablaturum esse tenentem sceptrum. id est, regem, ut careat Damascus et

nos scriptum est, etc. Rom. 15, nempe in Sacris literis. Sic 1. Corinth. 9, Propter nos hoc scriptum est. Secundo, Scribere significat aliquid decernere aut confirmare, praesertim cum regibus aut aliis gubernatorbus tribuitur. Dan. 6, Confirma sententiam, et [?: s-r- ] decretum. id est, diplomate aut publica tabula constabilias. Sic mox ibidem: Nonne edictum scripsisti, quod quicunque spacio triginta dierum, etc. Isaiae 10. Vae [?:- ] qui decernunt decreta vanitatis, et vae scribentibus, qui laborem scribunt. id est, suis

Der Welt lauff. Psal. 24: Elevate portae capita nostra, et elenamini ianuae seculi, et ingredietur rex gloriae. Gen. 49. Ad desiderium collium seculi: id est, signatum huius seculi. Paulus hinc est mutuatus, quel ad Titum 2 vocat desideria secularia. Habacuc 3: [?: S- ] et mensus est terram, vidit et dissolvit gentes, et [?: co--- ] ti sunt montes seculi, vestigia seculi ei. id est, maximi, medioximi et infimi huius seculi. Ecclesiast. 3: Omnes fecit pulchre in tempore suo, etiam ipsum seculum posuit in cor ipsorum. Psal. 73:

10, 12. Actor. 2. et Psalm. 110: quod summam gloriam aequalemque potentiam ac gubernationem cum patre, non tantum secundum divinitatem, sed etiam secundum humanitatem, significat De qua re ac materia a plurimis tum olim, tum et hoc tempore copiose disputatum est. Christi quoque [?: S- ] pro iudicio usurpatur. Matthaei 25. Cum autem venerit filius hominis in gloria sua, et omnes angeli eius cum ipso, tunc sedebit in sede maiestatis suae. Et Mattaei deccimoquarto: Videbitis filium hominis sedentem ad dexteram virtutis Dei, et venientem in nubibus caeli, Sic Matt.

poenam iubetur humi prostratus repere, et pulverem comedere: ut antea meliori victu [?: vict- ] , et praeterea erectus incessisse videatur. Sunt tamen magnae disceptationes, et sententiarum de hoc loco [?:--tates ] . Illud sane extra omnem controversiam est, [?: S-i ] fuisse illum seductorem, et tam atrocis sceleris arcitectum, qui hominem ab obedientia et subiectione, veroque Dei cultu abduxit, ac in iniustitiam, mortem et aeternum entium praecipitavit. Quare Semen serpentis sunt deinceps omnes homines, ut primum nascuntur: sicut eos Christe et

sed etiam [?:---tivis ] sententiis: ubi contra quam sonat, affirmatine accipienda est ut Matth. 9: Neque infundunt vinum [?:--- ] in utres veteres, εἰ δὲ μή γε, quod si non. ubi affirmatine [?:-dendum ] est, S in autem, vel, Quod si, scilicet infundum mustum in veteres utres, tunc utres rumpuntur, et [?:-num ] effunditur. Simili ferme ratione μή ποτε, [?: ne--- ] ponitur pro, εἰ ποτε, si

ut sigilla septem libri aperiret, praeter agnum solum. Solius enim Christi est, aeterna mysteria regni sui patefacere, et futuros etiam eius eventus praedicere, ut qui eos solus praevidet, ordinat ac disponit. consignari porro, aut sigillari, cum de piis dicitur, significat per Spiritum S. corroborari in vera pietate, et in corde certiorem fieri, quod Deus sit, pater noster. 2. Corinth.. 1. Porro qui nos confirm at vobiscum in Christo, et qui unxit nos, Deus est. Qui etiam obsignavit nos, et dedit arrhabonem Spiritus in cordibus nostris. Sic Ephes. 1. In quo etiam credentes

sorte evenit. Sic Graeci sortiti sunt quisnam cum Hectore confligere debeat, Sortemque meam vovistis Achivi. SPECIES, externa illa facies rerum, praesertim corporearum dicitur: quae oculis cernitur, a verbo antiquo Specio, quod Videre significavit, Luc. 3. descendere Spiritum S. corporea specie super eum, sicut columbam. Et postea 9, Facta est species vultus eius inter orandum alia. Ioan. 5, Neque vocem eius audistis, neque speciem eius vidistis unquam. id est, nullam plane eius noticiam habetis, quia ex aspectu et sermone homines coram contrahunt noticiam, sibique

sine extremo quorundam abusu. Quidam enim, ut Origenes, omnem tandem grammaticum verboris sensum, ut literam mortuam abiecerunt: et suas allegorias, vel potius mythologias pro spirituali sensu Ecclesiae venditarunt. Secundo, ratione obiecti, omnis itidem et Legis et Evangelii doctrina sine Spiritu S. efficacitur intus docente, homini carnali ac sibi relicto Litera est, et appellatur. Tametsi enim et Legis et Evangelii doctrina spiritualis est, hoc est, a Spiritu S. tradita, et ad vitam spiritualem ac aeternam data, Rom. 7: vitio tamen carnis nostrae ociosa plane et inefficax manet, in

pro spirituali sensu Ecclesiae venditarunt. Secundo, ratione obiecti, omnis itidem et Legis et Evangelii doctrina sine Spiritu S. efficacitur intus docente, homini carnali ac sibi relicto Litera est, et appellatur. Tametsi enim et Legis et Evangelii doctrina spiritualis est, hoc est, a Spiritu S. tradita, et ad vitam spiritualem ac aeternam data, Rom. 7: vitio tamen carnis nostrae ociosa plane et inefficax manet, in libris tantum, aut etiam lingua nostra, ac veluti ociosa et fugaci noticia speculativa haerens: ut de ea non [?: s--es ] loquamur ac psittacus, qui utcunque

doctrina spiritualis est, hoc est, a Spiritu S. tradita, et ad vitam spiritualem ac aeternam data, Rom. 7: vitio tamen carnis nostrae ociosa plane et inefficax manet, in libris tantum, aut etiam lingua nostra, ac veluti ociosa et fugaci noticia speculativa haerens: ut de ea non [?: s--es ] loquamur ac psittacus, qui utcunque humana verba referens, dat sine mente sonum. Sic enim corda nostra peccato depravata sunt, et obturata, ut doctrinae caelestis capacia non sint sine Spiritu sancto: cuius est, cor nostrum lapideum aperire, oculos mentis caecos illuminare, dare cor ad

tamen est earum discrimen: cuius consideratio et ad Scripturae intellectum et ad ipsius rei explicationem utilis est. Caeterûm cum Paulus 2 Cor. 3 ministrum se novi Testamenti, non literae, sed spiritus, esse dicit: hoc dicere vult, se esse ministrum Evangelii, cui adiunctus est Spiritus S. non Moisis, eiusque legum ac caeremoniarum: quodque suo ministerio efficiat in homine veram spiritualemque pietatem, non externam, hypocriticam, magisque in libro, auribus autore, quam in corde ipso haerentem.

VII. Spiritus pro donis intelligentiae, vel prophetiae Num. 11. Et locutus est Dominus ad Moisen, auferens de spiritu qui erat in Mose, et dans 70 viris. 4 Reg. 2. Videntes autem filii prophetarum, qui erant in Hiericho, econtra dixerunt: Requievit spiritus Eliae [?: s-p-- ] Elisaeum, etc. Dan. 5. Spiritus amplior, et prudentia, intelligentiaque, et interpretatio somniorum, et ostenso secretorum, ac solutio ligatorum, inventae sunt in ea 1 Cor. 14. Sectatores estis spirituum. 1 Thessalon. 5. Spiritum ne extinguatis. VIII.

et de stellis, et concedavit eas. id est, aliquos doctores et alia illustria membra Ecclesiae. Apoc. 6. Hac quoque ratione significationis, nisi quod in maiori quadam emphasi, et [?: sublimior- ] [?: ] du, Num. 24 Christus nominatur Stella: Orietur [?: S- ] la ex Iacob, Vocatur vero ob plures causas Meschiae stella: quia videlicet erat futurus illustris et gloriosus in hoc spirituali caelo, aut regno Dei: quia erat illuminaturus Israelem intus spiritu, et ab extra doctrina, et denique quia erat veram felicitatem illis in tenebris de umbra

SUPERNA, per metaphoram spiritualia ac caelestia vocantur: contra vero, inferna. Io. 3: Qui e supernis venit, super omnes est: qui ex terra est, ex terra loquitur. Qui e caelo venit, super omnes est. Christus est e supernis ratione divinitatis, ratione conceptionis de Spiritu S. et denique ratione summae sanctitatis ac integritatis naturae. Io. 8. Vos estis ab infernis, ego e supernis sum. Vos de mundo estis, ego non sum de mundo hoc. Sub mundo complectitur, quicquid habent homines a natura, sive ex nativitate, sive humano studio. explicat autem seipsum.

ac tuen. Ierem. 15, Ulciscere me de persecutoribus meis, ne in longanimitate furoris tui suscipias me: Scias me serre prapter te probrum. id est, ne ita sis lentus in defendendi me contra persecutores, ut nimis diu differas vindicti Hacratione aut sensu saepissime Deus dicitur [?: S- ] noster, ut qui nos non tantum inter clienter, aut amicus aut etiam familiam, sed et inter filios suos receperunt adscripserit. Sic Paulus Rom. 14 inquit: Infirmum in fide suscipite, non ad diiudicationes disputationum. [?: ] Rom. 15, Quapropter suscipite vos invicem, sicut

[?: tentatio- ] recedunt: id est, persequutionis. 2. Pet. 2, Novit [?: D- ] nus pios ex tentatione eripere. id est, ex calam [?: ] berare. Contra Tentari etiam pro suo effectu [?: p- ] , nempe pro peccato, in quod per tentationem [?: s- ] , aut carnis malitiaeque nostrae incidimus: quae [?: signifi- ] est. 1. Cor. 10, Tentatio vos non caepit nisi humana. id est, humanus lapsus est: incidistis in peccatum, in quale solent

ac inter sese confert: Ezech. 31. 2. Corinth. 3. Gal. 3. 4. et Hebr. 7. 8. 9. 10. Verum diligenter attendenti Scripturas aliquomodo, tria comparebunt: nempe Abrahami, aut etiam Adami, Moysis, et Meschiae. Quorum tamen primum et ultimum idem sunt, ut nihilominus res tota in [?: s- ] duo testamenta reducatur. ¶ Primum foedus aut testamentum est potissimum sancitum, aut saltem illustratum (nam etiam antea cum Adamo sancitum fuerat) cum Abrahamo in hac promissione: Ero Deus tuus, et seminis tui: Ero scutum et merces tua copiosa valde, et in semine tuo benedicentur omnes

istius spiritualis testamenti, cum iis conditionibus quas Iurisprudentes in politicis testamentis requirere re ac praescribere solent. Testamentum est (inquit Ulpianus) voluntatis nostrae iusta sententia, de eo quod quis post mortem suam fieri velit. Huius definitionis explicatio. Voluntatis: s. integrae. In eo qui testatur, eius temporis quo testamentum facit, integritas mentis, non temporis sanitas exigitur. Nostrae: quoniam qui ex aliena pendent arbitrio, nec sui iuris sunt, vel alia ratione testamenti factionem non habent, sic non possunt testari. Intellige active, pro iure

mala. Gen. 9, Timor et pavor vester sit super ani [?: ] terre: i. efficiam ut omnia vos timeant. Sic timor vepris et spinae: Is. 7. Contra etiam passivus timor dicitur, eius qui [?:-patitur ] . Timorem eius ne timueritis, Is. 8. i. quem ipse timet ac trepidat, dum s. idola timet, et quaevis externa pericula. Timor vepris aut spinae aliquo veniet: i. ibi vepres ac spinae crescent ac timebuntur. Isa. 7. Non veniet illuc timor vepris ac spinae, sed erit locus in pascuum bovis: i. non est timendum, ne ibi vepres aut spinae crescant, aut fiat locus plane

ita ut passim multae validissimae arbores, multa etiam aedificia everterentur, atque adeo etiam duarum turrium pinnacula [?: Bru-gae ] , et duarum Magdeburgae conciderent. Memini agitur sequenti die, me cum super intendente M. Nic. Gallo fratre meo considerantem ruinam turris templi ad S. Huldricum, ac de illa prodigiosa tempestate colloquentem dicere: Turres significare in Scriptura principes ac potentes gubernatores: tum, porro pridie esse auditas minas Dei contra persecutores: veri simile igitur esse, significari exitium aliquorum potentum persequutorum. Quam coniecturam

quod in ventre continetur. Hab. 3. Audivi, et expavit mater meus. pro. commotum est cor meum, quod est in ventre. Sic Ieremiae 4, ventrem meum doleo. Sic Christus Ioan. 7 inquit: Flumina de ventre eius fluent. id est, decorde, verbo ac spiritu S. repleto, progredior instructio fratrum, celebratio Dei et vera fides, vitam aeternam et Dei favorem apprehendens. Sic Iob dicit: Venter meus sicut musto inflatus est. id est, cor meum non potest se continere quin loquatur. Proverbiorum 20, Lucerna Domini est spiritus hominis, pervestigans

Matth. 3 et Luc. 3 dicitur Meschias adveniens habere ventilabrum in manu sua. id est, ius et officium iudicandi, distinguendi et repurgandi suam religionem ac Ecclesiam: sicut rusticus ventilabro triti [?: ] grana a palea distinguit. Sic et Malach. 3 dicitur [?: Ang--s ] foederis severissime repurgaturus Ecclesiam, et presertim doctores suos. VENTUS varia significata habet tum per se, tum ratione adiunctarum vocum ac loquutionum. Primum, quia videtur impetuosa quaedam vis, et tamen [?: ] certi conspicitur, facileque praeterit ac

[?: ] certi conspicitur, facileque praeterit ac evanescit. ideo varia semiproverbialia dicta inde fiunt, res ina-nes ac in utiles, quaeque magis speciem quam rem aliquam bonam solidamque habent indicantia. Ambulare in venta: Micheae 2. Si essem vir ambulans in vento, et [?: menti-s ] mendacium, qui tibi prophetarem pro vino et [?: si-era ] , essem doctor pro populo hoc. id est, qui temere [?:-ret ] stulto aliquo impetu in mea functione, non mandato ac spiritu Dei. Seminare ventum: Oseae 8, Quia [?: ven- ] seminaverunt, et

ne ederem ibi. Primo Samuelis tertio: Manifestaverat se Iehova illi in Silo in verbis Iehova: id: id est, annuncians et mandans illi arcana quaedam, quae nomine Dei populo renunciaret. In verbo [?: Bala- ] fecisti illud: Numeri trigesimoprimo. id est, consilio de [?: s--su ] . Ezechielis tertio: Vade et loquere in verbis meis. Esther primo: Renuit regina venire in verbo regis. Sic ferme dicunt Latini, Saluta illum meis verbis, Dic illi meis verbis, etc. id est, meo nomine ac mandato, et quasi mea verba illi referens. 1. Thess. 4, Hoc vobis

ipsius consilio et iussu filius ea docebat et illustrabat, quae alias humana ratio suis virib. inquirere non valebat. Verbum Christi: Christus passim vocat verbum suum, hoc est, quod ipse revelarit, et adhuc tradat. Doctrina Christi: 2. Ioan. 1. Testimonium Christi: Apoc. 1. Verbum Spiritus S. Recte et Spiritus S. Verbum dici potest. Promittit enim Christus Spiritum S. qui discipulos ac totam Ecclesiam sit docturus: Io. 14. 15. 16. Sermones servorum Dei prophetarum: Ier. 26. Doctrina Apostolorum: Act. 2, Erant perseverantes in doctrina Apostolorum. Act. 5, Ecce replestis

filius ea docebat et illustrabat, quae alias humana ratio suis virib. inquirere non valebat. Verbum Christi: Christus passim vocat verbum suum, hoc est, quod ipse revelarit, et adhuc tradat. Doctrina Christi: 2. Ioan. 1. Testimonium Christi: Apoc. 1. Verbum Spiritus S. Recte et Spiritus S. Verbum dici potest. Promittit enim Christus Spiritum S. qui discipulos ac totam Ecclesiam sit docturus: Io. 14. 15. 16. Sermones servorum Dei prophetarum: Ier. 26. Doctrina Apostolorum: Act. 2, Erant perseverantes in doctrina Apostolorum. Act. 5, Ecce replestis Hierosolymam doctrina

suis virib. inquirere non valebat. Verbum Christi: Christus passim vocat verbum suum, hoc est, quod ipse revelarit, et adhuc tradat. Doctrina Christi: 2. Ioan. 1. Testimonium Christi: Apoc. 1. Verbum Spiritus S. Recte et Spiritus S. Verbum dici potest. Promittit enim Christus Spiritum S. qui discipulos ac totam Ecclesiam sit docturus: Io. 14. 15. 16. Sermones servorum Dei prophetarum: Ier. 26. Doctrina Apostolorum: Act. 2, Erant perseverantes in doctrina Apostolorum. Act. 5, Ecce replestis Hierosolymam doctrina vestra. Forma doctrinae: Rom. 6, Obedistis ex animo in eam,

IN verbo aut nomini adiunctum vim adiectivi aut adverbii exprimat. Adorare in Spiritu et Veritate, Iohan. 4. est, colere Deum secundum veram religionem ac cognitionem, sincere ac ex animo, verisque, non hypocriticis cordis motib. cuiusmodi ii sunt qui sunt Spirituales, aut a Spiritu S. excitati. Opponitur igitur cultus internus externo, fidei ac cordis cultus operi operato, et denique serius ac sincerus hypocritico: quas tres pessimas proprietates habet pharisaeorum et omnium hypocritarum religiositas. In veritate non stetit Satan, Ioan. 8. i. in fidelitate erga Deum,

ac sincerus hypocritico: quas tres pessimas proprietates habet pharisaeorum et omnium hypocritarum religiositas. In veritate non stetit Satan, Ioan. 8. i. in fidelitate erga Deum, et bonitate inditae imaginis Dei. Spiritus veritatis, et spiritus mendacii inter se opponuntur. Spiritus S. dicitur Spiritus veritatis, Ioa. 14. 15, 16, quia nos doceat omnem veritatem [?:- ] doctrinae et vitae, docendo et regenerando, ac omnibus horis nos regendo, ac salutaria et Deo accepta proponendo. Contra Satan dicitur non perstitisse in veritate,.i. in debita fidelitate erga

id est, meum est te celebrare, ideo id sedulo faciam. In eadem significatione dicitur aliquis Canere [?: vo-- ] Psalmo sexagesimoprimo: Sic canam nomini tuo in seculum, ut reddam vota mea quotidie. id est, gratiarum actionem. Psalmo sexagesimoquinto: Te expectat [?: De-s ] laus in Sion, tibi reddetur votum in Ierusalem. id est, tantum te ibi celebrari convenit. Non semper autem in Scriptura significat indebitum quendam cultum, ut Papistae somniant, quo suos electicios cultus tueantur. Nam ut ex praecedentibus exemplis audivimus, nihil magis Deo debetur quam

intellectum, tum et corpus laedunt suum. Sic etiam accidit sectatoribus falsae doctrinae. Nec etiam illud caret mysterio, quod bonum quoque semen soleat vitio soli degenerare in lolium. sic enim et pii fiunt impii, et multis vera doctrina est odor mortis. CLAVIS SCRIPTURAE S. PARTIS PRIMAE FINIS. APPENDIX. Hoc opusculum D. EUCHERII, veluti Appendicis loco huic nostrae singulorum vocabulorum ac nominum expositioni adiicere volui: quo

In Ps. Vini meri plenus mixto. Fex, ultimum iudicii. In Ps. Veruntamen fex eius non est exinanita. Cibus, sermo vel voluntas Domini. In Evang. Cibus meus est, ut faciam voluntatem eius qui me misit patris. Potus, idem quod supra. In Ps. Et torrente voluntatis tuae potabis eos. id est, Spiritu S. Item in aliam partem: Non est regnum Dei esca et potus. Promptuaria, cordis receptacula. In cantico Deut. In promptuariis eorum timor. Pera, victus solicitudo. In Evang. Non peram in via. Sacculus, thesauri, ratio in Deum. In Evan. Facite vobis sacculos qui non veterascant. Et in aliam

Dei. In Psal. Iudicia tua abyssus multa. Item abyssus, infernus. Aut quis descendit in abyssum? i. Christum de mortuis revocat. Item abyssus, corda hominum facinorib. tenebrosa. Abyssus, dixit, non est mecum: i. sapientia. Ignis, sicut superius commemoravimus, accipitur Spiritus S. et iterum, Ignis charitas circum septa eius, circum septa ignis flammae eius. Ignis, tribulatio. In Psal. Igne nos examinasti, sicut igne examinatur argentum. Ignis, ira, Et consumam eos igne irae meae, ait Dominus. Ignis, voluptas: omnes adulterantes sicut clibanus corda eorum.

ficis compingi solent. Palatae, Graecum est: Debelaim, in Osea Propheta, palatas dicunt. Dabir, in Regnorum, oraculum quod erat factum in medio interiori parte templi in quo et arca Domini erat: hoc appellabatur Sancta sanctorum. Brisus, genus Serici grassioris pariter, et fortioris. [?: S- ] quidam, qui et genus lini esse byssum putent. Faenicium, in Esaia, coccinum. Lutheres, in Regnorum, conchae, vel canthari aquarii. Sed et Cantharus Graecum nomen est. Latomi, in Regnorum, lapidum caesores: et hoc Graecum est. Creagrae, in Paralip. fuscinae, ad carnes de caldariis

[?: ] Contra ib. [?: ] Contradicere ib. [?: ] contradictionis aquae ib. [?: ] Contrarius [?: ] Contristo [?: ] contristare spiritum S. [?: ] Contentum esse aliqua re [?: ] Conturbare [?: ] conturbatio [?: ] Convallis

[?: ] ib. 19 [?: ] fidere ib. 22 [?: ] [?:-ponere ] ib. 51 [?: ] de Corde suo ib. 67 [?: ] Deum scrutari 179. 6 [?: ] [?: s-per ] Cor ponere ib. 25. 26 [?: ] [?:-o-re ] in Cor ib. 49 [?: ] Cor ascendere ib. 50 [?: ] Cor reducere ib. 55 [?: ] [?: ] ib. 61

ib. 10 [?:-ssatum ] ib. 12 [?: ] robur ib. 26 [?: ] leonis. item Cor infirmum ib. 27 [?: ] [?: ple- ] ib. 30 [?: ] [?:-ple-s ] aliquem ib. 31 [?: ] [?:-re ] ib. 40 [?: ] Corde alicuius esse aliquid ib. 51 [?: ] [?:-icuius ] cum altero esse ib. 56. 57 [?: ] [?:-erre ]

ib. 39 [?: ] incurvare ib. 52 [?: ] alicui [?:-ertere ] ib. 58 [?: ] suo duro se avertere ib. 62 [?: ] Dorso habere cilicium ib. 67 [?: Dr-s ] 256. 1 [?: ] vita et interitus ib. 13. 14 [?: ] locus ib. 18 [?: ] frater ib. 22 [?: D- ] ib. 33 [?: ] malum ib. 35. 36

cogitationem ib. 36 Firmamentum ib. 40 Firmiores quos appellet Paulus ib. 63 Flagellum ib. 67 flagello auferri 336. 14 flagellum excitare super aliquem ib. 15 flagellum inunda. [?:-s ] ib. 18 Flatus ib. 33 Flectere [?: genu- ] ib. 56 Flere ib. 60 flentes sulci ib. 64 flere flendo ib. 67 fletus fluminum 337. 7 fletum super speciosa deserti

70 et 367. 1 gloriam dare in terra viventium 367. 8 gloriam Dei conspici in servis suis ib. 11. 12 gloriam suam Deum in caelo ponere ib. 13 et 14 ad vel in Gloriam alicui aliquid esse ib. 18 gloria [?: s-ue ] gloriatio duplex ib. 23. 24 gloriari de aliqua re aut facto ib. 26 gloriari in Deo ib. 42 glorificare 368. 9 glorificare aliquem ib. 22 Gluma ib. 39 Gradior ib. 55

[?: ] habere Deum [?: ] habere mercedem [?: ] Habitare, aut sedere [?: ] habitare cum muliere [?: ] habitare in domo [?: ] habitare Spiritum S. in nobis ib. [?:-4 ] habitare coram aliquo ib. [?: 44 ] habitare in medio populi ib. 47 habitare confidenter ib. [?: 57 ] habitare Deum in populo suo ib. [?: 6- ] [?:-6 ]

[?: Ho-o ] ib. 46 [?:-o-o ] externus 388. 6. 7 [?:-o ] [?:-ternus ] ib. 14. 15 [?:-o ] [?:-tus ] ib. 29 [?:-o ] [?:-ou-s ] ib. 52 [?:-o-o ] spiritualis ib. 57 [?:-o-o ] animalis ib. 59 [?:-o ] [?: a-t ] [?:-ir ] Dei 390. 1 [?: ] terrae ib. 7 [?:

aries 411. 2 implere Deum caelum et terram et omnia ib. [?: 1- ] plenitudo alicuius rei ib. 19 impleri agnitione Dei ib. 23 implere alicuius faciem ignominia ibid. 22 impleri Spiritu S. ib. 24 impleri aliquem longitudine dierum ibid. 27 impleri dies alicuius ib. 29 impleri animam ib. [?: 3- ] implere sermonem Dei ib. 29. 30 impleri Scripturam ib. 36

iustitiae 486. 9. [?: ] iudicium pauperum dare [?: 4- ] . [?: ] in Iudicio ambulare ib. [?: ] iudicium alicuius auferre ib. [?: ] iudicare iudicium alicuius ad [?: s- ] ib. 40 iudicium ponere ad lineam, et [?: i- ] ad [?: trutina- ] ib. [?: ] iudicium quaerere ib. [?: ] iudicium scire ib. [?: ] iudicium ac viam alicuius

gratiam ib. 48 [?: ] aut labrum operire ib. 57 [?: ] contectio 511. 3 [?: L-or ] ib. 12 [?: ] facere aliquem ib. 48 [?:-or ] et dolor [?: s-ul ] ibidem [?: ] 512. 26 [?: ] ib. 37 [?: ] agnus ib. 51 [?: ] [?:-o-o ] Testamento 513. 1 [?: ] ib. 8. 9 [?: ]

venatoris liberare ib. 53. 54 a Laquei manib. aliquem custodire ib. 55 laqueos alicui abscondere ib. 63. 64 laqueum animae suae accipere ib. 67. 68 laqueus, fovea, terror, coniunctim 523. 14 [?: Lass-s ] ib. 29 lassas manus roborare ib. 32 Latêre aliquem aliquid ib. 42 latere rem aliquam in [?:-culis ] congregationis ib. 44 Latibulum nostrum Deus ib. 46 Latitudo ib. 53 in

[?:-iri ] [?: ] pacto aut foedere ibid. 63 [?:-iri ] [?: ] foedere ibid. 67 [?:-iri ] [?: i- ] dominum ibidem [?: ] [?:-s ] , aurum 644. 11 [?: ] 645. 12 [?: ] ibid. 21 [?: ] pudoris 646. 2 [?:-arii ] anni ibid. 4. 5 [?:-arius ] anni in annum

] aliquid consequi ibid. [?: ] . 60 [?:-trix ] zona 647. 28 [?: ] ibid. 45 [?: ] , et metere ibid. 70 [?: ] [?:-s ] 648. 49 [?: ] [?:-cuius ] famelicum comedere ibi. [?: ] [?: ] 649. 1 [?: ] ibid. 15 [?: ] ibid. 23 [?: ]

sacrificium ibid. 53 Persequi ibid. 56 [?: Perso- ] 885. 7 [?: ] 886. 56 [?: Pe-go ] ib. 66 [?: Pe-io ] 887. 6 [?: P-s- ] homo, cor, actiones ib. 19. etc. [?: ] ac [?: pra- ] natio ibid. 34 [?: ] via ib. 36 [?:-rsa ] loqui ib. 38. 39 [?:-ere ]

15 [?: ] semita ib. 61 [?: ] auferre [?: ] malo ib. 65 [?: ] superbiae ib. 66 [?: ] extraneae ibid. 57 [?: ] [?: P-s ] alicui esse 889. 5 in [?: P-le ] alicuius itenire ibid. 22 ad [?: P-s ] suum vocare ib. 27 [?: ] levis ib. 31 [?: ] egrotus ib. 32

[?: ] superbiae ib. 66 [?: ] extraneae ibid. 57 [?: ] [?: P-s ] alicui esse 889. 5 in [?: P-le ] alicuius itenire ibid. 22 ad [?: P-s ] suum vocare ib. 27 [?: ] levis ib. 31 [?: ] egrotus ib. 32 [?: ] captus ib. 33 [?: ] [?:-stigium ] ib. 35 ad [?: P- ] alicuius

[?: ] quadrigarum tardare ib. 24. 25 ad [?: P-es ] alicuius corruere ib. 29 [?: ] esse claudo ib. 35 etc. ad Pedes alicuius sedere ib. 40 [?: ] [?: pil-s ] radere ib. 44 [?: ] alicuius aliquid subiicere lib. 48 [?: ] alicuius pulverem lingere ibid. [?: 6- ] . 62 [?: ] suos super lectum colligere ibid. 66. 67

rupturam sepiens ibid. [?: ] rumpi terram a clamore 1054. [?: ] rumpi ova ibid. 6. 7 rumpere vincula ibid. 10. [?: ]
S Sabbatum ibid. [?: ] Sabbatum quietis 1056. 6 Saccus ibid. [?: ] saccus obsecrationis 1057. [?: ] sacci exuitio ibid. [?: ]

[?: ] 59 salutes praecipere ibid. [?: ] salutem in aliquo, aut in [?: aliq- ] re esse ibid. 65 in [?: S-te ] [?:-isitare ] ibid. 68 [?: ] magna 1068. 5 [?: ] in Domino ibid. 8 [?: ] consequi ibid. 66 [?: ] ex Iudaeis

[?:-um ] sponsue ib. 48 [?:-gus ] innocens ibid. 51 [?:-me ] domum aedificare ibid. 59 [?:-em ] occisorum bibere ib. 62 [?: ] [?: S-e ] pedes lavare ibid. 66 [?: ] alicui imputari 1083. 2 [?: ] ponere in domo sua ib. 3. 4 etc. [?: ] super se tradere ibid. 8 [?: ]

pedes lavare ibid. 66 [?: ] alicui imputari 1083. 2 [?: ] ponere in domo sua ib. 3. 4 etc. [?: ] super se tradere ibid. 8 [?: ] [?: S-guines ] venire ibid. 11 [?: ] super aliquem ponere ib. 13 [?: ] alicui esse, aut non esse ib. 18 [?: ] belli in pace ponere ib. 22 [?: ] insidiari

128. Uxor tua sicut vitis abundans, etc. 525. 19 [?: ] cornu populo suo 183. 56
PROVERBIA SALOMONIS. [?:-9 ] . Principium sapientiae timor Domini 957. 50 [?: S- ] tuam proiice in medio nostri 633. 42. 43 Dicitur sapientia clamare in plateis 899. 39 Cum venerit sicut desolatio timor vester 213. 34 4. Oculi tui ad rectum respiciunt 816. 49 lux iustorum progreditur, et illuminat 407. 18

637. 62. 63 4 Exorietur vobis timentibus Deum sol iustitiae 800. 66
MATTHAEUS. 1 Et factae sunt ab Abrahamo usque ad Christum quatuordecim generationes 357. 68 Quod enim in illa genitum est, ex spiritu S. profectum est 285. 5 2 Praecessit stella Magos 1172. 20 Et apertis thesauris suis obtulerunt ipsi aurum, thus, et myrrham 442. 26 Munerum, quae Magi puero Iesu obtulerunt, allegorica expositio 704. 70 Et tu Bethlehem terra Iuda.

vide particulam SPES Gratia autem et donum abundavit, et superabundavit supra peccatum 11. 1 Spes non pudefacit 983. 38 Quia dilectio Dei effusa est per spiritum S. in corda nostra 243. 41 Iustificati igitur fide pacem habemus erga Deum 845. 23. 24 etc. Adhuc enim existentibus nobis infirmis, secundum tempus, etc. 1110. 19. 20 Pro iusto vix quisquam moritur, etc. 679. 43. 44

faciat? 57. 21 argenteus idem quod siclus: et econtra ib. 13 Aristoteles de variis modis vel significationibus existendi aliquid in aliquo 439. 54 etc. Aristoteles de signo universali 786. 36. 37 arrhabonis voce cur spiritus S. appelletur 894. 57 avernus quare sit, dicaturque sine avibus 1177. 62. 63 Asiatici qua specie suum luctum, animique moerorem sint testati 12. 41 Asiaticorum mos qualis, quando suam subiectionem indicare voluerunt 577. 34. 35 avaricia

Anathemata dicti 36. 68
F facere malum quid sit 300. 50. 51 etc. [?: ] Faciat, sic addat Deus, olim Iudaeis iuramenti formula ib. 70 [?:-osorum ] deformitas et pravi [?:-s ] , quam in vultu circumferunt. [?:--de ] voculam NUDUS. fabula de pugna cancri et serpentis [?:--8 ] . 9 etc. facies Dei quid in Scripturis significat 294. 59 [?: ] duplex, corporalis, et spiritua

Latinis quid sit 307. 48 quomodo accipiatur in Sacris literis ib. 67 maxime in novo Testamento 312. 15 fidei definitio 140. 54 et 308. 55 et [?: ] . [?:-7 ] et 323. 27 fidei comparatio cum navibus, [?: ple-s ] velis navigantibus 903. 59, 60 etc. fides, quam Latini Christiani sic vocant quomodo proprie dici possit 316. 53 fidei vox in ecclesia retinenda ib. 317. 1 et in rel. [?: ] de locutiones quaedam derivatae ib. 43

pro toto stipendio ponatur ibid. 44 oculi quare olim mortuis claudebantur 774. 28 oleris et graminis metaphora quomodo impiorum conditio et sors pingatur 783. 29 olei usus et vis. vide in OLEUM. oleum laeticiae quare spiritus S. appelletur 780. 38 olei voce cur Evangelium nuncupetur ibid. 43 Omnis vox, in concionibus legalibus et promissionibus evangelicis omnino universaliter accipienda 784. 19 etc. onus, Prophetarum conciones quare sint dictae 788.

passiones Christi duplices 831. 62 63 passiones cur vehementiores affectus dicantur 832. 14 passio et obedientia Christi qua ratione sit iustitia nostra 493. 58 de hac quid sentiat Osiander 494. 5 quid pontificii ibid. 15 quid Paulus atque spiritus S. ibid. 25 pater piorum Deus quotuplici ratione dicatur 834. 34 pater impiorum Satan ob quas causas appelletur ibid. 45 etc. pater mendacii Satan ibid. 60 pater gentium Abraham cur

partes 857. 14 peccatum originis quid 852. 10 quas habeat synonymas appellationes ibid. 36 peccata actualia quae dicantur. ibid. 58 eius synonymae voces 853. 15 etc. peccatum in spiritum S. 9. 22 peccata quare dicantur occulta ibi. 26 peccata nostra qua ratione vocentur debita 199. 39 peccatum quomodo in baptismo tollatur 857. 20 peccato actuali quae insint ibid. 37 peccare, et peccatum

vel quomodo impiorum incerta instabilisque sors sive conditio in Scripturis declaretur 1051. 30 etc. rubedinis color Hebraeis quale symbolum 1261. 20 rupes aut petra, Deus cur toties in Scripturis dicatur 1053. 19. 20
S Sabbatum cur Deus sibi consecrarit et sanctificarit 1054. 23 sabbatum, quomodo Deus sanctificari velit ibid. 44 sabbatum spirituale aut internum duplex 1055. 52 sabbato quomodo Deus benedixerit 74. 7 sacerdos

alia gratiae, alia irae 1196. 33 vitam Dei bifariam accipi 1290. 12. 13 vitae gradus in hoc mundo, tres ibidem 21 Vitellii Caesaris capti, et ad supplicium tracti historia 1239. 16. 17 etc. unctio quare spiritus S. dicatur 1294. 62. 63 unctione prophetarum, sacerdotum et regum in veteri Testamento quid praefiguratum 779. 17 unicornis sive monoceros cum per secutorib. collatus 1295. 19 unitatis variae species secundum Aristotelem 1297. 37

Bibliographia locorum inventorum

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report